Cistercians Research Papers - Academia.edu (original) (raw)

Domy opackie w klasztorach cysterskich w Małopolsce CISTERCIUM MATER NOSTRA IV, 2010 Na terenie historycznej Małopolski w średniowieczu istniało sześć opactw cysterskich: w Jędrzejowie (pierwotnie Brzeźnica), Sulejowie, Wąchocku (pierwotnie Kamienna), Koprzywnicy, Mogile (po translokacji z Kacic koło Prandocina) i Szczyrzycu (po translokacji z Ludźmierza) 1 . Mimo że klasztory te cieszą się niesłabnącym zainteresowaniem badawczym, wiele zagadnień dotyczących różnych aspektów ich historii nie zostało do dziś rozpoznanych w sposób wystarczający. Bez wątpienia należy do nich problematyka rezydencji opackich. Nowe dane i interpretacje na ten temat zgromadzili głównie historycy architektury i sztuki oraz archeolodzy. Wśród nich należy wymienić przede wszystkim Jerzego Augustyniaka, Krystynę Białoskórską, Marka Juszczyka, Beatę Kwiatkowską-Kopkę, Ewę Łużyniecką, Leszka Polanowskiego i Jerzego Zuba, których prace niżej przywołujemy. Syntetyzujący pogląd na interesujące nas zjawisko powstawania siedzib opatów w ramach zespołu kościelno-klasztornego dają także: najnowsza publikacja poświęcona architekturze opactw małopolskich linii morimondzkiej 2w odniesieniu do Jędrzejowa, Sulejowa, Wąchocka i Koprzywnicy, praca E. Łużynieckiej o architekturze opactw fi liacji lubiąskiej 3 -w odniesieniu do Mogiły, oraz monografi a E. Łużynieckiej i Jolanty M. Marszalskiej -w odniesieniu do Szczyrzyca 4 . Przyjęty w tych publikacjach kwestionariusz badawczy, jak również ustalenia wyżej wymienionych autorów wymagają jednak nie tylko krytycznej weryfi kacji, ale także znaczących uzupełnień. Z prac historyków stosunkowo najwięcej nowych danych do omawianego tematu wniosły kwerendy s. Małgorzaty Borkowskiej OSB i J.M. Marszalskiej 5 . Należy jednak podkreślić, że w dostępnych BEATA KWIATKOWSKAKOPKA (Zamek Królewski na Wawelu) MACIEJ ZDANEK (Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego) DOMY OPACKIE W KLASZTORACH CYSTERSKICH W MAŁOPOLSCE. STAN BADAŃ I ZAGADNIENIA ARCHITEKTONICZNOKONSERWATORSKIE 1 Podstawowe dane i dawniejszą literaturę zawiera Monasticon Cisterciense Poloniae, t. II, Katalog męskich klasztorów cysterskich na ziemiach polskich i dawnej Rzeczypospolitej, red. A.M. Wyrwa, J. Strzelczyk, K. Kaczmarek, Poznań 1999, s. 90-112, 150-157, 218-229, 314-323, 328-340. 2 E. Łużyniecka, Z. Świechowski, R. Kunkel, Architektura opactw małopolskich. Małopolskie fi lie Morimond, Wrocław 2008. 3 E. Łużyniecka, Architektura średniowiecznych klasztorów cysterskich fi liacji lubiąskiej, Wrocław 1995. 4 E. Łużyniecka, J.M. Marszalska, Szczyrzyc. Dzieje budowy opactwa cysterskiego, Wrocław 2005. 5 M. Borkowska OSB, Z dziejów opactwa cystersów w Wąchocku, Kielce 1998; taż, Dzieje cystersów sulejowskich, Kraków 2008. Do dziejów klasztoru szczyrzyckiego podstawową pracą jest monografi a pióra J.M. Marszalskiej i W. Graczyka, Opaci i przeorzy klasztoru oo. Cystersów w Szczyrzycu od XIII do XX wieku, Tyniec-Kraków 2006. Zob. także krytyczną recenzję: I. Makarczyk, "Echa Przeszłości", 7, 2006, s. 396-404.