O uniwersyteckim godle w Czytaj z UW (original) (raw)
– Symbol uniwersyteckiego orła otoczonego pięcioma gwiazdami wyróżnia Uniwersytet Warszawski spośród innych stołecznych uczelni. Godło UW ma zdecydowanie najdłuższą i najpiękniejszą historię, w wizerunku kryje się głębia stale aktualnych znaczeń – wyjaśnia dr Krzysztof Mordyński z Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego, autor publikacji „ Godło Uniwersytetu Warszawskiego. Dzieje symbolu na pieczęciach uczelni ze zbiorów Muzeum UW ” w kolejnym odcinku cyklu Czytaj z UW.
Dr Krzysztof Mordyński jest absolwentem Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego oraz Studium Doktoranckiego Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Stopień doktora nauk humanistycznych uzyskał za rozprawę pt_. Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa jako tekst kultury. Idee i interpretacje_.
Badacz zajmuje się historią urbanistyki i architektury Warszawy, dziejami Uniwersytetu Warszawskiego oraz muzeologią. Jest wykładowcą na studiach zaocznych i podyplomowych (varsavianistyka) na Wydziale Historii UW.
Dr Mordyński jest autorem książek, artykułów naukowych i popularnonaukowych oraz scenariuszy wystaw historycznych. Jego publikacja Godło Uniwersytetu Warszawskiego otrzymała Nagrodę Główną w konkursie ACADEMIA 2024, a także wyróżnienia: Nagrody im. prof. Jerzego Skowronka 2023 oraz Nagrody im. Adama Heymowskiego 2024. Jest zdobywcą nagrody KLIO I stopnia 2021 za książkę Sny o Warszawie. Redakcja publikacji Historie MUWione. 40 obiektów na 40 – lecie Muzeum UW otrzymała Nagrodę Prezydenta Poznania 2022.
Projekty, w które był zaangażowany historyk, dwukrotnie były nominowane do Nagrody Architektonicznej Prezydenta m. st. Warszawy (w latach 2023 i 2024).
W 2019 roku otrzymał nagrodę Uniwersytetu Otwartego UW przyznawaną najlepszym wykładowcom.
W Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego jest zatrudniony od 2014 roku.
W szponach orła
– Prace nad książką zajęły mi około trzech lat. Odwiedziłem wiele archiwów, bibliotek, muzeów i zebrałem różnorodny materiał. Każde źródło miało tutaj swoje znaczenie – zarówno księgi i dokumenty, pieczęcie i tłoki pieczętne, jak również wszelkie drobne informacje rozrzucone we wspomnieniach czy artykułach prasowych, szczegóły widoczne na zdjęciach – wyjaśnia dr Krzysztof Mordyński.
Dzisiejszy wizerunek uniwersyteckiego godła to Orzeł Biały w otoczeniu pięciu gwiazd, trzymający w swych szponach gałąź wawrzynu i liść palmy. Został on ustanowiony w 1817 roku, w czasie, gdy organizowano Uniwersytet Warszawski, na samym początku historii uczelni. Później rosyjscy zaborcy wymusili usunięcie godła i zastąpienie go rozbudowanym cesarsko-królewskim znakiem Królestwa Polskiego: dwugłowego rosyjskiego orła czarnego, na którego piersi leżała tarcza z Orłem Białym. Taki wizerunek oddawał ówczesną sytuację polityczną Polski.
Godło na pieczęci
– Pieczęć uniwersytecka z godłem odgrywała bardzo ważną rolę w kształtowaniu nowej postaci Królestwa Polskiego. Tacy uczeni jak Stanisław Staszic czy Stanisław Kostka Potocki dążyli do odrodzenia państwa polskiego w nowoczesnej formie ukształtowanej ideami oświecenia – wyjaśnia dr Krzysztof Mordyński.
To właśnie według projektu Potockiego wykonano pieczęć wielką uczelni, która służyła do uwierzytelniania dyplomów magisterskich i doktorskich.
– To na Uniwersytecie Warszawskim mieli wykształcić się – w nowym duchu – prawnicy, lekarze, architekci, humaniści, fizycy czy chemicy, którzy korzystaliby z najnowszych odkryć nauki i to oni mieli popchnąć państwo polskie w nowym kierunku – wyjaśnia dr Krzysztof Mordyński i dodaje: – Pomyślne zakończenie studiów, elitarny dyplom magisterski, który gwarantował umiejętności i wiedzę kandydata, poświadczany właśnie był pieczęcią uniwersytecką.
Dzieła sztuki
W Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego przechowywane są najstarsze tłoki pieczętne z oryginalnym godłem z 1817 roku. Pierwotnie było ich kilkanaście. Do czasów dzisiejszych zachowało się tylko kilka najstarszych oraz większa grupa tłoków z kolejnych dekad XIX wieku.
– To niemalże cud, że przetrwały one wszystkie burzliwe dzieje Polski i naszej uczelni. To posłańcy z przeszłości do czasów dzisiejszych, ich badanie pozwala przybliżyć idee towarzyszące powstawaniu uczelni – mówi dr Mordyński.
Nie należy mylić tłoków pieczętnych ze zwykłymi pieczątkami. Ze względu na to, że uwierzytelniały one bardzo ważne dokumenty, musiały być specjalnie wykonane.
– Grawerzy wycinali wyrafinowany rysunek orła na matrycy tłoka pieczętnego. Tak naprawdę tłoki pieczętne są małymi dziełami sztuki, co jest szczególnie widoczne na fotografiach w powiększeniu prezentowanych w publikacji – wyjaśnia historyk.
Wizerunek Orła Białego w otoczeniu pięciu gwiazd trzymający w swych szponach gałąź lauru i liść palmy jest również wizytówką uniwersyteckiego kampusu przy Krakowskim Przedmieściu, znajduje się bowiem na Bramie Głównej. Po raz pierwszy wizerunek Orła Białego został umieszczony na bramie w 1916 roku. Metalowy orzeł miał nieco inne proporcje niż ten z czasów Potockiego – był nieco smuklejszy i miał wyżej podniesione skrzydła – został jednak zniszczony zaraz po wybuchu wojny w 1939 roku. Na Krakowskie Przedmieście powrócił dopiero w latach 80. XX wieku.
Książka dr. Krzysztofa Mordyńskiego pt. Godło Uniwersytetu Warszawskiego. Dzieje symbolu na pieczęciach uczelni ze zbiorów Muzeum UW znajduje się w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie w wolnym dostępie w dziale Oświata.
Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego oraz Muzeum UW otrzymały Nagrodę Główną w konkursie ACADEMIA 2024 za publikację Godło Uniwersytetu Warszawskiego. Dzieje symbolu na pieczęciach uczelni ze zbiorów Muzeum UW autorstwa dr. Krzysztofa Mordyńskiego.
Zwycięzcę konkursu ogłoszono podczas Międzynarodowych Targów Książki w Warszawie. W tym samym konkursie wręczona została też Nagroda Rektora Uniwersytetu Warszawskiego za najlepszą publikację akademicką w dziedzinie nauk społecznych i humanistycznych.
Więcej o konkursie ACADEMIA 2024 można przeczytać w tekście „Nagrody w konkursie ACADEMIA 2024” >>