Славенизми српскословенског порекла у Вуковим речницима (original) (raw)
Related papers
Славенизми у Огледној свесци Речника славеносрпског језика
Језици и културе у времену и простору VIII/1, Тематски зборник, 2019
At the beginning of 2017, Matica Srpska published the Dictionary of the Slavo-Serbian Language (Pilot Issue). Designed as a complete dictionary, it consists of Serbian and foreign words, and above all, Slavicisms - a specific lexical layer that represents a significant element of the literary language of the Slavonic period. The number of this lexicon is reflected in their number in the Pilot Issue, in which out of about 1000 lexemes 451 Slavicisms were excerpted. The authors of the dictionary included all the forms belonging to the Serbian Church Slavonic, Russian Church Slavonic, Church Slavonic as the common liturgical language of the Serbian and Russian churches and Russian lexicon, including hybrid words. They were accordingly labeled with the etymological determinant slav. Since the Slavicisms have different origins, in this paper they have been considered from the lexical and etymological point of view. The aim of this paper is to show their marking in vocabularies by examining and comparing this lexicon in other lexicographic editions (RSANU, RMS and Stijović Slavicisms in Njegoš's poetic works), as well as to determine their origin on the example of the selected Slavicisms.
Juznoslovenski filolog, 2011
GREEK LOANWORDS IN SERBIAN VERNACULARS ON THE TERRITORY OF VOJVODINA This paper presents a pilot version of a more comprehensive study on Greek loanwords in Serbian vernaculars which will deal with their identification, distribution, periodisation, and adaptation. The materials excerpted from the presently existing dialectal dictionaries will be compared with the data from three classical sources on the topic: VASMER, ПОПОВИЋ 1953–1955, and SKOK. In this phase our goal was to find out whether there is any point in proceeding with the study of Greek loanwords in Serbian, after the results that have been reached by the three abovementioned authors. Our choice for the pilot analysis is Речник српских говора Војводине (РСГВ) because of its size, representativeness and actuality: it is the largest single dictionary (ten volumes comprising over 2,000 pages), it has covered the vastests continual territory (at the same time most distant from the line of contact with Greek, and also beyond the borders of the Balkan linguistic unity), it falls in the number of the most up-to-date ones (published in the period 2001 to 2011). The paper offers not just a linear inventory of Grecisms from РСГВ, but a classification of types of divergencies from the standard body of Grecisms. It features primarily novelties – be they represented by new words (пономарх ‘cleric’, миронисати ‘to pray in the church’, парасник ‘unruly person’), by new semantics (буклијаш ‘horse ridden by the man who carries буклија’, Грк ‘shopkeeper’, катарка ‘long pole onto which knife for cutting the fishing-net is poised’, колаба ‘structure for drying meat in the attic’, кондир ‘bucket for cattle; mode of cutting wine’, кревет ‘laundry; chair; the lower layer of sheaves in a stock’, лиман ‘underwater source’, мира ‘extract produced by cooking large amounts of fish in little water, used as an addition to fish-stew’, парипa ‘horse farm’), by new formation (креветњача ‘a solid piece of wood fencing a straw-mattress’, лиманити ‘to make a whirlpool’, таласњача ‘rigging (on the boat)’, сулундарити се ‘to precipitate’), by new phonetics (арарх : јерарх, букријаш : буклијаш, колаба : колиба, менгуле : менгеле, раома/ревома/реома /рома : реума, тридофла / трндофл / трндофли / трандофил : трандафил, челерак : ћилер), as well as certain archaisms (дисаге ‘saddlebags’, корам ‘belly’, трпан ‘sickle, pruning hook’; парасити (се) ‘to give up, stop doing something’, комат ‘piece of bread’, пироњ ‘big nail’; дгуња ’quince’, сектембар ‘September’), and some semantic rarities (кутлача ‘cooking spoon’, литанија ‘scolding’, менгуле ‘troubles’, псалтирац ‘pupil who studies psaltir’, трпезник ‘tablecloth’). Since the body of some two hundred Grecisms in РСГВ contains not only a number of them with considerable phonetic, formative and semantic shifts, but also some rarely or nowhere registered words or meanings, it can be expected that in more Southern parts of the Serbian language territory such finds will be even more abundant. Therefore, it can be concluded that it certainly does make sense to procede with studying Greek loanwords in Serbian vernaculars in future.
Српска славистика : колективна монографија. Том 2, Књижевност, култура, фолклор. Питања славистике, Радови српске делегације на XVI међународном конгресу слависта, Vol. 2 (2018), 2018
This paper presents a systematic overview of what the Concise etymological dictionary of the Serbian language (CEDSL) owes to the magnificent opus of Vuk Karadžić (Vuk). This contribution is directly or indirectly reflected in all three segments of this dictionary’s lemma. What this looks like is illustrated by examples of particular lemmata. The first part of the CEDSL lemma typically refers to Vuk’s Srpski rječnik (The Serbian dictionary, in some of its editions) as a source of the first fixation of words hitherto unattested (s.vv. нокшир, швалер). The first edition of that dictionary is also the single source of obscene lexicon, which is also treated in CEDSL. In the first, but also in the third part of the lemma, excerpts from folklore (lines of epic poems, proverbs, etc.) collected by Vuk are used as illustrations of the use of the words analysed (e.g. бисер, бора, брада; алат). The third part of the lemma, reserved for various comments and discussion, abounds with data from Vuk’s Rječnik and from his wider corpus. Various formal aspects (phonetic, morphological and word-formation ones) are quoted and interpreted or else those related to semantics (original meaning, obsolete and regional meanings, semantic developements) of the words analyzed (e.g. макнути, опна; ваљати; камен; брдо; ганути, ној; поклон; кашика, новац). This part of the lemma can include facts related to the cultural history of words (e.g. задужбина). Etymological judgement is provided in the second part of the CEDSL lemma. It happens frequently that exactly Vuk’s data contribute to establishing the ultimate etymology, or at the very least point the pursuit of the final etymon in a certain direction. At times the very fact of presence or absence of a word in the Rječnik is indicative of its chronology and/or its status within the Serbian language (e.g. завет; одличан), and occasionally the origin of a word is implicated by Vuk’s information about its geographic distribution (e.g. кафа, но). But of the greatest consequence are instances when Vuk’s examples, by the way of their form or meaning, most directly influence the formulation of etymological judgement (e.g. кликнути, орити се). Vuk’s entire corpus, and especially his Srpski rječnik, enters into a specific symbiosis with CEDSL: to a large extent, and in many aspects, Vuk’s material enriches CEDSL which, in its turn, sheds new light onto deeper layers of lexical and cultural riches hidden in Vuk’s Srpski rječnik. Keywords: Serbian language, etymology, lexicography, Srpski rječnik, Vuk Karadžić.
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej 56, 2021
This article provides an overview of Serbian linguistic terms for naming lexemes borrowed from Slavic languages. The terms were extracted from the reference linguistic sources in which they are mentioned, such as encyclopedic dictionaries of the linguistic terminology of the Serbian language and the latest Правопис српскога језика [Orthographic Rules of the Serbian Language], and from previous Serbian literature, such as monographs, studies and articles by various Serbian linguists. Considering the entire extracted material, the study notes terminological problems concerning the variance and inconsistency of linguistic terms in this area. It also makes a comparison with linguistic terms in other Slavic languages, based on the material from the Dictionary of Slavonic Linguistic Terminology and the Slavic Bibliographic Database iSybislaw.
Зоонимите во македонските и хрватските црковнословенски текстови
Лексиката од областа на животинскиот свет претставува дел од основниот лексички фонд, a предмет на нашиот интерес се зоонимите во македонските и хрватските црковнословенски текстови врз основа на корпусот на речниците на црковнословенскиот јазик од македонска и хрватска редакција, но и од дополнителни извори. Во рамките на анализата се изделуваат називите за: четириножни животни (диви и домашни), птици, влекачи, риби, инсекти. Може да се заклучи дека најголем број од зоонимите имаат прасловенско потекло, а има и моравизми, грцизми, романизми, германизми, а исто така и дека најголем број зооними се потврдени во библиските текстови. Се посветува внимание и на лексичките слоеви, на синонимите и на текстолошките дублетни форми.
Семантичка анализа романизама из народних говора Црне Горе
Српска лексикографија — речници српског језика као изворишта граматичких и семантичких истраживања, 2018
СЕМАНТИЧКА АНАЛИЗА РОМАНИЗАМА ИЗ НАРОДНИХ ГОВОРА ЦРНЕ ГОРЕ ** У раду је приказана семантичка анализа позајмљеница романског порекла посведочених у народним говорима Црне Горе. Романизми су распоређени у лексичко-семантичке групе које су формиране на основу Баковог списка семантичких поља, уз извесне измене које захтева специфичност дијалекатског материјала. Циљ овог истраживања је да се добије јаснија слика у којим je сферама свакодневног живота утицај романских језика и дијалеката био највидљивији, као и који су могући разлози који су до тога довели. Кључне речи: српски (српско-хрватски) језик, лексикографија, лексичко-семантичка анализа, романизам.
Књижевна историја, 2020
У ери филолошких проучавања с аспекта културе појавила се књига која привлачи пажњу научне јавности из више разлога, а првенствено из три. Један је тај што је ова монографија настала из пера Зоје Карановић, дугогодишњег професора Народне књижевности на Филозофском факултету у Новом Саду, врсног фолклористе и искусног сакупљача народних умотворина на терену, други-што је научница за предмет проучавања одабрала једну од најзначајнијих књига српске културе, Српски рјечник Вука Караџића, док је трећи разлог несумњиво тај што је за предмет проучавања одабрана лексика која, колико нам је познато, са културног аспекта до сада није довољно разматрана или није сасвим адекватно интерпретирана (то се односи пре свега на биљну и опсцену лексику). У десет радова, од којих је пет ини цијално настало у коауторству са Јасмином Дражић, З. Карановић представља свет премодерног српског (и словенског) човека XIX века показујући како се хранио, одевао, како је привређивао, које је оруђе и оружје користио, и уводећи читаоца у тајне породичних односа, обичајног права, веровања, лечења и уопште-вредновања и мишљења премодерног човека. Све то је постигнуто прегледним и прецизним анализама уз ослањање на богату етнолошку, етнолингвистичку и фолклористичку литературу. Као савремени научник, З. Карановић често коментарише Вуков метод израде Рјечника у смислу правилног избора и богатства лексике, али и поузданости бележења обичаја, предања, веровања итд. везаних за одређену реч, афирмишући га као врсног фолклористу, због чега његова лексикографска "ризница српске културе" из двовековне перспективе поприма карактер "старог злата". О свету који у самом наслову карактерише као заборављен ауторка промишља не само као савремени научник него и као савремени човек не устежући се од смелих опаски на рачун тога шта је све њен народ у потрази за неким бољим животом и постојанијим вредностима изгубио, често-својом кривицом. Овом књигом З. Карановић наставља своје дугогодишње бављење неким темама: нпр. опсценом и биљном лексиком, што
Словенската лексика во македонскиот и во српскиот јазик
2018
Македонскиот и српскиот јазик се генетски сродни јазици кои припаѓаат на истата подгрупа јазици од словенското јазично семејство - јужнословенските јазици. Како такви, тие споделуваат заеднички особини првенствено во лексиката и фонетиката. Во овој труд ќе се задржиме на парови лексеми кои претставуваат различен избор од наследениот словенски лексички слој, како и на примери во кои едниот јазик извршил заемање, а другиот не, или заемањето на лексемите се извршило од различни јазици. Со оглед на тоа што дијалектите покажуваат поголемо богатство на лексички план и поголема блискост во лексиката, ќе се задржиме само на состојбата во двата стандардни јазика. Лексемите ќе бидат анализирани од аспект на нивната етимологија
Srbija i srpski jezik, 2023
О лексичком сливању, као засебном творбеном поступку у српском језику, као и његовом процвату у 21. веку, све више се говори и пише (уп. Бугарски 2001; Лалић Крстин 2014; Томић 2019a; Томић и Даниловић Јеремић 2020). Но, иако се о карактеристикама српских лексичких сливеница у данашње време доста зна, у погледу њиховог начина творбе, продуктивности творбених форманата, семантичких одлика и слично, релевантна литература не обилује контрастивним радовима посвећеним овој теми. Следствено томе, циљ нашег рада је упоређивање карактеристика сливања у српском и појединим словенским језицима (руском, словачком, чешком, словеначком и бугарском) у којима је такође дошло до наглог пораста броја сливеница током последњих тридесет година под утицајем процеса глобализације и интернационализације. Анализа ће указати на сличности и разлике које постоје између словенских језика у погледу статуса сливања, његовог историјског развитка, као и специфичних одлика творбених модела, њихове продуктивности и домена употребе.