Çeviride zaman kavramı bağlamında tarihselleştirme ve modernleştirme yöntemleri üzerine bir değerlendirme: Balzac'ın Çalışanın Fizyolojisi'nin Türkçeye Çevirisi Örneği /An evaluation on historization and modernization methods within the context of the concept of time in translation... (original) (raw)
Related papers
20. yüzyılda bilim ve kamuoyunu sürekli meşgul eden 'zaman' konusu, son yirmi yıldır yeniden özel önem ve güncellik kazandı. Günümüzde zaman konusuna duyulan ilgi doğa bilimlerinden insan, toplum, tarih, yazın, medya, dil bilimleri ve bilişsel bilimlerden, tıp hukuk, mühendislik ve ekonomi bilimleri gibi farklı disiplinlere kadar uzanır 1. Heterojen zaman kavramlarının bir çoğulculuğuyla nitelendirilen bu durum zaman sorunuyla ilgili felsefi tartışmalara özel bir anlam kazandırmaktadır 2. Çağdaş zaman felsefesinin temel sorunu, tek tek bilimsel disiplinler içinde gelişen, farklı zaman kavramlarının birbiriyle ilişkilendirmektir. Aşağıdaki düşünceler, bu plana, kuramsal bir katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Bu amaçla, ilk kısımda, farklı zaman kavramlarının disiplinler üstü bir ilişkisinin olduğunu vurgulayan ve farklı çözüm stratejilerini temsil eden üç eğilimi açımlamaktadır. İkinci kısımda, mevcut sorunun çözümünü taşıma yeteneğine sahip görünen bu üç eğilimden birinin, felsefi-tarihsel olarak Kant ve Heidegger'e geri giderek açığa çıkarılması ve temellendirilmesi denenmektedir.
ESKİ TÜRK KÜLTÜRÜNDEKİ DÖNGÜSEL ZAMAN ÜZERİNE ♦ ON THE CYCLICITY OF TIME IN THE OLD TURKISH CULTURE
2019
ÖZ: En arkaik toplumdan modern topluma birçok kültürde "zaman"a farklı şekillerde de olsa hep bir güç ve kutsiyet atfedilmiştir. Yani kendisinden başka her şeyi yok etme gücüne sahip olduğu gibi her şeyin var olmasını sağlayan da yine "zaman"dır. Özellikle henüz "tanrı" düşüncesinin gelişmediği en eski dönemlerde "zaman"ın tanrının görevini üstlendiğini anlaşılmaktadır. Hatta günümüzde bile halk arasındaki kabullere göre dünyadaki her şeyden sorumlu olan "döngüsel zaman"ın sembolü durumundaki "felek"tir. Dolayısıyla döngüsel zamanın doğa taklidi/benzeri zaman anlayışı da hep doğa yasalarıyla hareket eden halk inanışlarının doğmasını sağlamıştır. Öte yandan halk düşüncesinde "felek"e bağlı bir "kader" anlayışı vardır. Bu kader de feleğin altında onun yörüngesinde doğal bir yasa sonucu olarak dönmektedir. Ancak istenmeyen bir kaderi değiştirecek ve geleceği mutlu sonla bitirecek olan "kurtarıcı" anlayışıdır. Bir bakıma geçmişten tanıdığımız ulu şaman ruhunun yeniden doğuşu anlayışı tarihsel değil doğanın döngüsel yasalarına uygun tasarımlar olup bu yasaların baskısından kurtulmanın da ilk yolu olmuştur. Yani "kurtarıcı" anlayışı doğal yasalara karşı halk düşüncesinde ortaya çıkmış ilk zihinsel üretim olan bir doğa dışılıktır. ABSTRACT: In many cultures from the most archaic to modern society, the concept of time has always been attributed to power and holiness in different ways. In other words, as it had the power to destroy everything except itself, it was also the concept of time which enabled everything to exist. It is understood that in the earliest periods, where God thought was not developed, time took over the task of God. In fact, even today, the public is responsible for everything in the world "cyclic time" as the symbol of the "felek" is. Therefore, the conception of nature-like time of cyclical time has always led to the emergence of folk beliefs acting with the laws of nature. On the other hand, there is a inde fate inde destiny connected to the pele in folk idea. This fate revolves as a result of a natural law in his orbit beneath the galaxy. However, it is an understanding of the savior that will change an undesirable fate and end the future with a happy ending. In a sense, the understanding of the rebirth of the great shamanic spirit that we know from the past has been designs that are not in a historical, but in accordance with the cyclical laws of nature. In other words, the idea of redemption is natural, the first mental production that has emerged in folk idea against natural laws.
Tari̇hi̇ Türk Lehçeleri̇nde Ve Türki̇ye Türkçesi̇nde Geni̇ş Zaman Üzeri̇ne Bi̇r İnceleme
Route Educational and Social Science Journal, 2016
Yakın anlamlılık, dillerde büyük oranda ortaklık sergileyen tipolojik bir özelliktir. Bu anlamda her dilde yakın anlamlı olarak ilişkilendirilebilecek içlem ilişkisine sahip sözcükler vardır. Bu çalışmada Türkçede yakın anlamlılık olgusunun sınırlarını hangi anlam bilimsel koşulların belirlediği, "geniş" ve "bol" sıfatları aracılığıyla tartışılmıştır. Bu kapsamda yakın anlamlı kabul edilen sıfatların derlem denetimi gerçekleştirilmiş ve bağımlı dizinler aracılığıyla, dizgesel kullanım koşullarında ne düzeyde bir anlam bilimsel benzerlik sergileyebildikleri araştırma konusu yapılmıştır. Çalışmada yöntem olarak betimsel tarama kullanılmış ve elde edilen bulgular yüzde ve sıklık analiziyle ortaya konmuştur. Sonuç olarak, inceleme konusu sıfatların, ortak bir anlamsal alanda konumlansalar dahi büyük oranda birbirinden farklı somut/soyut uzanımlara sahip eşdizimsel ögeleri ve anlam bilimsel ulamları tercih edebildiği gözlemlenmiştir.
Modern Uygurcada ve Türkçede Geçmiş Zaman: Karşılaştırmalı Bir İnceleme
2018
Cagdas Uygurca ile Turkce iki akraba dil olarak fiil cekim sisteminde bir cok ortak bicimler bulundurmaktadir. Ancak bu benzer bicimlerin islevleri kimi zaman bir birini karsilarken, kimi zaman karsilamamaktadir. Gecmis zaman isaretleyen yapilarda ve bu yapilari olusturan bicimbirimlerde de ayni durum soz konusu olmaktadir. Gecmis zaman soz konusu iki dilde de en temel zaman iliskisidir. Bu yuzden gecmis zaman bicimleri hem bicimsel yonden, hem islevsel yonden cok zengindir. Ozellikle Cagdas Uygurcada gecmis zaman isaretleyen yapilarda karsimiza cikan bicimbirimler sayica coktur. Bunlara yardimci fiillerle olusan katmerli yapilar da eklenirse, cok daha karmasik bir goruntu sunmaktadir. Bu yuzden bu calismanin amaci gecmis zaman isaretleyen yapilarda karsimiza cikacak olan temel bicimbirimleri zaman-gorunus-kiplik acisindan inceleyerek, islevsel ozelliklerini tespit etmektir. Calisma bes bolumden olusamaktadir. Birinci bolumunde calismanin amaci, literatur ozeti, arstirma yontemi ve ...
Özet Bu araştırma, Türkçe ders kitaplarında yer alan zaman ve mekân teması içerisindeki metinlerin uzak bağdaştırmalar açısından değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmada veri toplama yöntemi olarak doküman incelemesi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, Millî Eğitim Bakanlığı onayıyla özel yayınevleri tarafından basılan ve 2014-2015 eğitim öğretim yılında Muğla ili de dâhil olmak üzere Türkiye genelinde kullanılan 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitapları oluşturmaktadır. Zaman ve mekân temasının tercih edilmesinde, adı geçen ders kitaplarında ortak tema olması ve bu temada her sınıf düzeyinde ikişer şiir, üçer düzyazı olmak üzere metin türlerinin eşit dağılması etkili olmuştur. Elde edilen bulgular ortak temaya bağlı olarak metin türleri ve sınıf düzeyleri gibi çeşitli ölçütlere göre karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, zaman ve mekân temasında yer alan 15 metinde toplam 37 uzak bağdaştırma tespit edilmiştir. Bu uzak bağdaştırmaların 26’sı şiir metinlerinde, 11’i düzyazı metinlerinde yer almıştır. Ayrıca, sınıf düzeyi ile uzak bağdaştırma sayısı arasında anlamlı bir ilişki olduğu ortaya çıkmıştır. Anahtar sözcükler: Bağdaştırma, uzak bağdaştırma, Türkçe ders kitabı, zaman ve mekân teması. Abstract This research was carried out in order to evaluate the texts in theme of time and space in Turkish textbooks in terms of remote reconciliation. Document review was used as the data collection method in the study. The study group of the research has been consisted of 6th, 7th and 8th grade Turkish textbooks which are published by private publishing houses with the approval of the Ministry of National Education and used throughout Turkey including the province of Muğla in the academic year 2014-2015. The preference of time and space contact was effective because of the common theme in the said textbooks, and the equal distribution of texts in this class, including two poetry and three prose at each class level. The findings were analyzed comparatively according to various criteria such as text types and class levels depending on the common theme. According to the findings, a total of 37 remote reconciliations in 15 metrics in time and space terms have been identified. These remote reconciliations that 26 are in poetry texts, and 11 are in prose texts. Moreover, it was found that there is a meaningful relationship between the class level and the number of remote reconciliation. Keywords: Reconciliation, remote reconciliation, Turkish textbook, theme of time and place.
Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 2019
Mantık, matematik, felsefe ve dilbilim gibi pek çok disiplin içinde ele alınan ve sınırları sorgulanan zaman kavramı, varlıktan bağımsız akan bir süremdir. Somut veriler üzerine temellenen dilbilim, zamanı hesaplanabilir olarak ele alma ihtiyacı hissetmektedir. Varlıktan bağımsız olan olgu, gerçek zaman kabul edilirken gerçek zamanın dilsel formlarla sınırlanmış biçimi eylem zamanı ya da dil bilgisel zaman olarak incelenmiştir. Böylece konuşurun sözceleme anı yani konuşma anı, odak noktası kabul edilerek eylem zamanı konuşma anına göre oranlanmış ve zamansal bölümlemelere gidilmiştir. Geleneksel dil bilgisinde yapılan geçmiş, şimdiki ve gelecek zaman ayrımının yanı sıra konuşma anına göre konumlandırıldığında eylem zamanı, konuşma anının öncesinde başlamış ve bitmiş, konuşma anının öncesinde başlamış ve konuşma anında devam eden, konuşma anında başlamış ve konuşma anı içinde bitmiş, konuşma anında başlamış ve sonrasında devam eden, konuşma anından sonra başlayacak olma durumuna göre beş dilime ayrılabilir. Bahsi geçen zamansal ulamlar, bir eylemin başlangıç ve bitişini dikkate alarak oluşturulmuştur. Ancak bunlarla beraber zaman çizgisinde gösterilemeyen, süreçle ilgili belirli bir konumu olmayan veya derin yapıda tüm zamanları kapsayan olay ve durumlar da konuşur tarafından dile yansıtılmaktadır. Bu çalışmada literatürde timeless olarak kullanılan ve Türkçede zamanüstü olarak ele alınacak kavram alanı üzerinden kuramsal alt yapı kurulmaya çalışılmıştır. Böylece Türkçede zamanüstülük belirten morfolojik ve leksik yapılar ortaya konulmuştur.
Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 2016
In Uyghur, verbs specialize to become the predicate of the sentence. There are many of predicate forms in Uyghur. The predicate forms of Uyghur verbs are firs of all differentiated in mood and produce the Mood Category. Predicate forms specific to a number of constituent mood types of the Mood Category are further differentiated in state and tens and produce the State- Tense Category. All kind of State-Tense predicate forms are also differentiated with respect to person and produce the Person Category. In Modern Uyghur, threre are thireen types State-Tense Category. Only five of these combined with Tense Category produce the State-Tense Category. There has three Tens of Uyghur: The Past Tens, The Present Tens and The Future Tens. İn this article ı will examined the Past Tens types one by one and compare with the Past Tens of Turkish
A.H.Tanpınar'ın Saatleri Ayarlama Enstitüsü Romanı Bağlamında Modernleşme ile Değişen Zaman Algısı
altKitap İnternet Yayınevi, 2013
Önsöz – Prof. Dr. Ayşegül Yaraman Modernleşmenin en derin etkisi hiyerarşik kutuplaşmanın neredeyse doğallaştırılarak normlaştırılmasıdır. Kadın- erkek, ilerici-gerici, sağcı-solcu, muhafazakar-devrimci, Doğu-Batı, modern-geleneksel gibi. Diyalektik bakışla zenginleştirilmemiş, hatta değer yargısı atfedilerek derecelendirilmiş bir yapılandırma söz konusudur. Oysa modernleşmenin, üstelik de Batılılaşma’yla özdeşleştirilerek, “evrenselleşmesi”yle aynı dönemlere rastlar Newton fiziğinin egemen olduğu “bilimsel” paradigmayı bozan Einstein’ın izafiyet teorisinin başarılarından biri olan Kuantum Fiziği’nin Max Planck tarafından geliştirilişi. Bir diğer deyişle, “bir şey ya odur ya da ötekidir”in yerini “bir şey hem odur, hem ötekidir veya ne biridir ne ötekidir. Gerçek gözlemle ortaya çıkar ama gözlemcinin algısı da görecelidir,” halini almıştır. Tanpınar’ın duruşu ve eserleriyle; bunların algılanışı ve okunuşu bu zihinsel dönüşüme bağlı olarak ışığa maruz disko topu gibi farklı renklerde algılanmıştır. Modernci(1) denebilecek düşünce dünyası için, Modern Türkiye Cumhuriyeti’nin nimetlerinden yararlanmasına karşın (üniversite profesörlüğü, milletvekilliği, milli eğitim müfettişliği gibi o yıllarda aslında atamayla gerçekleşen görevlere, Türkiye Cumhuriyeti kurucularının modernist eğilimlerine ters düşen birinin getirilmeyeceği açıktır.) muhafazakardır. Oysa modernleşmenin içinden ve modernleşmeye karşı çıkmadan gelenekselin eklemlenmesi gibi derdi vardır ve bu noktada en belirgin üretimi Saatleri Ayarlama Enstitüsü romandır. Saatin kitlesel bir tüketim metaı olmasıyla, neden ve sonuç açısından iki yönlü ilişkisi bulunan doğrusal ve nakde dönüşmüş zamanın; 2012-2013 küçük tez grubumuzda(2) karanlıklara, Çengelköy çayhanelerine uzanan ve herkesin asli konusunu unutturan tartışılmasıyla başladı kitabın oluşumu. Modernitenin hegemonik zaman algısını nasıl içselleştirdiğimizi görerek bir “bilinç yükselmesi” yaşadık hep birlikte ve bu tartışmalar bilimsel ve tarihsel verilerle desteklenerek yansıdı teze. Modernite ve Saatleri Ayarlama Enstitüsü Hamide Değer’in kendi önerisiydi; bu tercihi zaman üzerinden yorumlamak ise, hem “resmi” hem “muhalif” Cumhuriyet kültürüne katkılar ve eleştiriler sundu. Bu katkı ve eleştiriler en genel anlamıyla Türkiye modernleşmesine yöneliyor ama; bence en genel anlamıyla iki kutuplu, hiyerarşik bakıştan sentezin çoğulculuğuna varmaya çalıştığı için önem kazanıyor. (1) Bu kavramı Prof. Dr. Nur Vergin’in “laikçi” kavramından esinlenerek; modern olmaktan öte, modernite fanatiği olmak anlamına kullanıyorum. (2) Marmara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Fransızca Kamu Yönetimi Bölümü Lisans Bitirme Tezi’ni benim yönetimimde hazırlayanlardan oluşan dört kişilik grup.