Contemporary Polish Literature Research Papers (original) (raw)

2025, Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo

The aim of this article is to analyse the prose works of Agnieszka Szpila-the novel Heksy [Hexes] (2021) and the short story collection Octopussy (2023)-within the context of postfeminism and postpornography understood as the "new" pornography based on consensuality and inclusivity, proposed as a solution to the exhaustion of culture. The author suggests, both in her works and in numerous interviews, that despite the fact that we are approaching the end of civilization, the contemporary society continues to rely on patriarchal values which are manifested in various spheres of life, including the sexual one. According to her, the only way to empower women is through sexual liberation and the abandonment of the anthropocentric perspective in favour of a turn towards nature. The authors aim to assess whether the writer's vision is truly pro-feminist or whether it, as a matter of fact, contradicts the ideals of equality.

2025, Wielogłos

Artykuł przeglądowy jest krytycznym omówieniem książki Dominika Antonika. Autor podkreśla, że "Sława literacka…" stanowi istotny wkład w socjologicznie i ekonomicznie ukierunkowane literaturoznawstwo. Jednocześnie wskazuje na obecne w pracy sprzeczności oraz konsekwencje rozmaitych decyzji metodologicznych Antonika: zacierania granicy między dziełem literackim a towarem, odrzucenia „wielkiej narracji o utowarowieniu” i stosowania bourdiańskiego rozumienia „kapitału”.

2025, Wiadomości Numizmatyczne

Pieniądzem, jako narzędziem proapgandy, posługiwano się już od antyku. Ta pozaekonomiczna funkcja środka płatniczego była intensywnie wykorzystywana na przestrzeni tysiącleci i nie inaczej rzecz się miała w wieku XX. Także i PRL wykorzystywała pieniądz jako jedną z broni w zasobnym arsenale propagandy państwowej.
Pieniądz, jako środek służący indoktrynacji, charakteryzuje się szeregiem cech czyniących zeń narzędzie unikatowe o ogromnym potencjale, ale i o poważnych ograniczeniach. Potencjał wynika przede wszystkim z ekonomicznej funkcji środka płatniczego, który w warunkach poprawnego funkcjonowania gospodarki towarowo-pieniężnej dociera do każdego. Ograniczenia to przede wszystkim niewielkie rozmiary nośnika oraz jego długotrwały obieg (utrudniający prowadzenie propagandy doraźnej). To właśnie ów drugi mankament wymusił na instytucjach PRL stosowanie propagandy napieniężnej z ogromną ostrożnością, tak, aby była ona maksymalnie elastyczna w interpretacji i odporna na zmienne okoliczności polityczne.
W niniejszym artykule podjęto próbę unaocznienia owej elastyczności napieniężnej propagandy PRL na przykładzie konkretnego numizmatu: monety o nominale 10 zł wyemitowanej w 1970 r. z okazji 25-lecia odzyskania ziem zachodnich, noszącej hasło „byliśmy, jesteśmy, będziemy”. Numizmat ten wpisywał się w bogatą gamę działań indoktrynacyjnych PRL bazujących na antyniemieckich resentymentach społeczeństwa. Zwraca uwagę fakt, że został wprowadzony do obiegu 9 maja 1970 r., a więc przed unormowaniem stosunków RFN z ZSRR (12 sierpnia) i Polską (7 grudnia). Pomimo poważnych obaw przedstawicieli państwa komunistycznego o dalsze losy antyniemieckiego filaru legitymizacji władzy, owa gwałtowna zmiana sytuacji międzynarodowej nie spowodowała unieszkodliwienia propagandowej funkcji omawianej monety. Doprowadziła natomiast do zmiany, a raczej ubogacenia jej możliwych interpretacji. Numizmat, który miał upamiętniać sukces odbudowy Polski w jej „piastowskich” granicach, a więc rok 1945, stał się pomnikiem utrwalonego zwycięstwa, tym razem odniesionego na froncie politycznym – do pierwotnej, bynajmniej nie zanegowanej, interpretacji doszła kolejna jej warstwa. Dzięki uniwersalności wykorzystanej symboliki oraz konstrukcji hasła numizmat „sam” obronił się w zmieniającej się rzeczywistości. Wytrzymał także i kolejne próby związane z perturbacjami w relacjach na linii Warszawa-Bonn.
Interpretacyjna uniwersalność jest cechą charakterystyczną propagandy napieniężnej PRL lat 60. i 70. Wraz z narastającym od początku lat 80. kryzysem ogólnopaństwowym zarzucono ten ciekawy model na rzecz działań całkowicie doraźnych, a przez to nieodwracalnych.

2025, Saeculum Christianum

Konferencję otworzył ks. prof. dr hab. Waldemar Graczyk, witając wszystkich przybyłych gości oraz prelegentów. Następnie głos zabrał ks. prof. dr hab. Stanisław Dziekoński -Rektor Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Następnie głos zabrał doc. dr Leszek Zygner -Rektor Wyższej Szkoły Zawodowej w Ciechanowie. Jako ostatni wypowiadał się ks. dr hab. prof. UKSW Janusz Węgrzecki. Konferencja zebrała największych specjalistów z zakresu historii średniowiecza i innych nauk z wielu ośrodków naukowych. Na podkreślenie zasługuje również fakt żywego zainteresowania tematem przewodnim konferencji wśród licznie przybyłych słuchaczy. Pierwsza część obrad poświęcona była Kościołowi w państwie pierwszych Piastów, a jej poprowadzenia podjął się biskup gliwicki prof. dr hab. Jan Kopiec. Pierwszy referat pt. "Chrzest Polski -zmiana cywilizacyjna i polityczna" wygłosił prof. dr hab. Jerzy Strzelczyk. W swojej wypowiedzi profesor podkreślił, że rok 966 to pewien symbol, a samo przyjęcie Chrztu to długi proces. Kolejnym referentem był prof. dr hab. Wojciech Fałkowski, który pochylił się nad zagadnieniem "Misji chrześcijańskiego władcy". Analiza tematu wykazała, iż władca był wspomożycielem i opiekunem pod względem państwowym, ochronnym oraz religijnym. Po przerwie głos zabrała prof. dr hab. Beata Wojciechowska, która przedstawiła temat "Organizacja kościelna w Polsce pierwszych Piastów -ujęcia polskiej historiografii". Profesor Wojciechowska przeanalizowała stan badań nad szeroko pojętą organizacją kościelną w początkach Polski. Kolejnym referentem był dr Waldemar Kӧnighaus, który przedstawił

2025, Białostockie Studia Literaturoznawcze

Artykuł stanowi próbę nowego odczytania powieści Pawła Huellego Weiser Dawidek poprzez „topolekturę” (Michalski). Na podstawie studium przypadku autor artykułu proponuje wyróżnienie swoistego sposobu temporalnego doświadczania przestrzeni, które łączy w sobie klasyczne koncepcje dotyczące działania pamięci, oscylujące między przeciwstawnymi biegunami – synchronii (Heidegger, Husserl) i diachronii (Marcel, Bergson). Skonfrontowanie obu sposobów percepcji czasu – w przeświadczeniu o ich potencjale do tworzenia struktury komplementarnej – z literackim zapisem doświadczenia przestrzeni w powieści Huellego pozwala, zdaniem autora, wyłonić trzeci rodzaj temporalnego doświadczenia przestrzeni jako hipermiejsca.

2025, Rzym (nie)należy do Rzymian

Artykuł stanowi refleksję nad społecznym i symbolicznym znaczeniem istnienia w obrębie historii, inspirowaną książką SPQR Mary Beard. Punktem wyjścia jest analiza losów niewolników, wyzwoleńców i postaci takich jak Spartakus – jednostek pozbawionych głosu w oficjalnej narracji dziejów, a jednak realnie wpływających na kształt społeczeństwa rzymskiego. Poprzez zestawienie przeszłości z problemami współczesności – wykluczeniem społecznym, migracją czy pracą niewidzialną – tekst zadaje pytanie o to, kto ma prawo być widziany i pamiętany. Historia starożytnego Rzymu staje się tu nie tylko opowieścią o przeszłości, lecz także lustrem, w którym przeglądają się dzisiejsze nierówności i formy wykluczenia.

2025, IBL PAN, call no. P.I.280

2025, Teksty Drugie

Grazyna BORKOWSKA Institute of Literary Research, Polish Academy of Sciences (Warszawa) Vercueil, His Dog, His Wife, and the World’s Music A reply to the questionnaire on the occasion of the 20th anniversary of Teksty Drugie: my personal views on literature, literary studies and other issues of consequence. Literature as the realm of ‘the same’, or, a narrative not about a (literary) theory, and not about principles (of reading), but (merely) about the impressions one takes away from a reading, i.e. ceding to words whose value lies in their recognizability rather than their

2025, Qlantic Journal of Social Sciences and Humanities (QJSSH)

There is a role that every individual must play for Mother Earth to sustain itself beyond the anthropocentric understanding of the world i.e. human beings and their needs are solely central to the world. As such belief systems have only harmed the planet and resultantly the very people inhabiting it. This research extrapolates the idea of ecological justice "justice to nature" (Wienhues 2017): creating a system that is nearer to a sustainable balance between humans and the ecology around them. Are there any individualized roles that any people could play for a just ecological system? The World in Your Mind (Tokarczuk & Croft, 2017) allows a reading of such an ecological justice at play where the protagonist traces a journey-outwards and inwardsthrough movement, she has understood a balanced subjectivity in contrast with the world around.

2025, ARTIFICIAL INTELLIGENCE IN THE LIFE'S WORK OF STANISŁAW LEM

Since 1956, countless devices and their programs have been declared artificial intelligence. The word “robot” has changed meaning similarly since 1922. Lem devoted much of his entire life's work to publishing his ideas on robotization, cybernetics, and self-aware machine intelligence, which he described as homeostatic systems. The technological development of the 21st century is following precisely the same course, making the same mistakes that Lem, with his characteristic sarcasm, has illustrated in the stories of Trurl and Klapaucius. This paper presents the author's key findings for AI developers.

2025, Book chapter: Starting from First Things. Essays and Polemics, Aureus, Kraków 2024

Our question concerns the possibility of the existence-or emergence-of an intelligent universe. To approach this properly, we must distinguish between two distinct questions. First, is the universe intelligent? Second, what would it mean for the universe to become intelligent? In the sense that interests us, addressing the first question depends upon resolving the second. That is, we aim to consider the possibility of a gradual transformation of a universe devoid of intelligence into one that may rightly be said to possess it. Crucial here is the concept of intelligence itself. We refer to something beyond the mere capacity of a subject to autonomously perform assigned tasks. We have in mind an agent whose entire activity is grounded in self-determination: its intentions arise from within itself; it determines the reasons and aims of its actions, its values, and its tasks. Its actions are rational and purposive. Such an agent-regardless of whether its origin is natural or artificial-is what we call a person.

2025, Responses to 7 October: Antisemitic Discourse

2025, Obszary Polonistyki 8. Narracje (o) kobiet(ach) we współczesnej literaturze i kulturze, red. Kinga Matuszko, Mikołaj Głos, Krystyna Gielarek-GorczycaPublisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego

The aim of the article is to outline models of identity of rural women, the heroines of selected historical novels, and to answer the question of whether these works can be considered as fulfilling (post)feminist or feminist ideas. Research on the social role of women mainly refers to the functions they perform in society, their rights and obligations, and the expectations that the environment, especially in the context of traditional divisions of duties within the family and community, has towards them. The most important factors here will be marriage and women’s work, which in the past determined their position in the family and community space. As research material, I have chosen novels with a family saga character – "Akuszerki" (2022) by Sabina Jakubowska and the dylogy "Saga o ludziach ziemi" by Anna Fryczkowska.

2025, Enthymema

This article introduces the characterisation of the 'tender narrator' elaborated by the Polish writer Olga Tokarczuk. The new narrative instance proposed in the Nobel Prize lecture (2019) turns out to be not just a we-narrator model but a postanthropocentric one. In order to analyse it, the paper proposes to distinguish three key elements of Tokarczuk's project: the connection of diegetic forms with the environmental crisis of the Anthropocene; the changing, 'fragmented' collective and individual perspectives; and the titular narrative tenderness as a form of sensitivity linking humankind to more-than-human voices, highlighting their networks and relations. This idea seems correlated to the repertoire of econarratological research and, more broadly, nonanthropocentric narrative theories. This article aims to problematise spatiotemporal experiences in Tokarczuk's novel The Empusium: A Health Resort Horror Story (2024) in order to detail the manifestations of the fourth-person narrator, namely 'tender narrator'. In analysing how representations of time and space are mediated in the tender story, aspects such as interdependencies, despatialisation and fragmentation of perspectives are brought to the fore.
NCN Preludium, Grant no. 2023/49/N/HS2/03010.

2025

Starting from a comparative analysis of the symbolic representations of community in the works of two major Eastern European fiction writers of the 1980s (nationally praised Romanian prose writer Mircea Nedelciu and internationally acclaimed Hungarian novelist László Krasznahorkai), the present contribution brings together their fundamentally similar perspectives on community disaggregation under communist totalitarianism. The two authors’ aesthetic (re)constructions of community – favouring fantasy-like approaches and a poetics of absence often turning into actual representations of “spectrality” (in the Derridean sense of the term) – are meant to be read as (underlying) ethical standpoint(s) on the distortion of the moral component of personal and group identity under totalitarianism. Moreover, both writers are interested in exploring the possibilities (and limits) of marginal moral resistance (i.e. the possibility of moral resistance with socially marginalised individuals, margin...

2025, Zapomniane, nieobecne, niepotrzebne, niechciane kobieca (nie)obecność na przestrzeni wieków, red. Monika Malinowska, Alicja Walczyna

In my article I would like to focus on literary portraits of female artists in the Polish prose of the last two decades, using the example of selected works based on their biographies (Ewa Stachniak’s work, Brygida Helbig’s novel Inna od siebie and Olga Tokarczuk’s The Books of Jacob). These are women representing various fi elds of art – poets, painters, musicians, dancers.
The female authors often refer to the feminocentric variant of the novel about an artist – the novel about a female artist, in which characteristic themes appears, such as motherhood, a difficult artistic path, social exclusion, suicide, and also the issue of creative freedom (or the lack thereof) conditioned by gender. I am interested in answering the question of whether contemporary female authors describes female artists differently than in previous realizations of the genre, break patterns and stereotypes, emphasize lesser-known facts from their biographies, and uncover new areas of their characters’ creative activity. The novels revisit the question of the „unnaturalness” of a woman’s involvement in art, which stands in contrast to her „natural” vocation of motherhood, the need to choose between a man and art, and finally, the presentation of the diffi cult path for women to achieve their artistic aspirations.

2025, Forum Poetyki

Artykuł omawia relację między sposobem funkcjonowania kategorii „antyliterackości” i „literackości” we współczesnej krytyce literackiej a tym, co rozpoznane zostaje jako „kultura autobiografii” po przełomie 1989 roku. Na podstawie omówienia dwóch ostatnich dyskusji krytycznych wokół książek Kwiaty rozłączki Aleksandry Wstecz (2020) i Oto ciało moje Aleksandry Pakieły (2022) autorka próbuje odpowiedzieć na pytanie o to, jak ekspansja języków terapeutycznych i prymat opowieści o indywidualnym doświadczeniu traumatycznym przemodelowują warunki uprawiania krytyki literackiej.

2025

The designated reader of the original Dreams and Stones by Magdalena Tulli and the translation by Jana Unuk are two separate subjects. The reason for the difference is mainly the differing functions that are present in each of these texts' socially -cultural reality. The work, due to the plethora of philosophical and historical conexts (rebuilding a city after a wartime cataclysm, the relationship towards time, memory and language), its structural composition and multifacetedness (the reflexive, dynamic description, the lack of dialogue) cause multiple meanings of interpretation and multiple possible translation solutions.

2025

2025, Stredoeurópske pohľady

DEKÓDOVANIE A KÓDOVANIE PRIESTORU V ZBIERKE ESEJÍ USTRICE A KAMENE. PRÍBEH O NORMANDII, BRETÓNSKU A PIKARDII (2024) OD KRZYSZTOFA VARGU, In: Stredoeurópske pohľady, Vol. VI, Issue 2, 2024, p. 43-50. The purpose of my reflections will be... more

2025

How did I get to know the Palace of Culture, or considerations on Tadeusz Konwicki's creativity The author presents the stories of Central European intellectuals under a communist regime. He interprets one of the greatest novels written by Tadeusz Konwicki, Maâa apokalipsa. He concentrates on the portrayal of both grotesque and anti-Communist gestures, a topos of the Communist Warsaw and its strange characters.

2025, Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia De Cultura

W 2012 roku mija 120. rocznica urodzin i 70. rocznica tragicznej śmierci Brunona Schulza (1892Schulza ( -1942)), co stanowi doskonałą okazję do ponownej kompleksowej refleksji nad bogatą twórczością plastyczną i literacką artysty międzywojnia, którego dzieła malarskie, rysunkowe i graficzne przetrwały choć w części, mimo pożogi wojennej, a opowiadania weszły na stałe do kanonu literatury światowej. Największa część dzieł plastycznych znajduje się w zbiorach Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, nieliczne grafiki zostały zachowane w Bibliotece Jagiellońskiej i Muzeum Narodowym w Krakowie oraz w zbiorach Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, pozostałe są w posiadaniu prywatnych kolekcjonerów 1 . Badacz twórczości literackiej i plastycznej Schulza Jerzy Ficowski wspomina w tym kontekście o łódzkim antykwariuszu, właścicielu prywatnych bogatych zbiorów "schulzjanów", wśród których znajdują się liczne grafiki z "Xięgi Bałwochwalczej" 2 . Nie wiadomo do końca, ile dzieł przetrwało w rękach kolekcjonerów i przypadkowych zbieraczy, stąd ważna rola instytucji kulturalnych (galerii, muzeów, bibliotek) w scalaniu i upublicznianiu dorobku wybitnych artystów. I właśnie w tych dwóch miastach: w Warszawie i Krakowie, zorganizowano w bieżącym roku rocznicowym dwie ważne wystawy poświęcone autorowi Sanatorium pod Klepsydrą. W Muzeum Literatury zaprezentowano wystawę:

2025, Konteksty

Artykuł jest recenzją książki Dariusza Czai "Szczeliny czasu" (Kraków 2023). Przedmiotem refleksji jest zwłaszcza "metoda" Czai, czyli zasada dopełniającego zestawienia: po pierwsze - dzieł różnych sztuk, po drugie - dawności i współczesności. Dzięki takiemu ujęciu eseje Czai sytuują się na granicy nauki i poezji, ewokując samą swą formą owe opisywan przez Czaję nawarstwienia czasu, nieoczekiwane powroty przeszłości (podważające dzisiejszą idolatrię czasu teraźniejszego). Autor recenzji podsuwa też pomysły, w jaki sposób "nałogowo antropologiczne" (czytaj: konkretne) nastawienie Czai można by osadzić w solidnej ramie teoretycznej. Przywołuje w tym celu teorię rezonansu morifcznego Ruperta Sheldrake'a oraz koncepcję idealizmu analitycznego Bernardo Kastrupa.

2025, DOAJ (DOAJ: Directory of Open Access Journals)

zamiast wstępu. literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre'a Bourdieu Niniejszy numer Praktyki Teoretycznej w głównej mierze poświęcony został złożonej relacji między polityką a literaturą. Teksty z tytułowej części numeru są efektem współpracy Praktyki Teoretycznej z Korporacją Ha!art, i częściowo są pokłosiem konferencji "Writing Literature, Reading Society. Power, Politics and Economy in Contemporary Literary Production." zorganizowanej przez Ha!art w październiku ubiegłego roku w Krakowie. Numeru nie sposób odizolować od jego polskiego kontekstu, nie tylko dlatego, że większość spośród autorów artykułów afiliowanych jest przy polskich uniwersytetach, lecz również i przede wszystkim dlatego, że opublikowane teksty stanowią dowód tego, jak w ciągu ostatnich lat zmieniał się akademicki dyskurs o literaturze i polityce. Oprócz nich, w dziale Varia publikujemy dwa artykuły kontynuujące dyskusję z numeru "Po kapitalizmie" oraz wracamy do myśli Michela Foucaulta. Zamiast tradycyjnego wstępu przedstawiamy wstęp i wnioski przygotowanego przez zespół Ha!art raportu, "Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre'a Bourdieu", będącego dobrym wprowadzeniem do numeru. Życzymy przyjemnej lektury! Praktyka Teoretyczna } praktyka 1(11)/2014 t e o r e t y c z n a 9 Zamiast wstępu. Literatura polska... 1 Znaczący jest już sam tytuł jednej z nielicznych polskich książek dotyczących tej tematyki -Szkice z "ziemi niczyjej", czyli z socjologii literatury autorstwa Lucyny Stetkiewicz (2009). 2 W trakcie szkoleń i spotkań zespołu badawczego słownik Pierre'a Bourdieu był zamiast wstępu. literatura polska...

2024, Środowiska industrialne/postindustrialne zależności (w literaturze i kulturze polskiej od XIX do XXI wieku)

2024, Rocznik Komparatystyczny

Some of the most eminent Polish writers such as Bolesław Leśmian, Czesław Miłosz, Zbigniew Herbert or Witold Gombrowicz studied law for some time or even graduated from it. The article aims to present their attitude to studying law. In particular, the paper shall present the reasons for choosing law studies, memories of student times, flashbacks of lecturers, and their attitude to legal practice (B. Leśmian and W. Gombrowicz). The history of their legal experience is mostly a story of disappointments. Adam Zagajewski wrote that law is “inaccessible to the poet’s melting mood”. The second part of the article tries to look for other than personal predilections explanations of this feature of law. In the conclusion, it is claimed that although poetry and perhaps also literary prose are interested in the field of general cognition in which they resemble the law however the extent of this field lies in the sphere of legal irrelevance.

2024, Lod "Diospolis - City of God", Journal of the History, Archaeology and Heritage of Lod

על פרשת חייו של ד"ר ליאון מָָגָָ'רוֹֹ בעיר לוד ידענו מזה שנים רבות. אך לאחרונה, עם השלמת עבודות השימור והשחזור בתחנת הרכבת הבריטית בלוד, יצר עמנו קשר משחזר ציורי הקיר שי פרקש והמליץ בחום להכיר את רליק מינץ, בנה של האמנית לאה מג'רו מינץ ונכדו של ליאון מג'רו. רליק העביר לנו את סריקת ספרו של סבו. הספר נכתב כיומן בשנים 1919 ־ 1920 שבהן עלה ד"ר מג'רו לישראל ובחר לשרת כרופא יהודי בעיירה הערבית לוד. היומן הודפס בשנת 1965 ויצא לאור במהדורה צנועה אשר הוקלדה במכונת כתיבה. לא אחת בוצעו מחיקות של מילים או תוספות בכתב יד של סימני דפוס חסרים. קיבלנו את אישורה של משפחת מג'רו לפרסם את חלקי
הספר שבהם מוצג תיעוד מרתק ויקר ערך של חיי יום-יום בלוד ובסביבתה בשנים הראשונות לימי המנדט הבריטי. בימים ההם עדיין לא הייתה טביעת חותמו של השלטון הבריטי בלוד משמעותית, ומראה העיר נותר כפי שהיה במהלך התקופה העות'מאנית ואולי אף מאות שנים קודם לכן.

2024, Poznańskie Studia Slawistyczne

W artykule opisuję interakcje między przestrzenią a literaturą na przykładzie tekstów pisarza i intelektualisty z Sarajewa, Ivana Lovrenovicia. Dla analizy istotne jest, że podróż została podjęta przez osobę o określonych zainteresowaniach i kompetencjach oraz, że była to rzeczywista podróż do miejsc, które istnieją lub istniały naprawdę. Analizowane problemy omawiam, odwołując się do wybranych pól badawczych geopoetyki. Książkę Ivana Lovrenovicia "Ikavski zemljopis" czytam jako „auto/bio/geo/grafię”. Interesuje mnie odtworzenie fragmentów przestrzennej ramy autobiograficznej pamięci podróżnika, sensoryczne postrzeganie konkretnych miejsc, emocje towarzyszące doświadczeniu przestrzeni, a także napięcie między historią, pamięcią (zarówno indywidualną, jak i zbiorową) a pisaniem. Literackie mapy Lovrenovicia są ratunkiem dla Bośni i Hercegowiny, której wielokulturowość stopniowo zanika, lub pożegnaniem z takim wymiarem. Teksty Ivana Lovrenovicia wskazują ważne miejsca pamięci tym, którzy ich nie dostrzegają, stając się same w sobie istotnym „miejscem pamięci”.

2024, Acta Poloniae Historica

Jarosław Kłaczkow (ed.), Ewangelicy w regionie kujawsko-pomorskim na przestrzeni wieków [Protestants in the Cuiavian-Pomeranian Region Through the Centuries], Toruń, 2020, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 512 pp., ills, bibliog., index of personal names This joint publication is the conclusion of many years of research by the authors into the history of Protestantism in the Cuiavian-Pomeranian region-one of the most important territories for the development of Protestantism (both Lutheranism and Calvinism) in the history of the Polish-Lithuanian Commonwealth-but it also contains a number of new insights and conclusions by the experts involved in its compilation. Signifi cantly, it was published shortly after the quincentenary of the Reformation in Poland. It is an anthology of thirteen articles, prefaced with an introduction by the editor of the volume, Jarosław Kłaczkow. The articles can be described as short, insightful summaries concerning the history of the Protestant communities in various parts of the region and in various periods, from the sixteenth century and the beginning of the Reformation in the early modern age up to the twentieth century. The book is divided into sections on a geographical basis: Cuiavia (diachronic articles by Marek Romaniuk, Tomasz Łaszkiewicz and Tomasz Krzemiński on the Protestant communities in Bydgoszcz, Inowrocław, and Eastern Cuiavia respectively, and a contribution on the history of the Protestant community in Włocławek from the end of the eighteenth century to 1939 by Tomasz Dziki); Chełmno Land (the vicissitudes of the Protestants in Grudziądz are described by Jerzy Domasłowski, and an outline of the history of the Protestants in Toruń is given by Jarosław Kłaczkow, the editor of the volume); the Dobrzyń Land (Jarosław Anuszewski and Piotr Gałowski have authored two sketches on the Lutheran parishes in Lipno and Rypin); and the Lubawa and Michałowo Lands (an article by Michał Dzimir on Brodnica and Lidzbark, and another by Andrzej Korecki on the Lubawa Land). The penultimate section * Authors of short notes: Antoni Grabowski (AG), Marta Jaworska-Oknińska (MJO), Bartosz Kaliski (BK), Adam Kożuchowski (AK), Grzegorz Krzywiec (GK), Rafał Rutkowski (RR), and Hubert Wilk (HW).

2024, Myśl Polityczna. Political Thought nr 2(3)/2020 Varia

Streszczenie : Tekst prezentuje serię wydawniczą pt . „Społeczeństwo Staropolskie . Seria Nowa”, będącą kontynuacją wydawnictwa wielotomowego Społeczeństwo staropolskie. Studia i szkice wydawanego w latach 1976–1986 pod redakcją naukową... more

2024, Working Paper

The Maria Sibylla Merian Centre Conviviality-Inequality in Latin America cannot be held responsible for errors or any consequences arising from the use of information contained in this Working Paper; the views and opinions expressed are solely those of the author or authors and do not necessarily reflect those of the Maria Sibylla Merian Centre Conviviality-Inequality in Latin America, its research projects or sponsors. Inclusion of a paper in the Mecila Working Paper Series does not constitute publication and should not limit publication (with permission of the copyright holder or holders) in any other venue.

2024, "Ruch Literacki"

Autor artykułu nakreśla i omawia najważniejsze problemy badawcze uwidaczniające się w analizie wierszy-partytur (score-poems) – eksperymentalnych tekstów poetyckich, których struktura odsyła do budowy i funkcji notacji muzycznej. Materiał badawczy stanowią nieomawiane dotąd, pochodzące z zasobów archiwalnych i wydawnictw artystycznych, wiersze-partytury Janusza Skarżyńskiego (publikującego jako Anonim Cybernetysta), Bogusława Michnika oraz Piotra Rypsona. Zostają one poddane refleksji w dwóch aspektach: historycznoliterackim oraz teoretycznoliterackim. Porównawcza analiza wybranych wierszy-partytur powstałych w latach 60., 70. i 80. XX wieku pozwala uwidocznić główne kierunku ich przemian: od linearności i literowości do polilinearności i wizualności. Natomiast próba spojrzenia na wiersze-partytury jako na intermedia ewokujące, ale i problematyzujące obecność głosu w literaturze, pozwala postawić nowe pytania badawcze w tym zakresie.

2024, Teksty Drugie

Niniejszy artykuł jest próbą interpretacji motywu kobiecej potworności w powieści z 1996 r. „Rozwój mojej matki” (Haha no hattatsu) Yoriko Shōno. W powieści tej autorka dekonstruuje podstawowe mity i stereotypy dotyczące macierzyństwa i wyobrażenia roli matki w społeczeństwie japońskim. Jednocześnie dokonuje w niej rekonstrukcji wyeksploatowanej przez patriarchat opozycji matka-córka. W postaci matki-potwora kryje się symbolika, którą wyjaśnić można poprzez m.in. teorię abiektu Julii Kristevy. Shōno, stosując semiotyczny rozbiór słowa „matka” w języku japońskim oraz wykorzystując zakorzenioną w wierzeniach szintoistycznych rodzimą mitologię, tworzy alternatywną rzeczywistość, w której kobieta nie jest postrzegana wyłącznie poprzez pryzmat biologicznej reprodukcji.

2024, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku eBooks

Nie-miejsce pod arkadyjskim szyldem Historia miejsc i nie-miejsc pisze się dalej 1. Wojciech Józef Burszta Arkadia to największe centrum handlowe w Polsce, odwiedzane rocznie przez ponad 21 mln Klientów. Flagowe sklepy polskich i światowych marek, eleganckie restauracje i kawiarnie, kino, centrum medyczne [...] Od 2004 roku przyciąga rzesze Klientów niezwykłą atmosferą, wygodą zakupów i najbogatszą ofertą w stolicy 2. Zamieszczoną w Internecie reklamę warszawskiej galerii handlowej, jeden z przykładów deterytorializacji współczesnej kultury,

2024

osadnicy..." Rola metaforyki przestrzennej w tworzeniu mitologii Ziemi Lubuskiej Wiele ludzi jest dzisiaj odseparowanych od swej tradycji [...], nie mają mitów pełniących rolę przewodnika. Rollo May Ziemia Lubuska. Ciepło, miękko brzmią... more

2024, Teksty Drugie

Review/ Omówienie: Anna Świrszczyńska, Wioletta Bojda, Jeszcze kocham… Zapiski intymne [I Still Love… Intimate Notes], edited (transcribed from manuscript, edited, with introduction, conclusion and footnotes) by Wioletta Bojda, W.A.B,... more

2024, Twórczość

Proza poetycka "Skyscape" autorstwa Martyny Groth opublikowana w miesięczniku "Twórczość".

2024, En quina mesura són compatibles els conceptes de raó i moral?

Aquest assaig explora la compatibilitat entre raó i moral a partir del dilema de la vagoneta, una situació ètica que qüestiona si una persona ha de sacrificar una vida per salvar-ne cinc. El dilema original de Philippa Foot es complementa amb la variant de Judith Jarvis Thomson, que planteja una situació on es qüestiona si cal sacrificar un individu per salvar-ne diversos. A través d'aquest debat, s’examina la tensió entre deontologia, conseqüencialisme i virtut, així com les implicacions morals de les accions i omissions. El text també planteja una reflexió sobre la relació entre els valors morals i la raó, qüestionant si les decisions morals són guiades per la raó pura o per les emocions i els preconceptes personals.

2024, Napis

K am ila Budrowska Cenzura, tabu i wstyd. Cenzura obyczajowa w PR L-u (1948-1958)* gólnie rzecz ujm ując, m ożna przyjąć, że 1. cenzura jest kontrolą zewnętrzną, dokonywaną przez instytucje państw ow e/ kościelne, 2. tabu to zakaz narzuco ny przez kulturę, 3. wstyd jest uczuciem pow strzym ującym przed czymś uznanym za niewłaściwe1. E lem entem różnicującym pojęcia wydaje się, przede wszystkim , po ziom uw ew nętrznienia zakazów przez podm iot. W przypadku cenzury, ograniczenie nie jest zinterioryzowane, ale cały czas odczuw ane jako obce, opresyjne (rzecz m a się łagodniej przy autocenzurze). Przy tabu, zakaz pochodzący z zewnątrz uw ew nętrznia się. W przypadku wstydu, poziom identyfikacji z norm ą jest głęboki: podm iot m oże naw et nie zdawać sobie sprawy z narzucenia stanu z zewnątrz. M iejscem w spólnym , realizacją, w czasie której dochodzi do rów noczesnego "uruchom ienia" cenzury, tabu i wstydu, jest kontrola obyczajowa, w trakcie której nakazane przez kulturę, w pojone i zaakceptowane poczucie tego, co nieprzyzwoite, wpływa na regulacje praw ne i m e chanizm y ingerencji. Artykuł ten jest próbą opisu zaleceń i praktyki PRL-ow skiej cenzury odnośnie treści nieobyczajnych, skupiając się na najbardziej charakterystycznych przykładach. O pierać się będę, przede wszystkim, na lekturze m ateriałów archiwalnych z zespołu G łównego U rzęd u K ontroli Prasy, Publikacji i W idowisk (G U K PPiW ) pochodzących z lat 1948-1958, próbując odtw orzyć m odel funkcjonow ania kontroli obyczajowej lite ratury pięknej w Polsce końca lat 40. i lat 50. Przyjęte w pracy ram y czasowe wynikają * Praca naukow a finansow ana w ram ach program u M inistra N auki i Szkolnictwa Wyższego pod na zwą "N arodow y Program R ozw oju H u m an isty k i" w

2024, book

1. Założenia badawcze W prezentowanej pracy chciałabym opisać skutki działania cenzury PRL-u dla rozwoju literatury polskiej w latach czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku. Mniej zajmować mnie będzie organizacja i system funkcjonowania Głównego Urzędu Kontroli Prasy Publikacji i Widowisk (GUKPPiW), starannie już przez historyków opisane 1 , bardziej -jego konkretne działania na polu literatury pięknej -ingerencje, naciski, zapisy, zatrzymania druku, czyli -ślady w tekstach. Badania moje -w odróżnieniu od szeregu innych prac -będą zmierzały w kierunku interpretacji filologicznych i ustaleń historycznoliterackich, a niehistorycznych. Cele i strategie postępowania badawczego zdeterminował zakres dostępnych źródeł. Zachowane materiały tyczące kontrolowania piśmiennictwa przed rokiem 1948 są bardzo skromne. Dokumenty istniejące, przechowywane w Archiwum Akt Nowych (AAN) w Warszawie, wykazują także spore ubytki. Nie ma żadnych akt osobowych, materiały dotyczące większości tekstów są niepełne, rzadko można natknąć się na wydruki szczotkowe, niewiele też zachowało się rejestrów postulowanych zmian. Z konieczności skupiłam się na analizie najpowszechniej spotykanego w teczkach typu dokumentu -cenzorskiej recenzji, sporo więcgdy chodzi o szerszą problematykę -przypuszczeń i postulatów dalszych badań. Mogę tu jednak postawić ostrożną hipotezę, że mało prawdopodobne jest, iż w badanym zespole z lat 1948-1958 nie znajdzie się ani jedna wzmianka na temat jakiegoś istotnego tekstu literatury pięknej. Jeśli nie zachowały się recenzje pierwotne, zwykle napotkać można recenzję wtórną, pismo z wydawnictwa lub 1

2024, Teksty Drugie

Dolina Issy" w dokumentach cenzury. Wokół odwilżowej recepcji powieści Czesława Miłosza. Marzena Woźniak-Łabieniec 97 Woźniak-Łabieniec Dolina Issy w dokumentach cenzury Marzena WOŹNIAK-ŁABIENIEC Dolina Issy w dokumentach cenzury. Wokół odwilżowej recepcji powieści Czesława Miłosza 1 Jedna z książek, nieznanych tzw. "szerokim masom czytelników", z trudem zdobywanych, tom, którego szczęśliwy właściciel nie zechce udostępnić bliźnim, chyba że otrzyma w zamian Podróż do kresu nocy lub Lochy Watykanu. Biały papier okładki. C z e s ł a w M i ł o s z D o l i n a I s s y, Instytut Literacki, Paryż 1955 rok.

2024, ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN – POLONIA VOL. V SECTIO N

The article focuses on showing memoirs of Napoleonic era-Franciszek Wiktor Dmochowski's Letters from a Former Sergeant Major (Pol. Pisma byłego wachmistrza; 1843)-as a sign of vivacity of sentimentalism at the end of early part of the 19 th century. Two-strip structure of narration-recording of historical data and recording of subjective emotional experiencesshows accordance with typical sentimental regulation: the more intensive inner life the richer description of external reality. The motif of unfortunate love plays an important part in carrying a recollection. Apart of sentimentally conventionalized narrative structure the work of Dmochowski is perceived by its editor, Andrzej Edward Koźmian, in the way that indicates a publishing manner of sentimentalism. The publisher in his Preface creates the author of memoirs according with sentimental anthropological patterns and explains this creation referring sentimental axiology which he consents to.

2024, Holocaust and Genocide Studies

traced to the ground-shaking public debates beginning in 2000 surrounding the publication of a series of books by Jan T. Gross, particularly Neighbors (2000), which confronted Polish society with the uncomfortable truth of the participation of whole communities of Poles in the Nazi extermination of the Jews. That work provoked a national reckoning with the past, as well as the polarization of Polish society "for" and "against" Gross's position. Scholarship since then has advanced beyond the investigation of a Polish contribution to the murder of Polish Jews to open avenues of research on a less violent but more persistent, constant, and systemic antisemitism characterizing Polish history and culture. Recent publications discuss the inherent ways in which Polish culture defined itself against the "Jew" as "Other," making itself perennially dependent, at its center, on a "mirror image" of the supposedly hostile "Jew. " Following this premise, cultural and literary scholars have called for a radical revision of the foundations of Polish culture, to confront conceptualizations of the Jew as the "eternal enemy. " 1 Unfortunately, such productive academic developments have not yet filtered down to the level of teaching. After an initial improvement following the "Gross debates," Holocaust education in post-Communist Polish schools has suffered the ebb and flow of political contingencies. Jolanta Ambrosewicz-Jacobs, who is an expert on Holocaust memory, is also the leading scholar and the best practitioner of Holocaust education in Poland, a field she has practically created herself. Over decades, she has conducted Holocaust workshops and training for teachers, designing and advising on curricula, while contributing top-notch research in the field. This book by Ambrosewicz-Jacobs is monumental in scope; it could fairly be described as containing three books: an analysis of the area of Holocaust memory studies; a report on novel longitudinal research on the knowledge and opinions of Polish youth about Jews; and a careful, comparative study of the most effective educational methods, citing international cases, as well as those known to the author from her own pioneering work. The primary purpose of the research behind this work is as noble as it is pragmatic: it seeks "to increase awareness of the attitudes towards Jews, the Holocaust and memory of the Holocaust among young Poles" (p. 23). Its secondary goal is to "promote interest in school programmes and projects that can overcome prejudice and antisemitism" (p. 23). Ambrosewicz-Jacobs conducted the foundational research for the book in 2008, although the author also includes findings from her own research performed a decade earlier on the state of memory about Jews among high school students in Poland. What was primarily being evaluated was not the schoolprovided education, but certain grassroots, social initiatives to increase the awareness of a Jewish past in Poland among younger Poles. Her methodology included both quantitative and qualitative analyses. The first part ("Memory") is a critical reconstruction of memory studies in the context of the Holocaust. Tracing the roots of the discipline and synthesizing its expanding historiography, Ambrosewicz-Jacobs discusses crucial concepts including trauma, a culture of memory, the anthropological meaning of "Otherness," and antisemitism, treating each topic in a dual approach, both globally and with respect to Poland. She then analyzes the complex history of the Polish "coming to terms with the Holocaust" through a series of publications that spurred public discussions about Poles' behavior toward the Jews during the war. Bringing the discussion up to 2018, when the governing PiS party (Prawo i Sprawiedliwość, Law and Justice) attempted (through the "IPN Law") to criminalize potentially "anti-Polish" historical conclusions, Ambrosewicz-Jacobs describes deliberate distortions resulting from the practice of "historical policy" (polityka historyczna) in contemporary Poland. She is under no illusions when she claims that since 2015, state policy has used the Holocaust to elevate Polish suffering through its unbalanced attention to Polish rescuers of the Jews. She displays a judicious balance and scholarly

2024, Jahrbuch der Grillparzer-Gesellschaft 30, pp. 37–67