Un discorso inedito di Alberico Gentili in difesa della "iurisprudentia (original) (raw)

Abstract

http://www.centropgm.unifi.it/cache/quaderni/44/0216.pdf An unpublished speech of Alberico Gentili to the Oxford scholars in defence of jurisprudence. Several manuscripts of Alberico Gentili (S. Ginesio 1552 - London 1608) are conserved in the Bodleian Library in Oxford. In 1580 the Italian jurist, exiled for his adherence to the Reformation doctrine, arrived in England where in 1587 was appointed regius professor of civil law at Oxford University. Here, after the publication of Dialogi (1582) and Lectiones et epistolae (1583-1584), he ran into a number of problems, initially with Jean Hotman and the humanistic circles and later with the theological-puritan ones. The speech - which is published here in Appendix - is conserved in the Collection D'Orville 612 and has been written after 12 March 1594, at the end of a bitter controversy with the puritan theologian John Rainolds. The controversy had developed between 1593 and 1594 and it was about the competence of the jurist and the theologian. In it Gentili, besides defending himself from the accusation of being trico italicus, machiauelicus et athaeus, he also protects the good reasons of the iurisprudentia in the light of its long history and the merit of those who, over the centuries, had professed legal science. Un discorso inedito di Alberico Gentili agli accademici di Oxford in difesa della "iurisprudentia". Nella Bodleian Library di Oxford sono conservati numerosi manoscritti di Alberico Gentili (S. Ginesio 1552 – Londra 1608). Il giurista italiano, esule per la sua adesione alle dottrine della Riforma, giunge in Inghilterra nel 1580 dove, nel 1587, viene nominato regius professor of civil law. Qui, dopo la pubblicazione dei Dialogi (1582) e delle Lectiones et epistolae (1583-1584) incontra numerose difficoltà, dapprima con Jean Hotman e con alcuni ambienti umanistici, e successivamente con quelli teologici puritani. Il discorso che qui si pubblica in Appendice, è conservato nel Fondo D’Orville 612, e viene scritto dopo il 12 marzo 1594, al termine di un’aspra polemica con il teologo puritano John Rainolds, che si era sviluppata fra 1593 e 1594 circa le competenze del giurista e del teologo. In essa Gentili, oltre a difendere sé stesso dalle accuse di “trico italicus, machiauelicus et athaeus”, difende le buone ragioni del diritto alla luce della sua lunghissima storia e del valore di coloro che, nel corso dei secoli, avevano professato la scienza giuridica.

Loading...

Loading Preview

Sorry, preview is currently unavailable. You can download the paper by clicking the button above.

References (7)

  1. Verum 'fremant ˹[(ut ait Cicero)]˺ omnes licet, duodecim illae tabulae', et nostrae omnes Romanorum leges 'philosophorum omnium' biblio- thecis anteponendae sunt. ˹Ciceronem uestrum audistis˺ ( 101 ). Non istas exscripsit nobis aut delicatus Plato, aut foedus Diogenes, aut Stoicus asper, aut uoluptarius Epicureus, aut qui sophista regnum iam philosophiȩ tenere uidetur, aut alius hoc de grege, qui uerborum prodigi, factorum inanissimi, gloriolae magis suae, quam communi commodo ho- minum semper consuluerunt. Sed auctores legum nostrarum hi uiri, qui ˹uerissimis imbuti uirtu- tibus ea retulerunt a iudiciis hominum testimonia, quae aliis (?) in omni saeculo, nullis ***ta sunt. et nostris meri tanta collata sunt, qui, ut ius postu˂landi> ciuile nostrum˺ priuata sua omnia in publicis ˹ciuium˺ omnium esse perpetuo existimarunt. Claudius, qui duabus rebus maxime omnium publicis, uiis, aquis urbem, et Jtaliam exornauit: et, quod pu- blicae saluti, rebusque propemodum lapsis succurrit, uictorem Pyrrhum uerbo fregit ( 102 ). Sempronius, quem unum populus Romanus, probus olim uirtutum aestimator, nec blandiri largus, appellauit σοφóν ( 103 ). Sci- pio, qui optimus a senatu optimo ˹iudicatus, et Corculus in sapientissimo illo concilio ***˺ nominatus publicam meruit domum in uia sacra, ut loco esset dignissimo oraculum ciuitatis ( 104 ). Coruncanius, qui profectus ad gentes efferas legatus mortem in officium patriȩ obiit ( 105 ). Atilius, cui sapientis cognomen delatum primo ( 106 ). ˹Talium ac tantorum uirorum in studia assequi non uita sola horum nostrorum uirtus potuit˺. Quis te, magne Cato, tacitum, aut te Sexte relinquat? ( 107 ) magnus ille Cato, 'im- perator summus, sum|mus orator, ac summus iurisconsultus' ( 108 ). se- cretosque pios, his dante iura Catonem ( 109 ). Sextus ille AElius, quem a Catone nec nomine, nec re disiunxeris, egregie cordatus homo catus AElius Sextus ( 110 ). ˹Propter hanc iuris ciuilis scientiam sic appellatus a Summo poeta est˺ ( 111 ). Rutilius, quem iustissimum, et sanctissimum morta- lium uetera perhibent monumenta ( 112 ). Tubero morum non mi- nus, quam uerborum inculpatae antiquitatis affectator, et seruan- f. 40ar ( 101 ) Cfr. CICERONE, De oratore, I.XLIIII.195, 197. ( 102 ) Cfr. Dig. 1.2.2.36.
  2. Cfr. Dig. 1.2.2.37.
  3. Cfr. Dig. 1.2.2.37. ( 105 ) Cfr. Dig. 1.2.2.35, 38.
  4. Cfr. Dig. 1.2.2.38.
  5. VIRGILIO, Aen., VI.841 (« [...] quis te, magne Cato, tacitum aut te, Cosse, relinquat? [...] »). ( 108 ) Cfr. CORNELIO NEPOTE, Cat. 3,1. ( 109 ) VIRGILIO, Aen., VIII.670. ( 110 ) Cfr. Dig. 1.2.2.38. ( 111 ) add. marg. [Cic. lib. i. de orat. (De orat., I.XLV.198)]. ( 112 ) Cfr. Dig. 1.2.2.40. uiri boni mereri nomen non possit ( 124 ). ut de aliis multos scilicet narrare possumus, oratores improbissimos, iniquos [et] philosophos ˹medicos ueneficos˺. Definitur ille uir bonus, alter uirtutis magister praedicatur ˹et communis auctor salutis tertius dicitur˺. Sed dicant, doceant bona artes aliae: nostra haec est sola, quae uiros efficere bonos potest, et solet. Me tamen miserum, qui annos fere triginta, hoc est ab anno aetatis duodecimo his unis litteris totus uaco, et (eloquar, an sileam, me palam quidem, sed ˹absentem et˺ non hoc de loco accusatum? eloquar, nec tempora commodiora forte an frustra ex- pecto ˹et locus hic, aptissimus mihi in perpetuum, ubi purgem omnibus, quibus cum iactata maledicta sunt, fuerunt, erunt˺) me miserum, qui sub potenti hac uirtutis magistra uixi semper, et sum trico jtalicus, Macchiauelicus, athaeus. infanda crimina, Oxonienses, ˹et ad quae patientem esse *** aures meas (?)˺ sed inimici uoces inhumani. Sed non ille mecum exulat religiosus. sed tricones, aut Macchiauelici non habitant mecum in tuguriolis ( 125 ). sed. sed imo sileam. ˹nec˺ rependam, [***] ˹ut possem, homini˺ cumulate, ˹aut˺ efficiam[que], ut quam male dicendo, et iniustissime mentiendo coepe- rit uoluptatem, eam pessime audiendo uera amittat. ˹fruatur, uolutetur his uotatibus per me absen me etiam uerberet: ut <***> totales dicebat˺. Neque enim ˹si uelim, audiat, audiat˺ gens, aut locus est, ubi iustae defensioni locus non sit. Contemnat me forte is, qui ius hoc naturae non intelligit, et iura hospitum, gratiosissima, et iudicia aequissima jouis hospitalis ignorat. Contemnat me? Me ille contemnat? Non me, non me, sed me exterum, eheu post decem annos exterum, et jtalum contemnat. Ecquid ˹etiam˺ hic respondeam [homines qui] ˹ubi˺ inter maledicta hoc quoque habet, quod sim jtalus? Abi iam cum tua Moria, Erasme ( 126 ). Non modo Hybernicus fatuus non est, si mutare cum Italo nolit: sed stultissimus etiam meo hoc accusatore Palemone sit, qui Jtalus esse uelit. Salue, decus principum Elizabetha regina, uiue, uale, uince, regna. Salue in coelis recepta sancta Lecestrii mens. Salue Oxoniensis aca- demia florentissima, et de me semper optime merita. uos mihi alia nomina detulistis, alia tribuistis testimonia. in his placeo mihi. ˹in his laudem pono meam. in his statuo existimationem hominum de me˺. in his penitus, ac totus conquiesco ( 127 ). ˹non me retexo, non muto ( 124 ) add.
  6. ERASMO DA ROTTERDAM Elogio della follia (Moriae Elogium, id est stultitie laus): edizione integrale, introd. di P. Miccoli; cura e trad. G. D'Anna, Roma, 1995, nu.
  7. XXII). ( 127 ) Dal lemma conquiesco si diparte un leggero segno trasversale di cancella- zione che attraversa quasi tutto il f. 40av dal basso in alto.