Disabled People Research Papers - Academia.edu (original) (raw)

Giriş ve Amaç: Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından 2014 yılında yayımlanan “İnsani Gelişme Raporu”nda “kırılgan nüfus grupları” ele alınmıştır. Bu kırılgan nüfus grupları arasında engelliler de yer almaktadır ve 2011 Nüfus ve Konut Araştırması sonuçlarına göre ülkemizde 2011 yılı toplam nüfusunun %6,6’sının; yani yaklaşık 5 milyon kişinin en az bir engeli bulunmaktadır. Ülkelerin sağlık, eğitim ve ekonomik kalkınma göstergelerinde, engelli nüfusun yaşam düzeyi ile engelli nüfusa sunulan hizmetin kalitesi önemli yer tutmaktadır. Engellilerle ilgili politikaların, verilecek sağlık hizmetlerinin planlanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi amacıyla engellilerle ilgili istatistiklerin toplanması büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı saha projesi öncesinde Denizli ili Hacı Cafer Özer Toplum Sağlığı Merkezi bölgesine bağlı 3 farklı sosyoekonomik düzeydeki yerleşim yerinde yaşayan engellilerin durumunun saptanmasıdır.

Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı tipte olan bu çalışmanın evrenini Hacı Cafer Özer Toplum Sağlığı Merkezi bölgesindeki tüm engelliler (N=3593) oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında, TSM’ye bağlı 3 farklı sosyoekonomik düzeyde(SED) yerleşim yeri belirlenmiş olup bu 3 bölgede yaşayan tüm engelliler çalışmaya dâhil edilmiştir.
Yüksek SED sahip Kınıklı bölgesinde 130, orta SED sahip Çınar bölgesinden 66 ve düşük SED sahip Karşıyaka bölgesinde 140 engelli olmak üzere bu 3 farklı yerleşim yerinde toplam 336 engelli bulunmaktadır. Araştırmanın verileri Sağlık Müdürlüğü Ruh Sağlığı
ve Sosyal Hastalıkları Şubesi Aylık Evde Bakım Hizmeti Bilgi Formu ile toplanmıştır. Bu 23 soruluk veri toplama aracında; engellinin sosyo-demografik verilerini sorgulayan 8 soru, engellilerin çalışma yaşamı, engel grubu, engel nedenleri, sosyal aktivitelere katılma durumu, toplu taşıma kullanma durumu ve engeline yönelik beklentisi gibi engeliyle ilişkili olabilecek 15 soru bulunmaktadır. Veriler, yüz yüze görüşme
yöntemiyle engellinin kendisinden veya yakınından toplanmıştır. Verilerin analizi için SPSS kullanılmıştır. Veriler değerlendirilirken tanımlayıcı istatistikler, isimsel değişkenler arasındaki anlamlı farkları belirlemek için ki-kare testi kullanılmıştır. Çalışma öncesinde gerekli kurumsal izinler ve katılımcılardan onay alınmıştır.

Bulgular: Çalışmaya katılan 336 engelli bireyin yaş ortalamaları 38,9±21,2 olup %60,1’i erkektir. Engellilerin %45,6’ı bekar, %44,7’si ise evli olup ortalama 2,61±1,35 çocuğa sahip oldukları bulunmuştur. Engellilerin %71,5’inin eğitim durumu ilköğretim ve altı olup %20,5’inin sosyal güvencesi yoktur. Katılımcıların %38,4’ünün aylık geliri 400 TL ve altında olup %22,3’ü çalışmaktadır, bunların da %72’i özel sektörde, %13,3’ü kamuda çalışmaktadır. Çalışan engellilerin çalışma sürelerine bakıldığında %57,3’ü 5 yıldan fazla çalıştığını bildirmiştir. Engellilerin %44,1’i anne-babasıyla, %46,5’i eş-çocuklarıyla, %3,9’u ise yalnız yaşamaktadır. Engellilerin %36,6’sının birden çok engeli bulunmaktadır ve engel derecesi ortalaması 56,9±24,7 olarak bulunmuştur. Engel grupları incelendiğinde ise %36,6'sının ortopedik, %32,4’ünün kronik hastalık, %28,3'ünün zihinsel, %17,6'sının ruhsal ve duygusal,%13,7’sinin görme,%11,3’ünün işitme ve %8,9’unun dil-konuşma engel grubunda olduğu saptanmıştır. Engelin oluşma zamanına bakıldığında %16,7’sinin doğum öncesinde,%9,8’i doğum sırasında, %54,8’i ise doğum sonrasında oluştuğu; doğum sonrası oluşan engellerin ise %60,9’unun hastalık %18,5’inin ise kazalar nedeniyle oluştuğu saptanmıştır. Engelliler %19,3’ünün anne-babasının akraba olduğunu ve bunların da %11,9’u birinci derece akraba olduğunu bildirmiştir. Engellilerin %46,8’i günlük yaşam aktivitesini yardım almadan yerine getirmekte,%23,1’i ise başkasına tam bağımlıdır. Engellilerin %52,7’si toplu taşıma kullanmadığını,%8,3’ü sinemaya,%6’sı tiyatroya ve %7,4’ü geziye gittiğini belirtmiştir. Engellilerin engeline yönelik resmi kurumlardan beklentileri sorgulandığında ise %60,7’si psikolojik destek,%60,1’i maddi destek,%59,2’si yasal haklarının savunulmasını,%46,4’ü engellilere yönelik çevre düzenlemesi yapılmasını beklediğini bildirirken, %23,5’i evde bakım hizmeti,%22,9’u geçici bakım hizmeti beklediğini belirtmiştir. 3 farklı sosyoekonomik düzeyde yaşayan engellilerin özellikleri karşılaştırıldığında düşük SED sahip Karşıyaka bölgesinde yaşayanların anne babalarının akrabalık durumlarının, orta (Çınar) ve yüksek(Kınıklı) SED bölgesindekilere göre daha fazla olduğu bulunmuştur (sırasıyla %61,5 , %12,3, %26,2; p=0,001).Yüksek SED’deki engellilerin daha fazla sosyal aktivitelere katıldığı(p<0,05) bulunmuştur. Engellilerin beklentileri karşılaştırıldığında ise düşük SED’dekilerin diğer bölgedekilere göre daha fazla maddi destek beklediği, yüksek SED’dekilerin diğer bölgelere göre daha fazla çevre düzenlemesi yapılmasını beklediği bulunmuştur(p<0,05). Bu özellikler dışında bölgeler arasında engele yönelik herhangi bir farklılık saptanmamıştır.

Sonuç ve Öneriler: Denizli ili Hacı Cafer Özer Toplum Sağlığı Merkezi bölgesindeki engellilerin büyük çoğunluğunun eğitim durumunun düşük olduğu, beşte birinin sosyal güvencesinin olmadığı ve engellilerin üçte birinden fazlasının ortopedik ve kronik engel grubunda olduğu ve oluşan engellerin yarısından fazlasının doğum sonrası oluştuğu bulunmuştur. Ayrıca engellilerin sosyoekonomik bölgelere göre değişmekle birlikte,
büyük çoğunluğunun sosyal aktivitelere katılmadığı ve daha çok psikolojik destek ile maddi destek bekledikleri bulunmuştur. Yetkililerin, bölge özellikleri dikkate alınarak, durum saptaması sonrasında engellilere yönelik sağlık hizmet planlanmasının yapılması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler: Engelli, Engellilik, Durum Saptama, Tanımlayıcı