XX. Yüzyılın Başlarında Menteşe Sancağı’nın İdari ve Nüfus Yapısı (original) (raw)

XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Alâiye Sancağının İdari Yapısı ve Nüfus Durum

ABSTRACT: In the XIX th century, the Ottoman Empire faced with many improvements and changes in administrative, financial and economical structure. One of these changes is census. By the middle of the century with a number of administrative changes, census was conducted in the entire country. These changes and census, made in the entire country, shows us the structure of the population and also gives us an opportunity to make number of assessments on a local basis. In this study, after determining the borders of Alaiye we will do an assessment on the population of sanjak. The population registry documents, located in Prime Ministry Ottoman Archives with the code MAD.d. 22011, gives us opportunity to make very detailed examination of the sanjak’s population. This document divided inhabitants of Sanjak according to districts, regions, towns and registered them as villages. Apart from that, inhabitants were also classified as powerful, children, senior, soldier, and out of town. After the end of each district, regions total number of inhabitants is given. Results in this study will be compared with salnames, which were recorded at the end of century. ÖZ: Osmanlı Devleti, XIX. yüzyıl içerisinde idarî, malî ve ekonomik anlamda birçok yenilik ve değişiklikler ile karşı karşıya kalmıştır. Bu değişikliklerden birisi de, XIX. yüzyılın ortalarına doğru ülke genelinde bir takım idarî değişiklikler ile nüfus sayımlarının yapılmasıdır. İmparatorluğun genelinde yapılan bu değişiklikler ve nüfus sayımları, devletin genel nüfus yapısını ortaya koyduğu gibi bize yerel bazda da bir takım değerlendirmeler yapma imkânını da sunmaktadır. Biz bu çalışmamızda Alâiye Sancağı’nın sınırlarını ortaya koyduktan sonra nüfusu üzerine bir değerlendirme yapacağız. Sancağın nüfus durumunu incelerken, Başbakanlık Osmanlı Arşivi MAD.d. 22011 numarada kayıtlı bulunan nüfus yoklama defteri bize çok detaylı ve teferruatlı bir değerlendirme imkânı sunacaktır. Bu defter, sancak genelindeki yaşayanları kaza, nahiye ve kasaba şeklinde ayırdıktan sonra köy köy kayda geçirmiştir. Bunun dışında ahali güçlü, sabi, yaşlı, asker ve memleket dışında şekline sınıflamalara tabi tutulmuştur. Her kazanın ve nahiyenin sonunda toplamları ayrı ayrı verilmiştir. Buradaki veriler yüzyılın sonlarına doğru tutulan salnameler ile de karşılaştırılacaktır.

XVI. Yüzyılın İlk Yarısında Kiğı Sancağı’nda İskan ve Toplumsal Yapı

2004

Kigi bugun Bingol Iline bagli bir kaza merkezidir. Osmanli doneminde ise merkezindeKigi kasabasinin yer aldigi kucuk bir sancaktir. Kigi Sancagi, bolgenin 1514yilinda Osmanli idaresine gecmesiyle tesekkul etmistir. Incelenen tahrir defterlerinegore Sancak, XVI. yuzyil ortalarinda toplam 9 nahiye bolgesine dagilmis 214 koy ve birkasabadan olusmaktadir. Daglik bir cografyada yer alan Sancak’ta XVI. yuzyildangunumuze kadar iskan birimlerindeki devamlilik orani en az %70’tir. 1530-1553 tarihleriarasinda nufusta % 80 civarinda bir artis yasanmistir. Bu artista Osmanli idaresialtinda saglanan baris ortaminin etkisi belirgindir. Bu nufus artisinda, konar-goceryerlesmesi ve goc etkili olmustur. Sancak bu haliyle XVI. yuzyilin ortalarinda gelismesinive onemini arttirmis gozukmektedir.

XVI. Yüzyılın İlk Yarısında Manavgat Sancağı ve Sancakbeyleri

Mediterranean Journal of Humanities, 2019

XVI. Yüzyılın İlk Yarısında Manavgat Sancağı ve Sancakbeyileri Manavgat Sanjak and Sanjak Governors in the First Half of 16th Century Saim YÖRÜK Öz: Manavgat, II.Murad zamanında son olarak Osmanlı hâkimiyetine girmiştir. Osmanlı döneminde, zamanla değişen şartlar, yaşanan güvenlik kaynaklı sorunlar vb. sebeplerden dolayı XVI. yüzyılda Manavgat’ın idari statüsü idarî teşkilat ve taksimat açısından önemli değişikliklere uğramıştır. Çalışmada, XVI. yüzyıl başlarında Teke yöresinde çıkan Şahkulu İsyanı öncesinde ve sonrasında Manavgat’ın idarî durumuna değinilmiş, meydana gelen idari değişiklikler sebep - sonuç ilişkisi içerisinde ele alınmıştır. Bu isyan hareketi ile Manavgat ve çevresinde yapılan idari düzenlemeler arasında bağ kurulmuştur. Çalışmada, Manavgat ve çevresine ait tahrir defterleri, eyalet ve sancak tevcih defterleri, kanunnameler, döneme ait kaynak eserler ve Manavgat’ın idari yapısı hakkında bilgi veren çeşitli arşiv vesikaları kullanılmıştır. Bunun yanında idarî yapı ile ilgili genel ve özel anlamda bilgi veren çalışmalardan da yeri geldikçe istifade edilmiştir. Arşiv vesikalarına ve diğer kaynaklara dayanılarak Manavgat Sancağının askerî-idarî görevlileri olan sancakbeyilerinin isimleri, görev yılları ve gelirlerine ilişkin bilgiler verilmiştir. Çalışma sonunda, konu ile ilgili olarak değerlendirme yapılmıştır. Çalışmanın Manavgat’ın idari tarihine katkı yapacağı düşünülmektedir. Anahtar sözcükler: Manavgat Sancağı, Sancakbeyi, XVI. Yüzyıl, Şahkulu İsyanı. Abstract: Manavgat became an Ottoman region in the reign of Murad II. In the Ottoman era, the changing conditions, security-related problems, etc. the administration had to affect significant changes in the administrative status, organization and divisions in Manavgat in the 16th century. In the present study, the administrative status of Manavgat was discussed before and after the Şahkulu Rebellion in the Teke region and administrative changes were addressed based on causality. A correlation was established between the rebellion movement and the administrative organizations in Manavgat and vicinity. In the present study, cadastral records, provincial and sanjak grant records, regulations, period resources and various archival documents that provided information about the administrative status of Manavgat were utilized. Furthermore, the works that provided general and specific information on the administrative structure of the sanjak were also used. The names, the years in the position and salaries of the sanjak governors, who were the military-administrative officers in Manavgat Sanjak, are provided based on the archival documents and other resources. At the end of the study, an assessment was conducted on the topic. It was considered that the present proceeding would contribute to the administrative history of Manavgat. Keywords: Manavgat sanjak, sanjak governor, 16th Century, Şahkulu revolt.

Menteşe Bölgesinde Eşkıyalık Olayları ve Nizama Aykırı Suçlar (1789-1808

Menteşe Bölgesinde Eşkıyalık Olayları ve Nizama Aykırı Suçlar (1789-1808), 2022

1789-1808 yıllarında Osmanlı Devleti'nin birçok bölgesinde eşkıyalık olaylarına rastlanmaktadır. Devlet otoritesinin zayıflaması nedeniyle bazı yerel idareciler veya bölgesinde nüfuz sahibi kişiler kendi çıkarları doğrultusunda kanunlara aykırı davranışlara yönelmiştir. Toplum içerisinde huzursuzluğa neden olan bu tür olaylar Menteşe Sancağı'nda da görülmektedir. Menteşe Sancağı'nda incelenen dönemde meydana gelen eşkıyalık olaylarının genellikle bölgede bulunan nüfuzlu ailelerin hâkimiyet mücadelesi neticesinde ortaya çıktığı görülmektedir. Sancağın farklı kazalarında ikamet eden bu aileler çeşitli dönemlerde idari görevler de üstlenerek bölgede söz sahibi olmuştur. Devlet imkânlarını kendi çıkarları doğrultusunda kullanan aileler, yanlarına topladıkları adamlarla beraber hareket ederek eşkıyalık yapmış ya da kendisi doğrudan eşkıyalık faaliyetlerinde bulunmuştur. Ayrıca bu ailelerin dışında yine bölgede güç devşirip eşkıyalık yapan kişilere de rastlanmaktadır. İnsanların mallarını yağmalayan, canlarına kasteden, ırz ve namuslarına el uzatan eşkıyalar, bölgede huzursuzluğa neden olmuştur. Eşkıyalık faaliyetlerine kesinlikle müsaade etmeyen Osmanlı Devleti, bu tür olayları engellemek amacıyla sorumluların yakalanmasını ve cezalanmasını sağlamıştır.

Tahrir Defterlerine Göre XVI. Yüzyılda Kocaeli Sancağı’nda Dinî Hayatın İzleri

Cihannüma: Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 2020

Kocaeli Sancağı XVI. yüzyılda İznikmid (İzmit), Kandıra, Şile, Gegivize (Genivize) (Gebze), Yoros, İznik, Yalak-Abâd (Yalova) ve Ada (Adapazarı) kazalarından müteşekkildi. Kocaeli Sancağı’nın idari sınırları bugünkü Kocaeli, Sakarya ve Yalova illeri ile İstanbul’un Anadolu yakasında yer alan Üsküdar, Kartal, Beykoz ve Şile ilçelerini kapsamaktaydı. Kocaeli İstanbul ile Anadolu’yu karadan bağlayan yolların kavşak noktası olması ile kara ulaşımı bakımından, burada bulunan limanları ile deniz ulaşımı bakımından tarih boyunca avantajlı jeopolitik bir konuma sahip olmuştur. Bunun yanında gemi yapımına elverişli ağaçların bol olduğu geniş ormanlık alanlar bu coğrafyayı kıymetli hâle getiren başka bir unsurdu. Kocaeli coğrafyası Osmanlı Devleti’ne kuruluşunda beşiklik yapmış sahalardan biridir. Buradaki şehirlerde kurulan ilk Osmanlı medrese, cami, imaret ve zaviyeleri Osmanlı dinî, hukuki ve sosyal düşüncesini oluşturan kurumlardı. Adı geçen kurumlar Kocaeli Sancağı’nı Osmanlı Devleti’nin kuruluş dönemi tarihi için farklı kılmaktadır. Bu makalede Kocaeli Sancağı’na bağlı şehir, kasaba ve köylerdeki cami, mescit, medrese, muallimhane, imaret ve zaviye gibi dinî hizmetlerin yerine getirildiği müesseselerin adları tespit edilmiştir. Tahrir defterlerinde yer alan bu müesseseler ile kişi ve yer adlarında görülen dinî unsurlar üzerinden hareketle sancaktaki dinî hayat hakkında değerlendirmeler yapılmıştır. Ayrıca Türk eğitim tarihi açısından mühim olan bu müesseselerin bulunduğu mahaller, bânileri, buralarda icra edilen hizmetler üzerinde durulmuştur. Anahtar Kelimeler: Kocaeli Sancağı, Dinî Hayat, Dinî Müesseseler, Vakıf, Tahrir Defteri Traces of Religious Life in Kocaeli Sancak according to the Tahrir Records of the 16th Century  Bu makale 3-5 Nisan 2015 tarihinde Kocaeli’nde düzenlenen Uluslararası Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi II Sempozyumu’nda “XVI. Yüzyılda Kocaeli Sancağı’ndaki Dinî Hayatın İzleri” başlığı ile sözlü olarak sunulan bildirinin gözden geçirilmiş ve ilaveler yapılarak yeniden düzenlenmiş hâlidir. * Dr. Öğr. Üyesi, Dicle Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, 21280, KampüsDiyarbakır/Türkiye, msaliherpolat@hotmail.com, Orcid ID: 0000 0001-5000-7698 Mehmet Salih Erpolat 2 Abstract Kocaeli Sanjak was composed of the districts of Iznikmid (Izmit), Kandira, Sile, Gegivize (Gebze), Yoros, Iznik, Yalak-Abad (Yalova) and Ada (Adapazari) in the 16th century. The administrative borders of Kocaeli Sanjak included the present provinces of Kocaeli, Sakarya and Yalova, and Üsküdar, Kartal, Beykoz and Şile, located on the Anatolian side of Istanbul. Kocaeli had an advantageous geopolitical location throughout the history in terms of land transportation, sea ports and sea transportation, as it is at the crossroads connecting Istanbul and Anatolia overland. In addition, the existence of large forest areas where trees suitable for shipbuilding were abundant was another factor that made this geography valuable. Kocaeli’s geography is one of the fields that cradled the Ottoman state in its establishment. The first Ottoman madrasas, mosques, imarats and zawiyas established in the cities here were the institutions that formed the Ottoman religious, legal and social thought. The mentioned institutions made Kocaeli Sanjak unique for the foundation of the Ottoman state. In this article, the names of the institutions where religious services such as mosques, masjids, madrasahs, teachers' houses, imarats and zawiyas in the cities, towns and villages of Kocaeli Sanjak have been identified. Based on the examination of these institutions in the tahrir records and the religious elements in the names of people and places, the study analyzes the religious life in the sanjak. In addition, it also deals with the places, their founders and the services performed at these institutions, which are important for the Turkish educational history. Keywords: Sanjak of Kocaeli, Religious Life, Religious Institutions, Foundation, Tahrir Records

XV. Yüzyılda Bir Kuzey Orta Anadolu Nahiyesi Mecitözü

ALEVİLİK-BEKTAŞİLİK ARAŞTIRMALARI DERGİSİ, 2021

Bugün Çorum’a bağlı bir ilçe olan Mecitözü, Kuzey Orta Anadolu bölgesinde yer almaktadır. Mecitözü’nün de içinde bulunduğu bölge, tarihsel olarak Hitit, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı medeniyetlerine ev sahipliği yapmıştır. Kayseri, Sivas, Tokat ve Samsun yolu güzergâhında yer alması, bölgeyi cazibe merkezi haline getirmiştir. Bölgenin bu durumu Türklerin Anadolu’ya gelişleri sırasında da etkisini hissettirir. Nitekim XI. yüzyıldan itibaren Mecitözü’nde etkin bir konar-göçer Türkmen akınına rastlanır. Bu konar-göçer Türkmen unsurlarının iskânı bazı zaviyelerin de kurulmasına zemin hazırlamıştır. Özellikle Balım Sultan, Elvan Çelebi, Şeyh Kutluca ve İlyas köylerinde zaviyeler kurulmuş, zamanla geliştirilmiştir. Bu zaviyelerden bazılarının Bektaşîler tarafından kurulduğu bilinmektedir. Haklarında ilk bilgilere tahrir defterlerinde eriştiğimiz bu zaviyeler, malî ve idarî bakımdan Osmanlı İmparatorluğu’nun sonlarına kadar varlığını devam ettirmiştir.