Volkan Dökmeci, "Kıbrıs ve İnebahtı Seferleri Sırasında Venedik Dragomanlarının Diplomatik Rolleri", S. 76 (2022/1), s. 127-143. (original) (raw)

Abstract

Bu makalenin temel konusu, İstanbul’daki Venedik dragomanları ve dil oğlanlarının Kıbrıs’ın fethi ve İnebahtı Deniz Savaşı’nın meşakkatli siyasi ortamında gerçekleştirdikleri diplomatik görevlerdir. Esirlerin azadı ve değiş tokuşu ve hudut ihtilaflarının çözümü onların odak noktasını oluşturmuştur. Bu makale, dragomanların bahsi geçen meselelerin çözümüne katkı sağlarken benimsedikleri müzakere yöntemlerini değerlendirmekte ve analiz etmektedir. Birtakım İtalyanca tarih kitapları ve bazı araştırmacıların makaleleri gibi ikincil kaynakların yanı sıra, Venedik Devlet Arşivi’nde bulunan Senato kararları ve Baylos mektupları gibi birincil kaynaklardan da istifade edilmiştir.

Loading...

Loading Preview

Sorry, preview is currently unavailable. You can download the paper by clicking the button above.

References (82)

  1. Marino Berengo, Dizionario Biografico degli Italiani, Cilt II, Istituto dell'Enciclopedia Italiana, Roma 1960.
  2. Giuseppe Paladino, "Due Dragomanni Veneti a Costantinopoli: Tommaso Tarsia e Gian Rinaldo Carli", Nuovo Archivio Veneto, Yeni Dizin, Sene XVII, Cilt: XXXIII, Bölüm: I, Officine Grafiche Carlo Ferrari, Venedik 1917, s. 183-200.
  3. Andrei Pippidi, "Tre Antiche Casate dell'Istria, Esempi Per Lo Sviluppo di un Gruppo Professionale: I Dragomanni di Venezia Presso La Porta", Quaderni della Casa Romena di Venezia, s. 61-76.
  4. Francesca Lucchetta,"La Scuola Dei Giovanni di Lingua Veneti nei Secoli XVI e XVII", Quaderni di Studi Arabi, Cilt 7, Istituto per L'Oriente Carlo Alfonso Nallino, Roma 1989, s. 19-40; Lucchetta, "Lo Studio Delle Lingue Orientali Nella Scuola Per Dragomanni di Venezia alla Fine del XVII Secolo", Quaderni di Studi Arabi, Cilt: 5-6, Istituto per L'Oriente Carlo Alfonso Nallino, Roma 1987-1988, s. 479-498; Lucchetta, "L'Ultimo Progetto di Una Scuola Orientalistica a Venezia nel Settecento", Quaderni di Studi Arabi, Cilt: 3, Istituto per L'Oriente Carlo Alfonso Nallino, Roma 1985, s. 1-43; Lucchetta, "Un Progetto Per Una Scuola di Lingue Orientali a Venezia nel Settecento", Quaderni di Studi Arabi, Cilt: 1, Istituto per L'Oriente Carlo Alfonso Nallino, Roma 1983, s. 1-28; Lucchetta, "Una Scuola di Lingue Orientali a Venezia nel Settecento: Il Secondo Tentativo", Quaderni di Studi Arabi, Cilt: 2, Istituto per L'Oriente Carlo Alfonso Nallino, Roma 1984, s. 21-61.
  5. Maria Pia Pedani, Doğu'nun Kapısı Venedik, çev. Gökçen Karaca Şahin, Küre Yayınları, İstanbul 2015; ayn. yzr., Osmanlı Padişahının Adına: İstanbul'un Fethinden Girit Savaşı'na Venedik'e Gönderilen Osmanlılar, çev. Elis Yıldırım, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2011; ayn.yzr., "Venezia Tra Mori, Turchi e Persiani", Venezia e Le Culture Mediorientali: Bisanzio, Ebrei, Islam, Ufficio Interventi Educativi, Vicenza, 15 Aralık 2005, s. 1-31.
  6. Carlo Coco -Flora Manzonetto, Baili Veneziani alla Sublime Porta, Comune di Venezia ed Università degli Studi di Venezia, Venedik 1985.
  7. Eugenio Albèri, Le Relazioni degli Ambascaitori Veneti al Senato Durante Il Seccolo Decimosesto, Seri: III, Cilt: I, Insegna di Clio, Floransa 1840; ayn.yzr., Le Relazioni degli Ambascaitori Veneti al Senato Durante Il Seccolo Decimosesto, Seri: III, Cilt: II, Insegna di Clio, Floransa 1844.
  8. Eric. R. Dursteler, Identity and Coexistence in the Early Modern Mediterranean: The Venetian Nation in Constantinople, 1573-1645, Providence-Rhode Island, Brown Üniversitesi, Doktora Tezi, Mayıs 2000; ayn. yzr., İstanbuldaki Venedikliler: Yeniçağ Başlarında Akdeniz'de Millet, Kimlik ve Bir Arada Varoluş, çev. Taciser Ulaş Belge, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2012; ayn.yzr., "The Bailo in Constantinople: Crisis and Career in Venice's Early Modern Diplomatic Corps", Mediterranean Historical Review, XVI/2, Frank Cass, Londra Aralık 2001, s. 1-30.
  9. istemiş, Dragoman Bonrizzo'yu ve diğer yetkilileri bunların gerçekleşmesi hususunda tembihlemiştir 23 . Venedik'in Adriyatik'teki çıkarlarını müdafaa eden dragomanlardan biri de Lodovico Mauricini'dir. Mauricini, esir değişimi ve Osmanlı hâkimiyetindeki Parga şehriyle olan hudut meseleleri hususunda Senato'ya sık sık bilgi vermiştir 24 . Bunun dışında, Venedik'in Kotor'daki tebaasından olan Petrović (Paštrovići/Pastrovichi) ailesinin ticari çıkarlarının muhafazasını sağlamak ve bu ailenin Ülgün'le olan hudut meselesine çözüm üretmek vazifelerini başarıyla yerine getirmeye çalışmıştır 25 . Zadar'daki hudut ise Dragoman Nicolò Cambi'ye emanettir. Osmanlıların, kıyılarını Uskok saldırı ve istilalarından 26 korumak için, Klis ve Zadar arasında kalan Venedik hâkimiyetindeki Raddovisno'da bir kale inşa etmek istemeleri Venedik'i endişelendirmiştir. Bunun neticesinde, Klis-Zadar hududu 1569 senesinde, Osmanlı ve Venedik devletleri arasında müzakereye konu olmuştur. Kanunî Sultan Süleyman döneminde kaleme alınan 1549 tarihli hudut metni, müzakere sırasında istifade etsin diye Dragoman Cambi'ye teslim edilmiştir. Tahtta olan padişahın hudut hususunda yaptığı değişikliler hakkında da kendisine malumat verilmiş, böylece hudut meselesini adalete uygun, şüpheden ari bir şekilde ele alması sağlanmıştır. Senato, Baylos Marc'Antonio Barbaro'ya (1568-1573) yolladığı 19 Mart 1569 tarihli mektupta bu bilgileri verirken, Zadar'daki hudut meselesi için bütçeden 600 ila 1.000 duka arasında harcama yapılmasına müsaade edeceğini yazmaktadır. Meselenin çözümü sırasında Venedik'ten yardımlarını esirgemeyen Klisli Hüseyin Çerniçi'ye (Ussein Cernicich) 200-300 Venedik sikkesi/altını (zecchino) ödeme yapmasını da Baylos'a emretmiştir. Senato, Klis'e gidiş gelişi için Dragoman Cambi'ye 60 duka ödenmesine, hudut meselesi için ayrılan
  10. ASVe, Senato, Deliberazioni, Registri, Costantinopoli, Reg. 2, 1560-1564, Senato'nun Baylos Vittore Bragadin'e yolladığı 19 Ekim 1564 tarihli mektup, s. 137 v.
  11. ASVe, Senato, Deliberazioni, Registri, Costantinopoli, Reg. 3, 1565-1568, Senato'nun Baylos Marc'Antonio Barbaro'ya yolladığı 1569 tarihli mektup (Gün ve ay belirtilmemiş), s. 129 r.
  12. ASVe, Senato, Deliberazioni, Registri, Costantinopoli, Reg. 3, 1565-1568, Senato'nun Baylos Marc'Antonio Barbaro'ya yolladığı 14 Şubat 1568 tarihli mektup, s. 145 v.
  13. Uskoklar 16. yüzyılın sonlarında Venedik'in Adriyatik'teki ada ve kıyılarını hedef olarak seçmeye başlamışlardır. Osmanlı sancağı Lika'dan ganimet almakta zorlanınca Venedik topraklarına yönelmişlerdir. Venedik'in bu dönemde onlara Osmanlı Devleti'nden daha sert davranması da buna sebep olmuştur. Osmanlılar, fetihler sırasında Hırvatistan'a kaçan ve 1576'da yurtlarına dönmek isteyen Uskoklara müsaade etmişler ve onları istimalet politikasıyla teskin etmeyi başarmışlardır. Uskok Kapudanı Zorzi Vachsich'in Lika Sancakbeyi İbrahim Bey'le 1590 senesinde kurduğu dostlukla bu durum daha da ilerlemiştir. Ancak Uskoklar 17. yüzyılın başlarında Avusturya'dan destek alıp Osmanlı bölgelerine saldırmaya başlayınca Osmanlıların bu korsan taifesine olan yaklaşımı değişmiştir. 1616 senesinde Bosna Beylerbeyi'ne Uskoklar konusunda Venedik'e yardımcı olması emredilmiş ve Venedik'in Bosna'dan paralı asker toplamasına müsaade edilmiştir. 1630 senesinde de Osmanlı Devleti ve Venedik, Uskoklara karşı ittifak oluşturmak için müzakerelere başlamışlardır. Bosna Beylerbeyi de bu müzakerelere aracı olmuştur. İdris Bostan, Adriyatik'te Korsanlık: Osmanlılar, Uskoklar, Venedikliler 1573-1620, Timaş Yayınları, İstanbul 2009, s. 111-112, Ek 30, 31 ve 32: s. 201-210;
  14. Catherine Wendy Bracewell, 16. Yüzyılda Adriyatik'te Korsanlık ve Eşkiyalık: Senjli Uskoklar, çev. Mehmet Moralı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2009, s. 4-21, 35-48 ve 286-288.
  15. ASVe, Senato, Deliberazioni, Registri, Costantinopoli, Reg. 4, 1569-1575, Senato'nun Baylos Marc'Antonio Barbaro'ya yolladığı 19 Mart 1569 tarihli mektup, s. 10 r-11 r.
  16. ASVe, Senato, Deliberazioni, Registri, Costantinopoli, Reg. 4, 1569-1575, Senato'nun Baylos Marc'Antonio Barbaro'ya yolladığı 19 Mart 1569 tarihli mektup, s. 10 r ve 11 v.
  17. ASVe, Senato, Deliberazioni, Registri, Costantinopoli, Reg. 4, 1569-1575, Senato'nun Dalmaçya hududundan sorumlu Komutan Giovanni Battista Calbo'ya yolladığı 6 Ağustos 1569 tarihli mektup, s. 24 r.
  18. ASVe, Senato, Deliberazioni, Registri, Costantinopoli, Reg. 4, 1569-1575, s. 25 r.
  19. Osmanlılar ve Venedikliler Kıbrıs'ın fethi, daha doğrusu Magosa Kuşatması esnasında pek çok önemli devlet adamını yitirmiştir. Bunların listesi için bkz. Giovanni Pietro Contarini, Historia delle Cose Successe dal Principio della Guerra Mossa da Selim Ottomano a' Venetiani Fino al dì della Gran Giornata Vittoriosa Contra Turchi, Descritta non Meno Particolare che Fedelmente da M. Giovanni Pietro Contarini Venetiano, Appresso Francesco Rampazetto, Venedik 1572, s. 31 v-32r.
  20. Baylos Daniele Barbarigo (1562-1564) 1564 senesinde Pregadi'ye takdim ettiği relazione'de bu iki dil oğlanını karşılaştırmış, Vincenzo degli Alessandri'nin Türkçe konuşma konusunda daha çok pratik yaptığını ve onun bu konuda Lodovico Fontana'dan daha iyi olduğunu ifade etmiştir. Bununla birlikte, Dil Oğlanı Fontana Türkçe okuma yazma konusunda Dil Oğlanı Alessandri kadar beceriklidir. Albèri, Le Relazioni degli Ambascaitori Veneti al Senato Durante Il Seccolo Decimosesto, Seri:III, Cilt: II, Insegna di Clio, Floransa 1844, s. 1 ve 56.
  21. ASVe, Senato Mar, Reg. 38, 24 Mart ve 26 Nisan 1567 tarihli hükümler, s. 39 v-40 r ve 48 r. 'dan firar etmiştir 39 . Dil Oğlanı Melchiorre Spinelli ise savaş sırasında Baylos Marc'Antonio Barbaro'yla birlikte konutta hapis kalmış, gitmesine müsaade edilmemiştir. Bu dil oğlanının hizmette gösterdiği verim yaşadığı talihsizlikler sebebiyle büyük oranda düşmüştür 40 . Ancak Spinelli de Dil Oğlanı Matteo Marucini gibi kısa süre içinde İstanbul'dan ayrılmaya muvaffak olmuştur. Baylos Antonio Tiepolo'nun döneminde akdedilen sulhun ardından okul yeniden açılmıştır. Okul Kıbrıs'ın fethinden sonra 4 sene içinde toparlanabilmiş, 1573-1577 seneleri arasında âtıl bir vaziyette kalmıştır 41 .
  22. ASVe, Senato, Secreta, Dispacci degli Ambasciatori, Costantinopoli, Filza 3, Baylos Marc'Antonio Barbaro (1568-1573) tarafından yollanan 15 Ekim 1568 tarihli 39 numaralı dispaccio, s. 268 r-269 r.
  23. ASVe, Senato, Secreta, Dispacci degli Ambasciatori, Costantinopoli, Filza 3, Baylos Marc'Antonio Barbaro (1568-1573) tarafından yollanan 13 Kasım 1568 tarihli 45 numaralı, s. 298 v.
  24. Fevkalade Elçi Marino Cavalli (1567-1571) Matteo Marucini'nin 8 Ocak 1570 tarihinde İstanbul'dan ayrıldığını haber vermektedir. ASVe, Senato, Secreta, Dispacci degli Ambasciatori, Costantinopoli, Filza 3, Baylos Marc'Antonio Barbaro (1568-1573) tarafından yollanan 7 Ocak 1569 tarihli 55 numaralı dispaccio, s. 360 r-360 v; ASVe, Senato, Secreta, Archivio Proprio Costantinopoli, Ambasciatore a Costantinopoli, Busta 3, Reg. 6, Fevkalade Elçi Marino Cavalli (1567-1571) tarafından Venedik Doçu Pietro Loredan'a (1567- 1570) yollanan 13 Ocak 1570 tarihli mektup, s. 277 r-278 r; Apostolo Zeno, Compendio della Storia Veneta Continuata Fino alla Caduta di Repubblica, Tipografia Bonvecchiato, Venedik 1847, s. 117-119.
  25. ASVe, Senato, Secreta, Dispacci degli Ambasciatori, Costantinopoli, Filza 4, Baylos Marc'Antonio Barbaro (1568-1573) tarafından yollanan 20 Ekim 1569 tarihli 37 numaralı dispaccio, s. 222 r-222 v.
  26. Marino Berengo, Dizionario Biografico degli Italiani, "Degli Alessandri, Vincenzo", Cilt II, Istituto dell'Enciclopedia Italiana, Roma 1960, s. 174.
  27. Vincenzo degli Alessandri aynı sene Venedik'e ulaşmayı başarmıştır. Sultan II. Selim'e (1524-1574) karşı İran Şahı Tahmasb'ın desteğini almaya çalışan Venedik bu dragomanı aynı sene İran'a elçi olarak yollamıştır. Dragoman degli Alessandri, 1574 senesinde Venedik'e döndüğü zaman Senato'ya bir relazione takdim etmiştir. Tommaso Bertelé, Il Palazzo degli Ambasciatori di Venezia,e Le Sue Antiche Memorie, Apollo, Bologna 1932, s. 138, not 88; Charles Yriarte, La Vie d'Un Patricien de Venise au Sezième Siècle, Paris, E. Plon et C ie Imprimeurs-Éditeurs, Paris 1874, s. 173-235; Albèri, Le Relazioni, seri III, cilt II, İran Elçisi Kâtip-Dragoman Vincenzo degli Alessandri tarafından Senato'ya takdim edilen 1574 tarihli relazione, s. 103-129.
  28. ASVe, Senato, Secreta, Dispacci degli Ambasciatori, Costantinopoli, Filza 5, Baylos Marc'Antonio Barbaro (1568-1573) tarafından yollanan 21 Temmuz 1571 tarihli 107 numaralı dispaccio, s. 450 v; Bertelé, Il Palazzo degli Ambasciatori di Venezia, s. 138, not 88.
  29. ASVe, Senato, Secreta, Dispacci degli Ambasciatori, Costantinopoli, Filza 11, Baylos Giovanni Correr (1575- 1577) tarafından yollanan 20 Mayıs 1577 tarihli 19 numaralı dispaccio, s. 99 r.
  30. ASVe, Senato, Deliberazioni, Registri, Costantinopoli, Reg. 4, 1569-1575, Baylos Marc'Antonio Barbaro'ya yollanan 3 Mart ve 8 Mart 1571 tarihli mektuplar, s. 36 r; Volkan Dökmeci, İstanbul'daki Venedik Dragomanları ve Dil Oğlanları (1551-1797), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul 2018, s. 269-270.
  31. ASVe, Senato, Deliberazioni, Registri, Costantinopoli, Reg. 4, 1569-1575, Baylos Marc'Antonio Barbaro'ya yollanan 8 Mart 1571 tarihli mektup, s. 36 r ve 37 r-37 v.
  32. ASVe, Senato, Deliberazioni, Registri, Costantinopoli, Reg. 4, 1569-1575, Baylos Marc'Antonio Barbaro'ya yollanan 10 Mart 1571 tarihli mektup, s. 37 v-38 r.
  33. ASVe, Senato, Deliberazioni, Registri, Costantinopoli, Reg. 4, 1569-1575, Baylos Marc'Antonio Barbaro'ya yollanan 8 Mart 1571 tarihli mektup, s. 36 v.
  34. ASVe, Senato, Deliberazioni, Registri, Costantinopoli, Reg. 4, 1569-1575, Baylos Marc'Antonio Barbaro'ya yollanan 8 Mart 1571 tarihli mektup, s. 36 v-37 r.
  35. ASVe, Senato, Deliberazioni, Registri, Costantinopoli, Reg. 4, 1569-1575, Baylos Giovanni Correr'e yollanan 18 Mart 1575 tarihli mektup, s. 110 r.
  36. Pandolfo Collenuccio, Raccolta di Tutti I Più Rinominati Dell'Istoria Generale del Regno di Napoli Principiando dal Tempo Che Queste Provincie Hanno Preso Forma di Regno, Cilt 19, Kitap 2 (Libro Secondo), Stamperia di Giovanni Gravier, Napoli 1771, s. 303; Ferrante Caracciolo, Commentarii delle Guerre Fatte Co' Turchi da Don Giovanni D'Austria, Kitap 1 (Libro Primo), Appresso Giorgio Marescotti, Floransa 1581, s. 46;
  37. Tommaso Costo, Giunta di Tre Libri di Tommaso Costo Cittadino Napoletano Al Compendio dell'Istoria del Regno di Napoli, Kitap 2 (Libro 2), Presso Barezzo Barezzi, Venedik 1588, s. 56v-57 r.
  38. Girolamo Catena, Vita del Gloriosissimo Papa Pio Quinto, Appresso Giovanni Battista del Sera, Roma 1587, s. 230.
  39. Luigi Conforti, Napoletani a Lepanto, Casa Editrice Artistica Letteraria, Napoli 1886, s. 95.
  40. ASVe, Senato, Deliberazioni, Registri, Costantinopoli, Reg. 4, 1569-1575, Senato'nun Baylosa yolladığı 16 Nisan 1575 tarihli mektup, s. 116 v ve 119 v.
  41. Bertelè, Il Palazzo degli Ambasciatori di Venezia, s. 138, not 88; Dökmeci, a.g.t., s. 71. Kaynak Eserler
  42. Albèri, Eugenio, Le Relazioni degli Ambascaitori Veneti al Senato Durante Il Seccolo Decimosesto, Seri: III, Cilt: I, Floransa, Insegna di Clio, 1840.
  43. ________, Le Relazioni degli Ambascaitori Veneti al Senato Durante Il Seccolo Decimosesto, Seri: III, Cilt: II, Insegna di Clio, Floransa 1844.
  44. Bossi, Luigi, Elogio Storico del Conte Commendatore Gian-Rinaldo Carli, Lo Stampatore: Carlo Palese, Venedik 1797.
  45. Caracciolo, Ferrante, Commentarii delle Guerre Fatte Co' Turchi da Don Giovanni D'Austria, Kitap 1 (Libro Primo), Appresso Giorgio Marescotti, Floransa 1581.
  46. Catena, Girolamo, Vita del Gloriosissimo Papa Pio Quinto, Appresso Giovanni Battista del Sera, Roma 1587.
  47. Collenuccio, Pandolfo, Raccolta di Tutti I Più Rinominati Dell'Istoria Generale del Regno di Napoli Principiando dal Tempo Che Queste Provincie Hanno Preso Forma di Regno, Cilt 19, Kitap 2 (Libro Secondo), Stamperia di Giovanni Gravier, Napoli 1771.
  48. Contarini, Giovanni Pietro, Historia delle Cose Successe dal Principio della Guerra Mossa da Selim Ottomano a' Venetiani Fino al dì della Gran Giornata Vittoriosa Contra Turchi, Descritta non Meno Particolare che Fedelmente da M. Giovanni Pietro Contarini Venetiano, Appresso Francesco Rampazetto, Venedik 1572.
  49. Costo, Tommaso, Giunta di Tre Libri di Tommaso Costo Cittadino Napoletano Al Compendio dell'Istoria del Regno di Napoli, Kitap 2 (Libro 2), Presso Barezzo Barezzi, Venedik 1588.
  50. Stancovich, Pietro, Biografia degli Uomini Distinti dell'Istria, Cilt: I, II ve III, Presse Gio. Marenigh Tipografia, Trieste 1828-1829.
  51. Yriarte, Charles, La Vie d'Un Patricien de Venise au Sezième Siècle, E. Plon et C ie Imprimeurs-Éditeurs, Paris 1874.
  52. Zeno, Apostolo, Compendio della Storia Veneta Continuata Fino alla Caduta di Repubblica, Tipografia Bonvecchiato, Venedik 1847.
  53. Berengo, Marino, "Degli Alessandri, Vincenzo", Dizionario Biografico degli Italiani, Cilt: II, Istituto dell'Enciclopedia Italiana, Roma 1960.
  54. Bertelé, Tommaso, Il Palazzo degli Ambasciatori di Venezia a Costantinopoli e Le Sue Antiche Memorie, Apollo, Bologna 1932.
  55. ________, Venedik ve Konstantiniyye: Tarihte Osmanlı-Venedik İlişkileri, çev. Mahmut H. Şakiroğlu, Kitap Yayınevi, İstanbul 2012.
  56. Bostan, İdris, Adriyatik'te Korsanlık: Osmanlılar, Uskoklar, Venedikliler 1573-1620, Timaş Yayınları, İstanbul 2009.
  57. Bracewell, Catherine Wendy, 16. Yüzyılda Adriyatik'te Korsanlık ve Eşkiyalık: Senjli Uskoklar, çev. Mehmet Moralı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2009.
  58. Coco, Carlo -Flora Manzonetto, Baili Veneziani alla Sublime Porta, Comune di Venezia ed Università degli Studi di Venezia, Venedik 1985.
  59. Conforti, Luigi, Napoletani a Lepanto, Casa Editrice Artistica Letteraria, Napoli 1886. Kıbrıs ve İnebahtı Seferleri Sırasında Venedik Dragomanlarının Diplomatik Rolleri Dökmeci, Volkan, İstanbul'daki Venedik Dragomanları ve Dil Oğlanları (1551-1797), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul 2018.
  60. Dursteler, Eric. R., Identity and Coexistence in the Early Modern Mediterranean: The Venetian Nation in Constantinople, 1573-1645 Providence-Rhode Island, Brown Üniversitesi, Doktora Tezi, Mayıs 2000.
  61. ________, İstanbuldaki Venedikliler: Yeniçağ Başlarında Akdeniz'de Millet, Kimlik ve Bir Arada Varoluş, çev. Taciser Ulaş Belge, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2012.
  62. ________, "The Bailo in Constantinople: Crisis and Career in Venice's Early Modern Diplomatic Corps", Mediterranean Historical Review, XVI/2, Frank Cass, Londra Aralık 2001, s. 1-30.
  63. Luca, Cristian, "Il Bailaggio Veneto di Costantinopoli nel Cinque-Seicento: I Dragomanni Provenienti dalle famiglie Brutti, Borisi e Grillo", Dacoromano-Italica: Studi e Ricerche sui Rapporti Italo-Romeni nei Secoli XVI-XVIII, Accademia Romena: Centro di Studi Transilvani, Cluj-Napoca 2008, s. 105-158.
  64. ________, "Notes on the Family Wealth and Career Progression of Cristoforo Tarsia and His Sons, Dragomans of the Venetian Embassy in Costantinople, 1618-1716", Acta Histriae, XXI/1-2, Zgodovinsko društvo za Južno Primorsko, Ljubljana 2013, s. 39-56.
  65. ________, "Some Families of Dragomans from the Italian-Levantine Community of Beyoğlu (Pera in Constantinople), Employees of the Venetian Embassy at the Porte during the 16th and 17th Centuries", Italy and Europe's Eastern Border, 1204-1669: Eastern and Central European Studies I, Cilt: I, Ed. Christian Gastgeber & Alexandru Simon, Frankfurt am Main, Peter Lang, 2012, s. 201-214.
  66. Lucchetta, Francesca, "La Scuola Dei Giovanni di Lingua Veneti nei Secoli XVI e XVII", Quaderni di Studi Arabi, Cilt 7, Roma, Istituto per L'Oriente Carlo Alfonso Nallino, 1989, s. 19-40.
  67. ________, "Lo Studio Delle Lingue Orientali Nella Scuola Per Dragomanni di Venezia alla Fine del XVII Secolo", Quaderni di Studi Arabi, Cilt: 5-6, Istituto per L'Oriente Carlo Alfonso Nallino, Roma 1987- 1988, s. 479-498.
  68. ________, "L'Ultimo Progetto di Una Scuola Orientalistica a Venezia nel Settecento", Quaderni di Studi Arabi, Cilt: 3, Istituto per L'Oriente Carlo Alfonso Nallino, Roma 1985, s. 1-43.
  69. ________, "Un Progetto Per Una Scuola di Lingue Orientali a Venezia nel Settecento", Quaderni di Studi Arabi, Cilt: 1, Istituto per L'Oriente Carlo Alfonso Nallino, Roma 1983, s. 1-28.
  70. ________, "Una Scuola di Lingue Orientali a Venezia nel Settecento: Il Secondo Tentativo", Quaderni di Studi Arabi, Cilt: 2, Istituto per L'Oriente Carlo Alfonso Nallino, Roma 1984, s. 21-61.
  71. Mantran, Robert, "L'École des Jeunes des Langues: L'exemple Vénitien", Istanbul et Les Langues Orientales: Actes de Colloque Organisé par l'IFEA et l'INALCO à L'Occasion du Bicentenaire de l'Ecole des Langues Orientales Istanbul 29-31 Mai 1995, ed. Frédéric Hitzel, Paris Eds L'Harmattan, Paris 1997, s. 105-108.
  72. Paladino, Giuseppe, "Due Dragomanni Veneti a Costantinopoli: Tommaso Tarsia e Gian Rinaldo Carli", Nuovo Archivio Veneto, Yeni Dizin, Sene XVII, Cilt: XXXIII, Bölüm: I, Officine Grafiche Carlo Ferrari, Venedik 1917, s. 183-200.
  73. Palumbo Fossati-Casa, Isabella, "L'École Vénitienne des Giovani di Lingua", Istanbul et Les Langues Orientales: Actes de Colloque Organisé par l'IFEA et l'INALCO à L'Occasion du Bicentenaire de l'Ecole des Langues Orientales Istanbul 29-31 Mai 1995, ed. Frédéric Hitzel, Paris Eds L'Harmattan, Paris 1997, s. 109-122.
  74. Volkan Dökmeci
  75. Pedani, Maria Pia, Doğu'nun Kapısı Venedik, çev. Gökçen Karaca Şahin, Küre Yayınları, İstanbul 2015. ________, Osmanlı Padişahının Adına: İstanbul'un Fethinden Girit Savaşı'na Venedik'e Gönderilen Osmanlılar, çev. Elis Yıldırım, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2011.
  76. ________, "Venezia Tra Mori, Turchi e Persiani", Venezia e Le Culture Mediorientali: Bisanzio, Ebrei, Islam, Ufficio Interventi Educativi, Vicenza, 15 Aralık 2005, s. 1-31.
  77. Pippidi, Andrei, "Tre Antiche Casate dell'Istria, Esempi Per Lo Sviluppo di un Gruppo Professionale: I Dragomanni di Venezia Presso La Porta", Quaderni della Casa Romena di Venezia, 4, Casa Romena di Venezia, Venedik 2006, s. 61-76.
  78. Rothman, Ella Natalie, Between Venice and Istanbul: Trans-Imperial Subjects an Cultural Meditation in the Early Modern Mediterranean, Michigan Üniversitesi, Felsefe-Tarih-Antropoloji Doktora Tezi, Michigan 2006.
  79. ________, "Interpreting Dragomans: Boundaries and Crossings in the Early Modern Mediterranean", Comparative Studies in Society and History, 51 (4), Cambridge University Press, Cambridge 2009, s. 771-800.
  80. ________, İmparatorluk Simsarları: Venedik-İstanbul Arasında Mekik Dokuyanlar, çev. Ebru Kılıç, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2012.
  81. Venturini, Domenico, "La Famiglia Albanese dei conti Bruti", Atti e Memorie della Societa Istriana di Archeologia e Storia Patria, Cilt XX, Società Istriana di Archeologia e Storia Patria, Tipografia Gaetano Coana, Parenzo 1905, s. 346-419.
  82. ________, "Tommaso Tarsia: Dragomano Grande della Repubblica Veneta, al Secondo Assedio di Vienna Per Opera dei Turchi da Una Relazione Inedita", Atti e Memorie della Società Istriana di Archeologia e Storia Patria, Cilt: XXII, Società Istriana di Archeologia e Storia Patria, Tipografia Gaetano Coana, Parenzo 1906, s. 43-136.