Türkçede Belirtililik Belirtisizlik Karşıtlığı Üzerine (original) (raw)

Türkçe ve Rusça Belirtme Durumu Üzerine Karşılaştırma Analizi

2. Uluslararası Kapadokya Sosyal Bilimler Öğrenci Kongresi, 2020

Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesine aittir. Kitabın tümü ya da bölümü/bölümleri Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesinin yazı olmadan elektronik, optik, mekanik ya da diğer yollarla basılamaz, çoğaltılamaz ve Bu kitapta yer alan tüm eserlerde yasal sorumluluk yazar(lar)a aittir.

Türkçede Bağımlı Karşıt Anlamlılık

2018

OZ: Bu calisma, karsit anlamliligin soylemsel gerceklesme boyutunda gozlemlenen ve tum dillerde yaygin bicimde goruldugu varsayilan bagimli karsit anlamlilik islevinin Turkcedeki gorunumunu betimlemeyi ve kuralsiz iliskilerin belirlenmesinde yontemsel bir arac olusturmayi amaclamaktadir. Bagimli karsitliklar (B-cifti), bir kuralli ciftin (A-cifti) anlamsal karsitlik gucune bagli olarak, bu ciftin yer aldigi tumce ya da soylem biriminde olusmaktadir. Bu olusumun Turkcedeki orneklerini gozlemlemek amaciyla, es-kullanim varsayimina gore belirlenmis kuralli ciftlerin baglam icindeki kullanimlarinin Turkce Ulusal Derlem’de (TUD) sorgulamasi yapilmis ve bagimli ciftleri iceren bir veri tabani olusturulmustur. A ve B ciftlerinin yer aldigi yapilar birer bilissel kurulus (K) olarak degerlendirilmis ve bunlarin siniflamasi yapilmistir. Calismada bagimli ciftlerin anlamsal uretkenligi ve cifti olusturan kavramlar arasindaki iliskilerin tipolojisi de belirlenmistir. Bu baglamda kuralli ciftler...

Dereceli karşıt anlamlılarda belirtisizlik ve ölçek yapısı

Journal of Language and Linguistic Studies, 2014

Belirtisizlik, ikili dilsel karsitliklarda karsitligin terimlerinden birinin bu iliskinin tumunu adlandiracak bicimde kullanilmasidir. Anlam duzleminde ise belirtisizlik, ikili karsitlik iliskisi icinde bulunan terimlerden birinin anlam bakimindan yansizlasmasi ve bu karsitlik iliskisini adlandirir hâle gelmesidir. Sozcukler arasindaki anlamsal karsitlik ya da karsit anlamlilik iliskilerinde anlamsal belirtisizlik ornekleri gorulmektedir. Karsit ciftlerin belirtisiz uyesi belirtili uyeye gore baglamsal dagilimi ve sikligi daha yuksek, soru tumcelerinde butunuyle yansiz anlamsal icerikle kullanilan sozcuktur. Ayrica karsit anlamlilik ozelligi gosteren sifatlardan birinin adlasmis bicimi de bu karsitlik ekseninin adi olarak belirtisiz uye olabilmektedir. Ozellikle dereceli karsitliklarda dikkat cekici gorunumleri olan belirtisizlik; kimi karsit ciftlerde belirgin bir kullanim ozelligi olarak gorulurken, bazi ciftlerde ise belirtisiz uye bulunmamaktadir. Ornegin uzun: kisa karsitligi i...

Türkçede Gerektirim ve Karşıolgusallık İlişkisi

Kocatepe Beşeri Bilimler Dergisi, 2023

Anlambilimi, dil çalışmalarında önemli bir yer tutmaktadır. Anlambilimine dair yapılan çalışmalar hem sözcük düzeyinde ele alınır hem de tümcelerin ve öbeklerin anlam sorununa odaklanır. Gerektirim ve karşıolgusallık ögeleri de tümce anlambiliminin bir parçasıdır. Bu ögeler, biçimsel anlambiliminin çatısı altında yer alır. Bu çalışmada gerektirim ve karşıolgusallığın ne olduğu üzerinde durulmuş, ardından da Türkçede gerektirim ve karşıolgusallık incelenmiştir. Sonrasında da Türkçede gerektirim ve karşıolgusallığın arasında ne gibi bir ilişki olduğuna bakılmıştır. Karşıolgusal tümcelerde, gerektirimkarşıolgusallık ilişkisinde zaman, görünüş-kip eklerinin dizilimlerine bağlı gerektirim ilişkileri görülür. Bu tümcelerde bir olay, başka bir olayın gerçekleşmesi koşuluna bağlıdır ve her iki olay da geçmiştedir ve ilki gerçekleşmediği için ikincisin de gerçekleşmemiş olduğu görülür.

Türkçede Önvarsayım ve Önvarsayım Göstericileri

Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2023

İletişimin devamlılığı için iş birliği içerisinde olmak ne kadar önemliyse konuşurlar arasındaki ortak bağlamın, deneyimlerin ve genel geçer bilgilerin varlığı da bir o kadar önem taşımaktadır. Yazılı ya da sözlü metnin akıcılığı sağlayabilmek ve konuşurlar arasında iletişimi sürdürebilmek için karşılıklı sunulan bilginin varsayılan düzeyde olması gerekmektedir. İletişimin tarafları arasında ön kabul gerektiren bu bilgiler önvarsayımları oluşturmaktadır. Bir örtük anlam unsuru olan sezdirimler kadar olmasa da önvarsayımlar da bu anlam alanının bir parçası olarak görev yapmakla beraber yüzey yapıda da izler taşımaları bakımından açık anlama da yaklaşmaktadır. Önvarsayımla ilgili alanda yapılan çalışmalarda anlambilimsel ve edimbilimsel olmak üzere iki yaklaşımın benimsendiği görülmektedir. Anlambilimsel yaklaşım, dilsel işaretleyicilerin izlerini takip ederken edimbilimsel yaklaşım önvarsayımsal anlamların bağlamdan çıkarılması gerekliliğini savunmaktadır. Bu çalışmada anlambilimsel yaklaşım benimsenmiş olmakla beraber sözcelerin sunduğu ve dilsel göstericilerle belirlenen anlamlar, bağlamla da desteklenmektedir. Sezgisel olarak üretilen sözcelere dayanarak önvarsayımların özellikleri şu şekilde sıralanmaktadır: olumsuzlama ve sürdürülebilirlik, uzlaşımsallık, konuşura aitlik ve uygunluk, tartışılmazlık ve kesinlik, yüzeysel görünümler sunma, gerektirme içeriği, odaksıl olmama, göndergesellik. Tüm bu özellikleri yansıtan ve konuşurun sözcesinde sunduğu önvarsayımsal önermeyi destekleyen dilsel unsurlar ise morfolojik, sözcüksel ve söz dizimsel göstericiler olarak sınıflandırılmaktadır. Bu çalışma, daha sonrasında yapılması amaçlanan önvarsayım göstericilerinin Türk dilinin tarihî lehçelerindeki ve Türkiye Türkçesinin farklı dönemlerinden seçilen edebi metinlerindeki (derlem tabanlı) görünümünü sunmak için bir zemin hazırlamaktadır.

Türkçedeki Bazı Anlatım Bozukluklarına Dilbilimsel Bir Yaklaşım

Türkiye Türkçesinde yaygın olarak anlatım bozuklukları diye adlandırılan, konuşma ve yazı dilinde karşılaşılan Türkçeyi kullanım yanlışları orta öğretim kurumlarının, liselerin ve bunların yanında dershanelerin Türkçe derslerinde de sıklıkla işlenmektedir. Bunun bir neticesi olarak aynı konu öğrencileri çeşitli okullara ve kurumlara giriş sınavlarına hazırlamak amacıyla yazılan kitaplarda da önemli bir yer tutar. Anlatım bozuklukları konusu okulların ve kitapların seviyeleri gereği bu kurumlarda ve kitaplarda dilin altyapısını ayrıntılı bir şekilde anlamaya yönelik bir yaklaşımla işlenmemektedir. Genellikle yüzeysel açıklamalara dayanan kitaplar konuya çağdaş dilbilimin sunduğu ölçütlerle yaklaşmazlar. Bu yazı, özellikle nesne-yüklem uyumsuzluğu, tümleç yanlışları ve özne-yüklem uyumsuzluğu gibi Türkçedeki bazı dil yanlışlarını Üretici-Dönüşümsel Dilbilgisi ve Yönetme ve Bağlama vb. kuramları kapsamındaki bazı terimler ışığında ele alıp bozukluk olarak kabul edilen durumların oluşum sebeplerine dilbilimsel bir izah getirmeyi amaçlamaktadır. Anahtar Kelimeler: anlatım bozuklukları, derin yapı, yüzeysel yapı, boş kategori, iz, eksilti