Gelenek ve Modernite Dikotomisinde Âşıkların İcra-Mekân Serüveni (original) (raw)

2022, Turkish Studies

Âşıklık geleneğinde mekân, âşığın sadece performansını sergilediği bir alan olarak düşünülmemelidir. Sözlü kültürün icra edildiği âşık mekânlarının oluşmasında; bellek, eş zaman, âşık ve bilinçli dinleyici gibi önemli dinamiklerin bir arada ve yüz yüze olması gerekir. Bu birliktelik geleneğin yazılı olmayan kurallarındandır. Araştırmanın amacı; gelenekten moderniteye geçiş sürecindeki değişen icra mekân türlerinden ve bu mekânlarda uygulanan icra pratiklerinden bahsetmek, ayrıca değişen icra mekânlarında uygulanan pratikleri gelenek çerçevesinden değerlendirmektir. Araştırmada belgesel tarama modeli kullanılarak var olan kayıt ve belgeler incelenmiş ve bu yolla çalışmanın kuramsal çerçevesi ve bulguları elde edilmiştir. Gelişen teknolojiyle beraber toplumun gündem ve sanat ihtiyacının bu olanaklarla karşılandığını gören âşık, dijital çağa ayak uydurarak yeni icra mekânını oluşturmuştur. Radyo ile başlayan serüven televizyon, sinema ve internet/sosyal medya gibi icra mekânlarıyla devam etmiş, bir yandan da plak, kaset, band kaydı vb. albüm çalışmaları yürütülmüştür. Âşık bu yeni icra mekânlarını; hem kültürü daha çok kişilere ulaştırma, tanıtma ve kendi reklamını yapma hem de kahvehanelerden elde ettiği gelirden daha fazlasını kazanma gibi iki farklı amaçla kullanmıştır. Sonuç olarak, modernite içerisindeki icra mekânları âşığın hedef kitlesini artırmış ve ülke genelinde bu kültürü yeniden popüler etme eşiğine getirmiştir. Ancak gelenek içerisinde icra edilen önemli çeşitli türleri (destan, hikaya vb. uzun anlatılar) ve uygulamaları (irticalen söyleme, muamma çözme vb.) modernite icra mekânlarında icra etmemiş/edememiştir. Çünkü modernite içerisindeki icra mekânlarında süre, eş zamanlılık ve yüz yüze etkileşim bir arada olamamaktadır. Dolayısıyla modernite icra mekânlarında geleneğin kısmen temsil edildiği ve medyanın şekillendirdiği popüler olma merkezli âşık modelleri ortaya çıkmıştır.

Gelenekten Moderniteye İran Türkleri Âşık İcra Mekânları: Hemedan Bölgesi Örneği

Folklor Akademi Dergisi, 2023

Türk dünyasının önemli kültür ögelerinden olan âşıklık geleneği, İran coğrafyasında Erdebil, Tebriz, Urmiye, Zencan, Kazvin, Merkezi ve Hemedan gibi bölgeler başta olmak üzere Türklerin yaşamakta olduğu birçok vilayette canlı şekilde sürdürülmektedir. İran Türk âşıklık geleneği, âşık sayısı, hikâye ile âşık havası çeşitliliği, müzik aleti zenginliği ve farklı icra mekânlarıyla kültürün birçok noktasına temas eden bir yapıya sahiptir. Âşıklık geleneğinin söz konusu hususiyetlerini içinde barındıran bölgelerden Hemedan coğrafyasında âşık icraları, geleneksel ve elektronik mekânlar olmak üzere iki alanda halka ulaşmaktadır. Bu bağlamda kültürün halka aktarılarak temas kurduğu geleneksel mekânlar arasında dost meclisleri, köy evleri, düğünler / toylar, sünnet törenleri / uşak kesme, âşık bayramları, doğum günleri, anma programları, şiir geceleri, diğer etkinlikler / şölenler / ceşnler bulunurken modern dönemde İran Türkleri arasında meydana gelen sosyokültürel değişimler sebebiyle İsteriyo Ahmedî Müzikevi, internet / sosyal medya, radyo ve televizyon gibi elektronik icra mekânları da âşıklık geleneğine dâhil olmuştur. Bölgedeki icra mekânları, 2015, 2017-2018 yıllarında İran'da yapılan alan araştırmaları sırasında gözlem ve mülakat metotlarıyla tespit edilmiştir. Söz konusu yıllarda kahvehaneler, Hemedan âşıklık geleneğinin icralarının yapıldığı alanlardan biriyken 2023 yılında bölge hakkında yapılan araştırmalarda artık âşıkların icra mekânları arasında olmadığı ve gelenekteki yerinin sembolik bir hâl aldığı görülmüştür. Buna bağlı olarak bölgede sünnet törenleri / uşak kesme, âşık bayramları, anma programları, doğum günleri ve şiir gecelerinde yapılan âşık icralarının son yıllarda arttığı ve âşıklık geleneğinin önemli icra mekânlarından biri hâline geldiği tespit edilmiştir. Alan araştırmaları esnasında belirlenen âşık icra mekânları çalışmada bağlamsal kuramlar çerçevesinde ele alınmış, geçmiş ve günümüzdeki yapısı kültürel değişim ve dönüşümler ekseninde yeniden şekillenmesi sebebiyle incelenmesi hedeflenmiştir. Çalışmanın ortaya konmasında ise nitel araştırma yöntemlerinden etnografik modelden istifade edilmiştir. Bu bağlamda Hemedan âşıklık geleneğinin icra mekânları bir yandan çağın gerekleri sonucu geleneksel mekânlarda bir değişim yaşarken diğer yandan da çağın ve dolayısıyla toplumun isteklerine cevap verebilmek maksadıyla yeni icra mekânlarıyla halkın karşısına çıktığı görülmüştür. Anahtar Kelimeler: İran, Hemedan, âşıklık geleneği, geleneksel icra mekânları, elektronik icra mekânları.  Çalışma, Sosyo-Kültürel Değişmeler Bağlamında Hemedan (İran)'da Türk Âşıklık Geleneği adlı doktora tezinden üretilmiştir.

Avrupa’da Âşıklık Geleneğinin İcrası ve Bu Geleneği ‘Geleceğe’ Taşımanın Yolları

Türklerin 1960’larda başlayan ve bilhassa Batı Avrupa üzerinde yoğunlaşan göç süreçleri, Avrupa’nın pek çok kentine dağılmış onlarca halk âşığının doğuşuna zemin hazırlamıştır. Avrupa’daki âşıkların bir kısmı saz çalmayıp sadece şiir yazarken, büyük çoğunluğu söz ile sazı birleştirmiş ve gurbetin yükünü âşık havalarıyla hafifletmeye çalışmıştır. Ancak Avrupa’da yaşayan genç neslin geleneğe yeterince ilgi duymamaya başlaması ve değişen müzik algısı, zamanla Avrupa’daki âşıkların işini hayli zorlaştırmıştır. Her şeye rağmen günümüz Avrupa’sında “yaşadıkları güçlükleri, uyum sorunlarını, aile ve vatan hasretini” vs. dile getiren halk âşıklarına rastlamak mümkündür. Bu makalede, Avrupa’daki âşıkların bugünkü icra ortamları, belli başlı sorunları ve bu sorunlar için çözüm önerileri ele alınmıştır. Veriler toplanırken, daha önce yayımlanan az sayıdaki kitap ve makalenin yanında, Avrupa’da yaşayan kişilere de müracaat edilmiştir.

Gelenek Ve Modernite Arasında Türkiye’de Son Dönem Kadın Cinayetleri

Bu makale Türkiye’de son on yılda artan kadın cinayetlerini gelenek ve modernite çelişkisi bağlamında analiz etmeyi amaçlamaktadır. Türkiye’de işlenen kadın cinayetleri incelendiğinde bunların küçük bir kısmının namus cinayetleri kapsamına girdiği görülür. Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu istatistiklerine dayanılarak cinayetlerin nedenleri ve faillerine ilişkin verilerin incelendiği makalede, bunların yeni bir bağlam içinde değerlendirilmesi gerektiği savunulmaktadır. Makale Türkiye’de son dönemlerde işlenen kadın cinayetlerinin özgün niteliklere sahip olduğu tespitinden hareketle bunları başkaldırı cinayetleri (revolt killing) adı altında yeni bir kavram önersiyle analiz etmeye çalışmaktadır. Türkiye’de yaygınlık kazanmalarına ilişkin tartışmada, makalede sıralanan kentleşme, işgücüne ve kamusal alana katılım, çoğalan sivil toplum örgütleri ve kadına yönelik yapılan yasal düzenlemeler gibi dinamiklerin sonucunda modernleşmenin de etkisiyle kadının kazandığı yeni statüsü tartışılmaktadır. İşlenen kadın cinayetlerinde başlıca sebeplerden birisi olan kadının boşanmak veya ayrılmak istemesi, yaygınlaşan bu bireyselleşmenin bir göstergesi olarak okunabilir. Makale artan kadın cinayetlerinin geleneksel kodların dışına çıkmaya çalışan kadın ile bu kodlar içinde şekillenmiş erkek arasındaki çatışmanın şiddetlenmesi neticesinde arttığını savunmaktadır. Bu bağlamda makalede, Türkiye’de işlenen kadın cinayetleri analizlerinin töre ve namus gibi kavramların ötesine taşınması, bunların bireyselleşen kadının dahil olduğu gelenek ile modernite çelişkisi bağlamında yeniden tanımlanması gerektiği ileri sürülmektedir.

Klasik Turk Siirinde Gelenek Cizgisi Dısında Asık ve Sevgilinin Yeri

Turkish Studies-Language and Literature, 2021

Along with rival, lover and beloved are among the most important characters of love poems. The subject of love is treated in many poems written in verse especially in odes and lover and beloved are described through various imagination and similes. Most of these similes and imagination have become stereotypes and are treated by different poets within the frame of tradition. Apart from these, there are also examples that step out of the line of love concept which is represented in poems regarding classical Turkish poetry approach to love. This type of examples are fewer compared to the ones within the tradition; however, they are important in terms of reflecting untraditional lover and beloved concepts. The place of lover and beloved out of the traditional frame can be encountered in the 18th and 19th century divans. In addition to this, poems of this kind can be traced back to previous centuries. Love in these poems are more human and material in which one can feel the significant impact of indigenization movement. Examples of untraditional poems are essential in terms of indicating the content and mentality changes. In this study we have tried to establish the place of lover and beloved out of the traditional frame of classical Turkish poetry through the poems of different centuries making use of previous studies and relevant literature on this topic. Examples were selected after in-depth examination of as many poems as possible. Through these examples, the place of lover and beloved out of the traditional frame has been presented from different perspectives under subheadings.

Loading...

Loading Preview

Sorry, preview is currently unavailable. You can download the paper by clicking the button above.