EMİNE GÜLER- mental fiiller 2020 DÜNYA DİLİ TÜRKÇE (original) (raw)

Türki̇ye Türkçesi̇nde Mental Fi̇i̇ller

Balkanistik dil ve edebiyat dergisi, 2020

Türkçede fiil konusu tüm gramerlerde ele alınan temel kategorilerdendir. Gramer çalışmalarında fiillerin yapılarına, nesnelerin durumları ya da hareketin oluşumuyla ilgilerine göre sınıflandırmalar yapılmış; onlarla ilgili anlamsal bir sınıflandırma yapıldığındaysa sadece olumlu, olumsuz ve soru şekilleri ele alınmıştır. Genelde fiilin fiziksel hareketinin temel alındığı, zihinsel hareketliliğin göz ardı edildiği ve anlamsal yönden sınıflandırmanın da çok kısıtlı bir şekilde yapıldığı dikkati çekmektedir. Dolayısıyla mental fiiller önem arz eden ve önü açık bir konuyu teşkil etmektedir.

Eski Türkçede Mental Fiiller (2019)

2019

Tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca KTÜ -Sosyal Bilimler Enstitüsü Tez Yazım Kılavuzu"na uygun olarak hazırlanan bu Çalışma"da yararlanılan kaynakların tümüne eksiksiz atıf yapıldığını, aksinin ortaya çıkması durumunda her tür yasal sonucu kabul edeceğimi beyan ederim.

GOTİK MİMARİDE DİNİ YAPILARDA KULLANILAN AYDINLIK ETKİ: GÜL PENCERE

GOTİK MİMARİDE DİNİ YAPILARDA KULLANILAN AYDINLIK ETKİ: GÜL PENCERE, 2020

12. yüzyılda bir felsefeye dönüşen skolastik düşünce, her alanda olduğu gibi bir sanat dalı olan mimari üzerinde de etkisini göstermiştir. Bu tesiri, ilk olarak ve en çok dini yapılar üzerinde gerçekleştirmiş olup, daha sonraki yüzyıllara da meydana getirilecek yapılara kaynak teşkil etmiştir. Gotik mimariye ait yapılaşma özelliklerini anlamak için bu mimari tarzın ilk ortaya çıktığı yapı olan Saint – Dennis Kilise Manastırı ele alınmıştır. Gotik mimariyi Romanesk ’ten ayıran özelliklerin başında gelen, boşaltılan duvarların yerine yerleştirilen vitraylar incelenirken, gül pencerelerin gotik yapı tarzına aykırı olmasına rağmen sembolik ve metaforik tanımları üzerinden, yapılış amacı tetkik edilmeye çalışılmıştır. Gül pencere üzerinde İncil’den hikâyelerin resmedilmesiyle halkı bilinçlendirmesinin yanı sıra, mistik ışıkları ve sembolik geometrik yapı ile de Tanrıyı temsil ettiği düşünülmekte ve günümüze bir dolu manası ulaşan mimari ve estetik nitelikler taşımaktadır.

GAGAUZ TÜRKÇESİNDE MENTAL FİİLLER

International Journal of Languages’ Education and Teaching , 2021

Türk dilinde fiillerin semantik özelliklerine göre ele alınması bazı fiiller arasındaki ayrımın belirgin bir biçimde ortaya koyulmasını sağlar. Fiillerde ortak nokta harekettir. Ancak dur-, kalk-, git-,gel-, otur- gibi fiiller fiziksel bir hareketi gösterirken gör-, düşün-, bil-, hatırla-, üzül- gibi fiiller zihinsel bir hareketi gösterir. Buna göre fiiller bildirdikleri hareketin niteliği ya da meydana gelme biçimi açısından farklılığa sahiptir. Fiziksel ve zihinsel olarak iki farklı şekilde meydana gelen hareketleri karşılayan fiillerin, Türk diliyle ilgili sınıflandırma çalışmalarında çoğunlukla “oluş, durum, kılış” gibi genel başlıklar altında değerlendirildiği görülür. Ancak fiziksel bir hareketi yansıtmayan fiillerin ayrıca değerlendirilmesi gerekir. Bu doğrultuda Türkçede son yıllara ait gramer çalışmalarında zihne dayalı gerçekleşen hareketlerin ayrı bir fiil türü olarak “mental fiil” başlığı altında incelendiği görülmektedir. Mental fiillerin ifade ettiği bu hareketler ise zihinsel sürece dayanmaktadır. Bu zihinsel süreç her biri bir sonrakini etkileyen çeşitli aşamalardan meydana gelmektedir. Algılama ile başlayıp zihinsel işlemlerle devam eden ve türlü çıktılar ile son bulan genellikle üç aşamalı olarak değerlendirilen bir süreçtir. Mental süreç içerisindeki bu aşamalar araştırmacılarca benzer şekillerde ifade edilmiş fakat bunların ele alınışında bazı farklılıklar ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada Gagauz Türkçesinde tespit edilen mental fiiller için şöyle bir metot uygulanmıştır: 1. Girdi Basamağı Fiilleri (Algı Fiilleri), 2. İşlem Basamağı Fiilleri (Biliş Fiilleri), 3. Çıktı Basamağı Fiilleri (İfade Fiilleri). Çıktı basamağında yer alan ifade fiilleri duygu fiilleri ve açıklama fiilleri olarak ikiye ayrılmıştır. Açıklama fiilleri görsel açıklama fiilleri ve dilsel açıklama fiilleri başlıkları altında ele alınmıştır. Yine diğer ana ve ara başlıklar altında da daha küçük başlıklar oluşturulmuştur. Bu başlıklar içerisindeki mental fiiller bize Gagauz Türklerinin duygu ve düşünce dünyası ile mental süreçteki hareketleri nasıl ifade ettikleri hakkında bilgi verecektir.

EMİN GÜRDAMUR İLE HİKÂYELERİ VE ÂŞIK ŞEYTAN KÖR TALİH ÜZERİNE

Türk Dili, S. 843. ss. 66-74, 2022

Öncelikle merhaba. Atları Uçuruma Sürmek'ten Yasak Ağacın Altında'ya kadar geçen süreçte Emin Gürdamur'da neler değişti? Atları Uçuruma Sürmek ve Herkesten Sonra Gelen aynı zamanda çeşitli ödüllere layık görüldü. Ödüller bu süreçte yazarlığınızı nasıl etkiledi? Merhaba. Yola çıkarken insana dair, hayata ve ölüme dair, aşka ve nefrete dair az şey biliyordum. Şimdi daha az şey biliyorum. Yazdığım her öykü, beni biraz daha kendi içime doğru itti. Her öyküden biraz daha mahcup ayrıldım. Kendi sınırlarımın, dilimin sınırlarının, kalbimin sınırlarının farkına vararak. Okuyarak olsun yazarak olsun, bir hikâyenin içinden geçerken değişime uğruyoruz. Bu değişimin lehimize ya da aleyhimize olması sonucu değiştirmiyor. Şu bir gerçek, biz başka insanların hikâyelerine dokundukça kendi hikâyemizin dışına çıkarız. Her ne kadar bunu söylemek hoşumuza gitmese de aslında biz kendimiz olmaktan sıkıldığımız için başka insanların hikâyelerini merak ediyoruz. İlk öykümden son öyküme kadar, daima merak ettiğim hayatlara dikkat kesildim. O hayatlarda bana ait yaşanan veya yaşanmayan parçalar gördüğüm için. Bütün bu yolculuk boyunca değişmediğimi söylemek hayatın tabiatına aykırı. Kaldı ki bir yaştan sonra anlıyorsunuz; değişim hayatın temel kaidesidir. Güzel günler biter. Acılar son bulur. Aşklar dönüşür. Yaşam renk değiştirir. Nihayetinde dünya kimseye kalmaz. Ödüller elbette sevinç kaynağı. Çıktığınız yolculukta yalnız olmadığınızı, sesinizin, sözünüzün karşılık bulduğunu göstermesi bakımından paha biçilemezler. Ama akşam olunca sokaklar boşalır, herkes evine çekilir. Kaleminizle, kendi sesinizle baş başa kalırsınız. Ödüller yazı odasının kapısından içeri giremez, o sendelediğiniz cümlede elinizden tutamaz, takıldığınız kurguya yol gösteremez. Dünyanın hiçbir ödülü, bir sonraki öyküyü doğru şekilde yazıp yazamayacağınız konusunda size garanti veremez. O endişe baki.

Mental Fiil Teorisi (2020)

Palet Yayınları, 2020

Fiiller genel olarak, kılış (iş), oluş ve durum olarak üç gruba ayrılmaktadır. Ancak böyle bir tasnif, zihinsel ve duygusal sürecin yoğunluğunu gerektiren bazı fiillerin ayırt edilebilmesini güçleştirmektedir. Nitekim hareket bakımından zihinsel farklılık arz eden “düşünmek” fiili, “koşmak, yürümek, vurmak, atmak” gibi fiillerle; yoğun duygusal sürece sahip olan “sevinmek, ağlamak” gibi fiiller ise “uyumak, uzanmak, oturmak” gibi duygu yoğunluğu bulunmayan fiillerle aynı kategoride ele alınmaktadır. Ancak nitelikli bir tasnif için, zihinsel ve duygusal yoğunluğa sahip fiillerin farklı bir başlıkla isimlendirilmesi gerekmektedir. Alanyazında bu gereklilik üzerinde duran yakın dönem çalışmalarında söz konusu fiiller için “mental fiil” terimi kullanılmaktadır. Mental fiiller, dil bilimi çalışmalarından önce daha çok insan psikolojisi ile ilgili alanlarda çalışmalara konu olmuştur. İnsanların iç dünyaları ve/ya zihinsel algılamalarını ifade ederken kullandıkları fiiller incelenmiş; bunların hangi yaşlarda ne maksatla kullanıldığı belirlenmiş, söz konusu fiillerin metinlerdeki yansımalarına yer verilmemiştir. Bu çalışmada, ilk olarak fiil ve mental fiil kavramı etraflıca ele alınmıştır. Psikoloji ve dil bilimi alanlarında daha önce çalışılan bu konu üzerinde bir kavram tartışması yapılıp mental fiillerin kuramsal çerçevesi ve kategorileri belirlenmiştir. Çalışmanın ikinci aşamasında Eski Türkçe dönemine ait belli başlı metinler taranmış, metinlerdeki mental olma hüviyetine sahip fiiller bağlamlarıyla birlikte örneklenmiştir. Son olarak tespiti yapılan mental fiiller belirlenen kategorilerde değerlendirilmiş ve mental fiillerle ilgili istatistiksel sonuçlara da ulaşılmıştır. Böylece Türkiye Türkçesinde de hâlihazırda kullanılan bu yapıların Türkçenin yazıyla takip edilebilen ilk dönemlerinden itibaren nasıl kullanıldığı belirlenerek “Mental Fiil Teorisi” ispata çalışılmıştır.

Özbek Türkçesinde Mental Fiiller

Özbek Türkçesinde Mental Fiiller, 2021

R u m e l i D E D i l v e E d e b i y a t A r a ş t ı r m a l a r ı D e r g i s i 2 0 2 1 . 2 2 ( M a r t ) / 1 3 5