INTERNATIONAL ACADEMIC RESEARCH CONGRESS (INES) (original) (raw)

2017, BÜYÜK ÖLÇEKLİ YAPILARDA YÖN BULMA DAVRANIŞINA İLİŞKİN BİR İNCELEME: AVM ÖRNEĞİ

Günümüzde alışveriş merkezleri insanlar arasındaki sosyal iletişim ve etkileşimin gerçekleştirildiği, kentlerin kamusal alanları ve yaşam merkezleridir. Bireyler bu mekanlarda bir yandan nesnel ihtiyaçlarını karşılarken diğer yandan da sosyal ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Çağımızın getirdiği, bireyin sürekli bir yere yetişme hali, birçok işi kısa sürede halledebilme isteği gibi sebepler, alışveriş merkezlerinin kullanıcıya kısa mesafelerde ürünlere ve hizmete kolayca ve sorunsuz ulaşabileceği bir kurguda tasarlanmasını gerektirmektedir. Bu yapılar kullanılmaya başlandığında; mekan içerisinde çevreden gelen birçok uyaranın varlığı, referans alınacak öğelerin eksikliği ya da doğru tanımlanmamış olması, mekanın ölçeğinin büyüklüğü ve bireyin kendini kaybolmuş hissetmesi gibi nedenlerle kullanıcının mekanı okuyup, hedefine ulaşması ve mekanı terk etmesi sürecinde yol ve yön bulma konusunun önemini ortaya çıkarır. Yön bulma, bireylerin gecikme ve yersiz endişe yaşamadan hedeflerine giden yolu bulabilmeleridir. Mekanla ilgili tüm özelliklerin hafızaya alınması, kodlanması ve saklanıp daha sonra geri çağrılma süreci bilişsel harita olarak tanımlanır. Birey yön bulma sürecinde çevre içindeki hareketlerine olanak tanıyan bilişsel haritalar kullanır. Bilişsel haritanın oluşumundaki kolaylık ve bilişsel haritanın eksiksizliği yön bulma davranışını etkilemektedir. Mekânsal ipuçları, mekandaki odak ve referans noktaları, mimari farklılaşmalar ve plan biçimlenişleri yön bulma deneyimini etkileyen değişkenler olarak değerlendirilir. Karmaşık yapılarda yönlerin bulunabilir olması hem kullanıcılar hem de o mekânda verilen hizmet açısından önemli bir mimari ölçüttür. Bu çalışma, büyük ölçekli alışveriş merkezlerinde yön bulma davranışını oluşturan zihinsel haritalarda bireyin hafızasına yer eden plan kurgusu ve referans noktalarının önemini ortaya koymayı amaçlamıştır. Çalışma kapsamında Trabzon ili Ortahisar ilçesinde yer alan bir AVM’de öncelikle Kevin Lynch’in Kent İmgesi (2010) adlı kitabında yer alan bileşenler (yollar, kenarlar/sınırlar, bölgeler, düğüm/odak noktaları, işaret öğeleri) plan üzerinde analiz edilerek belirlenmiştir. Yapılan analiz çalışmasının ardından yapıyı deneyimleyen kullanıcıların çizdiği zihinsel haritalarla plan analizleri karşılaştırılıp yön bulmayı kolaylaştıran öğe ve elemanlar tespit edilmiş ve üzerinde durulması ve geliştirilmesi gereken öğe ve elemanlar belirlenmeye çalışılmıştır.