Thracian Archaeology Research Papers - Academia.edu (original) (raw)

Καταλαμβάνοντας το Βορειοανατολικό τμήμα του σύγχρονου ελλαδικού χώρου, οι γεωγραφικές ενότητες της Μακεδονίας και της Θράκης συγκροτούν τον τέταρτο τόμο της σειράς ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ. Αντιστοιχούν σε μεγαλύτερα ή μικρότερα τμήματα των αρχαίων ομώνυμων περιοχών, με μικρό μέρος της Αρχαίας Μακεδονίας και μεγάλο τμήμα της Θράκης να συνεχίζουν σήμερα εκτός της ελληνικής επικράτειας.

Μέσα από αρχαίες και σύγχρονες γεωγραφικές ενότητες, ένα γεωφυσικό περιβάλλον σπάνιας ποικιλότητας, με τους ορεινούς Βαλκανικούς όγκους και ένα πλούσιο υδρολογικό δίκτυο ποταμών και λιμνών να αγγίζουν τις ακτές του Αιγαίου και του Θρακικού πελάγους, ο παρών τόμος ξεδιπλώνει το ταξίδι του ανθρώπου στη Μακεδονία και τη Θράκη από την προϊστορία έως την ύστερη αρχαιότητα, με εργαλεία την αρχαιολογική σκαπάνη και τις γραπτές πηγές.

Το γεωγραφικό όνομα Μακεδονία είναι παράγωγο του εθνικού «Μακεδών» δηλώνοντας τη «χώρα» ή το «κράτος των Μακεδόνων». Το όνομα παραδίδεται στον Ησίοδο, με την ετυμολογικά ασαφή ρίζα του να αναφέρεται είτε στο ύψος των φυλών εκείνων, είτε στο ύψος των βουνών από όπου κατάγονταν. Στις γραπτές πηγές οι «Μακεδνοί» αναφέρονται ρητά ως φύλο ελληνικό και η Μακεδονία ως η αχανής χώρα της επικράτειάς τους, όπου με ρυθμό βραδύ και συνθήκες τελείως διαφορετικές από της νότιας Ελλάδας, η φυλετική κοινωνία υστέρησε αισθητά της πολιτικής. Στα κεφάλαια του τόμου η περιοχή που εξαπλώνεται βόρεια της Θεσσαλίας, ανατολικά της Ηπείρου και δυτικά της Θράκης, εξετάζεται πρώτα ως το πολυδιάστατο φυσικό περιβάλλον που βρέχεται από το Αιγαίο, ορίζεται από την οροσειρά της Πίνδου και τον ποταμό Νέστο και οι πλούσιες κοιλάδες του διαρρέονται από τους μεγαλύτερους ποταμούς της νότιας Βαλκανικής. Οι υδάτινοι αυτοί άξονες (Αλιάκμων, Αξιός, Εχέδωρος-Λουδίας, Στρυμών, Νέστος), όπως και οι εκτεταμένες λίμνες κατά μήκος της βόρειας συνοριακής γραμμής της χώρας (Πρεσπών, Καστοριάς, Βεγορίτιδος, Βόλβης, Κορώνειας) συνέστησαν το ελκυστικό περιβάλλον για τις πρώτες μόνιμες εγκαταστάσεις. Η διάκριση της γης αυτής από τη Θράκη δεν υφίστατο πριν τα ιστορικά χρόνια, πολλώ δε μάλλον που η Θράκη είχε ως φυσικό της όριο τον Ελλήσποντο, τη Θάλασσα του Μαρμαρά και τον Εύξεινο Πόντο στα Ανατολικά. Ίσως σε αυτή την ισχυρά παράκτια διάστασή της οφείλεται η μυθολογική αναγωγή του ονόματος, με τη Θράκη να θεωρείται Ωκεανίδα, κόρη του Ωκεανού και της Παρθενόπης.

Ακολουθώντας τη μεθοδολογία που τηρήθηκε στους προηγούμενους τόμους της σειράς ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ, το κυρίως έργο εξετάζει τη Μακεδονία και τη Θράκη κατά νομό (σήμερα «διοικητικό διαμέρισμα»), ξεκινώντας από την Πίνδο και τον Όλυμπο και καταλήγοντας στον Έβρο. Η κάλυψη μιας τόσο ευρείας γεωγραφικής περιοχής δεν επιτρέπει την αναλυτική παρουσίαση κάθε αρχαιολογικής θέσης και για τον λόγο αυτό προτάχθηκε η συνθετική συνεξέταση των περισσότερων από αυτές στο εισαγωγικό κεφάλαιο κάθε νομού, υπό τον τίτλο «Αρχαιολογικό και Ιστορικό Περίγραμμα». Οι προϊστορικοί οικισμοί και οι αρχαίες πόλεις μείζονος ενδιαφέροντος εξετάζονται σε επιμέρους μικρά κεφάλαια, πλούσια εικονογραφημένα, ενώ η τεκμηρίωση ολοκληρώνεται με την εκτεταμένη βιβλιογραφία στο τέλος του τόμου.

Τόσο στη γενική επισκόπηση του ιστορικού και αρχαιολογικού περιγράμματος κάθε περιοχής όσο και στα ανεξάρτητα λήμματα, οι θέσεις εντάσσονται στο γεωγραφικό περιβάλλον και στο ιστορικο-κοινωνικό πλαίσιο που τις δημιούργησε, με έμφαση στα πορίσματα των πρόσφατων ερευνών και την ειδική εργογραφία. Χάρτες με τις θέσεις που αναφέρονται στο νομό προτάσσονται κάθε ενότητας, ώστε να διευκολύνουν τον αναγνώστη να παρακολουθήσει τον γεωγραφικό χώρο και την κατανομή των θέσεων σε αυτόν.

The fourth volume of the series “Archaeology” focuses on Macedonia and Thrace, revealing the archaeological physiognomy of northern Greece. The two neighbouring regions, coexisting at various periods, and not always peacefully, share common and different cultural characteristics. Macedonia is lapped by the Aegean Sea, via which it communicated with southern Greece and the islands, while Thrace was over the ages the link between Europe and Asia.
Prehistoric Macedonia was home to organized human habitation even before the Neolithic Age. Cemeteries with Mycenaean finds bear witness to its relations with the southern Greek mainland, and extensive necropolises of tumuli shed light on the so called “Dark Age” (1000-700 BC). Settlements of the Geometric and Archaic periods throughout Macedonia are a valuable source of information on the societies of early historical times, with the wealth of remains increasing notably in the Classical and Hellenistic periods. The palaces of the Macedonian kings, the public buildings, the sanctuaries and the cemeteries attest to the cultural and economic prosperity underpinning the ideology of the new era. The road arteries and the harbours complete the kaleidoscopic image of Macedonia into Roman times.
Thrace bridges the axes between West and East, with its history and culture likewise lost in the depths of prehistory. Numerous archaeological sites – most of them investigated recently – vividly present the region’s course during historical times, when Greek colonists coexisted with the Thracians and their culture. The Macedonian conquest and the completion of the Hellenization process in the fourth century BC, as well as the centuries of the Roman Empire, left behind in Thrace splendid remains of cities, farmsteads and emporia.