Nev‘î’nin Netâyicü’l-fünûn adlı kitabında Arap dili ilimlerine ait meseleler (original) (raw)

2021, Kitap: Tarihten Günümüze Tekirdağ'ın Değerleri -Alimler, Eserler, Kurumlar-, Ensar Neşriyat

Bu bölümde Nev'î 'nin, Netâyicü'l-fünûn ve mehâsinü'l-mütûn adlı ansiklopedik eserinde bulunan Arap dili ilimlerine ait meseleler incelenecektir. Netâyicü'l-fünûn'un ilgili bölümünün tam metin çeviri yazısına yer verilecek ve çeviri yazı metin üzerinden meseleler değerlendirilecektir. Ayrıca Netâyicü'l-fünûn ve kaynakları, Netâyicü'l-fünûn nüshaları arasındaki farklılıklar ve araştırmada başvurulan başlıca kaynaklar hakkında da bilgi verilecektir. Nev'î Nev'î 1533-1599 yıllarında yaşamış, Tekirdağ Malkaralı bir âlim, mutasavvıf ve şair kişidir. Asıl adı Yahya olup, Nev'î onun mahlasıdır ve daha çok mahlasıyla tanınmıştır. Ailesinden Malkara'ya ilk yerleşen büyükbabasının babası Hoca Kemal olup, Ankara'dan göçüp gelmiştir. Tefsir, kelâm, tasavvuf, akait, mantık gibi ilim dallarında otuzdan fazla eserinin bulunduğu belirtilmekle birlikte bugün bu kitapların çoğu kayıptır. Bu araştırmanın temel dayanak ve kaynağını oluşturan Netâyicü'l-fünûn ve mehâsinü'l-fünûn adlı kitap Nev'î'nin meşhur eserlerinden biridir. Netâyicü'l-fünûn ve mehâsinü'l-mütûn ve Başlıca Kaynakları Bu başlık altında Netâyicü'l-fünûn adlı kitap ve onun başlıca kaynakları hakkında bilgi verilecektir. Netâyicü'l-fünûn ve mehâsinü'l-mütûn Netâyicü'l-fünûn, içerisinde on iki farklı ilim dalında bilgilerin bulunduğu ansiklopedik bir kitaptır. Kitapta tarih, astronomi, kelam, fıkıh usulü, tefsir, tasavvuf, tıp, rüya yorumu, fal, çiftçilik gibi çeşitli ilim dallarının yanında Arap dili ilimlerine ait konu ve meseleler bulunmaktadır. Arap dili ilimlerine ait meseleler nahiv, sarf, * Dr. Öğretim Görevlisi, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Nev'î, Arap dili ilimlerine ait meseleleri yazımında başvurduğu kaynakları bildirmemiştir. Bununla beraber "Ḥikāyet-i Beşīr ü Şādān" başlıklı konunun girişinde hikâyeyi İmam Gazzâlî'den tercüme yoluyla derlediğini belirtmiştir. Kitabın girişinde ve adı geçen hikâyenin baş tarafında bulunan açıklamalardan ve meselelerin benzerliğinden, Nev'î'nin Arap dili ilimlerine ait meselelerin yazımında Gazzâlî'nin Yevâkîtü'l-'ulûm adlı Farsça kitabından faydalandığı anlaşılmaktadır. Arap dili ilimlerine ait meseleler Yevâkîtü'l-'ulûm adlı kitabın sonunda "Ḫātime der-Ḳıṣṣa-i Beşīr ü Şādān" başlığı altında gelmiştir. 7 Gazzâlî, Beşīr ve Şādān'ın hikâyesini Farsçaya tercüme ederek aldığını belirtmiş ancak hikâyeyi aldığı kaynağa 1 Arap dili ilimlerine ait meselelerin yer aldığı Beşīr ve Şādān'ın hikâyesi', Beşīr'in Arap dilinin çeşitli ilimlerinde bilgisini ölçmek üzere Şādān'ı imtihan etmesi üzerine kurgulanmıştır. Beşīr ve Şādān arasında cereyan bu imtihan süreci, hikâyeye ilmî bir kimlik kazandırmıştır. 2