Stanisław Barańczak Research Papers - Academia.edu (original) (raw)

Książka oferuje pierwsze w polskich badaniach literackich systematyczne wprowadzenie do hermeneutyki radykalnej Johna D. Caputo. Prace amerykańskiego hermeneuty były dotąd prezentowane w polskiej humanistyce głównie przez filozofów i kulturoznawców, brakowało jednak ujęcia, które aplikowałoby język i narzędzia hermeneutyki radykalnej na grunt literaturoznawstwa. Patryk Szaj stara się nadrobić ten brak, proponując autorską interpretację myśli Caputo, oscylującą wokół imperatywu „pozostania wiernym pierwotnej trudności życia”, wydobycia hermeneutycznych aspektów dekonstrukcji Jacques’a Derridy oraz wpisania hermeneutyki radykalnej w dziedzictwo dotychczasowej, nowoczesnej filozofii hermeneutycznej, głównie Martina Heideggera i Hansa-Georga Gadamera, z którymi łączy Caputo ambiwalentny, aprobatywno-negujący stosunek, nakazujący traktować hermeneutykę radykalną w kategoriach Verwindung – „przebolewania”, krytycznego dystansu, permanentnego „żegnania się” z hermeneutyką nowoczesną, która jednak pozostaje niezbędnym, niezbywalnym punktem odniesienia. Z tych powodów hermeneutyce radykalnej metaforycznie zostaje przypisana struktura contradictio in adiecto: w przeciwieństwie do tradycyjnego rozumienia hermeneutyki jako „wykładania”, „objaśniania”, „przekazywania” podkreśla ona swoiście pojętą „niewykładalność”, „nieobjaśnialność”, „nieprzekazywalność”, zaś jej „radykalizm” oznacza, wbrew łacińskiej etymologii (radicitus – zakorzeniony), brak dostępu do źródeł, fundamentów, podstaw.
Przełożenie hermeneutyki radykalnej na grunt literaturoznawstwa polega przede wszystkim na uczynieniu z niej języka interpretacji twórczości pisarzy, których cechuje szczególna uczciwość intelektualna i egzystencjalna, nakazująca im mierzyć się z „trudnością życia” bez uciekania się do złudnych pocieszeń czy uproszczeń, warunkująca krytykę metafizyki, a także implikująca szczególne nastawienie etyczne, pokrewne Caputowskiej „poetyce zobowiązania”. Tak pojętą postawę danych pisarzy czy bohaterów literackich uznać można za hermeneutykę radykalną sensu largo – swoisty dyskurs bliski hermeneutyce Caputo, jednak rozwijany niezależnie od niej; cechujący się podobieństwem diagnoz, ale dochodzący do nich za pomocą odmiennych metod. Z tej perspektywy autor interpretuje projekty poetyckie Aleksandra Wata, Tadeusza Różewicza i Stanisława Barańczaka.

The book offers the first systematic introduction to John D. Caputo’s radical hermeneutics in Polish literary studies. Works of American hermeneut have so far been presented in Polish humanities mainly by philosophers and culture experts, however, there was a lack of approach that would apply the language and tools of radical hermeneutics to the ground of literary studies. Patryk Szaj tries to make up for this lack by proposing an authorial interpretation of Caputo’s thought, which oscillate around the imperative of “sticking with the original difficulty of life”, drawing the hermeneutic aspects of Jacques Derrida’s deconstruction, and inscribing radical hermeneutics into the heritage of current, modern hermeneutic philosophy, mainly of Martin Heidegger and Hans-Georg Gadamer ones, with whom Caputo is connected by an ambivalent, approving-negating attitude, requiring to treat radical hermeneutics in the categories of Verwindung – “getting over”, critical distance, permanent “goodbye” with modern hermeneutics, which, however, remains a necessary, inalienable point of reference. For these reasons, a structure of contradictio in adiecto is metaphorically attributed to radical hermeneutics: in contrast to the traditional explaining hermeneutics as “displaying”, “explaining”, “transferring”, it emphasizes specifically conceived “undisplayability”, “inexplainability”, “intransferability”, and its “radicalism” means, contrary to Latin etymology (radicitus – rooted), that it lacks access to origins, foundations, principles.
Translating radical hermeneutics into the field of literary studies is primarily conceived as making it a tool for interpreting works of writers who are characterized by special intellectual and existential honesty, ordering them to face with the “difficulty of life” without resorting to illusory consolations or simplifications, conditioning the criticism of metaphysics, as well as implying a particular ethical attitude related to Caputo’s “poetics of obligation”. Such a disposition of writers or literary heroes can be considered as radical hermeneutics in the broad sense – a specific discourse close to Caputo’s hermeneutics, but developed independently of it; characterized by the similarity of diagnoses, but establishing them by means of different methods. From this perspective, the author interprets the poetic projects of Aleksander Wat, Tadeusz Różewicz and Stanisław Barańczak.