Intelligence and National Security Research Papers (original) (raw)

La politique étrangère de la Belgique du 19ème siècle, mue par la confluence de divers intérêts nationaux, a toujours eu pour objectif de maintenir le royaume éloigné de tout conflit et de maintenir des relations cordiales avec ses voisins européens. Le professeur Rik Coolsaet, dans son ouvrage België En Zijn Buitenlandse Politiek 1830-2015, a tenté d’identifier quels étaient ces intérêts nationaux – ces déterminants de la politique étrangère belge – ainsi que les rapports de force qui régissaient ceux-ci, les classifiant et les hiérarchisant sur la base de ses observations.

Cet article se propose de revenir sur la hiérarchisation de ces déterminants, en confrontant les thèses défendues par Rik Coolsaet à un cas d’application pratique. Dans cette optique, la crise européenne de 1866 nous a paru le choix idéal. Impliquant de près ou de loin les cinq grandes puissances du continent à l’occasion de la guerre opposant l’Autriche à la Prusse et l’Italie, cette crise suit directement l’accession au trône du roi Léopold II, épisode critique pour la Belgique, qui y perd son premier souverain et une figure de grande importance sur la scène politique européenne. Nous avons donc cherché quels sont les principes et les objectifs auxquels le Gouvernement belge se réfère dans l’élaboration et la mise en pratique de sa politique étrangère, mais aussi identifié le rôle et l’importance des différents acteurs de la diplomatie belge.

Comparant les résultats de notre étude à ceux développés dans België En Zijn Buitenlandse Politiek 1830-2015, nous avons cherché à en expliquer les différences et à affiner notre analyse en ayant recours à différents concepts empruntés aux sciences politiques : les notions de crise ou de temporalité sont ainsi mises à profit pour vérifier s’il existe réellement une hiérarchisation stricte et dogmatique des déterminants de la politique étrangère belge tels qu’ils ont été décrits par Rik Coolsaet.

Het buitenlandse beleid van België in de 19de eeuw, gedreven door het samenstromen van verschillende nationale belangen, heeft altijd tot doel gehad om het koninkrijk ver van alle conflict te houden en om vriendelijke betrekkingen te onderhouden met zijn Europese buren. In België en zijn buitenlandse politiek 1830-2015 heeft prof. dr. Rik Coolsaet geprobeerd om deze nationale belangen – deze determinanten van het Belgische buitenlandse beleid – zowel als de machtsverhoudingen die hen overheersen, te identificeren. Hij heeft ze op basis van zijn observaties geclassificeerd en gerangschikt.

In dit artikel wordt de rangschikking van deze determinanten besproken door middel van een confrontatie van Rik Coolsaets standpunten met een geval van praktische toepassing. Daarvoor lijkt de Europese crisis van 1866 een ideale keuze te zijn. Deze crisis, waarbij de vijf grote continentale machten van ver of dichtbij betrokken werden ter aanleiding van de oorlog tussen Oostenrijk en Pruisen, komt onmiddellijk na de troonbestijging van Leopold II. Dit is een kritische periode voor België die zijn eerste vorst, trouwens ook een belangrijke figuur op het Europese politieke toneel, verliest. Er werd dus geprobeerd om te achterhalen naar welke principes en objectieven de Belgische regering verwijst voor de uitwerking en de uitvoering van haar buitenlandse beleid. De rol en het belang van de verschillende actoren van de Belgische diplomatie werden ook geïdentificeerd.

Door de resultaten van deze studie te vergelijken met deze die in België en zijn buitenlands politiek 1830-2015 worden beschreven, werd er ook geprobeerd om de verschillen te verklaren en om de analyse te verfijnen door gebruik te maken van concepten uit de politieke wetenschappen: daarvoor worden de noties van crisis of van temporaliteit gebruikt om na te sporen of er wel degelijk een strikte en dogmatische rangschikking bestaat voor de determinanten van het Belgische buitenlandse beleid zoals door Rik Coolsaet beschreven.

The Belgium’s foreign policy from the 19th century, driven by the confluence of various national interests, has always aimed to maintain the kingdom away from conflict and maintain cordial relations with its European neighbors. Professor Rik Coolsaet, in his book België En Zijn Buitenlandse Politiek 1830-2015, attempted to identify what were those national interests - the determinants of Belgian foreign policy - and the power relations governing those, classifying and organizing them into a hierarchy on the basis of his observations.

This article proposes to revisit the prioritization of those determinants, comparing the theses defended by Rik Coolsaet with a practical application case. In this context, the European crisis of 1866 seemed to us the ideal choice. Involving directly or indirectly the five great powers of the continent during the war between Prussia, Italy and Austria, this crisis follows directly King Leopold II’s accession to the throne, critical episode for Belgium which loses its first ruler and a figure of great importance in the European political scene. We therefore sought what are the principles and objectives which the Belgian Government refers to the development and practice of its foreign policy, but also identified the role and importance of the different actors of Belgian diplomacy.

Comparing the results of our study to those developed in België En Zijn Buitenlandse Politiek 1830-2015, we sought to explain the differences and refine our analysis by using concepts borrowed from political sciences: the notions of crisis or temporality are thus utilized to check if there really is a strict and dogmatic hierarchy of Belgium’s foreign policy determinants as they have been described by Rik Coolsaet.