Anadolu Ağızları Research Papers - Academia.edu (original) (raw)

Özet: Lambdasizm / sigmasizm konusu gerek Türk lehçeleri arasında, gerekse Türkçeyle akraba olan diğer diller arasında tanıklanan örneklerden ortaya çıkmış problemlerdir. İçinde /l/ ünsüzü bulunan bazı kelimelerin bir başka dilde ya da lehçede /ş/’li olarak görülmesi, probleme sebep olan soruyu sor-durmuştur: Hangisi daha arkaiktir?
İlk olarak W. Schoot’un ortaya koyduğu bu problem hakkında Radloff, Gombocz, Németh, Benzing, Cla-uson, Meyer, Róna-Tas, Nauta, Scherner, Adamović, Ramstedt, Poppe, Räsänen, Menges, Pritsak, Te-nişev, Miller, T. Tekin, Setälä, Şçerbak, Bouda, Johanson, Serebrennikov, Ceylan, Yılmaz, Ersoy gibi bi-lim adamlarının çalışmaları bulunmaktadır.
Şimdiye kadar gerek eser, gerek dönem, gerek lehçe, gerekse dil esaslı yapılan lambdasizm / sigmatizm çalışmaları; temelde kelime listelerinden oluşmaktadır. Bu listelerde çoğu zaman bir kelimenin bir dil ya da lehçede /l/ sesiyle, bir başka dil ya da lehçede ise /ş/ sesiyle kullanılan şekilleri gösterilmekte olup bazı örnekler aynı lehçe ya da dil içinde de bulunabilmekte, bazıları da çeşitli delillere dayanarak farazî olabilmektedir. Bu çalışmada Derleme Sözlüğü’nden hareketle tespit edilen ve lambdasizm / sigmatizm örnekleri olarak gösterilebilecek olan kelime listeleri esasında; inceleme, değerlendirme ve sınıflandırmalar yapılacak; böylelikle de lambdasizm / sigmatizm meselesinin Türkiye Türkçesi ağız-ları arasında da örneklerinin bulunabildiği gösterilmiş olacaktır.
Anahtar kelimeler: Türkiye Türkçesi Ağızları, lambdasizm, sigmatizm
Abstract: Lambdacism/sigmatism is a phenomenon which appears in Turkic languages as well as in other languages which are relatives of Turkic. That some words involving /l/ are seen in another dia-lect or language with /ş/ arises the question: Which one of them is more archaic?
The phenomenon first was introduced by W. Schoot has been dealt with by Radloff, Gombocz, Németh, Benzing, Clauson, Meyer, Róna-Tas, Nauta, Scherner, Adamović, Ramstedt, Poppe, Räsänen, Menges, Pritsak, Tenişev, Miller, T. Tekin, Setälä, Şçerbak, Bouda, Johanson, Serebrennikov, Ceylan, Yılmaz, Ersoy.
Studies on the phenomenon based on a text, a period, a dialect or a language have essentially been word lists. In these lists, have been indicated comparison of lexemes of which is with /l/ and with /ş/ in a di-alect or language. Some of those examples might be in a dialect or in a language, whereas others, de-pending on evidents, might be hypotetic.
Depending on the words compiled from Derleme Sözlüğü as examples which can be regarded of lamb-dacism/sigmatism, this paper comprises examination, assessment and classification on the material, thus it will be presented that the dialects of Turkish also have examples of the phenomenon.
Key words: Turkey Turkish Dialects, lambdacism, sigmatism, classification
Аннотация: Тема ламбдаизм/сигматизм, проблема возникшая в результате приведенных примеров как из тюркских диалектов, так и из родственных языков тюркских языков. Примеры слов, где буква /л/ на другом языке или же на другом диалекте употребляется в форме /ш/ породил вопрос: Какая из них архаичнее?
Об этой задаче выдвинутой В. Шутсом сделана много работ такими исследователями как Радлов, Гомбодж, Немет, Бензинг, Клосон, Мейер, Рона-Тас, Наута, Шернер, Адамович, Рамсдет, Поппе, Рясянен, Менгес, Прицак, Тенишев, Миллер, Текин, Сетала, Щербак, Боуда, Йохансон, Серебренников, Жейлан, Йылмаз, Эрсой и т.д. Исследования сделанные на эту тему на основании произведения, времени, языка и т.д. в основном состоит из списка слов. Этот список в большинстве случаев состоит из примеров слов с буквой /л/ и /ш/ отдельных языков или же диалектов, некоторые примеры взяты из одного и того же диалекта или же языка, а некоторые из них бывают совсем гипотетическими. В данной статье расскрывается тема ламбдаизм/сигматизм на основании списка слов выделенных из диалектного словаря турецкого языка, таким образом будет доказана что и в турецком языке имеются следы ламбдаизма/сигматизма.
Ключевые слова: тюркские диалекты, ламбдаизм, сигматизм.