-Haziran (original) (raw)

Hanefî Fıkhında Fitne Gerekçesine Dayalı Hükümler ve İstihsân Delili ile İlişkisi

Fitne' (çoğulu 'fiten'), Arapça 'f-t-n' fiil kökünden türetilmiş bir mas-tar olup sözlüklerde ifade edilen ilk anlamı "imtihan etmek"dir. 1 An-cak kelime, asıl olarak altın ve gümüşü cürufundan ayrıştırmak için ateşe atma fiilini tasvir etmektedir. 2 Daha sonra kelime altın/gümüş-ateş ile fiilin muhatabı arasındaki ilişkinin farklı boyutlarını ifade etmek üzere, cezb etmek/olmak, denenmek/denemek, musibete düşmek/düşürülmek, işken-ceye uğramak, ateşe atılmak, kargaşa ve savaş anlamlarını kazanmıştır. 3 Bu anlam genişlemesinin kelimenin semantik gelişimine paralel olarak yük-lendiği mecazi anlamlar sayesinde mümkün olduğu söylenebilir. Ateşe atıl-mak olgusu, kişinin iddia ve inançları karşısındaki tutumu bakımından 'deneme/denenme/imtihan", verdiği acı ve ızdırap bakımından "musibet", Journal of Islamic Research 2011;22(1) 55 Hanefî Fıkhında Fitne Gerekçesine Dayalı Hükümler ve İstihsân Delili ile İlişkisi Ö ÖZ ZE ET T Çalışmamızda fitne kavramının Hanefî fıkhındaki kullanımı ve hükümlerin kaynaklarıyla (deliller) ilişkisi tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla kavramın etimolojik değerlendirmesinin yanı sıra Hanefî fıkhındaki kullanımı gözden geçirilmiştir. İbadet, muamelat ve kadınlara özgü düzenlemelerde fitne kavramına dayanan hükümler incelenmiştir. Kavramın, Hanefî fıkhında genel ahlak ve sosyal/siyasal düzenin korunması amacını temsil ettiği görülmüştür. Bu haliyle kavramın irtibatlı olduğu düşünülen istihsân delili incelenmiş ve fitne gerekçesine dayalı hükümlerin istihsân ile verilen hükümler cinsinden olduğu değerlendirilmiştir. A An na ah h t ta ar r K Ke e l li i m me e l le er r: : Fıkıh; istihsân; fitne; kıyas A AB BS S T TR RA AC CT T The subject matter of the present study, to explore the use of concept of fitnah in the Hanafi fiqh and to determinate its relations with sources of provisions. For this purpose, in addition to etymological assessments of the concept of Fıtnah, its applications in Hanafi doctrine were also examined. The adjudications based on the concept of fitnah such as; worship, rules of law and the unique legal arrangements related to women were synchronized in this study too. It was explored that in Hanafi fiqh, the concept of Fıtnah stands for, to protect the public morality and the so-cial/political order. İn this context, the proof of istihsān were also investigated, since it is related to the Fıtnah. Furthermore it was found out that the provisions based on avoidance of fitnah are one of the ways of adjudication with istihsān.