Kürtçe Mevlidler (original) (raw)

Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde İcrâ Edilen Kürtçe Mevlidlerin Muş İli’nde Uygulanılışı

6. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi Bildiriler Kitabı, 2018

Mevlid, günümüzde icrâ edilen en önemli dini mûsikî formlarından birisidir. Mevlid, kelime anlamı olarak doğma, velâdet, doğum yeri ve doğum zamanı anlamlarına gelmektedir. Bu kelime zamanla özel bir anlam kazanarak, Hz. Peygamberimizin (s.a.v.) doğumu manasında kullanılmıştır. Bir dinî mûsikî formu olarak mevlid, Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed’in (s.a.v.) dünyaya teşrifleri, doğumunun öncesinde ve sonrasında yaşanan mucizeleri, nübüvvet öncesi ve sonrasında yaşanan olayları, İsra ve Miraç mucizesini, vefatını konu alan eserlere ve bu eserlerin icrâ edildiği merasimlere denmektedir. İslam tarihinde çok sayıda mevlid yazılmıştır. Türk Edebiyatında Süleyman Çelebi’nin Vesîletü’n-Necât adlı eseri çok beğenilmiş ve asırlar boyu mevlid merâsimlerinde düzenlenmiş olarak Tevhid, Yaratılış, Velâdet, Merhaba, Mirâc ve Münacât bahirleri okunagelmiştir. Arapça, Farsça, Türkçe vb. dillerde yazıldığı gibi Kürtçede de mevlidler yazılmıştır. Özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Kürtçe mevlidler okunmakta olup, bu iki bölgede tespit edilen 26 adet Kürtçe mevlid bulunmaktadır. Bu çalışmada Muş ilinde Kürtçe mevlidlerden Hasan Ertûşî’nin Mevlid-i Nebî Aleyhi’s-Salâtü ve’s-Selâm isimli mevlidi, bu mevlidin merâsimi, müzikal icrâsı ile Süleyman Çelebi’nin yazmış olduğu Vesîletü’n-Necât isimli Türkçe mevlidinin karşılaştırılması üzerinde durulacaktır.

Mevlid Geleneği Üzerine Bir Araştırma

Süleyman Çelebi ve Mevlid Geleneğimiz, 2022

S üleyman Çelebi (1351-1422), Osmanlı Devleti'nin kuruluş döneminde yaşamış ve halk tarafından yaygın adıyla Mevlid olarak bilenen Vesîletü'n-Necât adlı eserini 1409'da kaleme almıştır. O'nun yaşadığı yıllar Osmanlı Devleti açısından önemli olayların ve gelişmelerin yaşandığı bir dönemdir. Sultan Orhan, I. Murad, Yıldırım Bayezid, Emir Süleyman, Musa Çelebi ve Çelebi Mehmet dönemlerine şahitlik etmiştir. Süleyman Çelebi'nin Vesîletü'n-Necât eseri Türk milletinin Peygamber sevgisini en güzel bir biçimde ele alarak gönüllerde müstesna bir yere sahip olmuştur. Vesîletü'n-Necât, 15. yüzyılda eski Anadolu Türkçesi ile yazılmasının ardından 600 yıldan fazla bir zaman geçmesine rağmen gönüllerdeki tahtını korumuştur. İnsanımız başta doğum, evlenme ve gibi hayatın önemli dönüm noktaları olmak üzere asker uğurlamakarşılama, mezuniyet, iş yeri açma, aile, din, devlet büyükleri ile şehitleri anma gibi tören ve kutlamalarda mevlid geleneğimizi canlı bir şekilde devam ettirmektedir. Mevlid geleneğimizin farklı yönleriyle ele alındığı ve Mevlid'in sesini bu vesileyle geleceğe taşıyan bu çalışmanın edebiyat ve kültür hayatımıza faydalı olmasını temenni eder, eserin hazırlanmasında emeği geçen herkesi tebrik ederim.

Abdî Mevlidi

 ÖZET Hz. Muhammed'in doğumunu, üstün vasıflarını, hayatındaki önemli olayları ve vefatını konu edinen mensur örnekleri olmakla birlikte çoğunlukla manzum yazılan eserlere mevlid adı verilir. Mevlid, Türk edebiyatında diğer Müslüman milletlerin edebiyatlarından daha fazla ilgi görmüştür. Bunda Süleyman Çelebi'nin Vesîletü'n-Necât adlı mevlidinin önemli bir payı vardır. Süleyman Çelebi'nin eseri, sehl-i mümteni sayılabilecek üslubu ile pek çok mevlid üzerinde müessir olmuştur. Makalenin konusu olan Abdî Mevlidi hakkında kaynaklarda eksik ve bazı yanlış bilgiler vardır. Dört nüshası tespit edilebilen bu eser, 241 beyit olup aruzun iki farklı kalıbı kullanılarak ve kaside-mesnevî nazım şekillerinin özelliklerine uygun olarak yazılmıştır. Hem tercih edilen aruz kalıpları hem de kaside tarzında yazılan kısımlarıyla Türk edebiyatında kaleme alınmış pek çok mevlidden ayrılmaktadır. Bu makalede mevlid türü ile ilgili kısa bir girişten sonra daha önce yayımlanmamış olan Abdî Mevlidi'nin özellikleri üzerinde durulacak ve eserin tenkitli metnine yer verilecektir.

Bir Ölüm Ritüeli Olarak Mevlit ve Din Görevlileri

Her kültür çevresinde olduğu gibi İslam kültür çevresinde de ölüm olgusu karşısında belli ritüeller yapılmaktadır. Bahsedilen ritüellerden birisi de Mevlit’tir. Mevlit, İslam Peygamberi’nin doğum günü olarak bilinmesine rağmen, daha çok belli gün veya gecelerde yapılan merasimlere verilen bir isimdir. Mevlit, günümüzde sadece ölüm vakalarında değil; doğum, sünnet, Hacc’a gidiş veya dönüş, Kur’an hatmi gibi birçok durumda gerçekleştirilen bir ritüeldir. Mevlit merasimlerinin her Müslüman tarafından gerçekleştirilmesi olası iken, daha çok bu ritüelde din görevlileri devreye girmektedir. Bu çalışmada, Mevlit olgusu, din görevlileri ile bağlantılı olarak ele alınacak ve bazı değerlendirmelerde bulunulacaktır.