Sanat ve Mitoloji Bağlamında Elma İmgesi (original) (raw)

Söylencelerde ve Masallarda Elma Sembolü

2017

Elma miti soylencelerde, kutsal kitaplarda, masallarda, deyimlerde, halk turkulerinde surekli kullanilan bir imge olarak gecmisten gunumuze hâlâ varligini surduren bir ozellige sahiptir. Bu calismada elma motifini kutsal metinlerde, mitolojik soylencelerde, masallarda ve edebiyatta en cok soz konusu edilen metinlere degindik. Elmanin kelime anlamina ve cesitli kulturlerde algilanis sekillerine de ornekler vermeye calistik ve coklukla farkli kulturlerde bile olsa hemen hemen birbirine benzer sekilde algilandigina tanik olduk. Elma insanliga ilk gunahi getiren yasa koyucuya itaat etmeme, cinsellik, dogurganlik, cennetten kovulma gibi sembolleri icinde barindirmaktadir.

Türk Halk Kültüründe Elma

2008

Türk halk kültürü çerçevesinde değerlendirilen elmanın inançlar, masallar, halk hikayeleri, türküler, maniler, atasözleri, deyimler, bilmeceler, tekerlemeler, yeme içme alışkanlığı ve halk hekimliğindeki yeri ortaya konmuştur.

Türk Mitolojisinde Kozmogoni, Edebiyat ve Sanat

2021

Türkler çok eski dönemlerden itibaren Orta Asya’da kendilerine ait bir kültür sistemi ortaya çıkarmış ve bunu da çeşitli unsurlar ile diğer nesillere aktarmıştır. Bu kültür ögeleri ise farklı şekillerde karşımıza çıkmaktadır. Kimi zaman arkeolojik kazılarla kimi zaman sözlü edebiyatla kimi zaman da inanç sistemleriyle. Türklerde önemli bir yere sahip olan defin geleneği, kişinin eşyaları ile gömülmesini sağladığından, dönemin kültürel varlığı hakkında bizleri bilgi sahibi yapan en önemli unsurların başında gelmektedir. Yine mitolojik birçok figür eski dönem Türk inanç, yaşayış ve kültürel hayatı hakkında bizlere birçok bilgi sağlamaktadır. O dönemki inanışların nasıl ve neden ortaya çıktığı ve gündelik hayatta ne anlama geldiği bu figürler sayesinde açıklanmaktadır. Yapılan bu çalışma ile eski Türk kültürünün maddi ve mitolojik unsurlar üzerinden ne tür bilgiler elde edilebileceği ve bu unsurların nasıl ortaya çıktığı anlatılmaya çalışılacaktır.

Meyve ve Türk Sanatları Bağlamında Elma.pdf

Bitkiler, çiçekler, meyveler Anadolu'nun tarihi boyunca süsleme ögesi olarak yer almıştır. Meyveler ve elma halk hikâyelerine, masallara, destanlara, şiirlere, geleneklere konu olmuş, rüya yorumlarında, mitolojide yer almıştır. Elma, Türk mitolojisinde kutsal sayılan ve meyvesi yendiğinde, kişiye ölümsüzlük kazandıran ağaçlardan biridir. Türk kültüründe elma, ölümsüzlük, erkek çocuk, murat, soyun devamlılığı, güzellik, bekaret, verimlilik, ebedîlik, gençlik, kuvvet, sağlık, sevgi, yaşam, bağlılık, barış, iyi niyet ve hatta inancı yani sembolize etmektedir. Elma köşk, çeşme, cami gibi mimari eserlerin süslemelerinde genellikle elma ağacı olarak, minyatürlerde genellikle meyve tasviri olarak, mezar taşlarında hem ağaç, hem meyve, bakır işlerinin süslemelerinde yapraklı meyve olarak kullanılmıştır. Osmanlı saray kumaşlarında ve Anadolu işlemelerinde, halı ve kilim dokumalarda, el örgülerinde, yöresel giysilerinde, yazmalarda, elma ağacı, elma meyvesi, çiçekli elma dalı şeklinde tasvir edilmiştir. Güzel kokusu, rengi, biçimi nedeniyle elma, dokumalara motif olarak girmiş, desenlere adını vermiştir. Bu makalede halk kültüründe, mitolojide, sanatın çeşitli alanlarında süsleme ögesi olarak kullanılan elma, renk, biçim ve form özellikleri açısından ele alınmış ve sembolik anlamları irdelenmiştir.

Edebiyat ve Mitoloji İlişkisi Bağlamında Kırgız Romanında Yılan

20. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi, 18-22 Ekim 2022, Bişkek / KIRGIZİSTAN, 2022

Sözlü geleneği güçlü olan Kırgızların modern edebiyatının oluşum ve gelişim sürecinde folklor ve mitoloji, edebiyatı besleyen önemli bir kaynak misyonu yüklenmiştir. Bunda kuşkusuz dünyanın en uzun destanı olarak bilinen ve Kırgızların ruhunu, var oluşunu sembolize eden Manas Destanı’nın etkisi çok fazladır. Kırgız yazarlar atalarından gelen bu geleneği devam ettirmiş; modern anlatılarını bu kaynaktan beslenerek oluşturmuştur. Nitekim Kırgız edebiyatında modern türlerin doğuşu ve geli- şiminde sözlü gelenek yazarlara zemin oluşturan bir yön taşımaktadır. Cengiz Aytmatov’un eserlerin- de yer alan efsaneler ve mitolojik unsurlar bahsedilen durumun en belirgin örneğini oluşturur. Mito- lojik unsurların farklı edebî eserlerin içerisinde belli düzeyde ortak biçimde yaşaması, mitlerin toplum ve kültürlerarası etkileşim özelliğini ortaya koyması bakımından mühimdir. Evrensel bir değer olan mitoloji aynı zamanda sanatı da besleyen bir kaynaktır. Bu yönüyle folklor-edebiyat ilişkisi üzerine yapılan çeşitli araştırmalara konu olmaktadır. Bundan hareketle bu çalışmada insanları zehriyle ve heybetiyle korkutan yılanın Kırgız romanındaki görünümü incelenmektedir.

Kırgız Masallarında Elma ve Elma Ağacı Sembolü

Kırgız Masallarında Elma ve Elma Ağacı Sembolü, Çankırı Karatekin Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2022

İnsan yaşamının devamında insanın temel ihtiyaçlarından biri olan yiyecek ve içeceklere dünya halkları arasında sembolik olarak farklı anlamlar yüklendiği görülür. Örneğin zeytin ve zeytin ağacı dünya halkları arasında barışı, saflığı, bilgeliği temsil eden ortak sembollerden biridir. Elma da insanlar tarafından farklı sembolik anlamların yüklendiği sıklıkla karşılaşılan yiyeceklerdendir ve dünya üzerinde en yaygın meyvelerden biridir. Pek çok coğrafyada elma üreticiliği yapılmaktadır. Coğrafi olarak yaygınlığı ile birlikte farklı pek çokkültürlün mitolojisinde ve anlatılarında da yaygın olarak elmanın ve elma ağacının taşıdığı farklı sembolik anlamlar ile karşılaşılır. Elma ile ilgili Tevrat kaynaklı ve yasaklı bir meyve olduğunu anlatan, Hz. Âdem ile Havva’nın cennetten kovulmasına sebep olan ve bu sebeple elmanın ve elma ağacının cennette olduğunu düşündüren dinî bir hikâye sebebiyle de elmanın diğer meyvelerden farklı olarak daha derin anlamlara sahip olduğu ve bu durumun elmanın pek çok kültürde kutsal olarak nitelendirilmesine yol açtığı da görülmektedir. Yunan mitolojisinde anlatılarda düğünde, güzellik yarışmasında ödül olarak altın elmanın verildiği görülür. Bu anlatılarda elmanın altın olması durumu onu diğer meyvelerden de farklı kılmaktadır. Elma mitolojik anlatılarla birlikte özellikle Türk kültüründe destanlarda, masallarda, halk hikâyelerinde de sıklıkla kullanılmakta ve farklı anlamlara sahip bir sembol olarak görülmektedir. Elma ağacının da diğer ağaç türleri arasında farklı görüldüğü özellikle Türk kültüründe kutsal bir ağaç olarak kabul edildiği mitolojik çalışmalarda belirtilmektedir. Bu çalışmada Kırgız masallarından “Karca Batır, Altın Kuş,Obozgerdin Kızı, Talkamış, Hanın Oğlu ve İki Erkek Kardeş” isimli masallarda geçen elmanın ve elma ağacının bir sembol olarak taşıdığı anlamlar üzerinde durulmuştur. Bu sembolik anlam özelliklerinin Anadolu sahasında oluşmuş çeşitli anlatılarda yer alan elmanın ve elma ağacının taşıdığı sembolik anlam özellikleriyle benzerlik ve farklılıkları incelenmiş, Anadolu sahasında oluşmuşu sembolik anlam özelliklerinin Kırgız masallarında ne ölçüde yer aldığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Böylece hem Anadolu sahası anlatılarında hem de Kırgız sözlü geleneğinin önemli bir ürünü olan masalların içerisindeki elma ve elma ağacı ile ilgili sembolik anlamlar, Türk insanının farklı coğrafyalarda da olsa bu semboller karşısındaki düşünüş ve algılayış ortaklıkları tespit edilmiş, elma ve elma ağacı ile ilgili tespit edilen sembolik anlamların Türk Dünyası masallarının farklı açılardan sınıflandırılmasında ve bu masalların motif çerçevesinin belirlenmesinde son derecede önemli olduğu üzerinde durulmuştur.

Türk Mitolojisine Ait Unsurların Çağdaş Türk Sanatına Kaynaklık Etme Sorunu

2013

Mitoloji, tarihin ilk calarindan itibaren insanlarin yaanmiliklari hakkinda bilgi veren veayni zamanda onlarin yazgilarinin nasil bir seyir izledii hususunda yorum yapmayafirsat sunan bir derinlie sahiptir. Orta Asya’dan Anadolu’ya oldukca geni bircorafyada varlik gosteren ve hakimiyet kuran Turkler de, gerek yaami olduklaricorafi farkliliklarin ortaya koymu olduu faktorlere binayen gerekse bucorafyalardaki farkli kulturlerin de etkisiyle cok zengin bir mitolojik gecmie sahiptir.Yapilan bu calimada Turk mitolojisine ait zengin unsurlarin sanatsal imge olarak cadaTurk resim sanati icerisindeki yeri, Bati resim sanatinda mitolojik unsurlarinkullanilmasiyla balantili olarak irdelenmi ve Turk mitolojisinde yer alan bazi unsurlarlailgili deerlendirmelerde bulunulmutur

Türk Masal Anlatma Geleneği̇nde Elma Ödülü

DergiPark (Istanbul University), 2018

Türk masal anlatma geleneğinde belli aşamalar vardır. Tekerlemelerle başlayan masallarda, olay tanıtıldıktan, geliştirildikten ve çözümlendikten sonra anlatıcı, masal çevresinde bir araya gelen kişileri ödüllendirme yoluna gider. Masalda kahramanların kavuşması ve kırk gün kırk gece süren bir düğünle evlenmeleri ideal bir dünya oluşturur. Bu tablodan çocuklar dünyaya gelecek, kazanılan mutluluk artarak devam edecektir. Anlatıcı bu tabloyu tasvir ettikten sonra elde edilen mutluluğu çoğaltmak için gökten üç elma düşürür. Elmaları kendisi ve dinleyici arasında paylaştırır. Türk masallarının sonunda gökten üç elma düşer. Gökten düşmek kutsallığın ifadesidir. Gökten gönderilme, cennetten gelme çağrışımını içinde barındırır. Makalede geleneksel masallarda olduğu gibi telif masallarda da elmanın nasıl paylaştırıldığına ilişkin tespitler ortaya konacak, çağdaş masallarda bazı değişikliklerle bu geleneğin sürdüğünü gösteren örneklere yer verilecek, kültür aktarımı açısından bunun önemi vurgulanacaktır.

Islam Mitolojisi Baglamında

Mitik bir başlangıç zamanında, doğaüstü varlıklar tarafından gerçekleştirilen eylemlerin öyküsü olan mit, kutsal ve gerçek bir öykü olarak kabul edilmektedir. Buna göre mitler ait oldukları toplumlar için sıradan anlatılar değil, topluluğun var oluşunu ve kimliğini anlatan, bilimsel bir merak veya sanatsal bir ifadenin ürünü olan ya da belirli işlevlere sahip olan anlatılar olarak değerlendirilmektedir. Dinin mitolojiden izler taşıyıp taşımadığı ve mitik bir boyutunun olup olmadığı çeşitli disiplinlerce ele alınmış, eski kavimlerin mitleri ve dinlerin anlatıları arasındaki benzerliğe dikkat çekilmiş ve hangisinin hangisinden etkilendiği konusu tartışmalara sebep olmuştur. İslam ve mitoloji kavramları da İslam’ın mitolojik bir boyutunun olup olmadığı noktasında tartışılırken, İslam’ın tevhide dayalı bir din oluşu ve İslam’la ilgili kaynakların eleştirel bir bakış açısıyla okunarak sorgulanmaması ve bu kaynaklarda her yazılanın birer kutsal inanç unsuru gibi algılanması gibi sebeplerle konunun ele alınmasına mesafeli yaklaşılmıştır; ancak hem teolojik kaynaklarda hem de sözlü kültür etkisiyle İslam kültürü çerçevesinde oluşan kaynaklarda mitik unsurların söz konusu olduğu ileri sürülmüştür. Bu çalışmada köken mitleri bakımından Nehcü’l Feradis adlı kırk hadis tercümesine dayanan eser ele alınacaktır. Köken mitleri herhangi bir hayvan, bitki, davranış ya da bir kurumun “ortaya çıkışı”nı anlatan mitlerdir. Her yeni ortaya çıkışın bugünkü durumunu ve insanın tutum ve davranışlarının kökenini açıklamaktadır. Kökenle ilgili mitik düşüncenin, yaratılıştaki gize sıkı sıkıya bağlı olduğu ifade edilmektedir. Kerderli Mahmut tarafından 14. yüzyılda kaleme alınan Nehcü’l Feradis’te de yaratılıştan, canlı cansız varlıklara, çeşitli dinî ritüel ve ibadetlerden, mekân ve davranışlara kadar pek çok köken mitinin bulunduğu görülmektedir. Çalışmada İslam mitoloji bağlamında, eserde tespit edilen köken mitleri ele alınacak ve bu mitik anlatıların anlamsal çözümlemeleri yapılacaktır.