Nihilism Research Papers - Academia.edu (original) (raw)

Hanna Trubicka Nihilizm dzisiaj (Mateusz Werner, Wobec nihilizmu. Gombrowicz-Witkacy, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2009, 278 s.) W ciągu ostatnich zaledwie dwóch lat pojawiło się w polskiej literaturze naukowej kilka książek, w których tytułach centralną pozycję zajmuje słowo "nihilizm" 1. Pewne uzasadnienie tej koincydencji niepostrzeżenie przynosi chyba jedna z nich-książka Mateusza Wernera, w obrębie której znajduje się między innymi namysł nad długą i krętą historią europejskiej dyskusji o nihilizmie. Autor opowiada tę historię aż do samego jej końca, czyli charakterystycznego dla późnej nowoczesności fenomenu "banalizacji" nihilizmu, odarcia tego problemu z grozy, jaki w dotychczasowych sporach nadawała mu alternatywa "albo-albo" (albo Bóg albo nicość). Otóż poświadczone przez ostatnie, ale i wcześniejsze 2 , publikacje polskich autorów niesłabnące zainteresowanie tym tematem można by chyba wyjaśnić tym, że na gruncie rodzimym fenomen opisywany przez Wernera-fenomen będący pokłosiem dyskusji wokół tez Richarda Rorty'ego-nie miał miejsca, a przynajmniej nie w takim stopniu jak na Zachodzie. W Polsce nihilizm ani nie "zniknął", ani nie stracił na znaczeniu. Jest dziś nadal problemem, nawet jeśli problemem specyficznym, to znaczy-jak to ma miejsce przede wszystkim w publicystycznym dyskursie-zrelatywizowanym do samego tylko powierzchownie rozumianego amoralizmu (z tą perspektywą zresztą ostatnie publikacje skutecznie walczą, proponując zupełnie inny, pogłębiony opis zjawiska). Nie jest w związku z powyższym dziełem przypadku, że główni bohaterowie książki Wobec nihilizmu-Witold Gombrowicz i Stanisław Ignacy Witkiewicz-od lat należą do najczęściej i najgoręcej komentowanych polskich pisarzy, a zarówno dzieło, jak i biografia każdego z nich pozostają przedmiotem żywych kontrowersji. Strategię, na której opiera się książka Mateusza Wernera można by określić jako "strategię wobec". Tytułowy przyimek streszcza najbardziej ogólną pisarską i myślową metodę autora, która polega na podawaniu w wątpliwość różnych utrwalonych na danym terenie badawczym tez, opinii, interpretacji-w stopniu dużo większym niż ma to miejsce zazwyczaj w naukowej literaturze-a następnie wypróbowywaniu własnego języka opisu 1 Oprócz omawianej pracy Wernera także: M. Januszkiewicz, Horyzonty nihilizmu. Gombrowicz-Borowski-Różewicz, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2009; J. Wasiewicz, Oblicza nicości. Z dziejów nihilizmu europejskiego w XIX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2010. 2 Mam na myśli chociażby książkę Agaty Bielik-Robson Na drugim brzegu nihilizmu-filozofia współczesna w poszukiwaniu nowego podmiotu, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1997.