XIX. Yüzyıl Tarihi Coğrafya Çalışmaları İçin Önemli Bir Kaynak: Temettuat Defterleri (original) (raw)
Related papers
Hurufat Defterlerinin Şehir Tarihi Araştırmalarındaki Yeri
Öz: Bu makalenin ana amacı, hurûfât defterlerinin şehir tarihi araştırmalarındaki yerini ortaya koyabilmektir. Öncellikle hurûfât defterlerinin kökeni üzerinde durulmuş, bu defterlerin aslında kadıaskerlik kaleminde üretilen cihet ruznâmçelerinin bir devamı olduğu tespit edilmiş ve hurûfât defterlerinin üretim süreci, içeriği irdelenmiştir. Akabinde ise hurûfât defterlerinin üzerinden şehir tarihi yazımı yapılırken nasıl bilgi üretebileceği konusu araştırılmıştır. Defterlerin, vakıflar, vakıf kurumları, vakıf görevlileri, kaza yerleşim bölgeleri, idari yapı ve kent ile kırsalın mekânsal yapısının ortaya konulması noktasındaki yeterlik ve sınırlılıkları tartışılmıştır.
19. yy Tanzimat dönemi reformlarının etkisi altında vergi alanında reform yapılması konusu öncelikli olarak ele alınmıştır. Bu amaçla devlet gelirlerinin kontrol altına alınması, vergi konusundaki aksaklıkların düzeltilmesi, vergi mükelleflerinin tespit edilmesi ve bütçe dengesinin oluşturulması amacıyla ülke kapsamında sayımlar yapılmıştır. Adına "Emlak, Arazi, Hayvanat ve Temettuat" sayımları denilen bu sayımlar sonucu, yirmi bine yaklaşan defter serileri oluşmuştur. Temettuat Defterleri olarak adlandırılan bu defterler; Tanzimatın uygulandığı bölgelerde mal-mülk, hayvan, arazi ve yaşayan vatandaşların malvarlıklarının hane bazında kaydedildiği resmi defterlerdir. Osmanlı sosyo ekonomik tarihinin özellikle 19. yy' daki Osmanlı Devleti için önemli bilgiler içeren bu defterler, dönemin sosyal ve iktisadi tarihinin araştırılmasında önemli kaynak rolü üstlenmektedir.
19. Yüzyıl Nogay Muhacirlerine Ait Nüfus Defterleri
Öz : Bu makale Şeyh Şamil'in 1859'da Ruslara teslim olmasıyla başlayan 1859-62 yılları arasındaki Nogay göçünü inceleyerek, bu göç akımıyla Osmanlı topraklarına ulaşan göçmenlere yönelik Osmanlı yaklaşımını belirlemektedir. Başbakanlık Osmanlı Arşivi'ndeki dokuz adet mufassal ve iki adet de icmal nitelikte defterin incelenmesiyle hazırlanan çalışma Osmanlı Devleti'nin gelen muhacirleri bir an evvel iskân edip, üretici konuma getirmek ve kendilerine yetebilirlikleri sağlamak için yogun çaba gösterdiğini tespit etmektedir. Bu amaçla Osmanlı Devleti nüfus tespiti yaparak, yığılma ve karışıklıları engellemiş ve muhacirlere yevmiye vererek kayıt altına almaya çalışmıştır. Abstract: This article examines the Nogai migration to the Ottoman Empire between 1859 and 1862 after the surrender of Dagistani resistance leader Imam Shamil to Russia in 1859 and evaluates the Ottoman policy toward the migrants. Relying on nine detailed and two abridged record books in the Ottoman archives, the study presents that the Ottoman Empire aimed to settle the migrants as quickly as possible so that they could be self-sufficient. For that purpose, the Ottoman government recorded the migrants, prevented them from overcrowding in one place and causing chaos, and distributed daily allowances.
Atik Şikâyet Defterleri’nin Şehir Tarihi Araştırmalarındaki Yeri - Divân-ı Hümâyûn
OSMANLI'DA TOPLUM, ŞEHİR VE TİCARET -I -, 2021
Osmanlı şehirlerine dair araştırmaların son dönemlerde oldukça artmış olması, Osmanlı tarihini daha etraflıca ve derinlemesine anlamamız adına muhakkak ki önemli bir katkı sağlamaktadır. Osmanlı hâkimiyetine girdiği dönemden Osmanlı’nın yıkılışına kadarki süreçte şehirlerin gelişimi ve dönüşümünün bir bütün halinde anlaşılabilmesi ve değerlendirilebilmesi için bu şehirlere dair her bir dönemi kapsayan çalışmalar yapılması gerekmektedir. 16. yüzyıla ait Tahrir Defterleri esas alınarak Osmanlı şehirlerinin büyük bir kısmıyla ilgili önemli çalışmalar yapılmıştır. 19. yüzyıla ait Nüfus, Temettuat, Salnâme, Şer’iyye Sicilleri gibi defterler sayesinde de bu dönemle ilgili birçok önemli çalışma yapılmıştır. Ancak arada kalan iki yüzyıllık bir dönemle ilgili yani 17. ve 18. yüzyıllarla ilgili çalışmalar diğer dönemlere nazaran daha az sayıdadır. Bunun muhtemelen en önemli sebebi yukarıda zikredilen defterlerin sahip olduğu içerik kadar zengin içeriğe sahip defterlerin bu dönemde bulunmamasıdır. Bu durumda şehir tarihi araştırmacılarının bu dönemle ilgili yapacakları çalışmalarda Avarız Defterleri, Atik Şikâyet Defterleri, Ahkâm Defterleri, Hurûfât Defterleri gibi defterlere yoğunlaşmaları gerekecektir.