Kâtip Çelebi'nin Takvîmü't-Tevârîh'i (Metin-İnceleme) (original) (raw)

Osmanlı müelliflerinin en velut isimlerinden biri olan Kâtip Çelebi, Takvîmü’tTevârîh adlı eserinde Âdem’in yaratılışından hicri 1058 / miladi 1648 senesine kadar kronolojik bir dünya tarihi anlatır. Çelebi, bu dünya tarihinin başında zaman ve takvim konularına da değinir. Kitabın sonunda ise devletler ve önemli devlet adamları hakkında tablo şeklinde bilgiler verir ve eseri bir hatimeyle noktalar. Kâtip Çelebi; Uluğ Beğ’in Zîc’i, Ebü’l-Fidâ’nın el-Muhtasar’ı, Cenâbî Tarihi ve Neşrî Tarihi olmak üzere birçok eserden yararlanarak takvimlerin işleyiş şekillerini, tarihini ve hilkatten hicri 1058 / miladi 1648 senesine kadar geçen olayları kaleme almıştır. Bu vakalar çok detaylı şekilde anlatılmamış yalnızca başlık şeklinde verilmiştir. Öte yandan Kâtip Çelebi, eserin derkenarlarında da birçok açıklamalara ve tarih düşürmelerine yer vermiştir. Osmanlı tarih yazıcılığında tarihî takvimlerin popülerliğini yitirdiği bir dönemde, Kâtip Çelebi yazdığı eserle bu türe yeni bir soluk getirmiştir. Eser neredeyse yüz yıl boyunca istinsahla çoğaltılmış; İtalyanca, Fransızca, Latince ve Farsça gibi birçok dile çevrilmiş, matbaalarda basılmıştır. Ayrıca Çelebi’den sonra gelen Şehrizâde Mehmed Said ve Şemdânîzâde Süleyman Efendi gibi birçok tarihçi eserlerini Takvîmü’t-Tevârîh’in üzerine inşa etmiştir. Bu çalışmada, daha önce tıpkı basım olarak neşredilmiş fakat Latin harflerine aktarılmamış olan Takvîmü’t-Tevârîh’in transkripsiyonu yapılmış ve eserin içeriği ile önemi değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Kâtip Çelebi, Takvîmü’t-Tevârîh, tarihi takvimler, tarih yazımı, dünya tarihi