Afyonkarahisar Research Papers - Academia.edu (original) (raw)

Özet
Bir dilin anlam ayırt edici ve işlevsel en küçük birimleri olan sesbirimler kişiye veya yöreye göre farklı sesletildiklerinde sesbirimsel değişkeleri (allophone) oluştururlar. Dilde çeşitli etmenlere bağlı olarak gerçekleşen ses değişmelerinde dilin konuşulduğu alan da önemli bir etkiye sahiptir. Ses değişmelerindeki farklılaşmalar bir toplum içindeki farklı ağızlar konuşan topluluklar arasındaki çeşitlenmeleri göstermesi bakımından önemlidir. Dilde en fazla rastlanan değişmelerden biri ses değişmeleridir. Bir dilin ağızlarında da şüphesiz en fazla değişme seslerde gerçekleşir. Ağızlar hakkında yapılan çalışmalarda da araştırmacılar ele aldıkları ağzılarda gerçekleşen ses değişmelerinin üzerinde dikkatle dururlar ve o ağızların karakteristik özelliklerini bu yolla ortaya koymaya çalışırlar. Afyonkarahisar ağızlarının karakteristik özelliklerini belirlemek için de bu ağızlarda görülen ses değişmelerinin ortaya konması yararlı olacaktır. Anadolu ağızları ile ilgili tasniflerde Afyonkarahisar ili ağızları Batı grubu ağızları içinde Antalya, Aydın, Balıkesir, Bilecik, Burdur, Bursa, Çanakkale, Denizli, Eskişehir, Isparta, İzmir, Kütahya, Manisa, Muğla, Uşak ve Nallıhan (Ankara) ağızları ile birlikte I. alt grupta yer almaktadır. Afyonkarahisar ağızları hakkında merkez ve ilçelerde konuşulan ağızları ele alan çeşitli çalışmalar yapılagelmiştir. Bu çalışmada öncelikli olarak Afyonkarahisar ili ağızları hakkında daha önce yapılan çalışmalardan Afyonkarahisar Merkez Ağzı, Başmakçı ve Dazkırı Ağzı, Bolvadin, Çay ve Çobanlar Ağzı, Dinar ve Evciler Yöresi Ağzı, Emirdağ Ağzı, İscehisar ve İhsaniye Ağzı, Sinanpaşa Ağzı, Sultandağı Ağzı ve Şuhut ve Yöresi Ağızları’nda yer alan şahıs adları tespit edilecektir. Daha sonra söz konusu şahıs adlarında gerçekleşen ses değişmeleri; ünlü değişmeleri, ünsüz değişmeleri ve ünlü-ünsüz değişmeleri bağlamında ortaya konmaya çalışılacaktır. Çalışmada ses değişmeleri; ünlü değişmeleri (damak uyumu, damak uyumsuzluğu, dudak uyumu, dudak uyumsuzluğu, artlılaşma, önlüleşme, daralma, genişleme, yuvarlaklaşma, düzleşme, sıra değiştirme, ünlü türemesi, ünlü düşmesi, geçişme, alıntı sözcüklerdeki birincil ünlü uzunluğunun kaybolması), ünsüz değişmeleri (ünsüz uyumu, ünsüz uyumsuzluğu, ötümlüleşme, ötümsüzleşme, ünsüz düşmesi, erime, yutulma, ikiz ünsüzlerin tekleşmesi, ünsüz türemesi, ünsüz benzeşmesi, ünsüz benzeşmezliği, dudaksıllaşma, dişsilleşme, damaksıllaşma, süreklileşme, akıcılaşma, sızıcılaşma, süreksizleşme, ünsüz ikizleşmesi, örnekseme, göçüşme, yer değiştirme, yarı ünlüleşme, çoklu kullanım) ve ünlü-ünsüz değişmeleri (büzülme, derilme, kaynaşma, toplaşma, hece tekleşmesi, hece düşmesi, ünlü-ünsüz uyumsuzluğu, bozulma) başlıkları altında ele alınacak ve Afyonkarahisar ili ağızlarında yer alan şahıs adlarından tespit edilen örnekler bu değişmeler bakımından değerlendirilecektir.
Anahtar Sözcükler: Afyonkarahisar, Ağızlar, Şahıs adları, Ses değişmeleri