Diplomatika Research Papers - Academia.edu (original) (raw)

BALKANLAR VE DOĞU AVRUPA’DA OSMANLI DİPLOMATİKASI ÜZERİNE ÇALIŞMALAR VE ANA KAYNAKLAR Nejdet GÖK ÖZET Diplomatics (Amerikan İngilizcesi), veya Diplomatic (İngiliz İngilizce), en kısa tanımı ile, resmi belgeler üzerinde yoğunlaşan bir... more

BALKANLAR VE DOĞU AVRUPA’DA OSMANLI DİPLOMATİKASI ÜZERİNE ÇALIŞMALAR VE ANA KAYNAKLAR

Nejdet GÖK

ÖZET
Diplomatics (Amerikan İngilizcesi), veya Diplomatic (İngiliz İngilizce), en kısa tanımı ile, resmi belgeler üzerinde yoğunlaşan bir bilimdır. Sözel benzerliğine rağmen, bu bilim diplomasiden ayrı ve farklı bir bilimdir.
Diplomatika terimi etkili olarak, 1681 yılında yayınladığı sekiz ciltlik De re diplomatica (Belge İncelemesi) adlı kitabıyla Benedictine Tarikatı keşişi olan Jean Mabillon tarafından kullanılmıştır. Oradan bu terim, “diplomatique” olarak Fransızca’ya, “diplomatic” veya “diplomatics” olarak da İngilizce’de yerini almıştır. Diplomatika genellikle eski yazı bilimi olan “paleografi veya paleografya” ile de karıştırılmaktadır. Ancak ikisi de biribirinden farklıdır. Diplomatika bilimine, İslam devlet bürokrasisi geleneğinde; "ilm-i inşa", "resm-i kitabet" veya "fann-i kitabet" denir. Osmanlı Bürokrasisi geleneğinde diplomatika eserlerinin karşılığı "münşeat macmuaları" dır. Birkaç belge neşri bir kenara bırakılırsa, Osmanlı diplomatica konusundaki çalışmalar Avrupalı bilginler tarafından 19. yüzyılın ortalarında başlamış, 20. Yüzyıl başlarında da ayrı eserler olarak ortaya çıkarılmıştır.
Osmanlı diplomatikası alanında genellikle Macar ve kısmen Avusturyalı bilim adamları başı çekmişlerdir. Friedrich Kraelitz, Türkischer Sprache aus der zweiten Hälfte des 15 Osmanische Urkunden Jahrunderts: ein Beitrag zur Osmanischen Diplomatik başlıklı ilk eseri yayınlamıştır. Böylece Osmanlı belgelerini kritik etmiş, Avrupa belgeleri ile benzerlik ve farklılıklarına dikkat çekmiştir.
Avrupalı bilginler tarafından yapılan Osmanlı Paleografyası ve diplomatikası alanındaki diğer çalışmalar biribirini takip etmiştir. L. Fekete, Mihail Guboğlu da bunlar arasındadır. Daha sonra, Polanyalı A. Zajackowski ve J. Reychman Varşova Zarys dyplomatyki osmansko-tueckiej (Osmanlı-Türk Diplomatikası El Kitabı) nı yayınlamışlardır. Son yıllarda, özellikle Romanya, Bulgaristan ve Yunanistan Balkanlardaki Osmanlı İmparatorluğu'nun izlerini inceleme konusunda işbirliği içerisine girmişlerdir. 1821 yılında Yunanistan'ın bağımsızlığının ardından, Osmanlı belgeleri kilise ve aile arşivlerinde muhafaza edilmiştir. Milli Kütüphanede, Yunanistan Benaki Müzesi ve Devlet Arşivlerinde binlerce Osmanlıca belge bulunmaktadır. Yunanistan'daki diğer önemli yerel arşivler; Hanya Arşivleri, Iraklion Arşivleri, Veria Arşivleri, Kozani Arşivleri ve Dodecanese Arşivleridir.
Anahtar Kelimeler
Ottoman Diplomatikası, Balkanlar, Diplomatika, Münşeat, Berat

ABSTRACT

THE FIRST SCIENTIFIC STUDIES ABOUT OTTOMAN DIPLOMATICS IN THE EASTERN EUROPE AND BALKANS

Diplomatics (in American English ), or Diplomatic (in British English), is the study that revolves around documentation. It is a study that focuses on the analysis of document creation, its inner constitutions and form. Despite the verbal similarity, this science has nothing to do with diplomacy.

The word diplomatics was effectively coined by the Benedictine monk Jean Mabillon, who in 1681 published his six volume treatise De re diplomatica (The Study of Documents). From there, the word entered the French language as diplomatique, and then English as diplomatic or diplomatics. Diplomatics has been often confused with palaeography, but the two studies are really quite different. The science of diplomatics, is called in the tradition of the Islamic state bureaucracy “ilm-i insha”, “rasm-i kitabet” or “fann-i kitabet”. Diplomatics works well, in the Ottoman Bureaucracy "munshaat macmualari" is called. Setting aside a few archive reproductions, studies on the Ottoman diplomatica by European scholars started in the middle of 19th century. Usually Hungarian and partially Austrian scholars studied this subject until the beginning of the 20th century and separate monographs started to be published on the Ottoman diplomatica. Friedrich Kraelitz’s book entitled Osmanische Urkunden in türkischer Sprache aus der zweiten Hälfte des 15. Jahrunderts: ein Beitrag zur Osmanischen Diplomatik (Ottoman Documents in Turkish Language from the Second Half of the 15th Century: A Contribution to the Ottoman Diplomatica) was the first study in which Ottoman documents were critiqued and compared with the Europeans’ and Kraelitz called attention to the similarities between these documents.

Other studies on the Ottoman Paleography and diplomatica by European scholars followed: L. Fekete, Mihail Guboğlu’s books and A. Zajackowski and J. Reychman published their book Zarys dyplomatyki osmansko-tueckiej (Handbook of Ottoman-Türkich Diplomatics) in Warsaw. In the last years, institutes of three countries in particular have studied the footprints of the Ottoman Empire in the Balkans: Romania, Bulgaria and Greece. After Greek independence in 1821, most of the Ottoman documents has been preserved in monasteries and family archives. There are hundreds of Turkish documents in the National Library, Benaki Museum and State Archives in Greece. The other important local archives in Greece are Hanya Archives, Iraklion Archives, Veria Archives, Kozani Archives and Dodecanese Archives.
Key words
Ottoman Diplomatics, Balkans, Diplomatics, Munshaat, Berat