Medieval Poland Research Papers - Academia.edu (original) (raw)

Źródła pisane "z epoki" są szczególną kategorią źródeł, dla części history ków najważniejszą, dla niektórych problematyczną. Przekazy źródeł powstałych później, niż miały m iejsce opisywane przez nie wydarzenia, bywają nieraz dużo bardziej obszerne i obfitują w tak bardzo pożądane przez nas szczegóły, przez co często nie je st je łatwo odrzucić, a przynajmniej zaznaczyć, że wypada mieć wątpliwości wobec przekazywanych przez nie wiadomości. Nie mniej trudności sprawia też pogodzenie się z faktem, że wiele źródeł zachowało się w późnych manuskryptach, przez co ich wiarygodność je s t czasami trudna do zweryfikowa nia, gdyż nie jesteśmy w stanie wskazać z całą pewnością, co znajdowało się w auto grafie, co zaś pochodzi od późniejszego kopisty1. Przygotowując niniejszy artykuł, zadałem pytanie o to, czego dowiadujemy się o chrzcie Mieszka I, jego najbliższe go otoczenia i jego poddanych ze źródeł powstałych jak najbliżej roku 966. O czym natomiast źródła te milczą i dlaczego tak jest, to drugie z ważnych pytań. Dwa najstarsze źródła, wzmiankujące o Mieszku I -relacja Ibrahima ibn Jakuba oraz Trzy księgi dziejów saskich, Widukinda, mnicha benedyktyńskiego z (Nowej) Korwei -milczą o chrzcie Mieszka I i jego kraju, mimo że dostarcza ją nam wiele wiadomości dotyczących innych spraw. Pierwszy z autorów spisał swoją relację w oparciu o inform acje zebrane w trakcie podróży odbytej w roku 965 lub 966, lub też, zdaniem części badaczy, w latach 9 6 1 -9 6 2 2. Ibrahim mógł więc nic nie usłyszeć na dworze cesarskim i w Pradze, gdzie m.in. przebyw ał, 1 0 tym jaki powinien być stosunek mediewisty (i nie tylko) do źródeł zob. szerzej w: M. Cetwiński, Mediewista wobec źródeł, w: Drugie polsko-czeskie forum młodych mediewistów. Mediewista wobec źródła -teoria i praktyka. Materiały z konferencji naukowej, Gniezno 25-28 września 2 0 0 7 roku, red. J. Dobosz, J. Kujawiński iM. Matla-Kozłowska, Poznań 2009 (Publikacje IH UAM, 87), s. 15-22. 2 G. Labuda, Na uczczenie Tadeusza Kowalskiego 60-lecia wydania Relacji z podróży po krajach słowiańskich Ibrahima Ibn Jakuba w przekazie al-Bekriego, w: Ibrahim ibn Ja kub i Tadeusz Kowalski w sześćdziesiątą rocznicę edycji. Materiały z konferencji nauko wej Kraków, 10 maja 2006 r., red. A. Zaborski, Kraków 2008, s. 13; zob. też A. Zaborski, Bilans i przyszłość badań nad tekstem Ibrahim a Ibn Jakuba, w: Ibrahim ibn Jakub i Tadeusz Kowalski w sześćdziesiątą rocznicę edycji. Materiały z konferencji naukowej Kraków, 10 maja 2006 r., red. A. Zaborski, Kraków 2008, s. 60-61. Karol Kollinger 0 chrzcie Mieszka, bowiem ten jeszcze nie został ochrzczony, ale czy ze względu na jego milczenie o tym fakcie odbytą przez niego podróż trzeba datować na naj później 9 6 5 r.? Możliwe, że argument e silentio je st tutaj słaby, "[...] ponieważ w zachowanych fragmentach Ibrahim nic nie mówi o religii nawet w wypadku chrześcijańskich już Czech, które odwiedził, aczkolwiek dość szczegółowo mówi na temat chrze ścijaństwa Bułgarów"3. Pamiętać także trzeba, że relacja Ibrahima nie zachowała się w postaci autografu, lecz jako streszczenia lu b /i wypisy, w kilku późniejszych dziełach, najpełniej u al-Bekriego, w jego K siędze dróg i krajów , z 2. poł. XI w.4. Jednak zachow ane rękopisy tej K sięgi są późne i datuje się je na XIV i XV w., a przy tym nie we wszystkich z nich znajdują się wypisy(?) z relacji Ibrahima, na dodatek nie je s t pewne, czy al-Bekri korzystał z niej bezpośrednio5. Choć więc relacja Ibrahim a rzadko budzi wątpliwości co do swojej wiarygodności, z meto dologicznych powodów powinna takie wątpliwości wzbudzać, także dlatego, że nieraz mamy tu do czynienia z arabskimi terminami i nazwami geograficznymi, których właściwego znaczenia nie da się w pewny sposób ustalić6. Nowsze badania nad relacją Ibrahima, dotyczące zwłaszcza kwestii określe nia przez niego Mieszka królem Północy, pozwalają na pewne dodatkowe wnioski.