The settlement of Aknashen-Khatunarkh, a Neolithic site in the Ararat plain (Armenia): excavation results 2004-2009 (original) (raw)

This paper presents the preliminary results ofthe excavations (2004)(2005)(2006)(2007)(2008)(2009) ofAknashen-Khatunarkh, a Neolith ic site in the plain ofArarat. More than 300 m 2 has been excavated ofthis tel!, which is about 100 m in diam eter and 3,5 min height. The cultural layer, more than 4 m thick, was subdivided preliminarily into five hori zons, the upper one belonging to the Early Chalcolithic and the others (II-V) to the Late Neolithic. A series of14C dates enables dating the Neolithic horizons to the first halfofthe 6 th millennium. On the basis ofa multidisciplinary study ofmtefacts (obsidian chipped stone-more than 22.000 pieces, antler and bone industry, ground stone, pottery, etc) and offloral and faunal remains, the main features ofthe mate rial culture and economic life ofthis Late Neolithic settlement are brought to light. The culture represented at Aknashen-Khatunarkh has many common characteristics with contemporary cultures in the southern Caucasus (Shulaveri-Shomutepe culture, and Kültepe ofthe Nakhchevan). OZET Ermenistan'ln Neolitik ve Kalkolitik danem kültürleri yalan zamanlara kadar yalnzzca farkll hayüklerde yapl lan küçük çapll kaZl çall:imalanndan biliniyordu. 1999-2004 ytllan araslnda Ermeni-FranslZ ortak projesi ola rak Arastashen yerlesiminde yürütülen kazl çall:imalan, tabakalanml:i Neolitik ve Kalkolitik danem dolgula nyla, MO 6. ve 5. binytlda garülen kültürel ve ekonomik gelismeleri degerlendirmemize olanak saglayan anah tar biryerlesim durumuna gelmistir. Agn (Ararat) Ovasl'nda, Sev fur vadisinde, deniz seviyesinden 838 m yük seklikte bulunan Aknashen-Khaturnarkh/Aknashen, 100 m çapl ve 3,5 m yüksekligi olan bir hOyük yerlesimi dir. Genis çapll yürütülen çall:imalarda 313 m 2 'lik bir alan kaztlml:iur. Hayvan kemiklerinin analizinde balzklar, sürüngenler, kzTJlarve memeli hayvanlardan olusan 30farkh hayvan tarü be/ir lenm~r. Evcilf.estirilmis hayvanlararasmda basta keçi ve I<:o)nm olmak üzere, * domuz ve kOpekyeralmaktadzr; ancak yabani hayvanlardan da yarar1.anzl.dJgt kzTJkusuzdur. Tablo 8'de de gornlecegi. gibi bitki analizleri de zengin birçesitlilikgos tennektedir. Karbonlasl111S agaç kahntllan arasznda genelde dere yatakktrznda yetisen agaç ti/rien yogzmluktadu: Sonuç olarak, Aknashen-Khatunarkh yerlesimi, MO 6. ve 5. binylilarda sadece Ennenistan degil, tüm Güney Kajkaslar için kesintisiz tabakalanmascyla onemli bir yerlesim yeridir. Ait tabakalarda (V-IV) szktstll7lmrs çamurdan yaptlmrs yuvarlakplanlz yaptlar, zengin bir kemik ve yontmatas buluntu toplulugu olan ve çanak çom lek üretiminin ilk evrelerini tammlamamzzl saglayan onemli katman/ar kazzlmrstlr. Ait tabakalardan itibaren evcillestirilm~ bitki ve hayvan tarleri bulunmaktadlr. Neolitigin son evrelerinde (III-Il) çanak çomlek ladlam ml artmakta, tas ve kemik aletier ise azalmaktadlr. Bu donemde goçebe yasama geç~ olabilecegini gosteren bazl izlere rastlanllmlJttr. Kalkolitik donemde (1) çanak çomlekte saman katkzda büyük bir artrs izlenmekte, Sioni kültürünü andzran aglz, tutamak ve bezemeli parçalar bulunmaktadtr. Bu sayede Aknashen-Khatunarkh çanak çomlegi, Son Neolitik ve ilk Kalkolitik arasmdaki geçis evresi hakkmda onemli verilere ulasmamlZl sag lamaktadlr. Vurgulanmasl gereken iki onemli unsur ise: a) evreler arasl geçisin yava,~ ve uzun sürdügü, b) bir devambllk olsa da genel olarak bakddzlJznda donemler arasmdaki farkhlTldann da belirgin oldugudur.