TARİHÎ TÜRKÜLER BAĞLAMINDA 16.YÜZYIL TÜRK DENİZCİLİĞİ: TURGUT VE MURAT REİS ÖRNEKLERİ (original) (raw)

2021, VII. ULUSLARARASI MÜZİK VE DANS KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI

Tarihî olayların halk edebiyatı ve müziğine yansıması olan tarihî türküler, klasik tarih kaynaklarının ötesinde sosyal tarihle ilgili bilgi veren kaynaklardandır. Büyük ölçüde iktidarların ve yöneticilerin etkisiyle kaleme alınan yazılı tarih kaynaklarının aksine, tarihî türküler halkın kolektif hafızasında yaşamaya devam eden olayları konu alır. Çalışmada tarihî türküler bağlamında, 16.yüzyıl denizcilerinden Turgut Reis ve Murat Reis’in, denizcilikle geçen yaşamlarını konu alan türkü metinleri, halk edebiyatı ve müziği ile tarih disiplinleri çerçevesinde ele alınmaktadır. Bu yüzyılda Osmanlı donanmasının durumu, Müslüman korsanların donanmaya ve fetihlere katkıları, Turgut Reis ve Murat Reis’in 16.yüzyıl Osmanlı denizciliğindeki yeri, türküler çerçevesinde analiz edilmektedir. Çalışmanın amacı, Turgut Reis ve Murat Reis türkülerinden hareketle, tarihî türkülerin tarihi gerçeklikle bağını kurmak ve her ikisi arasındaki ilişkileri tespit etmektir. Bildiride öncelikle 16.yüzyıl Osmanlı denizciliğinin bulunduğu zemin, yazılı tarih kaynaklarından hareketle verilmiştir. Ardından, Turgut Reis ve Murat Reis’in yaşamları ve katıldıkları deniz seferleri anlatılmıştır. Daha sonra, türkü metinlerinde anlatılan olaylar ile tarihi arka planı verilen olayların karşılaştırmalı olarak değerlendirmesi yapılmıştır. Bu bağlamda, yazılı ve sözlü tarih kaynaklarının birbiriyle olan ilişkisi de irdelenmiştir. Araştırmada, tarihi olayların ve kahramanların, toplumsal psikoloji üzerindeki etkileri, türkülerde kullanılan ve müzikal arka planı da oluşturan şiirsel yapı birlikte ele alınmıştır. Sonuç olarak, Turgut Reis ve Murat Reis türkülerinin farklı varyantlarında anlatılan olayların, tarihî gerçeklikle ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Osmanlı dönemi Türk denizciliğinde öne çıkan iki Türk denizcinin yaşamı hakkında yaratılmış tarihî türkü metinlerinin, resmi tarih kaynakları ile arasında anlamlı bir ilişkinin bulunduğu tespit edilmiş ve söz konusu türkülerin sosyal tarih araştırmalarına kaynak niteliği taşıdığı ortaya konulmuştur. Böylelikle, halk edebiyatı ve müziğinin ürünü olan tarihi türkülerin, tarih disiplini açısından önemli bir kaynak olabileceği, disiplinler arası çalışmaların bu örnekten de hareketle geliştirilmesi gerekliliği tespit edilmiştir.