Yöresel Mimari Research Papers - Academia.edu (original) (raw)

Gelişmekte olan ülke kentlerinde inşa edilen günümüz modern binaları; bu yerleşim bölgeleri ve sakinleri açısından kendi kültürel kimliklerini muhafaza etmede ve sürdürülebilir bir yapılı çevre elde etmede zorlanmaları gibi bazı... more

Gelişmekte olan ülke kentlerinde inşa edilen günümüz modern binaları; bu yerleşim bölgeleri ve sakinleri açısından kendi kültürel kimliklerini muhafaza etmede ve sürdürülebilir bir yapılı çevre elde etmede zorlanmaları gibi bazı olumsuzlukları beraberinde getirmiştir. Kimi zaman kentlerin içinde kalan tarihi yerleşim alanları olarak, hem çevresi hem de barındırdığı insanlarıyla bir bütün olarak; toplumun kültürel kimliğine ait evrim sürecini anlatan mekânsal alanlar olmuşlardır. Bu yerleşim alanları, geçmişin maddi manevi izleri/şifrelerini taşıyan kanıtlar olarak; bugünün yaşam biçimini etkileyen somut ve soyut kültürel referansları temsil etmişlerdir. Gelecek kuşak için aynı yerleşim alanları, doğal ve yapılı çevresiyle somut mimari mirası sembolize ederken, gelenekleri, alışkanlıkları ve yaşam kültürüyle ise somut olmayan kültürel mirası temsil etmektedirler.
Bu temel referansla pek çok koruma kampanyasında standart belirleyici yönüyle UNESCO'nun çabaları, kapsam olarak genişletilmiş miras fikrinin dünya çapında tanınmasının yanı sıra kültürel miras olarak kabul edilen tarihsel yerleşim alanları, anıtlar, binaların kırsal ve kentsel alanlarda insanın doğal ortamıyla beraber mimari kompleksleri içerecek şekilde korunmasına da öncülük etmiştir. Kültürel mirasın son yıllarda sanayileşme, hızlı kentleşme, çevre kirliliğindeki artış ve çeşitli iklim faktörleriyle kötüleşmekte olduğu tespit edilmiş, aynı zamanda kültürel mirasa ilişkin politikaların kalkınmada ne denli etkili olduğu da kabul edilmiştir (ICCROM Working Group Heritage and Society, 1990). Bu açıdan bakıldığında kültürel mimari temsil eden vernaküler mimari; topografya, doğal çevre, iklim, yerel malzeme/imalat teknikleri, yere ve oradaki geçmiş afet bilgilerine dayalı olarak biçimlenmiş bir mimari tarz olarak pek çok farklı isimle anılmaktadır. Bunlar yerel mimari, yerli mimari, yöresel mimari, spontane mimari, anonim mimarlık geleneksel mimari veya vernaküler mimari olarak adlandırılmaktadır (Rudofsky, 1965:1; Bektaş, 2001:23). Tarihsel sürekliliğin içinde yaşam kültürünün somut yansımaları ve verileri olan vernaküler mimari; kültürel ve toplumsal belleğin en saf haliyle ortaya konduğu kültürel kimlik kodları olarak da nitelendirilmektedir (Binan, 2007:26). Bu kültürel kimlik kodlarının yerleşim bölgelerinde hayat bulmasında aracılık eden tüm paydaş ve tasarımcılar, mimari üretim süreçlerinde iklimsel, coğrafi ve çevresel verileri sürdürülebilir temalarla iç içe gerçekleşen yönetim süreçleri ile başarıyla gerçekleştirmişlerdir (Tawayha vd, 2019:1).
Günümüzün modern sorunlarına yönelik çözüm arayışlarından biri olarak farkına varılan vernaküler mimarlık, sürdürülebilir mimari hakkındaki çalışmalarda bu nedenle oldukça geniş yer bulmaktadır. Vernaküler mimarlık, hem çevrenin bozulmasına hem de deprem konusuyla ilgili endişelerin çözümüne katkı sunmasıyla, günümüz modern mimari akımları arasında yer almaya başlamıştır (Paköz, 2016:176). Kimilerine göre vernaküler mimarinin, modern akımlarla farklı bakış açılarına sahip ve tam entegre olamamış olduğu düşünülse de, aralarında ilk bakışta fark edilemeyen gizli bir iletişim paydasının bulunduğu da bir gerçektir. Bu mimari akıma ait yapılar, çevre duyarlılığı ve sürdürülebilir mimari örnekleri olarak ‘çevresel-iklimsel mimari öncüleri’ şöhretiyle de anılmaktadır (Richards, 2012:37,38). Çalışma vernaküler mimari eserlerin bulunduğu ve kimi zaman kent içinde sıkışıp kalan kentsel mekânların, korunarak işlevlendirildiği ya da kullanım dışı kaldığı yerleşim alanlarının mekânsal, sosyal ve kültürel değeriyle sürdürülebilir gelişime sunacağı katkıları ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda çalışma yöntem olarak, konuyla ilgili literatür araştırmaları ve yerinde yapılan alan incelemeleriyle Malatya’nın Battalgazi İlçesine bağlı olan Hasırcılar yerleşim alanındaki yerel mimari ilkelerin analizini içermektedir. Çalışma sonunda elde edilen verilerin, vernaküler mimarinin kültürel ve mekânsal değeriyle korunarak sürdürülebilir gelişmedeki öneminin fark edilmesine katkı sunacağı düşünülmektedir.