CBS TEKNOLOJİLERİNİN HAVZA SINIRLARININ BELİRLENMESİNDE KARAR DESTEK MEKANİZMASI OLARAK KULLANILMASI (original) (raw)
Related papers
GSI JOURNALS SERIE C: ADVANCEMENTS IN INFORMATION SCIENCES AND TECHNOLOGIES (AIST), 2021
Yer seçimi, kaynak tahsisi gibi mekânsal sorunların ortaya konulması ve çözümünde hem çok büyük miktarda bilgi kullanılmakta, hem de bu verilerin sürece dâhil edildiği farklı kriterler uygulanmaktadır. Bu kararların üretilmesinde Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) teknolojileri, bir araç olarak planlama çalışmalarında, çok kriterli analizlerin yapımında sıklıkla tercih edilmektedir. Çok kriterli karar verme (ÇKKV) olarak anılan bu süreçlerde kullanılan AHS bu yöntemler arasında en sık tercih edilenlerden biridir ve karar verme süreçlerini barındıran farklı alanlarda kullanılmaktadır. Diğer kullanım alanları hariç tutularak bu çalışmada CBS destekli planlama çalışmalarına odaklanılmıştır. mekânsal sorunların çözümlerinde çok miktarda bilginin çok farklı kriterlere göre değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu değerlendirme sürecinde bir çok kriterli karar verme yöntemi olan analitik hiyerarşi süreci, coğrafi bilgi sistemleri ile entegre olarak kullanıldığında, çalışma sonucunda hedeflenen alternatif sonuçların seçimi hem kolaylaşmaktadır hem de daha doğru olmaktadır. Bu çalışmada analitik hiyerarşi sürecinin nasıl işlediği ve 9 farklı çalışmada kullanım alanları, kriterleri ve çıktıları üzerinden analitik hiyerarşi sürecinin coğrafi bilgi sistemleri destekli planlama çalışmalarındaki kullanımı incelenmiştir. AHS’nin CBS destekli planlama çalışmalarında kullanımını anlamaya yönelik olarak bir inceleme yapılmıştır. İnceleme sonucunda AHS’nin planlamada kentsel ve bölgesel ölçekte tesis yer seçimi, rota planlaması, işlev kararları, zemin değerlendirmesi gibi farklı alanlarda karar verici olan plancıya oldukça yardımcı olduğu görülmüştür.
CBS Ortaminda Suç Hari̇talama Tekni̇kleri̇
~z e t Kentlegme ve nufus artlgr ile birlikte gunumuziin rnekan problernleri qok gegitli ve karrnagrk bir hale gelrnigtir. Bu durum, ulkeleri buyuk qapll, hrzli, teknolojik ve bilirnsel qozumler uretrneye yoneltrnigtir. Celinen noktada qozurn olarak mekansal bilgi sistemleri olugturulrnaya baglanmr~trr. Bu sistemlerden biri de, kullanlrn~ birqok alanda yaygin-la~an Cografi Bilgi Sistemleridir (CBS). Teknolojik geligmeler, Cografi Bilgi Sisternlerinin (CBS) bir yandan teknik olarak geli~mesine, diger yandan da degigik disiplinlerde kullanlmlnln yaygrnlagrnasrna neden olmaktadrr. CBS1nin bugun gittikge yaygrnla~an kullanrrn alanlanndan biri de "ernniyet bilgi sisternleri, sug haritalarr ve analizi" dir. Cografi bilgiler ile suq verileri arasinda bilgisayar ortamrnda ~e~i t l i iligkiler kurularak hizll ve etkin kararlar allnabilmektedir. CBS ortamrnda sorgulama, analiz, simulasyon, strateji belirleme gibi uygulamalarrn yapllabilmesi bilgisayar destekli haritacrllgin suq onleme ve denetlernede kullanlrnlnin gittikge yayg~nla$masrn~ saglarnrgtir. Bu gallgmada CBS ortaminda Suq haritalar~nin olugturulmasi teknikleri genel hatlarryla verilrneye qaligilmi$t~r. C i r i~ CBS; yeryuzunde konumsal verinin toplanmasl, denetimi, birlegtirilmesi, iglenmesi, analizi ve sunulmasr sisternidir (Turoglu, 2000). Temel olarak cografi ("geographic"), ditjer bir deyi~le rnekansal ("spatial") ya da konurnsal ("spatial"), ozelliklerle ("features") ilgilenir. Bu ozellikler, uzayda belirli bir referansa gore konurnlanrnq, fiziksel, kulturel ya da ekonomik bir anlam taglyan "varlrk"1ar ya da "olaynlar olabilir. Harita uzerindeki nesneler, gergek dunyadaki mekansal ozellik tagryan varlrklarln ve olaylarin resimsel bir gosterirnidir. Igaretler, renkler ve qizgiler, haritadaki farkli mekansal ozellikleri temsil eder. Cotjrafi Bilgi Sistemlerinin en karakteristik ozelligi, yeryuzundeki objelerin veya olaylarrn konumlarlnl adresleyebilrnesidir. Bu nedenle objelerin veya olaylarln konumlari ve birbiriyle olan ili~kileri gorselle$tirilerek, haritalanabilir. Cergek dunyadaki objeler (ev, yol, dag vb.) belirlenen kriterlere gore ozetlenerek topografik arazi (landscape) modeli olugturulur ve CBS iqinde nokta, qizgi, alan veya hacim olarak depolanlr (Ulugtekin,l997). CBS1nin diger veritabanl uygulamalar~ndan ayrllan en onemli farki rnekansal analiz yapabilrne yetenegidir. Mekansal analizler, varlrklarln karakteristiklerini tanlmlayan ozniteliklerini ve bu varllklarrn rnekansal bilgilerini kullanan analitik yontemler toplulugudur. Verinin konurnu, belli kriterlere gore srniflandrr~lmr~ alanlarla, topolojik, adres olarak, cografi koordinat a91 ile veya kod nurnaralarl ile belirlenir. Objelerin konumsal dotjasr, onlarrn gekilleri ile aqlklanlr. Gergek dunyadaki objelerin sunurnu bu gekillerin noktasal, gizgisel, alansal veya hacimsel objeler olarak ozetlenmesi ile yapllrr (Sekil 1).
ELAZIĞ İLİ GEÇİCİ KONAKLAMA ALANLARINDA CBS TABANLI BARINDIRMA FAALİYETLERİ
3. Uluslararası Afet Yönetimi Kongresi Bildiri Kitabı, 2022
Bu çalışmada, Samsun Valiliği İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğünce (AFAD Samsun) 24 Ocak 2020 tarihinde merkez üssü Elazığ ili Sivrice ilçesi Çevrimtaş köyü olan MW=6.8 büyüklüğündeki deprem sonrası afetzedelerin geçici konaklamaları için belirlenen alanlarda gerçekleştirilen barındırma faaliyetleri özetlenmiştir. Depremin ardından yapılan inceleme ve değerlendirmeler sonucunda Elazığ merkez Aşağı Demirtaş (Holpenk), Doğukent (Mornik), Kırklar (Kesrik) ve Sivrice merkez olmak üzere 4 farklı alan için geçici konaklama alanı belirlenmiştir. Konteyner projelendirme ve kurulum faaliyetlerinin devam ettiği süreçte afetzedelerin geçici konaklama alanlarına transferine başlanmış, bu esnada geçici konaklama alanlarının yönetimi AFAD Başkanlığı tarafından il müdürlüklerine verilmiştir. Şubat-Mart 2020 arasında AFAD Samsun tarafından 5 personel ile Aşağı Demirtaş, Doğukent, Kırklar ve Sivrice’de geçici konaklama alanları koordinasyon çalışmalarına başlanmıştır. Planlamada ilk olarak geçici konaklama alanları, projeleri, bu alanlar içine yerleştirilen/yerleştirilecek olan konteynerlar ilgili numarataj bilgileri, caddeler, sokaklar ve bağlantı noktaları sayısallaştırılarak ArcGIS veritabanına işlenmiştir. Barındırma faaliyetleri sırasında geçici konaklama alanlarına gelen afetzedelere konaklayacakları konteynerlar adres tanımı yapılarak teslim edilmiştir. Adres öznitelik karnesine afetzedenin alana giriş tarihi, sokak ismi ve konteyner kapı numarası, TC no, aile birey sayısı, yaş aralıkları ve sair işlenmiştir. Çalışmaların devamında konteynere ilişkin tipolojik ve kullanıma esas bilgiler eklenerek bakım, tadilat/onarım süreçlerinin takibi ve kontrolü sağlanmıştır. Ayrıca konteyner tipi, hasar durumu, arıza durumu, ısınma tipi, tesisat tipi vb. bilgiler de bulunmaktadır. Bununla birlikte sağlanan yardımlar; gıda ve/veya hijyen kolisi teslimatı takibi yapılmıştır. Konteynerların kullanım durumları (dolu/boş), kullanım tipleri (barınma, eğitim, ofis vb.) ile yerleştirildikleri topografyaya göre yükseklik değerleri ile 3 boyutlu hale getirilerek saatlik, günlük ve haftalık aktivite durumları raporlanmış ve talep edilen veriye bağlı sorgulamaya olanak sağlanmıştır. Geçici konaklama alanlarının koordinasyonunda kullanılan CBS uygulamaları ile afetzedelere mükerrer konteyner tahsisinin önüne geçilmiş, yönetim süreci hızlanmış, karar vericiler için yerleşimin anlaşılabilir ve sorgulanabilir olması sağlanmıştır.
Deprem, can ve mal kayıplarına neden olan ve önceden tahmin edilemeyen doğal afetlerden birisidir. Türkiye topraklarının yaklaşık yarısı ve Türkiye nüfusunun % 44’ü 1. Derece deprem bölgesinde yer almaktadır. Yanlış arazi kullanımı ve yer seçimi, sıradan bir doğa olayı olan depremlerin afetle sonuçlanmasına neden olmaktadır. Son yıllarda depremle ilgili çalışmalar özellikle Coğrafi Bilgi Sistemlerine (CBS) dayalı olarak yapılmaktadır. Bu araştırmada CBS ve AHS yöntemleri kullanılarak Gelibolu Yarımadası’nda deprem duyarlılık analizinin yapılması amaçlanmıştır. Bunun için önce sahanın genel deprem riski açıklanmıştır. Daha sonra deprem duyarlılığını etkileyen faktörler; litoloji, fay hatlarına olan uzaklık, en büyük yer ivmesi, hidrojeoloji, yerşekilleri, eğim ve akarsulara uzaklık olarak belirlenmiş ve bunların sahadaki deprem risk ve duyarlılığına etkileri açıklanmıştır. Deprem duyarlılığını etkileyen faktörler, depremle ilgili yapılan çalışmaların ve verilerin sistematik bir şekilde tasnif edilmesiyle tespit edilmiştir. Faktör haritalarının oluşturulmasında çeşitli kaynaklardan elde edilen farklı veri tiplerinden yararlanılmıştır. Çalışmadaki faktör haritalarının üretilmesinde ve görüntü analizlerinde CBS yazılımlarından ArcGIS / ArcMap 10.2 paket programından faydalanılmıştır. Bu çalışma sonucunda Gelibolu Yarımadası’nın % 82,2 (774,0 km²)’sinde deprem duyarlılığının yüksek olduğu görülmüştür. Buna göre yarımada deprem açısından yerleşmeye kısmen uygundur. Gelibolu Yarımadası’nda bulunan Büyükanafarta, Kumköy, Ilgadere, Demirtepe ve Yolağzı yerleşmeleri ve yakın çevresinin deprem duyarlılığı çok yüksek olduğu tespit edilmiştir. Gelibolu Yarımadası, 2023 yılında bitecek olan Çanakkale Boğaz Köprüsü’nün etkisiyle yakın gelecekte sosyo-ekonomik bakımdan bir cazibe merkezi haline geleceği düşünülmektedir. Deprem zararlarının azaltılması için Gelibolu Yarımadası’nda mevcut yerleşmelerde, yerleşime açılacak alanlarda ve yeni yapılacak yapılarda bu çalışma sonuçları dikkate alınmalıdır.
COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ MESLEK STANDARTLARI VE CBS KULLANIMIN YAYGINLAŞTIRILMASI
Ülkemizde, coğrafi bilgi sistemleri (CBS) kamu ve özel kuruluşlara karar verme sürecinde etkin olup, çalışmalarda en büyük sıkıntının özellikle, yönetim sistemleri konusunda ve veri yönetiminin temel ilkelerine, stratejilerine ve tekniklerine sahip; analitik düşünme, sorun çözme ve karar verme yetenekleri ile donanmış elemanların eksikliğidir. Geniş bir meslek yelpazesi olan coğrafi bilgi sistemlerinin en önemli bileşeni olan "İnsan/Personel" faktörü, bu konuda çalışan kişilerin çalışma alanlarının ve mesleki standartlarının doğru tanımlanması ile CBS Sektörünün daha sürdürülebilir olmasını mümkün kılacaktır. Bu bildiride coğrafi bilgi sistemleri alanında Türkiye'de yetişmiş eleman eksikliği azaltmayı hedefleyen iki yeni uzmanlık alanının oluşması ile ilgili çabaların önemli bir bileşeni olan coğrafi bilgi sistemleri operatörü ve coğrafi bilgi sistemleri uzmanı meslek standartlarının ve yeterliliklerinin tanımlanması ile ilgili Anadolu Üniversitesi ve Çevre Şehircilik Bakanlığı'nın Mesleki Yeterlilikler Kurumu adına yürüttüğü çalışmalar aktarılacaktır.
BELEDIYELERDE KARAR VERME SÜREÇLERINDE BILGI TEKNOLOJILERI KULLANMA EĞILIMI
Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2018
Son yıllarda yerel yönetimlerde özel sektörde olduğu gibi bilgi teknolojileri (BT), yönetim anlayışını değiştirmektedir. Birçok araştırmacı yerel yönetimlerde BT kullanımının organizasyon içerisinde yapısal anlamda değişikliklere sebep olduğunu fakat bunun her kurum için aynı seviyede olmadığını tartışmaktadır. Yerel yönetimlerde BT kullanımının adaptasyonunu, vatandaşlar için e-hizmet ve kurum çalışanları için intranet adaptasyonu olarak iki başlık özelinde incelenmiştir. Çalışma kapsamında 2 farklı büyükşehir belediyesinde çalışan uzman yöneticiler ile anket gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda, makine bürokrasisi, organizasyonel rutin, personel kısıtlamaları ve risk alma kültürü faktörlerinin e-hizmetler ve intranet adaptasyonuna olan etkileri incelenmiştir. Sonuç olarak çalışmadan elde edilen bulgular tartışılmış ve literatüre katkı sağlanmıştır.
Bu çalışma bilgi teknolojileri (BT) dış kaynak kullanımı tedarikçilerinin seçiminde kullanılan kritik değerlendirme kriterlerinin belirlenmesini amaçlamaktadır. Araştırma BT dış kaynak kullanımının yoğun olduğu sektörlerden biri olan havacılık sektörüne odaklanmıştır. Bu amaçla Türkiye'de faaliyet gösteren havacılık işletmeleri üzerinde nitel bir araştırma gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın sonucunda tedarikçi seçim kriterleri BT ürün/hizmetine ilişkin özellikler, tedarikçiye ilişkin özellikler ve ilişkiye özgü özellikler olmak üzere üç tema altında sınıflandırılmıştır. Araştırmanın sonuçları havacılık işletmelerinde BT tedarikçisine karar verilirken niceliksel olarak ölçülebilen kriterlerin yanı sıra esneklik, güven, kültürel uyum gibi daha soyut ve ölçülmesi zor olan ilişkisel kriterlerin de belirleyici rol oynadığını göstermektedir.
YARGITAY KARARLARI IŞIĞINDA ĐŞ KAZASI KAVRAMI
Sosyal Sigortalar Kanunu ile teminat altına alınan risklerden biri de iş kazalarıdır. Kanun iş kazası ve meslek hastalığını tek bir sigorta kolu olarak düzenlemiştir. Đş kazası ve meslek hastalıkları sigortası geçici, yahut sürekli gelir kaybına uğrayan sigortalıya veya onun yakınlarına yardımlar sağlar. Đş kazası ve meslek hastalığı, iş kazasının ani bir olay sonucu, meslek hastalığının ise yavaş yavaş ortaya çıkması bakımından birbirinden ayrılırlar. 2 SÖZER, Đş Kazası, s.408. 3
Toplu Taşima Güzergâhlarinin Beli̇rlenmesi̇nde CBS Olanaklarinin Kullanilabi̇li̇rli̇ği̇
VII. UZAKTAN ALGILAMA VE CBS SEMPOZYUMU UZAL-CBS2018, 2018
Hızla artan nüfus, işgücü ve araç sahipliği gibi etkenler, günümüzde önemli bir sorun olan kent içi ulaşımın çevre, enerji, sürdürülebilirlik, sosyal denge gibi konular dikkate alınarak öncelikle büyük şehirlerde olmak üzere bilimsel yöntemlerle çözümlenmesi ve düzenlenmesini zorunlu kılmaktadır. Bu çerçevede kent içi ulaşımın sadece bu günü değil geleceği de kapsayacak şekilde planlanması ve uygulanması gerekmektedir. Kent içi trafik yükünü azaltabilmek için toplu taşıma sistemlerine ve yaya/bisiklet gibi çevre dostu ulaşım biçimlerine öncelik verilmesi gerekmektedir. Çok bileşenli, çok parametreli ve etkileşimli yapısı nedeniyle toplu taşıma sistemlerinin klasik anlayışlarla planlanması pek mümkün olamamaktadır. Geleneksel yöntemlerle yapılan planlamaların geldiği noktayı her birimiz yaşadığımız kentlerde deneyimlemekteyiz. Karadeniz Bölgesinin çekim merkezi haline gelen Ordu'nun artan kent içi trafik sorununu çözmek amacıyla Ordu Büyükşehir Belediyesi tarafından toplu taşıma sisteminin kente kazandırılması kararı alınmıştır. 2018 yılında hayata geçirilen bu sisteme ilişkin olarak yapılan durak yerleri ve hat güzergâhlarının belirlenmesine ilişkin olarak yapılan analizler bu bildirinin konusunu oluşturmaktadır. Pek çok ölçütün birlikte değerlendirilmesini zorunlu kılan karmaşık yapısı ile olayın bir mekânda cereyan ediyor olması nedeniyle Coğrafi Bilgi Sistemlerinin, önceliklendirme, ağırlıklandırma gibi istatistiksel yöntemlerin birlikte kullanılması ile alternatif senaryolar oluşturulmuş ve değerlendirilmek üzere karar vericilere sunulmuştur. Toplu taşıma güzergâhlarının planlanmasında; güvenlik, konfor, hız, kolay erişilebilirlik gibi vatandaş odaklı beklentilerin yanı sıra durak, araç, sefer ve yolcu optimizasyonu gibi operasyonel gereklilikler de göz önünde bulundurulmuştur. Operasyonel zorunlulukları unutmadan vatandaş memnuniyetini odağına alan bir toplu taşıma sistemi geliştirmek olarak ortaya konulan probleme akılcı ve ikna edici çözümler üretebilmek adına CBS'nin sunduğu eşsiz olanaklardan yararlanılmaya çalışılmıştır. Problemin ortaya konulmasından sonra karar verme sürecinde gereksinim duyulacak bilgiler ile bu bilgilere ulaşmayı sağlayacak veriler temin edilmiştir. Bu veriler; ulaşım ağı, yol genişliği, şerit sayısı, kaplama cinsi, ortalama yol hızı, trafik yoğunluğu, trafik akış yönü, akıllı bisiklet güzergâhları, trafik ışıkları, cadde sokak bazında nüfus bilgileri, yaş gruplarına göre nüfus bilgileri, sağlık ve kamu kurumları gibi genel hizmet veren önemli yerler, yaşlı ve bakıma muhtaç kişiler gibi handikaplı gruplara hizmet veren yerler, hastaneler, okullar, alışveriş merkezleri olarak sayılabilir. Tamamına yakını konumla ilişkili onlarca verinin göz önünde bulundurulması gereken bir planlamada CBS'nin sunduğu konumsal analizlerin kullanılmasıyla güzergâh planlaması farklı alternatiflerin aynı anda değerlendirilmesine de olanak sağlamış, karar vermeyi kolaylaştırmıştır. Planlama çalışmalarına ulaşım ağının sayısallaştırılmasının ardından oluşturulan ağ veri seti ile en yakın yol, servis alanı, konum tahsis gibi ağ analizleri ile birlikte kapsama, yoğunluk analizleri sonucunda oluşturulan değer rasterları gibi karar verme süreçlerini doğrudan etkileyecek veri setlerinin hazırlanmasıyla başlanılmıştır. Belirlenecek farklı önceliklere göre oluşan sonuçlar alternatif senaryolar olarak raporlanmış, yapılacak seçimlerin olası sonuçları senaryolaştırılarak karar vericilerin bilgisine sunulmuştur. Sürecinin herhangi bir aşamasında herhangi bir parametreye müdahale ederek alternatif senaryoların anlık ve dinamik üretilebiliyor olmasının, üstelik bu sonuçların herkes tarafından kolayca anlaşılabilecek görsellere dönüştürülebilmesinin, gerek plancı ve analistlere gerekse de karar vericilere büyük kolaylıklar sağladığı görülmüştür.