Osmanlı Siyasal Düşüncesinin Kaynakları Üzerine Gözlemler (in Turkish) (original) (raw)
Related papers
Osmanlı Siyaset Düşüncesi Kaynakları ile İlgili Yeni Bir Kavramsallaştırma: Islahatnâmeler
Sultan Süleyman Han aleyhi'r-rahmetu ve'l-gufrân hazretleri vaktâ ki bu hakîre vezîr-i â'zamlık mansıbın fermân buyurduklarında zamânede ba'zı âdâb u erkân ve kânûn-ı dîvânî'yi evvel gördüklerime muhâlif ü perîşân gördüğüm için vizâret-i uzmâ hıdmetine tasaddur iden karındaşlarıma yâdigâr olmağıçün âdâb-ı vizâret-i uzmâ mühimmâtını derc ve bu risâleyi te'lif idüp ismini ÂSAF-NÂME kodum." Lütfi Paşa OSMANLI SİYASÎ DÜŞÜNCE LİTERATÜRÜNÜN tespiti ve tasnifi bakir bir alan olarak karşımızda durmaktadır. Bu problem çözülmeden, Osmanlı siyaset düşüncesiyle ilgili değerlendirmeler her zaman tartışılmaya ve eksik kalmaya mahkumdur. Biz bilinebilen siyasî düşünce literatürü içerisinde tespit edebildiğimiz ıslahatnâme türü eserleri genel özellikleriyle tanıtacağız. Sonra, ıslahatnâmeler hakkındaki, ileri sürülen "gerileme edebiyatı", "birbirinin tekrarı", "menfaat kaygıları ve çatışmalarının ürünü", "kânûn-ı kadîm'den başka çıkar yol önermiyorlar", "altınçağ idealizmi", "eskinin tekrarı" gibi iddiaları değerlendirip, bu eserlerin nasıl algılanması/yorumlanması gerektiğiyle ilgili yeni bir yaklaşım geliştirmeye çalışacağız. Bibliyografya kısmında ise makalede istifade edilen ve ıslahatnâmeleri konu alan çalışmalar başta olmak üzere, Osmanlı siyaset düşüncesiyle ilgili kaynaklar ve araştırmalara yer verilecektir. Ama, önce yeni bir kavramı tartışıp, neden ıslahatnâme tanımını tercih ettiğimiz üzerinde duracağız.
Osmanlı Siyasi Düşüncesinin Kökenleri ve Ana Hatları
Muhafazakâr Düşünce, 2018
Bu çalışmanın amacı Osmanlı siyasi düşüncesinin ana hatlarını tartışmaktır. Osmanlı 13. yüzyılın sonunda Söğüt merkezli olarak kurulmuştur, fakat nev-zuhûr bir devlet değildir. Türklerin Orta Asya’dan Avrupa’ya uzanan tarih yolculuğunda kurmuş oldukları devlet zincirinin son halkası olan Osmanlılar Türk ve İslam devlet geleneklerinin taşıyıcısıdır. Osmanlı bir uç beyliği olarak kurulmuş ve devletleşme imtihanını Bizans’a karşı vermiştir. Bu imtihanı başarıyla geçerek Roma İmparatorluğu’nun da varisi olmuştur. Anadolu’da, Avrupa’da, Arap yarımadasında, Yakın Asya’da, Kuzey Afrika’da önemli topraklara sahip olan ve üç denize hâkim olan Osmanlı, bu denli geniş topraklarda hüküm sürmenin gerektirdiği siyasi kabiliyeti tarihten ve coğrafyadan öğrenmiştir. Devletin ve Hanedan’ın bekasını öncelediği için pragmatik ve esnek bir siyaset uygulamıştır. Katılıktan uzak bu siyasi anlayış devletin kendi kurumlarını oluşturabilmesini ve gerektiğinde yeni şartlara adapte olmasını kolaylaştırmıştır. Devletin tevarüs ettiği gelenek, süreç içerisinde kendi tesis ettiği kurumlar ve düşünsel anlamda kırılma noktaları Osmanlı’nın siyasi düşüncesinin bütününü teşkil etmektedir. Bu çalışmanın amacı tüm bu gelenekleri, kurumları ve kırılma noktalarını detaylarıyla ele almaktan ziyade noktaları birbirine bağlamak suretiyle Osmanlı siyasi düşüncesinin değişim çizgisini göstermeye çalışmaktır.
Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2023
The issue of how the legacy of Islamic political thought was evaluated by Ottoman political thinkers is important for understanding how the Ottomans established contact with the scholar and intellectual accumulation that preceded them. Focusing on translations as one of the constitutive elements of Ottoman political thought, this study examines around 170 texts translated from Arabic and Persian in the field of political thought in the Ottoman Empire between the 14th and 18th centuries, and focuses on the translation methods used by the translators who translated the works of Islamic political thought written in these two languages into Ottoman Turkish and what kind of changes they made while transferring the source text into Turkish. In this way, it is attempted to determine after which steps the translated works, which were one of the ways of producing political thought in the Ottoman Empire, were presented to the Ottoman agenda and what kind of contributions these works contain in terms of Ottoman political thought. This article, which limits itself to the texts of disciplines such as âdâb (siyasatnâme-nasihatnâme), philosophy-ethics, fiqh, hadith, and Sufism, first analyzes the information provided by a limited number of translators describing the translation procedure. Subsequently, the translated texts are compared with the source texts and the translation methods of the translators are categorized under the headings of “literal translations”, “free translations”, “compilation type translations” and “partial/selected translations”. The literal translation method is a method that mostly manifests itself in early translations and involves a very limited contribution of the translator. Free translations are a more widespread type of translation that spans all periods of time. There are numerous examples that show that Ottoman translators considered it sufficient to provide the meāl-i munīf of the texts as an extension of the practical benefit they expected from the book they were translating. The compilation type of translations, on the other hand, is characterized by the selection and translation of hadiths related to certain topics (such as imâma, obedience, jihad, justice etc.). This can also be seen in the compilations of political advice works made from different political books written in Arabic and Persian. “Partial/selected translations”, on the other hand, do not deal with a work from beginning to end, but translate a certain part of it in full. This method, which was frequently used by Ottoman translators, takes shape as an extension of the idea of “extending the benefit to everyone”, which was one of the primary purposes of translating works. In this method, the translators omitted the parts that they considered useless or unnecessary, and limited themselves to translating the parts that would be of direct use to the addressee audience. Finally, some texts that present themselves as “original” without mentioning their relationship with “the source text” have been identified and these have been handled under the concept of "implicit translation". The second part of the article focuses on how the translators take initiative in translation. In this part, the subject is examined under the following headings: “Interventions that improve or reduce and clean the text”, “writing a separate introduction and conclusion to the translation, not translating the introduction of the author of the source text”, “adding depth to the language and subject matter”, “Domesticating (Hanafization and Ottomanization) of the text”, “correction of the source text, criticism or justification of its claims”, and “giving the translation an original name that often includes a reference to the source text”. Subsequently, the subjection of translated texts to interlingual translation, is discussed. Ottoman translators made important contributions to their translations, especially in terms of improving the text. In this respect, in addition to the practices such as opening up missing or closed issues, making the text comprehensible, transferring additional anecdotes to deepen the subject, additions are also made to criticize the practices and practitioners of the time period in which they are located, and such practices can be found in almost every translated text. Again, in order for the views expressed in the texts translated for a Turkish and Hanafi audience to appeal to this audience, it is seen that these views in the texts containing the views of different sects are subjected to an operation that we can express as a kind of “Hanafization”. In other words, the translators add the views of the Hanafi madhhab, which are not mentioned in the source text, to the translated text, and sometimes expand the subject in terms of Hanafism by referring to different Hanafi legal sources. Again, objections are raised to texts that contain statements against the Hanafi understanding, and these claims against Hanafism are answered. Thus, the translated text is adapted to the level of perception and acceptance of the Ottoman interlocutors. In addition to the way in which the source texts were brought closer to the Ottoman interlocutors in terms of fiqh content within the framework of the emphasis on Hanafism, “Ottomanization” was also carried out in various ways. As a different dimension of the interventions made in the form of adaptation and addition to the text, issues of importance in the context of the Ottomans can be added to the translation. While doing this, special attention is given to examples selected from the Ottoman milieu or deemed acceptable by the Ottomans, and Ottoman-centered ideal sultan typologies are highlighted. There may also be additions that portray the Ottoman dynasty as the legitimate representatives of Islamic history. In these respects, in some cases, there is a significant departure from the source text and the translator’s contribution becomes much more evident. Another indication of the Ottomanization process can be seen in the translations made by extracting from the source text. Thus, the focus is on what is meaningful/useful in the Ottoman context/specific to the addressee/audience, and issues that would pose a problem in this respect (such as the conditions required for the caliph and especially the issue of the Qurayshism of the caliphate) are omitted. Finally, the article touches upon the issue of which of the classical texts that are frequently referenced in contemporary Islamic political thought literature have not been translated into Ottoman Turkish, and it is determined that many classical texts that are considered important by contemporary Islamic political thought literature (such as Ibn Muqaffā, al-Farabi, Ibn Sina, Ibn Bājja, Mawardī, Ferrā, al-Juwaynī, and Ibn Jamā'a's works) were not translated by Ottoman translators. This situation necessitates a rethinking of the Mavardī and al-Farabi-centered historiography of political thought, which is the dominant conception of contemporary literature. When the translation preferences, procedures and dispositions of the Ottoman translators are evaluated as a whole, it is understood that a significant portion of the translated texts constitute an important part of Ottoman political thought as texts that were largely shaped by the contributions of the translators and that have originality. Therefore, any study that does not take translated works into consideration or ignores the multidimensional aspect of these works will be far from reflecting the holistic picture of Ottoman political thought. Keywords: Islamic political thought, Ottoman political thought, Ottoman translation movements, translation studies, translation strategies.
Osmanlı Düşüncesi Kaynakları ve Tartışma Konuları Fuat Aydın-Metin Aydın-Muhammed Yetim
Osmanlı Düşüncesi, Kaynakları ve Tartışma Konuları, 2019
Yakın zamanlara kadar -muhtemelen de hala- Osmanlı düşüncesi terkibinin akademik alanda kullanılan ya da kullanılsa da yaygın bir şekilde kabul gören bir kavram olduğu söylenemez. Türk yazın hayatında Osmanlı düşüncesi/felsefesi kavramının kullanımının tarihleri bile otuz seneyi geçmemektedir. Batıda ise, böyle bir kavramın kullanımına yönelik bir taramada, Şerif Mardin`in Genç Osmanlı Düşüncesinin Doğuşukitabına ilave olarak birkaç tane Osmanlı ekonomik ve siyaset düşüncesi şeklindeki kullanımın dışında; tam bir tamlama olarak Osmanlı düşüncesi kavramı 2000li yıllara kadar söz konusu edilmiş görünmemektedir. Ancak bu tarihten itibaren -ülkemizde- mezkûr ismi taşıyan yüksek lisans tezlerinin ve tebliğlerin/makalelerin ve kitapların ortaya çıkmaya başladığını görmekteyiz. Oryantalistler ve onların etkisi altındaki Cumhuriyet dönemi entelektüellerinin zihin dünyasında düşünce ve Osmanlı, bir arada düşünülemeyecek iki şey; böyle bir düşüncenin varlığını kabul edenler olmasına rağmen, bir Osmanlı felsefesi/düşüncesinin olup olmadığı bugün hala çözülmemiş bir mesele olarak durmaktadır. Osmanlı döneminde, incelenmeye değecek nitelikte bir “felsefe etkinliğinin” bulunup bulunmadığını ortaya koymak ise, bu bağlamda başvurulacak olan metinlerinin yayınlanmış olmasını gerektirir. Ancak bu metinlerin tam tespiti ve yayınlanması tamamlanmadığı için, şimdilik böyle bir felsefi etkinliği, mahiyetini ve İslam düşünce tarihine katkısını tam olarak ortaya koymak mümkün gözükmemektedir.
Siyasetnâmeler’in Klasik Kaynakları
DergiPark (Istanbul University), 2004
ÖZET "Siyaset" kelimesinin bir çok farklı lügat anlamı olmakla birlikte, günümüzde daha ziyade, kamu düzenini sağlamak için yapılan faaliyetler veya devletler arası ilişkileri düzenleyen bilim anlamında kullanılmaktadır. Geçmişte İslam dünyasında devlet yönetimi ve hükümdarlara dair yazılan eserlere genel olarak "Siyasetnâme" adı verilmektedir. Siyasetnâmeler, dönemin hükümdar ve devlet adamlarına pratik tavsiyelerde bulunmak ve adaletli bir yönetim oluşturmalarını sağlamak amacıyla yazılan siyasî, ahlakî ve dinî içerikli eserlerdir. İslam dünyasında VIII. yüzyılın ortalarından itibaren yazılmaya başlanan Siyasetnâmelerin ilk kaynaklarını önceki kültür ve medeniyetlere dair eserler ile, yönetim sanatına dair tecrübeler oluşturmaktadır. Tarih ve Siyasetnâme yazarları, başta Fars tarih ve siyaset geleneği olmak üzere, Hind hikmetinden ve Yunan filozoflarının ideal devlet düşüncesinden esinlendiler. Siyasetnâmelerin klasik kaynaklarını; İran krallarının hayat hikayelerini anlatan Hudaynâme ve Âyinnâme gibi eserlerle, Abbâsîlerin ilk devirlerinde idarecilik görevi yapan Bermekîler ve İbnü'l-Mukaffa gibi Fars kökenli devlet adamlarının eserleri; Hind filozof ve krallarının siyasi kuralları ve ahlakî uygulamaları; Sokrates, Platon ve Aristoteles gibi Yunan filozoflarının ideal devlet kuramına dair görüş ve sözleri; İslam öncesi Arap krallarının hikayeleri ve siyasi tecrübeleri ile Uzak Doğu Çin kültürüne mensup filozof ve kralların siyaset sanatına dair bilgi ve tecrübeleri oluşturmaktadır. O devirde mevcut olan bu malzemeler, müslüman bilginler tarafından İslami anlayışla sentezlenerek Siyasetnâme türü eserlerin ilk kaynaklarını oluşturmuşlardır.
Diplomasi, devletlerarası ilişkileri yürütme sanatı olup, bir devletin diğer devletler ile olan ilişkilerinde uyguladığı yöntem ve esasları ifade eder. Tarih boyunca var olan her devlet gibi Osmanlı Devleti de kuruluşundan yıkılışına kadar kendine özgü bir takım diplomatik faaliyetler sergilemiştir. Bu faaliyetlerin incelenmesi ve tespiti, özellikle Osmanlı Devleti’nin dış politikası olmak üzere, içyapısı ve diğer siyasî, sosyal, kültürel ve ekonomik gelişim süreçlerini aydınlatacak niteliklere sahiptir. Bu açıdan Osmanlı diplomasi tarihinin araştırılması ve yazımında döneme ait kaynakların kullanımı ve bu kaynakların kullanımında izlenecek yöntemlerin bilinmesi oldukça önem arz etmektedir. Osmanlı diplomasisi ile ilgili birinci elden kaynaklar olan ahitnameler, name-i hümayunlar ve sefaretnameler ile sınır tahdit raporları ve diğer ikincil çalışmaların kronolojik ve metodolojik bir şekilde incelenmesi diplomasi çalışmalarına önemli katkılar sağlayacağı gibi, Osmanlı Devleti’nin bıraktığı derin mirasın gelecek kuşaklara aktarılmasına yardımcı olacaktır. Bu noktada çalışmamız bu amaç doğrultusunda hazırlanmış olup, temel amacımız Osmanlı diplomasi tarihine yön veren kaynakların kullanımı ve yazımında izlenecek diplomatik ve metodolojik yolların tespitini yapmaktır. Anahtar Kelimeler: Osmanlı, diplomasi, metot, ahitname, name-i hümayun. Abstract Diplomacy is an art of managing international relationships and refers to the techniques and principles applied by a state in its relationships with other states. Like any state having existed throughout history, the Ottoman Empire adopted some distinctive diplomaticactivities from its foundation to its collapse, as well. Analysis and determination of those activities has properties to enlighten internal structure and other political, social, cultural and economic development processes of the Ottoman Empire, foreign policy in particular. In this respect, it is highly important to use the sources related to the period and know the techniques to follow in use of those sources in searching and writing the diplomatic history of Ottoman Empire. Analyzing the treaties, imperial letters and ambassadorial reports, which are first hand sources concerning Ottoman diplomacy, and border restriction reports and other secondary works in a chronological and methodological manner will make significant contributions to diplomacy studies as well as help to transfer the deep heritage left by the Ottoman Empire to next generations. Herein, our study is prepared for this objective and our main objective is to determine the diplomatic and methodological techniques to follow in using the sources which direct diplomatic history of Ottoman Empire and writing this history. Keywords: the Ottoman Empire, diplomacy, technique, treaty, imperial letter.