İSMAİL DEDE EKOLÜNDE İLAHİ BESTECİLİĞİ ÜSLUBU (original) (raw)

2020, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Geleneksel Türk müziğinin tarih boyunca karşılaştığımız önemli şahsiyetlerinden olan Hammâmîzâde İsmail Dede Efendi, bir zirve olarak kabul görmüş, zamanına ve ötesine hitap eden eserler üretmiş, geleneği yaşatan ve geleceğe aktaran öğrenciler yetiştirmiştir. Birçok araştırmacının klasik dönem olarak benimsediği sürecin son perdesinin önde gelen Dellalzade İsmail, Mutafzade Ahmed Efendi, Eyyubi Mehmet Bey ve Zekai Dede gibi isimleri İsmâil Dede'nin eğitiminden geçmiş bestecilerdir. Eğitimci kimliği de besteciliği ve sanatkârlığı kadar önemli olan Dede, yetiştirdiği öğrencileriyle birlikte çalışmamızda İsmâil Dede Ekolü olarak tanımladığımız müzik ekolünü oluşturmuştur. Bu ekolün Türk müzik tarihine etkisi oldukça fazladır. Öyle ki, günümüzde hoca-öğrenci silsilesi bilinen herhangi bir icrâcı-bestecinin meşk zinciri araştırıldığında silsilenin İsmâil Dede'ye varması kuvvetle muhtemeldir. Bu sebeple günümüz geleneksel Türk müziğinde bestecilik eğitimlerine katkıda bulunabilecek veriler, yöntemler ve uygulamalar keşfetmek amacıyla İsmâil Dede ekolü, ilâhî besteciliği kapsamında araştırılmıştır. Çalışmada prosopografi yöntemiyle ekolün meşk uygulamaları, bestecilik eğitimleri gibi unsurlar detaylandırılarak ortaya konulmuştur. İlâhî türü üzerinden ekol mensubu bestecilerin besteleme davranışları ve ilâhî türünün biçimsel özellikleri, müzik cümlelerinin yapı birimlerine ayrılarak değerlendirilmesi, usul-ezgi-vezin katmanlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi yöntemleriyle açığa çıkarılmıştır. Biçimsel yöntemle incelediğimiz eserlerden ve edisyon kritik uygulamalarından edinilen veriler, eserlerin yeni nüshalarının oluşturulmasını gerektirmiş, özellikle ilâhî repertuvarımızdaki usûl v problemlerini ortaya koymuş, bu konuda çözümler üretilmesine imkân sağlamıştır. Tezin tamamlanmasında ve eğitimimde emeği geçen, başta danışmanım Doç. Dr. Sıtkı Bahadır TUTU olmak üzere tüm hocalarıma; hâsıl-ı kelâm Âdemi mânâ-yı âlîye, söze ve zamâna sığması muhâl-ender-muhâl olan teşekkürlerimi saygıyla sunar, gözden kaçan kusurlar için af dilerim.