Латвійская ССР на старонках газеты "Гродзенская праўда" (першая палова 1970-х гадоў) (original) (raw)
Related papers
Літоўцы і літоўска-беларускія адносіны на старонках газет «Наша Доля» і «Наша Нива» ў 1906–1907 гг.
Studia Interkulturowe Europy Środkowo-Wschodniej, 2023
The text focuses on cooperation between the leaders of the Belarusian and the Lithuanian national movements in Vilna (Vilnius) during the Revolution of 1905-1907, reflected, in particular, on the pages of the first Belarusian newspapers published since 1906 in Vilna. Belarusian activists often spoke on behalf of Belarus and Lithuania, thus continuing the historical tradition of the Grand Duchy of Lithuania, in the revival of which they saw the future of Belarus and Lithuania.
Беларусы Латвіі ва ўмовах аўтарытарнага рэжыму Карліса Улманіса (1934 – 1940 гг.)
Запісы БІНіМ, t. 42, 2022
Уводзіны Латвійская Рэспубліка, якая ўзьнікла на палітычнай мапе Эўропы пасьля Першай сусьветнай вайны, мела шматнацыянальны склад. Да ліку найбуйнейшых нацыянальных меншасьцяў трэба залічыць беларусаў, якія належалі да аўтахтоннага насельніцтва краіны й кампактна жылі ў адной з правінцыяў-Латгаліі. Статыстычныя зьвесткі наконт колькаснага складу беларускага насельніцтва ў міжваеннай Латвіі адлюстроўвае наступная табліца:
Беларускае навукова-краязнаўчае таварыства ў Латвіі: стварэнне і дзейнасць (1932 – 1936)
“Беларускі гістарычны агляд”, nr 30,, 2023
Адным з буйных цэнтраў беларускага нацыянальнага жыцця ў міжваенны час была Латвія. Месца кампактнага пражывання латвійскіх беларусаў-паўднёва-ўсходняя частка краіны, Латгалія і часткова Земгалія. У адміністрацыйным плане гэта тры латгальскія (Дзвінскі, Люцынскі і Рэжыцкі) і адзін земгальскі (Ілукштанскі) паветы. Акрамя таго, значная колькасць беларусаў жыла ў Рызе. Беларусы лічыліся пятай па колькасці групай сярод нацыянальных меншасцяў (пасля рускіх, яўрэяў, немцаў і палякаў). Колькасць жыхароў Латвіі, якія дэкларавалі сябе беларусамі, была няўстойлівай і вагалася ў межах ад 79 529 чал. (у 1920 г.) да 26 867 (у 1935 г.). Такія значныя разыходжанні не былі вынікам міграцыйных працэсаў або натуральнага прыросту. Галоўную прычыну трэба шукаць у стане самасвядомасці гэтай супольнасці. Нацыянальная ідэнтычнасць беларускамоўных жыхароў Латвіі знаходзілася ў стадыі фармавання. Маючы праблемы з нацыянальнай самаідэнтыфікацыяй, адны і тыя ж людзі ў розны час і пад уплывам разнастайных сацыяльных і палітычных чыннікаў дэкларавалі розную нацыянальнасць. Маласвядомая ў нацыянальным сэнсе беларускамоўная латгальская вёска ў першай палове ХХ ст. была прадметам нацыянальна-культурнай экспансіі з боку мясцовых нацыянальных рухаў. За душы і сэрцы "тутэйшых" змагаліся рускія, польскія, латгальскія і беларускія дзеячы.
З гісторыі беларускага руху ў Латвіі ў міжваенны і ваенны пэрыяды
„Запісы БІНіМ” 2016, т. 38, , 2016
Праблематыка, зьвязаная зь беларусамi ў Латвii ў першай палове ХХ ст., да сёньня знаходзiцца ў сьпiсе тэмаў, якiя найменш ведамыя чытачам i найменш дасьледаваныя ў гiстарыяграфii. Найчасьцей гэтая тэматыка закраналася ў працах, непасрэдна альбо ўскос на прысьвечаных Кастусю Езавiтаву, знакамiтаму беларускаму дзея чу Латвii ў вышэйзгаданы пэрыяд. Пра беларускую актыўнасьць у латвiйскай дзяржаве ў мiжваенны час вельмi павярхоўна й абагульняльна, пiсаў Язэп Найдзюк у сваёй працы "Беларусь учора i сяньня" 1. Варта таксама згадаць апрацаваньне "Беларусы ў Латвii" 2 аўтарства Кастуся Езавiтава, якое сучасным дасьледнiкам належыць разглядаць перадусiм як гiстарычную крынiцу. Часткова белую пляму ў гiстарыяграфii за паўняюць дзьве вельмi грунтоўныя публiкацыi праф. Эрыкса Екабсонса 3. Iх каштоўнасьць заключаецца мiж iншым у тым, што аўтар абапiраўся на няведамыя дасюль архiўныя крынi цы. За выняткам вышэйзгаданых публiкацый, у гiстарыяграфii, па сутнасьцi, адсутнiчаюць навуковыя працы, якiя тычылiся б беларускага жыцьця ў Латвii ў мiжваенны час, як i ў гады Другой сусьвет най вайны. Такi стан дасьледаваньняў ня можа не засмучваць, тым больш калi ўзяць пад увагу той факт, што ў мiжваенны пэрыяд Латвiйская рэспублiка была адным з асноўных асяродкаў беларускага грамадзкапалiтычнага руху. У гэтай краiне дзейнiчалi беларускiя арганiзацыi й таварыствы, у тым лiку палiтычныя, функцыянавала школьнiцтва, выдавалася прэса. Сярод найбольш актыўных лiдараў тамтэйшага беларускага руху былi Кастусь Езавiтаў, Мiкалай Дзямiдаў, Уладзiмер
Удзел беларусаў у парламенцкіх выбарах у Латвіі (1922-1931)
Беларускі гістарычны агляд, 2018
Адным з найбуйнейшых асяродкаў беларускага нацыянальнага жыцця ў міжваенны час была Латвійская рэспубліка. Латвійскія беларусы кампактна жылі ў паўднёва-ўсходняй Латгаліі і часткова Земгаліі. Яны былі пятай па колькасці групай сярод нацменаў (пасля рускіх, яўрэяў, немцаў і палякаў). Колькасць жыхароў Латвіі, якія дэкларавалі сябе беларусамі, змянілася ад 79 529 чал. (у 1920 г.) да 26 867 (у 1935 г.). Такая значная розніца ў лічбах не была вынікам міграцыйных ці натуральных працэсаў. Галоўная прычына хавалася ў саміх беларускамоўных жыхарах Латгаліі, нацыянальная самасвядомасць якіх тады яшчэ знаходзілася ў стадыі фармавання. Маючы праблемы з нацыянальнай самаідэнтыфікацыяй, адны і тыя ж людзі ў розны час і пад уплывам разнастайных сацыяльных і палітычных чыннікаў дэкларавалі розную нацыянальнасць. Несвядомая і маласвядомая ў нацыянальным сэнсе беларускамоўная латгальская вёска на пачатку ХХ ст. стала прадметам нацыянальнакультурнай экспансіі з боку мясцовых нацыянальных рухаў. За душы і сэрцы "тутэйшых" змагаліся рускія, польскія, латгальскія і беларускія дзеячы. Ліберальнае заканадаўства Латвійскай рэспублікі (да 1934 г.) спрыяла нацыянальнакультурнаму развіццю прадстаўнікоў нацыянальных меншасцяў. Дэмакратычная канстытуцыя давала нелатышам шырокія магчымасці нацыянальна-культурнай аўтаноміі, аналогію якой цяжка знайсці на карце тагачаснай Еўропы. Гэта выкарысталі таксама беларусы. Пачаткам арганізацыі беларускага нацыянальнага руху ў Латгаліі было стварэнне Культурна-асветнага таварыства "Бацькаўшчына", якое Удзел беларусaў у парламенцкіх выбарах у Латвіі (1922-1931)
Стварэнне i дзейнасць Беларускага аб’яднання ў Генеральнай акрузе «Латвія» (1941–1944)
Przegląd Środkowo-Wschodni, 2019
Utworzenie i działalność Zrzeszenia Białoruskiego w Okręgu Generalnym Łotwa (1941-1944) W wyniku ofensywy wojsk niemieckich latem 1941 r. Łotwa dostała się pod okupację III Rzeszy. Struktura narodowościowa Łotwy cechowała się różnorodnością. Wśród najliczniejszych grup mniejszościowych znajdowali się Białorusini. Niemieckie władze okupacyjne, stosując zasadę "dziel i rządź", były skłonne przyznać Białorusinom pewną autonomię kulturalno-oświatową. Miejscowa inteligencja białoruska upatrywała w tym szansę na umocnienie własnych wpływów w Łatgalii, którą traktowano jako część tzw. białoruskiego obszaru etnografi cznego. W związku z tym, kierując się zimną polityczną kalkulacją, podjęto współpracę z okupantem. W 1941 r. w Rydze i Dyneburgu utworzono Białoruski Komitet Narodowy (od wiosny 1942 r. Zrzeszenie Białoruskie) w Okręgu Generalnym Łotwa. Głównym kierunkiem działalności tej organizacji była działalność społeczna i kulturalno-oświatowa wśród mieszkańców Łatgalii. Prowadzono chóry i zespoły artystyczne, działalność wydawniczą i kulturalno-oświatową. Ponadto podejmowano próby wprowadzenia języka białoruskiego do świątyń katolickich i prawosławnych. Dążono do obsadzenia administracji cywilnej i samorządów na szczeblu niższym i średnim w niektórych gminach Łatgalii osobami narodowości białoruskiej. Za priorytet w działalności Białorusinów należy jednak uznać organizację szkolnictwa w języku ojczystym. Aktywność białoruska wywołała zaniepokojenie wielu Łotyszy, ponieważ przywódcy łotewskich Białorusinów liczyli się z możliwością przyłączenia w przyszłości Łatgalii do Białorusi. Z wielu powodów "akcja białoruska" na Łotwie pod okupacją niemiecką nie odniosła większego sukcesu. S ł o w a k l u c z o w e : Łotwa, Białorusini, II wojna światowa, okupacja, kolaboracja This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 3.0 PL
Гісторыя беларусаў і іх суседзяў на старонках газет «Наша Доля» і «Наша Нива» ў 1906–1907 гг.
„Białoruskie Zeszyty Historyczne = Беларускі гістарычны зборнік”, 2024
In 1906, towards the end of the first Russian revolution (1905-1907), the first Belarusian language newspapers were published in Vilna (Vilnius) — Nasza Dola and Nasza Niwa. In 1906-1907, these newspapers published few but substantial articles about the common historical fates of Belarusians, Lithuanians, Poles, Ukrainians and Jews from the times of the Grand Duchy of Lithuania, the Polish-Lithuanian Commonwealth and the Russian Empire including the Polish uprisings — November (1830-1831) and January (1863-1864). Among the authors were the actual founders and editors of these newspapers, the brothers Jan and Anton Łuckiewicz, and other journalists hiding under pseudonyms.
БЕЛАРУСКІ ГІСТАРЫЧНЫ АГЛЯД, Т. 28, Сш. 1–2 (54–55), 2021
Кніга сучаснага літоўскага гісторыка Русціса Камунтавічуса, пададзеная ў аглядзе – гэта нетрывіяльны, поўны самарэфлексій пераказ гісторыі Беларусі ад cтаражытных часоў і да “Беларускай рэвалюцыі 2020 года”. Напісаная па-літоўску і для літоўцаў, гэтая кніга, тым не менш, выклікае шчырую зацікаўленасць у беларускай публікі, у тым ліку ў той яе часткі, што рупліва пільнуе, “ці не скралі нашы суседзі нашу гісторыю”. Адразу хачу супакоіць і растлумачыць – гэта не чарговае нацыянальнае (пера)пісанне гісторыі Беларусі, зробленае “пад сябе” нашымі суседзямі (як тое можа падацца камусьці на першы погляд), – а яе грунтоўнае вытлумачэнне, расшыфраванне сэнсаў для тых, хто са школьнай парты вырас з катэгарычнай упэўненасцю і святой верай у тое, што першай сталіцай Вялікага Княства Літоўскага было старажытнае Кярнаве, а не Наваградак (хоць бы ён і быў Наўгардукас). Тут цікавыя не столькі новыя звесткі і “аб’ектыўныя” факты (і нават не іх асэнсаванне), колькі сама спроба параўнаць і зразумець, кім была, ёсць і можа быць Беларусь для Літвы.
Acta Polono-Ruthenica, 2020
У гэтым артыкуле разглядаецца пастаноўка на старонках першай газеты на беларускай мове «Наша Доля», якая выходзіла ў Вільні ў верасні–снежні 1906 г., пытання аб нацыянальным вызваленні беларусаў у сувязі з іх сацыяльным вызваленнем падчас Першай рускай рэвалюцыі (1905–1907 гг.) у Расійскай імперыі. Аналізуюцца ўсе артыкулы, у якіх закраналася гэта праблематыка. Публіцысты «Нашай Доли» пачалі работу па фарміраванні нацыянальнай і сацыяльнай свядомасці беларусаў, падкрэслівалі неабходнасць аб’яднання рабочых і сялян усіх нацыянальнасцей у змаганні за нацыянальнае і сацыяльнае вызваленне як у Беларусі і Літве, так і ва ўсёй Расійскай імперыі. Для параўнання прыведзены прыклады публіцыстыкі з першых нумароў газеты «Наша Нива», якія выходзілі ў адзін час з «Нашай Доляй».
Loading Preview
Sorry, preview is currently unavailable. You can download the paper by clicking the button above.