YOĞURT SÖZCÜĞÜNÜN ETİMOLOJİSİ ÜZERİNE BİR DENEME (original) (raw)

2022, Oğuz Türkçesi Araştırmaları Dergisi

Türk kültüründe hayvancılığın önemine bağlı olarak süt ve süt ürünlerinin dikkate değer bir yeri vardır. Bunun bir sonucu olarak da Türk dilinde bu konuyla ilgili zengin bir söz varlığı oluşmuştur. Bu söz varlığı ögeleri başka dillere de geçmiş; özellikle “yoğurt”, Türk dilinin bir verintisi olarak pek çok dilde yer almıştır. Türk dili tarihine bakıldığında yoğurt sözcüğünün Eski Türkçeden itibaren metinlerle takip edilebildiği görülür. İlk örneklerine Eski Uygur Türkçesi metinlerinde rastlanan sözcük, çağdaş Türk lehçelerinin pek çoğunda çeşitli fonetik farklılıklarla yaşar. Bazı lehçelerde ise yoğurt sözcüğü kullanılmaz, onun yerine başka sözcükler kullanılır. Sözcüğün lehçelerdeki dağılımına bakılarak Oğuzcaya özgü bir unsur olduğu, kaynaklarda dile getirilmiştir. Bu çalışmada, Türk kültüründe önemli bir yeri olan yoğurt’un etimolojisi, önceki çalışmalardan da yararlanılarak izah edilmeye çalışılmıştır. Giriş bölümünden sonra sözcüğün tarihî ve çağdaş Türk lehçelerindeki biçimleri gösterilmiş; ardından sözcüğün yapısı ve kökeniyle ilgili bölüme yer verilmiştir. İnceleme sonucunda sözcüğün, yogur- “yoğurmak” fiiliyle ilgili olduğu görülmüş; bunun gerekçeleri yapısal ve semantik olarak açıklanmaya çalışılmıştır. Milk and dairy products have a significant place in Turkic culture depending on the importance of the animal husbandry. As a result of this, a rich vocabulary on this subject has emerged in Turkic language. These vocabulary elements have also been transferred to other languages. Especially “yoghurt” has taken place in many languages as a borrowing from Turkic languages. When we look at the history of the Turkic language, it is seen that the word yogurt can be followed with texts from Old Turkic. The word, whose first examples are found in Old Uyghur Turkic texts, lives in many modern Turkish languages with various phonetic differences. In some Turkic languages, the word yogurt is not used, instead other words are used. Considering the distribution of the word in Turkic languages, it is stated in the sources that it is an element specific to Oghuz Turkic. In this study, the etymology of the word yogurt, which has an important place in Turkish culture, has been tried to be explained considering previous studies. After the introduction, firstly the use of the word in historical and contemporary Turkic languages is shown, then the section about the structure and etymology of the word is given. As a result of the examination, it is seen that the word was related to the verb yogur- “to knead”; the reasons for this have been tried to be explained morphologically and semantically.