najbor (original) (raw)
Histoire de l'Albanie et de sa Maison Royale 1443-2007
par Dr Patrice Najbor
http://albania.dyndns.org/najbor.htm
Pour agrandir cliquer sur les images
Le Dr Patrice Najbor remettant son livre � S.E. l'ambassadeur d'Albanie aupr�s de l'UNESCO, Tatiana Gjonaj. L'ambassadeur d'Albanie en France, Yllijet Ali�ka, consultant avec attention l'ouvrage du Dr Patrice Najbor - Unesco, 11/09/2008.
Ambassade d'Albanie � Paris - 16/09/2008.
Le roi Leka Ier f�licitant le Dr Patrice Najbor pour la qualit� de son ouvrage - 15/05/2009.
Les professeurs Ardian Marashi (directeur de l'Institut des Etudes Albanologiques - drejtori i Qendr�s s� Studimeve Albanologjike -QSA) et Beqir Meta (Membre de l'Acad�mie des Sciences d'Albanie, ancien directeur du Mus�e National d'Albanie) - 07/02/2010.
Le Dr Patrice Najbor et le d�put� Renaud Muselier (Pr�sident du Conseil Culturel de l'Union pour la M�diterran�e) dans son bureau de l'Assembl�e nationale, � Paris, le 22/09/2010. Renaud Muselier est l'auteur de "L'amiral Muselier, le cr�ateur de la croix de Lorraine" aux �ditions Perrin (2000).
Le 30 novembre 2010, le Premier ministre Sali Berisha a chaleureusement re�u, dans ses bureaux, le Dr Patrice Najbor. Le Premier ministre a f�licit� l'auteur pour sa contribution � faire conna�tre l'histoire albanaise.
Son Excellence l'ambassadeur de la R�publique de Mac�doine � Paris, M. Agon Buxhaku, a �t� tr�s heureux de recevoir le Dr Patrice Najbor, le 14/12/2010, pour �changer quelques vues sur la situation dans les Balkans et la mani�re de mieux faire conna�tre les valeurs des peuples balkaniques en vue d'int�grer l'Union europ�enne. M. Agron Buxhaku a �t� le candidat de l'Union d�mocratique pour l'int�gration (Bashkimi Demokratik p�r Integrim (BDI)) � l'�lection pr�sidentielle de 2009.
Palais Royal de Tirana - 09/12/2014 - Le Prince Leka II est heureux qu'� travers ces ouvrages la prochaine g�n�ration pourra apprendre l'histoire passionnante de son grand-p�re le roi Zog Ier.
albania.institute@online.fr---------------------------------------------------
Histoire de l'Albanie et de sa Maison Royale 1443-2007
par Dr Patrice Najbor*
Cette "Histoire de l'Albanie et de sa Maison Royale (1443-2007)" est compos�e de cinq tomes :
- Tome I : La lutte pour l'ind�pendance albanaise (1443-1925)
- Tome II : La p�riode zoguiste et la cr�ation de l'Albanie moderne (1925-1939)
- Tome III : La famille royale en exil (1939-2002)
- Tome IV : Le retour d�finitif de la famille royale en Albanie (2002-2007)
- Tome V : Documents
Interview de l'auteur
Dans cet ouvrage, je me suis attach� � r�tablir la v�rit� historique en pr�sentant objectivement, notamment gr�ce � des sources ext�rieures, les faits et les personnes, qui ont �t� ignor�s, jusqu'ici par l'historiographie albanaise. J'ai, ainsi, modestement essay� d'apporter une contribution � la r�vision de l'histoire de l'Albanie.
Tome I
En premier lieu, concernant la lutte pour l'ind�pendance, j'ai �tudi� les actions des Grandes puissances pour pr�server ou �tendre leurs sph�res d'influence, mais aussi leur r�le dans le choix du prince de Wied (1914).
J'ai ensuite analys� la politique controvers� de Essad pacha Toptani, consid�r� par beaucoup d'Albanais comme un tra�tre alors qu'en acceptant la reddition de la citadelle de Scutari (23/04/1913) il a non seulement sauv� son arm�e et son armement d'une d�faite certaine (celle-ci �tait �puis�e apr�s de longs mois de luttes) mais aussi internationalis� cette crise. Par cette action, on peut m�me dire qu'il a �t� clairvoyant et malin puisque, quelques jours plus tard, sous la pression des Puissances, le roi Nicolas de Mont�n�gro, a du rendre la citadelle (Voir "Au service de la France, neuf ann�es de souvenirs", Tome III de Raymond Poincar�).
Ensuite, d�s la d�claration de la premi�re Guerre mondiale, Essad pacha s'est imm�diatement rang� du c�t� des Alli�s aux c�t�s desquels il a combattu, a sauv� le front d'Orient en acceptant que l'arm�e serbe en d�route traverse l'Albanie et mis l'Albanie dans le camp des vainqueurs.
Tome II
Dans le tome II, je pr�sente la p�riode des ann�es vingt en apportant, notamment, un �clairage nouveau concernant Fan Noli et Ahmet Zogu.
Contrairement � ce qui a longtemps �t� colport�, Fan Noli, �tait loin d'�tre un d�mocrate puisque son gouvernement bolch�visant marcha r�solument vers la dictature en proclamant dans tout le pays l'�tat de si�ge, en instaurant des tribunaux d'exception et en ne tenant pas sa promesse d'organiser des �lections. Fan Noli aimait d'ailleurs dire que "la d�mocratie est une farce hypocrite, le parlement une morgue et les �lections libres une vraie farce".
Logiquement puisque selon l'histoire officielle Fan Noli �tait le d�mocrate, Ahmet Zogu devait �tre le dictateur alors qu'il �tait la personnalit� montante de cette p�riode puisqu'il a �t� successivement ministre de l'Int�rieur, Premier ministre puis Pr�sident de la R�publique avant de devenir Roi des Albanais afin de pouvoir parler au nom de tous les Albanais dont le territoire avait �t� amput� des 2/3 lors de la Conf�rence des Ambassadeurs r�unie � Londres (29/07/1913).
L'�tude de la p�riode zoguiste montre que le roi Zog, par ses r�alisations dans les domaines institutionnel, l�gislatif, �ducatif, sanitaire, militaire, diplomatique, �conomique et du point de vue du d�veloppement de la construction des routes et des infrastructures du pays, a pos� les bases d'un Etat moderne, d�mocratique et de type occidental et qu'ayant substitu� le droit de la force � la force du droit, il appara�t �tre l'homme du progr�s (Voir les travaux de la Conf�rence scientifique internationale organis�e par le minist�re de la Culture albanais, le Centre des Etudes Albanologique, l'Institut de l'Histoire et le Mus�e d'Histoire National, le 01/09/2008 sur le th�me "Le royaume d'Albanie 1928-1939" et, notamment, l'intervention de Patrice Najbor : "Les r�alisations du roi Zog").
V�ritable "Atat�rk albanais", il a abolit le f�odalisme, d�cr�t� un Etat la�c et contribu� � l'�volution du statut de la femme dans la soci�t� albanaise.
Tome III
Dans le tome III, je me suis attach� � pr�senter le long p�riple de la famille royale en exil et le combat ininterrompu du roi Leka I pour lib�rer l'Albanie du communisme et le Kosovo du joug serbe. J'apporte, � ce sujet, dans le tome V, de nombreux documents, souvent m�connus, des diff�rentes actions politiques du roi Leka.
On peut dire, que au-del� des divergences des Albanais de la diaspora, le roi Leka a �uvr� pour la r�unification de la nation albanaise.
Ensuite, je me suis attach� � montrer comment le prince h�ritier Leka II s'est pr�par� � servir lui aussi son pays.
Tome IV
Dans le tome IV, je pr�sente le retour de la famille royale en Albanie et le contexte politique des ann�es 2000 en Albanie et aussi dans la r�gion. Ce contexte recouvre le long chemin vers l'ind�pendance du Mont�n�gro (03/06/2006) puis du Kosovo (17/02/2008), le retour au pouvoir de Sali Berisha (03/09/2005) et la difficile et longue transition d�mocratique, l'inculpation du Premier ministre du Kosovo, M. Ramush Haradinaj (07/03/2005), l'adoption par le parlement d'un statut de la famille royale (08/05/2003), la restitution du palais des princesses (05/11/2005), la signature de l'Accord de Stabilisation et d'Association (12/06/2006) et aussi les d�c�s du pr�sident Ibrahim Rugova (22/01/2006) et des reines G�raldine (22/10/2002) et Suzan (17/07/2004).
Tome V
Le tome V est constitu� de documents d'archives, de trait�s internationaux et d'accords secrets, de lettres et d'arbres g�n�alogiques. J'ai voulu, en publiant ces textes originaux dans leur int�gralit�, pr�senter plus que de simples citations de ces derniers, afin que le lecteur puisse se faire lui-m�me son opinion sur les faits pr�sent�s.
Le livre se termine par une riche bibliographie d'ouvrages du XV�me si�cle � nos jours.
* Dr Patrice Najbor
Dipl�m� de l'Institut d'Etudes des Relations Internationales (ILERI) de Paris, titulaire d'un dipl�me d'�tudes sup�rieures sp�cialis�es (DESS) de diplomatie et administration des organisations internationales (Paris XI), docteur es sciences politiques, a r�alis� une th�se sur "La bic�phalit� de l'Albanie dans les relations internationales contemporaines" (Paris XI � 1992) et plusieurs �crits dans le cadre d�un dipl�me d'�tudes approfondies (DEA) de d�fense et s�curit� europ�enne (Lille II � 1990) dont "Le syst�me et la politique de s�curit� de l�Albanie" et "La question albanaise au Kosovo". Il est l'auteur de "La dynastie des Zogu" (2002) et de "L'histoire de l'Albanie et de sa Maison Royale 1443-2007" en cinq volumes (2008). Il a, par ailleurs, organis� et accompagn� de nombreux convois humanitaires en Albanie, notamment, lors de la transition d�mocratique.
Dr Patrice Najbor
Holder of the national decoration "Commander of the Order of Scanderbeg" attributed by HM King Leka I of the Albanians, on 1st September 2008, and of the Silver Medal of Francophone Merit, given on 4th August 2009, under its work of history.
Graduate of the Institute for Studies of International Relations (ILERI) in Paris, holder of a master's degree (DESS) of diplomacy and administration of international organizations (Paris XI), doctor of political science, has achieved a thesis on "The Bicephality of Albania in contemporary international relations" (Paris XI - 1992) and several essays in the framework of a diploma of advanced studies (DEA) of Defense and European security (Lille II - 1990) with regards to the "System and the policy of security of Albania" and "the Albanian question in Kosovo".
He is the author of two books : "The dynasty of Zogu" (2002) and "History of Albania and its Royal House 1443-2007" in five volumes (2008). See http://albania.dyndns.org/najbor.htm
He was one of the speakers of the International Conference on the monarchy in Albania organized in Tirana, on 1st September 2008, by the Ministry of Torism, Culture, Youth and Sports ("The realizations of King Zog - 1928/39" by Dr. Patrice Najbor - http://albania.dyndns.org/Presse/2008/01092008confroyaume.htm).
He has, moreover, organized and accompanied many humanitarian convoys in Albania, in particular, during the transition to democracy.
He occupies, in addition, the functions of Adviser near the representation of the Royal Family of Albania in Paris, and exercises, in the field of the management of heritage and real estate management. He has been associated founder of an council agency in communication on Internet and founding partner of a call-center specialised in the management of relationship with customers.
HISTORIA E SHQIPERISE
DHE E FAMILJES SE SAJ MBRETERORE 1443 � 2007
nga Patrice Najbor*
Int�rvista e autorit
N� k�te vep�r, jam perpjekur me vendos t� v�rtet�n historik� duke
paraqit me objektivitet ,vecanerisht n� saj t� burim�ve t� jashtme faktet dhe personat t� cil�t nuk jane njohur deri tani nga historiografia shqiptare.
K�shtu un� n� m�nyr� modeste jam munduar t� sjell� nj� kontribut ne rishikimin e historis� s� Shqip�ris�.
VELLIMI I
N� k�t� vellim une jam p�rqendruar kryesisht n� luften p�r pavar�si qe ze vendin kryesor dhe p�r k�te une kam studjuar veprimet e Fuqive t� Medha per t� ruejt ose zgjeru sferat e tyne t� influenc�s, si dhe rolin e tyre n� zgjedhjen e princit te Wied (1914).
Nj�koh�sisht une kam analizu politik�n e diskutushm� t� Esat Pash� Toptanit, i cili esht� konsideru nga shume shqiptar nj� tradh�tar kur pranoi dorezimin e qytetit t� Shkodres (23.04.1913) n� nji koh� kur nga ky veprim ai jo vetem shpetoi ushtrine e tij dhe armatimin nga nj� humbje e sigurt� (ushtria ishte e raskapitur pas disa muajve lufte) por edhe nd�rkombetarizoi k�te kriz� midis Shqip�rise dhe Malit te Zi.
Nga ky veprim i tij , ne madje mundemi me th�n� se ai ka qen� largpames dhe i shkath�t meq�n�se disa dit� me von� n�n presionin e Fuqive te Medha, mbreti Nikolla i Malit te Zi, u detyru me e kthy qytetin (shif "Ne sherbim te Frances nente vjet kujtime", vellimi III i Rajmond Puankare).
Me von� me shpalljen e Luftes se par� bot�rore, Esat Pasha esht� rrjeshtu menjihere n� anen e Aleateve ne krah t� te cileve ai luftoi dhe nga ana tjeter duke pranuar qe ushtria serbe e dermuar nga lufta t� terhiqej duke kaluar n�p�r Shqiperi ai shpetoi Frontin e lindjes si dhe vendosi Shqiperin� ne kampin e fitimtareve. VELLIMI II
N� vellimin e dyt� une paraqes periudhen e vit�ve nj�zet� duke sjell�, sidomos, nj� veshtrim t� ri persa i perket figurave t� Fan Nolit dhe Ahmet Zogut.
Ne kund�rshtim me ate q� p�r shume koh� esht� folur, Fan Noli, ishte larg te qenurit demokrat m�qen�se qeveria e tij bolshevike eci drejt diktatures duke shpallur n� t� gjithe vendin gjendjen e shtetrr�thimit, duke vendosur gjykatat e jasht�zakonshme dhe duke mos mbajtur premtimin e tij per t� organizu zgjedhjet.
Fan Noli nga ana tjet�r thoshte se "demokracia esht� nj� komedi hipokrite, parlamenti nj� morg, dhe zgjedhjet e lira nj� komedi e vertete". Logjikisht meq�n�se Fan Noli ishte, si mbas "historise zyrtare", demokrat, Ahmet Zogu duhej te ishte diktator ne nji kohe kur ai ishte nj� personalitet n� ngjitje i k�saj periudhe meq�n�se ka qen� m� radh� minister i mbrendshem, kryeminister, dhe pastaj President i Republik�s para se t� behej mbret e q� do t� mund t� fliste n� emer t� t� gjith� shqiptar�ve, teritori i t� cileve kishte qen� cunguar me 2/3 nga Konferenca e Ambasador�ve mbledhur ne Londer (29.07.1913).
Studimi i periudh�s zogiste tregon se mbreti Zog me realizimet e tij ne fushat institucionale, legjislative, edukative, sh�ndet�sore, ushtarake, diplomatike, ekonomike dhe n� drejtim te zhvillimit te nd�rtimit t� rrug�ve dhe t� infrastruktures se vendit ka vendosur bazat e nj� shteti modern, demokratik t� tipit perendimor dhe duke z�vend�suar te drejt�n e forces me forcen e te dejt�s, ai paraqitet si njeriu m� progresist i kohes (Shif punimet e konferenc�s shkencor nd�rkomb�tare organizuar nga Ministria e Kultur�s e Shqip�ris�, Q�ndra e Studimeve Albanologjike, Instituti i Historis� dhe Muzeu Historik Kombet�r me 01.09.2008 me teme : "Monarkia shqiptare 1928-1939" dhe sidomos nd�rhyrjen� e Patrice Najbor : "Realizimet e Mbretit Zog"). "Ataturku shqiptar" i v�tet� shfuqizoi feudalizmin, dekretoi shtetin laik dhe kontribuoi ne zhvillimin e ligjit per vendin e gruas n� shoq�rine shqiptare.
VELLIMI III
N� vellimin e tret� jam p�rpjekur me tregu udh�timin e gjate e t� veshtir� te familjes mbret�rore n� m�rgim dhe luften e vazhdueshme te mbretit Leka I per �lirimin e Ship�rise nga komunizmi dhe te Kosoves nga zgjedha Serbe.
Une sjell p�r k�te problem n� vellimin e V, dokumenta te shumt� , shpesh t� panjohur, t� veprim�ve t� ndryshme politik� te mbretit Leka. Mund t� themi se pertej mosmarr�veshjeve t� shqiptar�ve t� diaspor�s, mbreti Leka ka punuar per ribashkimin e kombit shqiptar.
Pastaj jam p�rpjekur me tregu gjithashtu se si Princi trash�gimtar Leka II esht� p�rgatitur me i sh�rbye vendit t� tij.
VELLIMI IV
N� vellimin e kat�rt un� tregoj kthimin e familjes mbret�rore n� Shqip�ri dhe rrethanat politike t� viteve 2000 ne Shqip�ri dhe ne rajon. Keto rrethana sollen pas nje rruge te gjate pavaresin� e Malit t� Zi (03.06.2006) pastaj t� Kosov�s (17.02.2008), kthimin ne pushtet t� Sali Berishes (03.09.2005) dhe tranzicionin e gjat� e v�shtir� t� demokratik, marrjen t� pandehur te Z. Ramush Haradinaj (07.03.2005), miratimin nga parlamenti t� ligjit p�r familjen mbret�rore (08.05.2003), kthimin e pallatit t� princeshave(05.11.2005), n�nshkrimin e Marreveshjes se Stabilizim Bashkimit (12.06.2006), si dhe vdekjen e presidentit Ibrahim Rugova (22.01.2006) dhe t� mbret�reshave Geraldine (22.10.2002) dhe Suzan (17.07.2004).
VELLIMI V Vellimi i pest� permban dokumenta t� arshivave, t� traktat�ve nd�rkombetar� dhe t� marr�veshjeve sekrete, t� letrave dhe pem�ve gjenealogjike. Duke botuar keto tekste origjinale n� tersine e tyre, une kam dashur me tregu me shum� se permendjen e thjesht� t� tyre, me qellim q� lexuesi t� ket� mund�si vet� t� shprehi mendimin e tij mbi faktet e treguara.
Libri perfundon me nj� bibliografi te pasur te veprave t� shekullit t� XV n� ditet tona.
* Dr Patrice Najbor
Dipllomuar n� Institutin e Studim�ve te Mardh�nieve Nd�rkomb�tare (ILERI) t� Parisit, titullar� i nj� dipllome t� studim�ve t� larta t� specializuara (DESS) t� diplomacis� dhe administrimit t� organizatave nd�rkomb�tare (Paris XI), doktor i shkencave politik�, ka realizuar nj� tez� mbi "Dykrenarja e Shqip�rise n� maredh�niet nd�rkomb�tare bashkohore" (Paris XI - 1992) dhe shume shkrime n� kuader te nj� dipllom� t� studim�ve t� thelluara (DEA) t� mbrojtjes dhe sigurimit europian (Lille II -1990) midis t� cileve "Sistemi dhe politika e sigurimit t� Shqiperis�" dhe "Ceshtja shqiptare e Kosov�s").
Ai esht� autor i "Dinastis� s� Zogut" 2002 dhe i "Historis� se Shqiperis� dhe i familjes s� saj mbret�rore 1443-2007)" n� pes� vellime 2008.
Ai nga ana tjeter ka organizue shoq�ru disa ndihma humanitare ne Shqip�ri, sidomos gjat� tranzicionit demokratik.
---------------------------------------------------
Gazeta Shqiptare 05/10/2008
Patrice Najbor : Kam rishkruar historin� e Shqip�ris�
� Admirina Pe�i
�Historia e Shqip�ris� dhe e familjes s� saj Mbret�rore 1443-2007�, e Patric Najbor �sht� nj� vep�r, n� t� cil�n ai p�rpiqet t� vendos� t� v�rtet�n historike duke paraqitur me objektivitet, ve�an�risht n� saj t� burimeve t� jashtme faktet dhe personat, t� cil�t nuk jan� njohur deri tani nga historiografia shqiptare.
Patric Najbor, doktor i shkencave politike dhe studiues francez i historis� mendon se Esat Pash� Toptani kishte nj� strategji t� tij�n kur e dor�zoi Shkodr�n dhe u t�rhoq bashk� me ushtrin� e tij nga qyteti, duke ua l�n� at� n� dor� malazezve. Sipas tij ai u tregua jo tradh�tar, por largpam�s dhe i shkath�t, meq�n�se disa dit� me von� n�n presionin e Fuqive te Medha, mbreti Nikolla i Malit te Zi, u detyrua ta kthente qytetin.
N� t� v�rtet� kjo �sht� vet�m nj� linj� n� librin e tij studimor �Historia e Shqip�ris� dhe e familjes s� saj Mbret�rore 1443-2007�, vep�r n� t� cil�n ai p�rpiqet t� vendos� t� v�rtet�n historike duke paraqitur me objektivitet, ve�an�risht n� saj t� burimeve t� jashtme faktet dhe personat, t� cil�t nuk jan� njohur deri tani nga historiografia shqiptare. Ai thot� se �n� m�nyr� modeste jam munduar t� sjell nj� kontribut n� rishikimin e historis� s� Shqip�ris�, aq i debatuar k�to koh�. Libri i cili �sht� botuar n� Franc� para pak dit�sh, �sht� i ndar� n� pes� v�llime. N� v�llimin e par� autori �sht� p�rqendruar kryesisht n� luft�n p�r pavar�si q� z� vendin kryesor dhe p�r k�t� ai ka studiuar veprimet e Fuqive t� M�dha p�r t� ruajtur ose zgjeruar sferat e tyre t� influenc�s, si dhe rolin e tyre n� zgjedhjen e princit Vilhelm Wied (1914). Po n� k�t� v�llim ai trajton edhe personazhin e Esat Pash� Toptanit, ku nd�r t� tjera shkruan: �Me shpalljen e Luft�s se Par� Bot�rore, Esat Pasha u rreshtua menj�her� n� an�n e Aleat�ve n� krah t� te cileve ai luftoi dhe nga ana tjet�r duke pranuar q� ushtria serbe e d�rmuar nga lufta t� terhiqej duke kaluar n�p�r Shqip�ri ai shp�toi Frontin e lindjes si dhe vendosi Shqip�rin� n� kampin e fitimtar�ve�.
Fan Noli dhe Ahmet Zogu
N� v�llimin e dyt� t� librit, autori paraqet periudh�n e viteve nj�zet� duke sjell�, sidomos, nj� veshtrim t� ri persa i perket figurave t� Fan Nolit dhe Ahmet Zogut.
�N� kund�rshtim me at� q� p�r shum� koh� �sht� folur, Fan Noli, ishte larg t� qenurit demokrat m�qen�se qeveria e tij bolshevike eci drejt diktatur�s duke shpallur n� t� gjithe vendin gjendjen e shtetrrethimit, duke vendosur gjykatat e jasht�zakonshme dhe duke mos mbajtur premtimin e tij p�r t� organizuar zgjedhjet.
Fan Noli nga ana tjet�r thoshte se �demokracia esht� nj� komedi hipokrite, parlamenti nj� morg, dhe zgjedhjet e lira nj� komedi e vertete�. Logjikisht meq�n�se Fan Noli ishte, si mbas �historise zyrtare�, demokrat, Ahmet Zogu duhej te ishte diktator n� nj� kohe kur ai ishte nj� p�rsonalitet n� ngjitje i k�saj periudhe meq�n�se ka qen� me radh� minister i mbrendsh�m, kryeminist�r, dhe pastaj President i Republik�s, para se t� behej mbret e q� do t� mund t� fliste n� emer t� t� gjith� shqiptar�ve, territori i t� cil�ve kishte qen� cunguar me 2/3 nga Konferenca e Ambasador�ve mbledhur ne Londer m� 29.07.1913...�
Sipas Patric Najbor, �studimi i periudh�s zogiste tregon se mbreti Zog me realizimet e tij n� fushat institucionale, legjislative, edukative, sh�ndet�sore, ushtarake, diplomatike, ekonomike dhe n� drejtim t� zhvillimit t� nd�rtimit t� rrug�ve dhe t� infrastruktur�s s� vendit ka vendosur bazat e nj� shteti modern, demokratik t� tipit perendimor dhe duke z�vend�suar t� drejt�n e forc�s me forc�n e t� drejt�s, ai paraqitet si njeriu m� progresist i koh�s. �Ataturku shqiptar� i v�tet� shfuqizoi feudalizmin, dekretoi shtetin laik dhe kontribuoi n� zhvillimin e ligjit per vendin e gruas n� shoq�rine shqiptare�.
P�rpjekjet e mbretit Leka I
N� v�llimin e tret� Najbor p�rpiqet t� tregoj� udh�timin e gjate e t� v�shtir� t� familjes mbret�rore n� m�rgim dhe luft�n e vazhdueshme t� mbretit Leka I p�r �lirimin e Ship�ris� nga komunizmi dhe t� Kosoves nga zgjedha Serbe.
Najbor na sjell p�r k�te problem n� vellimin e pest� edhe shum� dokumenta, shpesh t� panjohur, t� veprim�ve t� ndryshme politike t� mbretit Leka. �Mund t� themi se pertej mosmarr�veshjeve t� shqiptar�ve t� diaspor�s, mbreti Leka ka punuar per ribashkimin e kombit shqiptar�, shkruan Najbor. M� tej n� k�t� v�llim autori tregon se si Princi trash�gimtar Leka II esht� p�rgatitur p�r t�i sh�rbyer vendit t� tij.
Kthimi i familjes mbret�rore
N� vellimin e kat�rt Najbor tregon kthimin e familjes mbret�rore n� Shqip�ri dhe rrethanat politike t� viteve 2000 si n� Shqip�ri ashtu edhe n� rajon. K�to rrethana soll�n pas nj� rruge t� gjat� pavaresin� e Malit t� Zi 03.06.2006 pastaj t� Kosov�s 17.02.2008, kthimin ne pushtet t� Sali Berishes 03.09.2005 dhe tranzicionin e gjat� e t� v�shtir� demokratik, marrjen t� pandehur t� Ramush Haradinaj 07.03.2005, miratimin nga parlamenti t� ligjit p�r familjen mbret�rore 08.05.2003, kthimin e pallatit t� princeshave 05.11.2005, n�nshkrimin e Marr�veshjes s� Stabilizim Bashkimit 12.06.2006, si dhe vdekjen e presidentit Ibrahim Rugova 22.01.2006 dhe t� mbret�reshave Geraldin� 22.10.2002 dhe Suzan 17.07.2004.
Dokumneta nga arkivat
Vellimi i pest� i �ktij libri p�rmban dokumenta t� arkivave, t� traktateve nd�rkomb�tare dhe t� marr�veshjeve sekrete, t� letrave dhe pem�ve gjenealogjike. Duke botuar k�to tekste origjinale n� t�r�sin� e tyre, najbor tregon m� shum� se permendjen e thjesht� t� tyre, me qellim q� lexuesi t� ket� mund�si vet� t� shpreh� mendimin e tij mbi faktet e treguara. Libri p�rfundon me nj� bibliografi t� pasur t� veprave t� shekullit t� XV e deri n� dit�t tona.
---------------------------------------------------
http://www.gazeta-standard.com/tekst.php?idt=12057 23/10/2008
Shqip�ri blu, sipas Najbor
VIOLETA MURATI
Prej �43-s e deri n� 2007-n, familja mbret�rore shqiptare vjen me nj� tez� kritike; p�r t�u rishikuar prej historiografis� shqiptare. Kjo �k�rkes� e n�nvet�dijshme, rikthehet p�r pretendimin mbi t� v�rtet�n historike, ku historiani Dr. Patrice Najbor prezanton vepr�n e tij me pes� v�llime �Historia e Shqip�ris� dhe i familjes s� saj mbret�rore 1443-2007�. Najbor tregon se n� kuadrin e rishikimit t� historis� s� Shqip�ris� vjen dhe ky kontribut botues, duke paraqitur me objektivitet, p�rmes burimeve t� jashtme, faktet dhe personat, t� cil�t nuk jan� njohur deri tani nga historiografia shqiptare.
N� v�llimin e par�, Najbor �sht� p�rqendruar kryesisht n� luft�n p�r pavar�si, duke studiuar edhe veprimet e Fuqive t� M�dha p�r t� ruajtur ose zgjeruar sferat e tyre t� influenc�s, si dhe rolin e tyre n� zgjedhjen e princ Wied, n� 1914.
Nj�koh�sisht historiani merret edhe me analiz�n politike e t� diskutueshme t� Esat Pash� Toptanit, i cili �sht� konsideruar nga shum� shqiptar� si tradhtar, kur pranoi dor�zimin e qytetit t� Shkodr�s n� 1913, n� nj� koh� kur nga ky veprim, Najbor shkruan se ai jo vet�m shp�toi ushtrin� e tij dhe armatimin nga nj� humbje e sigurt (ku ushtria ishte e rraskapitur pas disa muajve luft�), por edhe nd�rkomb�tarizoi k�t� kriz� midis Shqip�ris� dhe Malit t� Zi. �Nga ky veprim i tij, ne, madje mund t� themi se ai ka qen� largpam�s dhe i shkath�t, meqen�se disa dit� me von� n�n presionin e Fuqive t� M�dha, mbreti Nikolla i Malit t� Zi u detyrua t� kthehej n� qytet.
M� von� me shpalljen e Luft�s s� Par� bot�rore, Esat Pasha �sht� rreshtuar menj�her� n� an�n e aleat�ve, n� krah t� t� cil�ve ai luftoi dhe nga ana tjet�r, duke pranuar q� ushtria serbe e d�rmuar nga lufta t� t�rhiqej. Duke kaluar n�p�r Shqip�ri, ai shp�toi Frontin e Lindjes, si dhe vendosi Shqip�rin� n� kampin e fitimtar�ve�, - shkruan historiani.
Nd�rsa n� v�llimin e dyt� ai ndalet n� periudh�n e viteve �20-t�, duke sjell� sidomos nj� v�shtrim t� ri p�r sa u p�rket figurave t� Fan Nolit dhe Ahmet Zogut.
�Studimi i periudh�s zogiste tregon se mbreti Zog me realizimet e tij n� fushat institucionale, legjislative, edukative, sh�ndet�sore, ushtarake, diplomatike, ekonomike dhe n� drejtim t� zhvillimit t� nd�rtimit t� rrug�ve dhe t� infrastruktur�s s� vendit ka vendosur bazat e nj� shteti modern, demokratik t� tipit per�ndimor dhe duke z�vend�suar t� drejt�n e forc�s me forc�n e s� drejt�s, ai paraqitet si njeriu m� progresist i koh�s (Shih punimet e konferenc�s shkencore nd�rkomb�tare, organizuar nga Ministria e Kultur�s e Shqip�ris�, Qendra e Studimeve Albanologjike, Instituti i Historis� dhe Muzeu Historik Komb�tar me 01.09.2008 me tem�: "Monarkia shqiptare 1928-1939" dhe sidomos nd�rhyrjen e Patrice Najbor: "Realizimet e Mbretit Zog).
�N� v�llimin e tret� jam p�rpjekur t� tregoj udh�timin e gjat� e t� v�shtir� t� familjes mbret�rore n� m�rgim dhe luft�n e vazhdueshme t� mbretit Leka I p�r �lirimin e Shqip�ris� nga komunizmi dhe t� Kosov�s nga zgjedha Serbe�.
Por n� an�n tjet�r, Najbor na sqaron se n� v�llimin e kat�rt, libri pajiset me dokumente t� shumta, shpesh t� panjohura, t� veprimeve t� ndryshme politike t� mbretit Leka, ku konstaton se p�rtej mosmarr�veshjeve t� shqiptar�ve t� diaspor�s, mbreti Leka ka punuar p�r ribashkimin e kombit shqiptar.
Ky dokumentacion pasohet dhe n� v�llimin e pest�, duke p�rmbajtur dokumente arshivore, t� traktateve nd�rkomb�tare dhe t� marr�veshjeve sekrete, t� letrave dhe pem�ve gjenealogjike. �Duke botuar k�to tekste origjinale n� t�r�sin� e tyre, kam dashur t� tregoj m� shum� se p�rmendjen e thjesht� t� tyre, me q�llim q� lexuesi t� ket� mund�si q� t� shpreh� vet� mendimin e tij mbi faktet e treguara.
Dr. Patrice Najbor �sht� diplomuar n� Institutin e Studimeve t� Marr�dh�nieve Nd�rkomb�tare (ILERI) t� Parisit, titullar i nj� diplome t� studimeve t� larta t� specializuara (DESS) t� diplomacis� dhe administrimit t� organizatave nd�rkomb�tare (Paris XI), doktor i shkencave politike, ka realizuar nj� teze mbi "Dykrenarja e Shqip�ris� n� marr�dh�niet nd�rkomb�tare bashk�kohore" (Paris XI - 1992) dhe shum� shkrime n� kuad�r t� nj� diplome t� studimeve t� thelluara (DEA) t� mbrojtjes dhe sigurimit evropian (Lille II -1990) midis t� cil�ve "Sistemi dhe politika e sigurimit t� Shqip�ris�" dhe "��shtja shqiptare e Kosov�s". Ai �sht� autor edhe i "Dinastis� se Zogut" 2002.
---------------------------------------------------
N� k�to v�llime ai p�rpiqet t� vendos� t� v�rtet�n historike duke paraqitur me objektivitet, ve�an�risht n� saje t� burimeve t� jashtme, faktet dhe personat, t� cil�t nuk jan� njohur deri tani nga historiografia shqiptare.
Libri i cili �sht� botuar n� Franc� para pak dit�sh, �sht� i ndar� n� pes� v�llime.
N� v�llimin e par� autori �sht� p�rqendruar kryesisht n� luft�n p�r pavar�si q� z� vendin kryesor dhe p�r k�t� ai ka studiuar veprimet e Fuqive t� M�dha p�r t� ruajtur ose zgjeruar sferat e tyre t� influenc�s, si dhe rolin e tyre n� zgjedhjen e princit Vilhelm Wied (1914). Po n� k�t� v�llim ai trajton edhe personazhin e Esat Pash� Toptanit, ku nd�r t� tjera shkruan: �Me shpalljen e Luft�s se Par� Bot�rore, Esat Pasha u rreshtua menj�her� n� an�n e Aleat�ve n� krah te t� cil�ve ai luftoi dhe nga ana tjet�r duke pranuar q� ushtria serbe e d�rmuar nga lufta t� t�rhiqej duke kaluar n�p�r Shqip�ri ai shp�toi Frontin e lindjes si dhe vendosi Shqip�rin� n� kampin e fitimtar�ve�.
Ai thot� se n� m�nyr� modeste �sht� munduar t� sjell nj� kontribut n� rishikimin e historis� s� Shqip�ris�.
N� v�llimin e dyt� t� librit, autori paraqet periudh�n e viteve nj�zet� duke sjell�, sidomos, nj� v�shtrim t� ri sa u p�rket figurave t� Fan Nolit dhe Ahmet Zogut.
�N� kund�rshtim me at� q� p�r shum� koh� �sht� folur, Fan Noli, ishte larg t� qenurit demokrat meqen�se qeveria e tij bolshevike eci drejt diktatur�s duke shpallur n� t� gjith� vendin gjendjen e shtetrrethimit, duke vendosur gjykatat e jasht�zakonshme dhe duke mos mbajtur premtimin e tij p�r t� organizuar zgjedhjet�, shprehet, n� nj� rast, ai.
Sipas Patric Najbor, studimi i periudh�s zogiste tregon se mbreti Zog me realizimet e tij n� fushat institucionale, legjislative, edukative, sh�ndet�sore, ushtarake, diplomatike, ekonomike dhe n� drejtim t� zhvillimit t� nd�rtimit t� rrug�ve dhe t� infrastruktur�s s� vendit ka vendosur bazat e nj� shteti modern, demokratik t� tipit per�ndimor dhe duke z�vend�suar t� drejt�n e forc�s me forc�n e t� drejt�s, ai paraqitet si njeriu m� progresist i koh�s. ��Ataturku shqiptar� i v�rtet� shfuqizoi feudalizmin, dekretoi shtetin laik dhe kontribuoi n� zhvillimin e ligjit p�r vendin e gruas n� shoq�rin� shqiptare�, ka shkruar Najbor, i cili �sht� doktor i shkencave politike dhe studiues francez i historis�.
N� v�llimin e tret� Najbor p�rpiqet t� tregoj� udh�timin e gjate e t� v�shtir� t� familjes mbret�rore n� m�rgim dhe luft�n e vazhdueshme t� mbretit Leka I p�r �lirimin e Shqip�ris� nga komunizmi dhe t� Kosov�s nga zgjedha Serbe.
Najbor na sjell p�r k�t� problem n� v�llimin e pest� edhe shum� dokumente, shpesh t� panjohura, t� veprimeve t� ndryshme politike t� mbretit Leka.
N� v�llimin e kat�rt Najbor tregon kthimin e familjes mbret�rore n� Shqip�ri dhe rrethanat politike t� viteve 2000 si n� Shqip�ri ashtu edhe n� rajon.
Nd�rsa, V�llimi i pest� i k�tij libri p�rmban dokumente t� arkivave, t� traktateve nd�rkomb�tare dhe t� marr�veshjeve sekrete, t� letrave dhe pem�ve gjenealogjike. Duke botuar k�to tekste origjinale n� t�r�sin� e tyre, Najbor tregon m� shum� se p�rmendjen e thjesht� t� tyre, me qellim q� lexuesi t� ket� mund�si vet� t� shpreh� mendimin e tij mbi faktet e treguara. Libri p�rfundon me nj� bibliografi t� pasur t� veprave t� shekullit t� XV-t� e deri n� dit�t tona.
Dr. Patrice Najbor �sht� diplomuar n� Institutin e Studimeve t� Marr�dh�nieve Nd�rkomb�tare (ILERI) t� Parisit, titullar i nj� diplome t� studimeve t� larta t� specializuara (DESS) t� diplomacis� dhe administrimit t� organizatave nd�rkomb�tare (Paris XI), doktor i shkencave politike, ka realizuar nj� teze mbi "Dykrenarja e Shqip�ris� n� marr�dh�niet nd�rkomb�tare bashk�kohore" (Paris XI - 1992) dhe shum� shkrime n� kuad�r t� nj� diplome t� studimeve t� thelluara (DEA) t� mbrojtjes dhe sigurimit europian (Lille II -1990) midis t� cil�ve "Sistemi dhe politika e sigurimit t� Shqip�ris�" dhe "��shtja shqiptare e Kosov�s". Ai �sht� autor edhe i "Dinastis� se Zogut" 2002.
---------------------------------------------------
e shtun� , 10 janar 2009
Koment / Historia e Shqip�ris� n� foto
Shkruar nga Valter Gjoni  |
|---|
| Historia e Shqip�ris�, n� t� gjith� hakun kohor t� ekzistenc�s s� kombit ton� dhe t� gjith� gjeografis� s� shtrirjes s� k�tij kombi �sht� b�r� objekt studimi p�r mjaft� personalitete t� fush�s s� historis� s� vendit dhe t� huaj. Tashm� mund t� themi se botimet historike edhe nga studiues t� huaj jan� t� shumta. K�to botime po pasurojn� fondin historiografik shqiptar me analiza, fakte t� reja nga kancelarit� bot�rore, me dokumente me foto, por mbi t� gjitha, larmi po sjellin k�ndv�shtrimet e studiuesve q� po trajtojn� historin� e vjet�r dhe t� re t� Shqip�ris�. Koh�t e fundit po qarkullon n� Franc� dhe m� pak n� vendin ton�, deri tani vet�m n� gjuh�n fr�ngjisht, nj� botim voluminoz (5 volume), �Historia e Shqip�ris� dhe e familjes s� saj mbret�rore 1443 � 2007� nga studiuesi francez Patrice Najbor. Kush �sht� Patrice Najbor, doktor i shkencave politike Diplomuar n� Institutin e Studimeve te Marr�dh�nieve Nd�rkomb�tare (ILERI) t� Parisit. Titullar i nj� diplome t� studimeve t� larta t� specializuara (DESS) p�r diplomaci dhe administrimi t� organizatave nd�rkomb�tare (n� Universitetin Paris XI). Doktor i Shkencave Politike, duke realizuar tez�n �Dykrenarja e Shqip�ris� n� marr�dh�niet nd�rkomb�tare bashk�kohore� (n� Universitetin Paris XI - 1992). N� kuad�r t� nj� diplome t� studimeve t� thelluara (DEA) t� mbrojtjes dhe sigurimit evropian (n� Universitetin Lille II -1990) mbron tezat 1. �Sistemi dhe politika e sigurimit t� Shqip�ris� 2. ���shtja shqiptare e Kosov�s�. Ai �sht� autor i librit �Dinastia e Zogut�, 2002 dhe s� fundmi, i �Historis� se Shqip�ris� dhe i familjes s� saj mbret�rore 1443-2007� n� pes� v�llime, botuar m� 2008. Shihet qart� q� dr. Najbor �sht� tashm� ekspert i ��shtjes shqiptare dhe kosovare dhe �sht� shpesh i pranish�m n� rajon kur ka evenimente t� ndryshme t� karakterit historik. Vet� autori p�r vepr�n shprehet: �N� k�t� vep�r, jam p�rpjekur t� vendos t� v�rtet�n historike duke paraqitur me objektivitet, ve�an�risht n� saje t� burimeve t� jashtme, faktet dhe personat t� cil�t nuk jan� njohur deri tani nga historiografia shqiptare. K�shtu un� n� m�nyr� modeste jam munduar t� sjell nj� kontribut n� rishikimin e Historis� s� Shqip�ris�. N� v�llimin e par� autori ka trajtuar me kujdes prejardhjen historike t� shqiptar�ve duke ardhur kronologjikisht me evenimentet historike t� kat�r shekujve, duke trajtuar ngjarje dhe veprimtar� t� historis� son� n� baz� t� trajtesave historike t� gjendura n� kronikat, bibliografit� dhe arkivat historike bot�rore. M� pas n� k�t� v�llim autori p�rqendrohet n� luft�n p�r pavar�si duke analizuar veprimtarin� diplomatike t� Ismail Qemalit me dokumente q� p�r autorin jan� ekskluzive dhe q� lexuesi i sheh p�r her� t� par�. V�llimi I mbyllet me nj� studim tjet�r q� z� vend t� r�nd�sish�m dhe ku duket qart� studimi prej tij si ekspert i historis� s� diplomacis� bot�rore i veprimeve t� Fuqive t� M�dha p�r t� ruajtur ose zgjeruar sferat e tyre t� influenc�s, si dhe rolin e tyre n� zgjedhjen e princit Vilhem Wied (1914). Nj�koh�sisht dr. Najbor ka analizuar politik�n e diskutueshme t� Esat Pash� Toptanit, i cili �sht� analizuar nga k�ndv�shtrime t� ndryshme historike dhe �sht� konsideruar nga shume studiues si nj� tradhtar kur pranoi dor�zimin e qytetit t� Shkodr�s m� 23.04.1913, n� t� nj�jt�n koh� kur personaliteti i shquar Raimond Puankare ish-president dhe ish-kryeminist�r i Franc�s gjat� k�saj periudhe, n� vepr�n e tij �N� sh�rbim t� Franc�s, n�nt� vjet kujtime�, konstaton se nga ky veprim jo vet�m shp�toi ushtrin� e tij dhe armatimin nga nj� humbje e sigurt dhe popullsin� nga nj� gjenocid masiv, por edhe nd�rkomb�tarizoi k�t� kriz� midis Shqip�ris� dhe Malit t� Zi, meqen�se disa dit� m� von� n�n presionin e Fuqive t� M�dha, mbreti Nikolla i Malit t� Zi e riktheu qytetin q� p�r disa koh� u vet�qeveris. V�llimi mbyllet me veprimtarin� aktive t� patriot�ve shqiptar� gjat� Luft�s s� Par� Bot�rore, t� cil�t b�n� q� vendi yn� t� rreshtohej n� an�n e aleateve, n� krah t� t� cil�ve ai luftoi, dhe nga ana tjet�r, duke ndikuar q� ushtria serbe e d�rmuar nga lufta t� t�rhiqej n�p�r Shqip�ri. Veprim q� favorizoi Frontin e Lindjes dhe q� vendosi Shqip�rin� n� kampin e fitimtar�ve. * * * N� v�llimin e dyt� dhe t� tret� paraqitet periudha e viteve �20 deri �39 , duke sjell� sidomos nj� v�shtrim t� ri p�rsa iu p�rket dy figurave antagoniste t� sken�s historike t� koh�s, asaj t� Fan Nolit dhe Ahmet Zogut. N� kund�rshtim me at� q� �sht� folur p�r shum� koh� prej �historis� zyrtare�, p�r t� cil�n Fan Noli ishte demokrat dhe Ahmet Zogu duhej t� ishte diktator, autori sjell fakte q� d�shmojn� kund�rshti; �meqen�se qeveria e tij (Nolit) eci drejt diktatur�s, duke shpallur n� t� gjith� vendin gjendjen e shtetrrethimit, duke vendosur gjykatat e jasht�zakonshme dhe duke mos mbajtur premtimin e tij p�r t� organizuar zgjedhjet�. Nd�rsa duke analizuar sundimin e periudh�s zoriste, duket se me realizimet e tij n� fushat institucionale, legjislative, edukative, sh�ndet�sore, ushtarake, diplomatike, ekonomike dhe n� drejtim t� zhvillimit t� nd�rtimit t� rrug�ve dhe t� infrastruktur�s se vendit ka vendosur bazat e nj� shteti modern t� tipit per�ndimor. Mjaft t� larmishme jan� edhe faktet historike q� lidhen me marr�dh�niet nd�rkomb�tare t� vendit ton� dhe ve�an�risht ato mes Italis�, Gjermanis� dhe Shqip�ris�, t� cilat mbyllen me pushtimin e vendit ton� nga Italia, duke �elur nj� vijim t� kronologjis� historike, at� q� autori e konsideron shtegtimi i gjat� e i v�shtir� i familjes mbret�rore n� m�rgim, luft�n e vazhdueshme t� mbretit Zog p�r �lirimin e Shqip�ris� nga komunizmi, duke sjell� fakte t� reja t� p�rpjekjeve edhe p�r �lirimin e Kosov�s nga zgjedha serbe. Ashtu si gjat� gjith� vepr�s, autori nuk l� pa evidentuar edhe antagonist�t ose opozitar�t, ndaj n� k�t� v�llim z�n� vend fakte historike p�r Partin� Komuniste, forcat partizane, misionet aleate, veprimet politike n� pik�n historikisht m� t� dob�t, qytetin e Mitrovic�s etj. V�llimi i IV �sht� nj� v�llimi intim i familjes mbret�rore shqiptare, q� si pjes� e historis�, z� vend n� shum� evenimente t� historis�. P�r k�t� v�llim autori shprehet: �Un� sjell n� k�t� v�llim, dokumente t� shumta, shpesh t� panjohura, t� veprimeve t� ndryshme politik� t� prestar�ve hierarkik� t� familjes mbret�rore. Mund t� themi se p�rtej mosmarr�veshjeve t� shqiptar�ve, kjo familje ka punuar p�r ribashkimin e kombit shqiptar si me veprimtarin e Lek�s I, ashtu dhe me p�rpjekjet e Lek�s II p�r t�u p�rgatitur me i sh�rbye vendit t� tij�. N� k�t� v�llim dhe n� vazhdim duket qart� lufta e kombit shqiptar p�r demokraci n� territorin shqiptar dhe lufta p�r pavar�si n� territorin kosovar. N� asnj� moment gjat� gjith� vepr�s autori nuk e ka par� t� ve�uar zhvillimin historik n� Shqip�ri dhe Kosov�. P�r gjat� gjith� vepr�s, faktet vin� t� nd�rlidhura duke e unifikuar me kujdes historin� e trojeve shqiptare. Nj� arkiv fotografik dhe Dokumentar i historis� s� kombit ton� Rrall� q�llon q� botimet historike t� jen� t� ilustruara kaq dendur me foto, dokumente, faksimile gazetash dhe librash, me faksimile dokumentesh origjinale, hartografi t� situatave t� ndryshme historike etj. N� t� gjitha ngjarjet historike t� trajtuara n� vep�r dhe p�r t� gjith� personazhet q� ajo p�rmend. Vepra historike dhe voluminoze e dr. Patric Najbor �sht� krahas botimit dokumentar edhe nj� arkiv i r�nd�sish�m, me foto dhe dokumente shum� t� r�nd�sishme historike dhe dokumentare. Rreth 3500 ilustrime figurative (k�shtu po e em�rtoj k�t� fond t� pasur me foto, dokumente, faksimile gazetash, librash, dokumentesh origjinal e hartografi) jan� p�rdorur me kujdes dhe origjinalitet, sa t� gjith� v�llimet duken si nj� pjes�, nd�rsa teksti i shkuar dhe materiali figurativ jan� nd�rthurur dhe duken si di�itura t� nj�ra-tjetr�s. Pa hezitim, kjo vep�r historike dhe dokumentare mund t� renditet n� botimet e koh�ve t� fundit edhe me titullin �Historia e ilustruar e Shqip�ris�. Domosdoshm�ria e p�rkthimit dhe botimit n� shqip Vepra p�r �do ngjarje q� ka ndodhur n� vendin ton� ka dhe analiz�n, komentin, vler�simin dhe ilustrimin, por vepra ka edhe mendimin dhe analiz�n origjinale q� her�-her� ka dhe kund�rshti nga historiografia skematike q� vazhdon t� jet� prezent edhe n� dit�t tona. Ndaj e shoh t� arsyeshme t� b�j prezente domosdoshm�rin� e p�rkthimit dhe botimit n� shqip t� k�saj vepre, me q�llim q� faktet e reja t� saj t� mos ngelen vet�m p�r nj� grup t� vog�l njer�zish. |
---------------------------------------------------
Revista Mbret�ria Shqiptare - Octobre 2008 - revista.emathia@gmail.com
Revista Mbret�ria Shqiptare - Decembre 2008 - revista.emathia@gmail.com
---------------------------------------------------
Emathia - N�1 - 2009 - revista.emathia@gmail.com
HISTORIA E SHQIP�RIS� DHE FAMILJES MBRET�RORE 1443-2007
�Histoire de l�Albanie et de sa Maison Royale 1443-2007� �sht� libri m� i fundit i studjuesit francez Patric Najbor, i cili po qarkullon koh�t e fundit n� Franc� dhe m� pak n� vendin ton� n� gjuh�n fr�nge. Ky botim voluminoz: �Historia e Shqip�ris� dhe e familjes s� saj mbret�rore 1443-2007�, �sht� i p�rfshir� n� pes� volume.
V�llimi I, �Lufta p�r pavar�si e shqiptar�ve 1443-1925�, paraqet p�rpjekjet shekullore t� kombit shqiptar, p�r m�vet�si e sovranitet, veprimet e Fuqive t� M�dha p�r t� ruajtur ose zgjeruar sferat e tyre t� influenc�s, si dhe rolin e tyre n� zgjedhjen e princ Wied (Vidit) m� 1914, politik�n e diskutushme t� Esat pash� Toptanit, i cili �sht� konsideruar nga shum� shqiptar� tradh�tar, kur pranoi dor�zimin e qytetit t� Shkodr�s m� 1913, n� nj� koh� kur nga ky veprim, ai jo vet�m shp�toi ushtrin� e tij dhe armatimin nga nj� humbje e sigurt�, pasi ushtria ishte e raskapitur pas disa muajve luft�, por dhe nd�rkomb�tarizoi k�t� kriz� midis Shqip�ris� e Malit t� Zi. Nga ky veprim i tij, sot themi, se ai ka qen� largpam�s dhe i shkath�t, meqen�se disa dit� m� von�, n�n presionin e Fuqive t� M�dha, mbreti Nikolla i Malit t� Zi u detyrua t�ua kthej� qytetin shqiptar�ve.
V�llimi II, �Periudha zogiste dhe krijimi i Shqip�ris� moderne, 1925-1939�. N� k�t� vellim dr. Najbor paraqet periudh�n e viteve �20, duke sjell� nj� veshtrim t� ri p�rsa i p�rket figurave t� Fan S. Nolit dhe Ahmet Zogut. N� kund�rshtim me at� q� p�r shum� koh� �sht� folur, Fan Noli ishte larg t� qenurit demokrat. Qeveria e tij bolshevike eci drejt diktatur�s duke shpallur n� t� gjith� vendin gjendjen e shtetrrethimit, duke vendosur gjykatat e jasht�zakonshme dhe duke mos mbajtur premtimin e tij p�r t� organizuar zgjedhje t� lira. Studimi i k�saj periudhe tregon se mbreti Zog, me realizimet e tij n� fushat institucionale, legjislative, edukative, sh�ndet�sore, ushtarake, diplomatike, ekonomike dhe n� drejtim t� zhvillimit t� nd�rtimit t� rrug�ve dhe t� infrastruktur�s s� vendit, ka vendosur bazat e nj� shteti modern, demokratik t� tipit perendimor dhe duke z�vend�suar t� drejt�n e forc�s, me forc�n e s� drejt�s, ai paraqitet si njeriu m� progresist i koh�s. Ahmet Zogu, �Ataturku shqiptar�, shfuqizoi feudalizmin, dekretoi shtetin laik dhe kontribuoi n� zhvillimin e ligjit p�r vendin e gruas n� shoq�rin� shqiptare.
V�llimi III, �Familja mbret�rore n� m�grim, 1939-2002�. N� v�llimin e tret� autori tregon udh�timin e gjat� e t� v�shtir� t� familjes mbret�rore n� m�rgim dhe luft�n e vazhdueshme t� mbretit Leka I p�r �lirimin e Ship�ris� nga komunizmi dhe t� Kosov�s nga zgjedha serbe. Dr. Patrice Najbor sjell p�r k�t� problem, shpesh t� panjohur, veprimtarit� e ndryshme politike t� mbretit Leka I. P�rtej
mosmarveshjeve t� shqiptar�ve t� diaspor�s, mbreti Leka I ka punuar p�r ribashkimin e kombit shqiptar, nd�rsa princi trash�gimtar, Leka II, �sht� p�rgatitur p�r t�i sh�rbyer vendit t� tij.
V�llimi IV, �Kthimi p�rfundimtar i familjes mbret�rore n� Shqip�ri, 2002-2007�. K�tu p�rshkruhet kthimi i familjes mbret�rore n� atdhe dhe rrethanat politike n� Shqip�ri e rajon. K�to rrethana soll�n pas nj� rruge t� gjat� pavar�sin� e Malit t� Zi dhe Kosov�s, kthimin n� pushtet t� Sali Berish�s dhe tranzicionin e gjat� e t� v�shtir� demokratik, marrjen t� pandehur nga gjykata e Hag�s nj�rin nga komandant�t e U�K-s�, Ramush Haradinajn, miratimin nga kuvendi i Shqip�ris� t� ligjit p�r familjen mbret�rore, kthimin e pallatit t� princeshave, n�nshkrimin e Marr�veshjes s� Stabilizim-Bashkimit, si dhe vdekjen e presidentit Ibrahim Rugova e t� mbret�reshave Geraldin� e Suzan�.
V�llimi V, �Dokumenta�. V�llimi i pest� p�rmban dokumenta t� arshivave, traktateve nd�rkombetar� dhe t� marr�veshjeve sekrete, letrave e pem�ve gjenealogjike. Duke botuar k�to tekste origjinale n� t�rsin� e tyre, autori n�p�rmjet p�rshkrimit t� thjesht� synon q� lexuesi t� ket� mund�si vet� t� shpreh� mendimin e tij mbi faktet e treguara. Libri p�rfundon me nj� bibliografi t� pasur t� veprave q� nga shekulli XV, deri n� dit�t tona. Rrall� q�llon q� botimet historike t� jen� t� ilustruara kaq dendur me foto, dokumente, faksimile gazetash e librash, dokumentesh origjinal�, hartografi t� situatave t� ndryshme historike etj, n� t� gjitha ngjarjet historike t� trajtuara n� vep�r dhe p�r t� gjith� personazhet q� ajo p�rmend. Vepra historike e voluminoze e dr. Patric Najbor, krahas botimit dokumentar, �sht� dhe nj� arkiv i r�nd�sish�m me foto dhe dokumente shum� t� r�nd�sishme historike dhe dokumentare.
Shpresojm�, q� s� shpejti, k�t� p�rmbledhje do ta ken� n� dor� dhe lexuesit e gjuh�s shqipe.
---------------------------------------------------
Agjencioni FLOART - PRESS
http://floart-press.blogspot.com/2008/10/historia-e-shqiperise-dhe-e-familjes_06.html
---------------------------------------------------
http://www.shqip.dk/modules.php?name=News&file=print&sid=17458
http://www.albanian.com/v4/showthread.php?t=22946
http://www.albanian.com/v4/showthread.php?p=663362
http://www.mekulipress.com/?m=shfaqart&aid=1075
http://united-albania.blogspot.com/2009_02_08_archive.html
---------------------------------------------------
http://www.panorama.com.al/index.php?id=30859
Sk�nder Zogu: Mbreti i vler�sonte shum� grat�
� Vendosur: 22/07/2009 - 08:08
Alma Mile
Prej disa muajsh Sk�nder Zogu �sht� ulur t� shkruaj� jet�n e tij. Si nipi i Mbretit Zog I, ai ka shum� p�r t� treguar. Ishte vet�m 6 vje� kur u largua nga Shqip�ria dhe adoleshent, kur mbeti jetim dhe u rrit nga Mbreti dhe Mbret�resha Geraldin�. N� muajin prill, ai erdhi n� Shqip�ri p�r t� festuar dit�lindjen e djalit t� Mbretit Zog I, Lek�s. Teksa bisedonte p�r p�rkthimin n� shqip t� librit t� Dr.Patrice Najbor, �Historia e Shqip�ris� dhe Familjes Mbret�rore t� saj�, i botuar pak koh� m� par� n� gjuh�n fr�nge, dikush i shtyn n� mendje t� shkruaj kujtimet. M� mir� se ai nuk e njeh kush historin� e Familjes Mbret�rore. �Mendoj se nj� person si ju ka shum� p�r t� treguar. Kujtimet tuaja nuk jan� vet�m nj� rr�fim p�r jet�n tuaj personale, por d�shmi q� do t�i sh�rbejn� historis�, duke treguar m� shum� detaje nga jeta juaj, n� momente t� caktuara t� koh�s s� m�rgimit pran� Mbretit Zog I dhe njer�zve q� bashk�punuan me k�t� figur� komb�tare p�r t� mir�n e atdheut ton�, i kishte th�n� drejtorja e Sht�pis� Botues �55�. �Edhe un� e pranova k�t� vler�sim�, - thot� Sk�nder Zogu. Ende pa p�rfunduar kujtimet e tij, ai tregon se �do p�rmbaj� ky lib�r. Ai tregon p�r marr�dh�niet e tij me Familjen Mbret�rore, me Mbretin Zog dhe n� ve�anti me n�n�n Mbret�resh�, me t� cil�n kishte nj� marr�dh�nie t� ve�ant�.
N� �m�nyr� keni menduar t�i rr�feheni lexuesit?
Un� mendoj se ky shkrim do t� p�rfshij� episode t� nj� kohe t� gjat� n� m�rgim. Do t� rr�fej p�r aktivitetin e Familjes Mbret�rore n� favor t� �lirimit t� popullit shqiptar nga diktatura komuniste dhe p�rpjekjet n� favor t� pavar�sis� s� Kosov�s. Padyshim do t� sh�noj� edhe rolin e N�n�s Mbret�resh� Geraldin�, Mbretit Leka I dhe personaliteteve t� ndryshme shqiptare, q� ia kushtuan jet�n popullit ton�. Natyrisht nuk do t� mungojn� dhe disa ngjarje �humoristike� q� kam jetuar n� Turqi, n� Egjipt, n� Franc�, Angli e shtete t� tjera q� pata rastin t� vizitoj dhe q� kan� lidhje me shqiptar�t.
Z. Sk�nder po shkruani kujtimet tuaja, na tregoni pak historin� tuaj, n� �far� rrethanash u mor�t n�n �kujdestarin� e Mbretit Zog?
N� at� koh� p�rpara pushtimit fashist, un� isha i vog�l dhe nipi i �preferuar� i mbretit ishte Tati Kryeziu, djali i Cena Beut dhe Princesh� Nafijes, motr�s s� mbretit dhe tim eti. Un� dhe motra ime Elvira, mbas vdekjes s� n�n�s son�, jetonim pran� Mbretit me Princeshat, pasi babai yn� u rimartua me Zonj�n Hyrrijet Allaj, nga Elbasani, n�na q� na rriti me shum� kujdes dhe dashuri. M� 7 prill 1939 isha 6 vje� dhe u larguam nga atdheu me babain, n�n�n dhe motrat Vera, Melita dhe v�llez�rit Mirgin dhe Genci p�r n� Shkup dhe nga andej p�r n� Stamboll, ku u bashkuam me Familjen mbret�rore. D�shira e babait tim ishte t� stabilizoheshim n� Turqi, ku kishte mbaruar studimet e larta p�r Drejt�si (Darusaffaka) dhe ku gjendeshin shum� shqiptar� nacionalist�. Mbreti me familjen u larguan p�r n� Evrop� (Franc�, Angli). Gjat� koh�s q� q�ndruam n� Turqi, Mbreti me mund�sit� e tij na ndihmoi p�r t� p�rballuar jetes�n dhe mbas vdekjes s� babait ton�, n� 1944, na mori pran� tij n� Egjipt, n� Aleksandri n� vitin 1947.
�far� kujtoni m� s� shumti prej Mbretit Zog, si ishte personaliteti i tij?
Mbreti Zog I si person, nuk i ishte dedikuar vet�m interesave komb�tare, por mbante me dinjitet familjen dhe ndihmonte edhe kund�rshtar�t e tij q� erdh�n n� Egjipt. Ai na shtiu n� zem�r shqiptarizmin, duke na m�suar t�i sh�rbejm� interesave komb�tare me shum� sakrifica, p�r bashkimin e shqiptar�ve q� vepronin kund�r regjimit sllavo-komunist dhe n� favor t� s� drejtave legjitime t� shqiptar�ve t� �am�ris�. Nj� nga cil�sit� e tij ishte vler�simi i rolit t� gruas shqiptare dhe respekti i ve�ant� q� kishte p�r t� gjitha n�nat shqiptare q� vuanin.
Sa ka ndikuar ai n� formimin tuaj?
Personalisht i jam shum� mir�njoh�s p�r edukimin dhe ekzistenc�n, q� na siguroi Mbreti Zog. N� nj� koh� kur kushtet ishin shum� t� v�shtira, N�na Mbret�resh� me mund�sit� q� pat�n m� d�rgoi n� Angli, n� universitet, pasi mbarova gjimnazin n� Egjipt. N� saj�n e saj mbarova studimet e larta si inxhinier kimist dhe sigurova jetes�n, duke u pun�suar n� Franc�, p�rpara vdekjes s� Mbretit.
N� kujtimet tuaja do p�rfshini edhe nj� let�rk�mbim shum� t� pasur q� keni pasur me N�n�n Mbret�resh�, p�rse flitet m� s� shumti n� to?
P�r sa i takon let�rk�mbimit t� N�n�s Mbret�resh�, Geraldin�s, m� par� do t� doja t� theksoja faktin, q� ajo m� konsideronte si nipin e saj t� �preferuar�!! Kemi mbajtur lidhje t� ngushta me takime ose korrespondenc�. Flisnim p�r ��shtje nga m� t� ndryshmet, p�r zhvillimin e kultur�s shqiptare n� emigracion, p�r t� organizuar ndihma humanitare me an�n e motr�s s� saj, Zonj�s Sylviane Muselier dhe mikut t� ngusht� t� Oborrit mbret�ror Z. Hylle Spahija, por jo vet�m p�r refugjat�t, por edhe p�r shqiptar�t n� atdhe dhe n� Kosov�. Kemi vepruar p�r t� ruajtur traditat tona dhe p�r t� festuar datat historike bashk� me emigracionin n� Belgjik�, n� Kanada, n� Shtetet e Bashkuara t� Amerik�s, apo n� Australi e n� Franc�. N�na Mbret�resh� dhe Mbreti Leka I, ishin n� per�ndim dhe n� letrat q� m� d�rgonte ishte e qart� se mendonte p�r t� ardhmen e Shqip�ris�, por edhe t� djalit t� saj, Mbreti Leka I dhe Princit Leka II si do t� mund t�i b�nin ball� v�shtir�sive t� jet�s. Gjithmon� e kemi nderuar me bashkatdhetar�t tan� kujtimin e Mbretit Zog I, n� varrezat e familjes Mbret�rore n� Thiais, jasht� Parisit.
P�rve� se po shkruani kujtimet, cili �sht� angazhimi juaj i momentit?
Aktiviteti im kryesor ka qen� si kryetar i Zyr�s s� Shtypit t� Oborrit Mbret�ror. Jam nj� aktivist nacionalist p�r t� drejtat legjitime t� shqiptar�ve t� Kosov�s, �am�ris� dhe t� Maqedonis�, kam marr� pjes� n� aktivitete kulturore dhe n� tubime politike dhe shpesh her�, q� prej vitit 1993 kam vizituar Shqip�rin� dhe kam pranuar nderin e pozit�s si kryetar i Veteran�ve t� Senatit t� Partis� L�vizja e Legalitetit.
http://lajme.parajsa.com/Kulture/id_101717/
---------------------------------------------------
01/09/2008 : 80�me anniversaire de la monarchie / Conf�rence internationale sur le Royaume d'Albanie 1928/1939
Trupi i drejtuesve t� institucioneve n� fjal�, b�ri t� ditur dje para medias kalendarin e dat�s 1 shtator, referuesit vendas e t� huaj, 21 studiues, nd�r t� cil�t Beqir Meta, Bernd Fischer, Bajram Xhafa, Jason Tomes, Valentina Duka, Teodor Kareco, Muharrem Dezhgiu, Fatmira Musaj, Francesco Guida, Alberto Basciani, Marenglen Verli, Patrice Najbor.
Palais Royal de Tirana : Le roi Leka Iera d�cor� de l'ordre de Scanderbeg (Grand Officier) MM. Skender Zogu et Hylle Spahija pour services rendus � la nation albanaise etM. Patrice Najbor(Commandant) pour services rendus � la nation albanaise et � la famille royale et la sortie des 5 tomes de son Histoire de l'Albanie et de sa Maison Royale 1443-2007.
-------------------------------------------------------------------------------------------------
Shqip�ria dhe shp�timi i hebrenjve - L'Albanie et le sauvetage des Juifs
Par le Dr Patrice Najbor
-------------------------------------------------------------------------------------------------
Interview du Dr Patrice Najbor
par Monika Stafa pour Top Channel � 20/05/2009
"Le r�le du roi Zog dans le sauvetage des Juifs de 1928 � 1939"
1 ) Dans votre ouvrage sur la monarchie albanaise dans les ann�es 30, vous indiquez que le souverain albanais a accord� des passeports albanais � environ 350 familles juives dont celui du physicien Albert Einstein. Quels sont les sources qui prouvent ces faits ?
La premi�re des sources et la plus importante en volume est constitu�e par les archives albanaises. Vous pouvez consulter le "Guide Book, a reference to record about Jews in Albania" publi� par la direction g�n�rale des Archives Nationales, en 2006, qui r�pertorie les principaux documents des archives albanaises sur le sauvetage des Juifs par l'Albanie.
Il y a ensuite, les travaux des historiens albanais, comme ceux du Professeur Shaban Sinani (ancien directeur des archives nationales), qui a publi� de nombreuses et tr�s int�ressantes �tudes sur le sujet (Cf. "Diplomacia e Shqiperis� mbreterore per shpetimin e hebrejve" in ALBSA-Info/Korrier 20/11/2004).
A l'�tranger, l'historien am�ricain Dr Bernd Fischer a mis � jour les archives anglo-saxonnes et parle d'un "�ge d'or" pour les Juifs en Albanie durant la p�riode royale (1928-1939).
Il y a �galement eu une conf�rence au S�nat fran�ais, le 27 janvier 2008, o� a �t� pr�sent� de nombreux documents d'archives et des t�moignages de familles ayant sauv� des Juifs comme les familles Ndredjoni et Bi�aku (Cf. l'ouvrage "Ndregjonet", Xhafer Martini, Naim Frash�ri, Tirana, 2007 et l'article "Familja Bi�aku : Si jetuam me 26 hebrej n� sht�pin� ton�" paru dans "Gazeta Shqiptare" du 09/05/2001).
Concernant le cas du physicien Albert Einstein, qui a utilis� la fili�re albanaise, pour se rendre aux Etats-Unis, nous avons le t�moignage de la reine G�raldine (Cf. interview de Michael de Pok pour la revue anglaise "Sky" en 2002). Dans plusieurs interviews, la reine a racont� la visite secr�te en Albanie de Einstein, durant 48 heures, et sa rencontre avec le roi Zog. Le passage de Einstein, en Albanie, est �galement, confirm� par l'ex-directeur de l'�poque de l'Institut de physique, M. Skender Koja, qui avait rencontr�, lors des faits, le banquier Ajeti Bega, qui avait lui-m�me rencontr� Einstein (selon un document officiel, Albert Einstein s'est rendu � la Banque Nationale d'Albanie, � Tirana, le 9 avril 1931) et par le Dr Jani Basho, qui a servi d'interm�diaire pour effectuer les d�marches administratives pour obtenir les documents de voyage et qui accueilla le physicien � son arriv�e � Durr�s. Malheureusement, la plupart des documents relatant le passage de Einstein en Albanie furent brul�s en 1945 lorsque la clinique du Dr Basho fut prise par les partisans. Il existe, cependant, dans les archives nationales albanaises, une note (vitit 1931, AK0 31, n� faqen 53 /1) certifiant que Albert Einstein a s�journ� du c�t� de Pogradec, le 10 avril 1931, date � laquelle il a re�u du Dr Basho un passeport albanais d�livr� sur l'intervention personnelle du Roi Zog (Cf. "Dy ditet e Ajnshtajnit ne Shqiperi" in Koha Jone du 06/09/2002 ; "Ajnshtajni n� Shqip�ri ; T� dh�na rreth udh�timit t� fsheht� t� tij n� pranver�n e vitit 1931" in Gazeta Standard du 04/02/2008 ; "Ajnshtajni n� Shqip�ri, n� pranver�n e vitit 1931", http://www.cdodite.com/20080426101552/Ajnshtajni-ne-Shqiperi-ne-pranveren-e-vitit-1931.html 26/04/2008 ; "Doktori pogradecar q� pajisi Ajnshtajnin me pasaport� shqiptare", 23/01/2009, http://www.albaniapress.com).
2) L'historien am�ricain Bernd Fischer raconte les discussions entre les ambassadeurs albanais et am�ricain, Faik Konitza et Herman Bernstein, concernant l'autorisation d'installer 500 familles juives en Albanie. On sait �galement que la famille royale employait des Juifs (Weitzman et Ourinovski). Est-ce que des documents d'archives confirment ces faits et est-ce que, comme le dit Fischer, il y aurait de nombreux documents dans les archives de la famille royale ?
L� encore de nombreux documents des archives albanaises prouvent que la famille royale et son entourage ont employ� et prot�g� de nombreux Juifs dont, notamment, le photographe et le m�decin de la Cour que vous avez cit�. A ce sujet, vous pouvez consulter l'annexe 59 de mon "Histoire de l'Albanie et de sa Maison Royale", en cinq volumes, qui traite en d�tail la diplomatie du roi Zog et l'aide de l'Albanie royale en faveur du sauvetage des Juifs fuyant l'Holocauste.
Pour revenir � votre question, je confirme qu'il a �t� mis � jour plusieurs documents de la l�gation italienne rapportant le fait que la famille royale et les Albanais en g�n�ral prot�geaient de plus en plus de Juifs et que cela constituait "une situation pr�occupante et dangereuse" (Cf. la note de la l�gation d'Italie du 16 janvier 1939 � AQSH F163 V1939 D247 N14).
Contrairement � ce que dit le Dr Bernd Fischer, tous les documents dont nous disposons sont des documents des archives d'Etat, ce qui est normal puisque le roi Zog r�gnait � cette �poque. Je peux pr�ciser que m�me si la famille royale pouvait avoir des documents sur la visite secr�te de Einstein par exemple, les archives, qui avaient �t� emport�es sur la route de l'exil, ont pratiquement toutes �t� d�truites lors d'un bombardement � Londres.
3) Le nom de la famille royale est cit� en deuxi�me place sur une liste de 63 albanais propos�s comme "Justes" ("The Righteous") � Yad Vashem. Comment expliquez-vous cela ?
C'est un v�ritable honneur que l'Albanie ait �t� d�clar� "Justes parmi les Nations" et que la famille royale ait �t� propos�e par Norman H. Gershman dans le catalogue de son exposition "Besa: Muslims who saved Jews in World War II" (Syracuse University Press, USA, 2008) pour �tre reconnue comme "Justes" (A ce jour, Yad Vashem reconna�t officiellement 68 albanais comme "Justes") car c'est un fait ind�niable que le roi Zog a �t� le v�ritable initiateur de la politique de sauvetage des Juifs par l'Albanie en favorisant, dans un premier temps, la fuite des Juifs pers�cut�s en accordant des visas de tourisme et de transit, puis, en demandant � l'administration albanaise d'aider par tous les moyens les Juifs pers�cut�s, notamment, en favorisant des changements de noms, des conversions religieuses et, enfin, en leur accordant la citoyennet� albanaise.
Le code de l'hospitalit� a fait le reste. Les Albanais ont consid�r� comme un devoir de prot�ger et de cacher les Juifs fuyant les pers�cutions alors que de grandes nations europ�ennes fichaient les Juifs. En Albanie, il n'y a eu aucune liste transmise aux fascistes et aucune d�portation. Le nombre de Juifs sauv� est estim� � plus de 3000. En 2005, le Memorial Museum of The Holocaust en avait d�j� recens� 2640.
4) Selon des documents britanniques, il y a eu des discussions avec le roi Zog , en 1943, � Londres, concernant l'installation de 25000 familles Juives en Albanie dans le cas o� il reviendrait au pouvoir. Consid�rez-vous ce plan r�aliste ou cela n'�tait-il qu'une man�uvre pour s'attirer les sympathies de Londres ?
Il y a effectivement eu des discussions pour l'installation de colonies juives en Albanie. Ces projets avaient le double int�r�t de donner aux Juifs une terre d'accueil, une terre d'asile, et de fournir � l'Albanie des intellectuels, des ing�nieurs, des m�decins, des enseignants, etc � qui allaient participer au d�veloppement du pays. Il y avait un c�t� humaniste et un c�t� �conomique dans ces projets.
Ces projets montrent, en outre, que le roi Zog, en 1943, pr�parait et travaillait pour l'avenir de l'Albanie.
5) Sir Martin Gilbert �voque qu'au d�but de 1939, un diplomate du roi s'est rendu � Londres pour rencontrer Churchill et pour parler de l'installation des Juifs en Albanie ? Qui serait ce diplomate albanais ?
Effectivement, Sir Martin Gilbert, dans son ouvrage "Winston Churchill : le proph�te de la v�rit�", �voque une n�gociation, en janvier 1939, dans laquelle un diplomate albanais, envoy� par le roi Zog, a propos� de faire de l'Albanie un sanctuaire pour les Juifs. Pour ce faire Churchill devait freiner les ardeurs de Mussolini et garantir l'ind�pendance de l'Albanie afin que le plan de sauvetage soit viable. Malheureusement Churchill a laiss� faire.
Sir Martin Gilbert ne donne pas le nom de cet �missaire et, comme souvent lors de n�gociations secr�tes, les choses restent secr�tes. N�anmoins, ce diplomate pourrait �tre Dervish Duma, qui �tait deuxi�me secr�taire de la l�gation albanaise � Londres et qui avait �t� nomm� charge d'affaires au d�but de 1939*.
* Dans deux autres ouvrages de Sir Martin Gilbert, "Churchill and the Jews : A lifelong friendship" (Henry Holt & Company, New York, 2007, p. 154) et "Kristallnacht Prelude to Destruction" (Harper Perennial, London, 2006, pp. 201 et 2002), l'auteur mentionne la rencontre, en janvier 1939, dans le Sud de la France, entre Churchill (qui �tait, � cette �poque, seulement membre du Parlement) avec le diplomate albanais, Chatin Sarachi. Six semaines plus tard, Chatin Sarachi a �crit � Churchill qu'il �tait autoris� � n�gocier (Cf. Chatin Sarachi to Winston Churchill, 13/05/1939, Foreign Office Paper FO 371/24/081).
Annexe
La famille royale d'Albanie, ainsi que 62 autres albanais, ont �t� propos�s par Norman H. Gershmandans le catalogue de son exposition**"Besa: Muslims who saved Jews in World War II" (Syracuse University Press, USA, 2008)** pour �tre reconnus comme "Justes" par Yad Vashem.
Familje shqiptare t� nderuara me titullin e lart� "Fisnik� mes kombesh" nga Yad Vashem
Sipas Norman H. Gershman, paraqitur n� katalogun e ekspozit�s "Besa: Muslims who saved Jews in World War II", Syracuse University Press, USA, 1st edition 2008
1. Familja e Destin (Destan?) dhe Lime Ball�s;
2. Familja e Baba Haxhi Dede Reshat Bardhit;
3. Familja e Mbretit Zog t� Shqip�ris� ("King Zog of Albania");
4. Familja e Njazi dhe Liza Pilkut;
5. Familja e Mefail Bi�akut;
6. Familja e djalit t� tij Njazi Bi�aku;
7. Familja e Hysen Marik�s;
8. Familja e Jani Kocas;
9. Familja e Islam Prosekut;
10. Familja Domai (Domaj?);
11. Familja e Halil Frash�rit;
12. Familja e Toli Dodit;
13. Familja e Aliut (sic!);
14. Familja e Sulo Muzhak�s (Muzhaqit?);
15. Familja e Ali dhe Nadire Binxhiut;
16. Familja e Qani Cives�;
17. Familja e Destan Kurmaqut (Kurmakut?);
18. Familja e Besim Zym�s;
19. Familja e Higmet/Hiqmet (Meti) Zym�s;
20. Familja e Hajdar Kik�s dhe e djalit t� tij Petrit;
21. Familja e Tef Pogut (Pog�s?);
22. Familja e Hysref (Eshref?) dhe Emine Frash�rit;
23. Familja e djalit t� tyre Mehmet Frash�ri;
24. Familja e Osman dhe Nazliko Allah (Alla?);
25. Familja e Esheref dhe Easuere (Qefsere?) Shpuz�s;
26. Familja e Ali dhe Rakip Kraj�s;
27. Familja e Ismail Babanit;
28. Familja Kasapi;
29. Familja e Sulejman dhe Zenepe Me�es;
30. Familja e Lilo Xhimitikut;
31. Familja e Taqi Simsis�;
32. Familja Kurti;
33. Familja e Besim dhe Aishe Kadiut dhe e vajz�s s� tyre Merushe;
34. Familja Kuqi;
35. Familja e Nuro Hoxh�s;
36. Familja e Muhiddin (Muhedin?) Haxhit;
37. Familja e Hasan Kalas�;
38. Familja e Rifat Hoxh�s;
39. Familja e Kasem Jakup Kocerrit;
40. Familja e Xhevat dhe Af�rdita Gjergjanit;
41. Familja e Vesel dhe Fatima (Fatime?) Veselit;
42. Familja e Mesut dhe Drita Salillarit;
43. Familja e Xhafer Skederit (Sk�nderit?);
44. Familja e Abaz dhe Zade Sinanit;
45. Familja e Ali dhe Nadia (Nadire?)Kazazi;
46. Familja e Islamit;
47. Familja e Shaquir (Shaqir) dhe Qamile Bori�it dhe e vajz�s s� tyre Bohriya (Bahrije?) Bori�i;
48. Familja e Ismail Golemit;
49. Familja e Hamid dhe Xhemal Veselit;
50. Familja e Vehbi Hasan Hotit;
51. Familja e Ali Sheqer Pashkajt;
52. Familja e Beqir Qoqjas;
53. Familja Rezniqi;
54. Familja e Hasan Rrem� Xerx�s;
55. Familja e Ramadan dhe Isa Nuz�s;
56. Familja e Mullah Shabanit;
57. Familja e Basri Hasanit;
58. Familja e Sadik Belulit
59. Familja e Rruzhdi Belulit;
60. Familja e Sejdi Sylejmanit;
61. Familja e Jusuf Sakik Mimon�s;
62. Familja e Hysni Domit;
63. Familja e Pjeter Jankovic-it.
Intervist� e dr. Patrice Najbor,
dh�n� gazetares Monika Stafa p�r stacionin televiziv Top Channel m� 20.05.2009
Roli i mbretit Zog n� shp�timin e hebrejve n� vitet 1928-1939
1) N� vepr�n tuaj mbi mbret�rin� shqiptare n� vitet 30, ju tregoni q� qeveria shqiptare u ka dh�n� pasaporta shqiptare rreth 350 familjeve hebreje, e mes tyre, edhe fizikantit Albert Ajnshtajn. Cilat jan� burimet q� i provojn� k�to fakte?
N� t�r�sin� e burimeve p�r k�t� ��shtje, nj�ri prej burimeve m� t� para dhe m� t� r�nd�sishme vjen prej arkivave shqiptare. Ju mund t� konsultoni �Guide Book, a reference to record about Jews in Albania� publikuar nga drejtoria e p�rgjithshme e Arkivave Komb�tare m� 2006-�n, ku pasqyrohen dokumentet kryesore t� arkivave shqiptare n� lidhje me shp�timin e hebrejve nga Shqip�ria.
Ka gjithashtu punime t� historian�ve shqiptar�, si ato t� profesor Shaban Sinanit (ish-drejtor i Arkivave Komb�tare), q� ka publikuar studime t� shumta dhe mjaft interesante p�r k�t� tem� (shih �Diplomacia e Shqip�ris� Mbret�rore p�r shp�timin e hebrejve� n� ALBSA-Info/Korrier 20/11/2004).
Jasht� Shqip�ris�, historiani amerikan dr. Bernard Fisher, p�rmes k�rkimeve t� tij t� fundit n� arkivat anglo-saksone, flet p�r nj� �koh� t� art� p�r hebrejt� n� Shqip�ri gjat� periudh�s s� mbret�ris� ( 1928-1939).
N� senatin francez, m� 27 janar 2008, ka pasur po ashtu nj� konferenc� ku jan� paraqitur dokumente t� shumta arkivore dhe d�shmi t� familjeve q� kan� shp�tuar hebrejt�, si familjet Ndregjoni dhe Bi�aku (shih vepr�n �Ndregjon�t�, Xhaferr Martini, Naim Frash�ri, Tiran�, 2007 dhe artikullin �Familja Bi�aku : Si jetuam me 26 hebrej n� sht�pin� ton�, botuar n� �Gazeta shqiptare� m� 09.05.2001).
P�rsa i p�rket rastit t� fizikantit Albert Ajnshtajn, i cili ka p�rdorur mund�sin� e pajisjes me nj� dokument shqiptar p�r t� shkuar n� Shtetet e Bashkuara, kemi d�shmin� e mbret�resh�s Geraldin� (shih edhe intervist�n e Mikael de Pok p�r revist�n angleze �Sky� m� 2002). N� shum� intervista mbret�resha ka treguar p�r vizit�n sekrete t� Ajnshtajnit n� Shqip�ri p�rgjat� 48 or�ve dhe takimin e tij me mbretin Zog. Kalimi i Ajshtajnit n� Shqip�ri �sht� konfirmuar n� disa drejtime: nga ish-drejtori i asaj kohe i Institutit t� Fizik�s, zotit Sk�nder Koja, i cili e kishte takuar at�, nga punonj�si i bank�s, Ajet Bega, q� po ashtu e kishte takuar (sipas nj� dokumenti zyrtar, Albert Ajnshtajni ka shkuar n� Bank�n Shqiptare t� Shqip�ris�, n� Tiran�, m� 9 prill 1931) dhe nga doktor Jani Basho, i cili ka sh�rbyer si nd�rmjet�s n� p�rpjekjet administrative p�r marrjen e dokumenteve t� udh�timit dhe q� e priti fizikantin kur ai arriti n� Durr�s. Fatkeq�sisht shumica e dokumenteve q� lidhen me kalimin e Ajnshtajnit n� Shqip�ri �sht� djegur m� 1945, kur klinika e doktor Bashos ishte bastisur dhe marr� nga partizan�t. Ekziston, megjithat�, n� arkivat komb�tare shqiptare nj� sh�nim (i vitit 1931, AK0 31, n� faqen 53/1) q� v�rteton q� Albert Ainshtajni ka bujtur n� Pogradec m� 10 prill 1931, dat� n� t� cil�n ai ka marr� prej doktor Bashos nj� pasaport� shqiptare t� l�shuar me nd�rhyrjen vetjake t� mbretit Zog (shih �Dy dit�t e Ajnshtajnit n� Shqip�ri� n�Koha jon� t� 06.09.2002; �Ajnshtajni n� Shqip�ri, T� dh�na rreth udh�timit t� fsheht� t� tij n� pranver�n e vitit 1931� n� gazet�n Standard t� 04.02.2008; �Ainshtajni n� Shqip�ri, n� pranver�n e vitit 1931�,http://www.cdodite.com/20080426101552/Ajnshtajni-ne-Shqiperi-ne-pranveren-e-vitit-1931.html ; 26/04/2008; �Doktori pogradecar q� pajisi Ajnshtajnin me pasaport� shqiptare�, 23/01/2009, http://www.albaniapres.com).
2) Historiani amerikan Bernard Fisher tregon p�r bisedat mes ambasadorit shqiptar Faik Konica dhe atij amerikan Herman Bernshtajn p�rsa i p�rket autorizimit p�r t� vendosur 500 familje hebreje n� Shqip�ri. Dihet po ashtu q� familja mbret�rore kishte pun�suar hebrej (Veitsmanin dhe Ourinovskin). A i konfirmojn� dokumentet arkivore k�to fakte dhe, si� thot� Fisheri, a ka shum� dokumente n� arkivat e familjes mbret�rore?
Shum� dokumente t� arkivave shqiptare provojn� po ashtu q� familja mbret�rore dhe t� tjer� t� af�rt me t� kan� pun�suar dhe mbrojtur shum� hebrej, mes t� cil�ve edhe fotografin dhe mjekun e Oborrit q� p�rmend�t ju.
P�r k�t� ��shtje ju mund t� shihni edhe Shtojc�n 59 t� vepr�s sime �Historia e Shqip�ris� dhe e familjes mbret�rore t� saj� n� pes� v�llime, q� trajton me holl�si diplomacin� e mbretit Zog dhe ndihm�n e Shqip�ris� mbret�rore n� dobi t� shp�timit t� hebrejve nga Holokausti.
P�r t� ardhur n� pyetjen tuaj, un� mund t� pohoj q� ka tashm� shum� dokumente t� legat�s italiane q� sjellin informacion mbi faktin q� familja mbret�rore dhe shqiptar�t n� p�rgjith�si po mbronin gjithnj� e m� shum� hebrejt� dhe q� kjo p�rb�nte �nj� situat� shqet�suese dhe t� rrezikshme� (shih sh�nimin e legat�s italiane t� 16 janarit 1939 � AQSH F163 V1939 D247 N14).
Ndryshe nga ajo �ka thot� dr. Bernard Fisheri, t� gjitha dokumentet q� ne kemi, jan� dokumente t� arkivave t� shtetit, �ka �sht� normale, meqen�se mbreti Zog ishte n� pushtet dhe mbret�ronte n� k�t� koh�. Un� mund t� sakt�soj m� tej q� edhe n�se familja mbret�rore do t� kishte, p�r shembull, dokumente p�r vizit�n sekrete t� Ajnshtajnit n� Shqip�ri, arkivat q� ajo kishte marr� me vete p�rgjat� largimit n� m�rgim jan� shkat�rruar praktikisht t� gjitha, n� nj�rin prej bombarimeve t� Londr�s.
3) Emri i familjes mbret�rore �sht� cituar i dyti n� radh�, n� nj� list� prej 63 familjesh shqiptare, t� propozuara si �Fisnik� (�Justes�, � The Righteous�) nga Yad Vashemi. Si e shpjegoni k�t�?
�sht� nj� nder i v�rtet� q� Shqip�ria t� ket� familje t� vler�suara �Fisnik� mes kombeve� dhe q� familja mbret�rore t� jet� propozuar nga Norman H. Gershman n� katalogun e ekspozit�s s� tij �Besa: Muslims �ho saved Je�s in �orld �ar II� (Syracuse University Press, USA, 2008) p�r t�u njohur si fisnik� (N� k�t� dit�, Yad Vashemi njihte zyrtarisht 68 familje shqiptare si �fisnik�), sepse �sht� nj� fakt i pamohuesh�m q� mbreti Zog ka qen� nism�tari i v�rtet� i politik�s s� shp�timit t� hebrejve nga Shqip�ria, duke favorizuar fillimisht ikjen e hebrejve t� persekutuar, duke u dh�n� atyre viza turistike dhe tranziti, pastaj duke i k�rkuar administrat�s ndryshimin e emrave, nd�rrimin e fes� dhe, m� s� fundi, duke u dh�n� atyre shtet�sin� shqiptare.
Kodi i mikpritjes ka b�r� t� vet�n, ai ishte shfaqur duksh�m. Shqiptar�t e kan� konsideruar si detyr� q� t� mbrojn� dhe t� fshehin hebrejt� q� i iknin persekutimeve, n� nj� koh� kur kombe t� m�dha europiane i p�rzinin ata. N� Shqip�ri nuk ka asnj� list� dh�n� fashist�ve dhe asnj� internim. Numri i hebrejve t� shp�tuar �sht� vler�suar n� m� shum� se 3 000. M� 2005-�n �Memorial Museum of The Holocaust� kishte regjistruar tashm� 2 640.
4) Sipas dukumenteve britanike, n� Lond�r, m� 1943, ka pasur bisedime me mbretin Zog p�rsa i p�rket vendosjes s� 25 000 familjeve hebreje n� Shqip�ri, n�se ai do t� vinte n� pushtet. E konsideroni k�t� plan realist apo ve�se nj� manov�r p�r t� t�rhequr simpatin� e Londr�s?
N� fakt ka pasur bisedime p�r vendosjen e kolonive hebreje n� Shqip�ri. K�to projekte kishin nj� interes t� dyfisht�, p�r t�i dh�n� hebrejve nj� vend prit�s, nj� tok� azili dhe p�r t�i sjell� Shqip�ris� intelektual�, inxhinier�, mjek�, m�sues etj� t� cil�t do t� mernin pjes� n� zhvillimin e vendit. N� k�to projekte kishte nj� aspekt njer�zor dhe nj� aspekt ekonomik. P�rve� t� tjerave, k�to projekte tregojn� q� mbreti Zog, m� 1943, po parap�rgatiste dhe po punonte p�r t� ardhmen e Shqip�ris�.
5) Sir Martin Gilberti tregon q� n� fillim t� 1939-�s, nj� diplomat i mbretit ka shkuar n� Lond�r p�r t� takuar �ur�illin dhe p�r t� folur p�r vendosjen e hebrejve n� Shqip�ri. Cili ishte ky diplomat shqiptar?
N� fakt, Sir Martin Gilberti n� vepr�n e tij � Winston Churchill : le proph�te de la v�rit� � tregon p�r nj� p�rpjekje t� b�r� n� janar 1939, n� t� cil�n nj� diplomat shqiptar, i d�rguar nga mbreti Zog, ka propozuar ta b�j� Shqip�rin� nj� vend t� shenjt� mbrojt�s p�r hebrejt�. P�r ta b�r� k�t�, �ur�illi duhej t� frenonte vrullin e Musolinit dhe t� garantonte pavar�sin� e Shqip�ris�, n� m�nyr� q� plani i shp�timit t� merrte jet�. Fatkeq�sisht �ur�illi e ka l�n� m�njan� k�t� plan.
Sir Martin Gilberti nuk e jep emrin e k�tij t� d�rguari dhe, si� ndodh shpesh gjat� negociatave t� fshehta, gj�rat mbeten gjithnj� sekrete. Megjithat� ky diplomat mund t� jet� Dervish Duma, q� ishte sekretari i dyt� i legat�s shqiptare n� Lond�r dhe q� qe em�ruar i ngarkuar me pun� n� fillim t� 1939-�s*.
* "Ne dy veprat e tjera te Sir Martin Gilbert "Churchill and the Jews : A lifelong friendship" (Henry Holt & Company, New York, 2007, p. 154)
dhe"Kristallnacht Prelude to Destruction" (Harper Perennial, London, 2006, pp. 201 et 2002), autori permend takimin , ne janar 1939, ne jug te Frances, midis �ur�illit ( qe ishte ne kete kohe vetem anetar i Parlamentit) me diplomatin shqiptar �etin Sara�i. Gjashte jave me vone, �etin Sara�i i ka shkruar �ur�illit qe ai ishte i autorizuar te negocionte (Cf. Chatin Sarachi to Winston Churchill, 13/05/1939, Foreign Office Paper FO 371/24/081).
* *
Familja mbret�rore e Shqip�ris�, si dhe 62 familje t� tjera shqiptare, kan� qen� propozuar nga Norman H. Gershman n� katalogun e ekspozit�s s� tij �Besa: Muslims who saved Jews in World War II� (Syracuse University Press, USA, 2008) p�r t�u njohur si �Fisnik� nga Yad Vashem.
Familje shqiptare t� nderuara me titullin e lart� "Fisnik� mes kombesh" nga Yad Vashem
Sipas Norman H. Gershman, paraqitur n� katalogun e ekspozit�s "Besa: Muslims who saved Jews in World War II", Syracuse University Press, USA, 1st edition 2008
1. Familja e Destin (Destan?) dhe Lime Ball�s;
2. Familja e Baba Haxhi Dede Reshat Bardhit;
3. Familja e Mbretit Zog t� Shqip�ris� ("King Zog of Albania");
4. Familja e Njazi dhe Liza Pilkut;
5. Familja e Mefail Bi�akut;
6. Familja e djalit t� tij Njazi Bi�aku;
7. Familja e Hysen Marik�s;
8. Familja e Jani Kocas;
9. Familja e Islam Prosekut;
10. Familja Domai (Domaj?);
11. Familja e Halil Frash�rit;
12. Familja e Toli Dodit;
13. Familja e Aliut (sic!);
14. Familja e Sulo Muzhak�s (Muzhaqit?);
15. Familja e Ali dhe Nadire Binxhiut;
16. Familja e Qani Cives�;
17. Familja e Destan Kurmaqut (Kurmakut?);
18. Familja e Besim Zym�s;
19. Familja e Higmet/Hiqmet (Meti) Zym�s;
20. Familja e Hajdar Kik�s dhe e djalit t� tij Petrit;
21. Familja e Tef Pogut (Pog�s?);
22. Familja e Hysref (Eshref?) dhe Emine Frash�rit;
23. Familja e djalit t� tyre Mehmet Frash�ri;
24. Familja e Osman dhe Nazliko Allah (Alla?);
25. Familja e Esheref dhe Easuere (Qefsere?) Shpuz�s;
26. Familja e Ali dhe Rakip Kraj�s;
27. Familja e Ismail Babanit;
28. Familja Kasapi;
29. Familja e Sulejman dhe Zenepe Me�es;
30. Familja e Lilo Xhimitikut;
31. Familja e Taqi Simsis�;
32. Familja Kurti;
33. Familja e Besim dhe Aishe Kadiut dhe e vajz�s s� tyre Merushe;
34. Familja Kuqi;
35. Familja e Nuro Hoxh�s;
36. Familja e Muhiddin (Muhedin?) Haxhit;
37. Familja e Hasan Kalas�;
38. Familja e Rifat Hoxh�s;
39. Familja e Kasem Jakup Kocerrit;
40. Familja e Xhevat dhe Af�rdita Gjergjanit;
41. Familja e Vesel dhe Fatima (Fatime?) Veselit;
42. Familja e Mesut dhe Drita Salillarit;
43. Familja e Xhafer Skederit (Sk�nderit?);
44. Familja e Abaz dhe Zade Sinanit;
45. Familja e Ali dhe Nadia (Nadire?)Kazazi;
46. Familja e Islamit;
47. Familja e Shaquir (Shaqir) dhe Qamile Bori�it dhe e vajz�s s� tyre Bohriya (Bahrije?) Bori�i;
48. Familja e Ismail Golemit;
49. Familja e Hamid dhe Xhemal Veselit;
50. Familja e Vehbi Hasan Hotit;
51. Familja e Ali Sheqer Pashkajt;
52. Familja e Beqir Qoqjas;
53. Familja Rezniqi;
54. Familja e Hasan Rrem� Xerx�s;
55. Familja e Ramadan dhe Isa Nuz�s;
56. Familja e Mullah Shabanit;
57. Familja e Basri Hasanit;
58. Familja e Sadik Belulit
59. Familja e Rruzhdi Belulit;
60. Familja e Sejdi Sylejmanit;
61. Familja e Jusuf Sakik Mimon�s;
62. Familja e Hysni Domit;
63. Familja e Pjeter Jankovic-it.
* *
* Dr Patrice Najbor
Dipllomuar n� Institutin e Studim�ve te Mardh�nieve Nd�rkomb�tare (ILERI) t� Parisit, titullar� i nj� dipllome t� studim�ve t� larta t� specializuara (DESS) t� diplomacis� dhe administrimit t� organizatave nd�rkomb�tare (Paris XI), doktor i shkencave politik�, ka realizuar nj� tez� mbi "Dykrenarja e Shqip�rise n� maredh�niet nd�rkomb�tare bashkohore" (Paris XI - 1992) dhe shume shkrime n� kuader te nj� dipllom� t� studim�ve t� thelluara (DEA) t� mbrojtjes dhe sigurimit europian (Lille II -1990) midis t� cileve "Sistemi dhe politika e sigurimit t� Shqiperis�" dhe "Ceshtja shqiptare e Kosov�s").
Ai esht� autor i "Dinastis� s� Zogut" 2002 dhe i "Historis� se Shqiperis� dhe i familjes s� saj mbret�rore 1443-2007)" n� pes� vellime 2008.
Ai nga ana tjeter ka organizue shoq�ru disa ndihma humanitare ne Shqip�ri, sidomos gjat� tranzicionit demokratik.
-------------------------------------------------------------------------------------------------
21/04/2009
TE JEMI KRENARE!
Monika Shoshori Stafa
Gjith� bota e qytet�ruar, qysh prej vitit 2000, e p�rkujton viktimizimin masiv t� hebrenjve gjat� Luft�s s� Dyt� Bot�rore n� Dit�n e Kujtes�s, m� 27 janar. Shtetet e Bashkuara t� Amerik�s, mb�shtetur n� nj� propozim t� Memorial Museum of Holokaust, prej shum� vitesh e p�rkujtojn� k�t� tragjedi t� njer�zimit, m� t� madhen n� shekullin e 20-t�, edhe m� 22 prill. Kjo �sht� n� tradit�n dhe sjelljen e vendeve dhe shteteve q� gjith� filozofin� e zhvillimit t� tyre e kan� nd�rtuar mbi institucionin e denj� t� kujtes�s. Memorial Museum of Holokaust dhe muzeu i kujtes�s i Izraelit, Yad Vashem institucionalisht kan� p�rkujtuar edhe rolin e Shqip�ris� n� shp�timin e hebrenjve gjat� koh�s s� rrezikimit publik t� tyre. Q� nga viti 1997 e k�ndej, Kongresi Amerikan ka miratuar tri rezoluta nderimi p�r popullin shqiptar.
Duke filluar prej vitit 2004 edhe n� Shqip�ri n� Dit�n e Kujtes�s b�hen veprimtari me karakter shkencor, akademik, p�rkujtimor dhe reflektues. Por ta harrosh at� ashtu si dhe ndodhi sivjet do t� thot� t� jet� n� pik�pyetje i gjith� sistemi i m�nyr�s se si nd�rtohet jeta e nj� vendi. Kur harrohet Dita e Kujtes�s b�het qesharake edhe p�rpjekja agjitative p�r t� rishikuar dhe rishkruar historin�.
Duke qen� n� nj� proces k�rkimi tashm� disavje�ar p�r k�t� argument, m� ka b�r� p�rshtypje se sa m� shum� shtohet v�mendja p�r fatin e hebrenjve n� Shqip�ri, aq m� e qart� del se njohja e deritashme e dijes shqiptare �sht� e kufizuar.
N� t� v�rtet�, jan� m� shum� studiuesit e huaj q�, duke u mb�shtetur n� burime t� panjohura arkivore, kan� pohuar t� v�rteta q� ende nuk gjenden n� studimet shqiptare.
Sipas historianit francez, Patrick Najbor, autor i nj� monografie prej pes� v�llimesh kushtuar historis� s� mbret�ris� shqiptare (1928-1939) "sovrani shqiptar u ka dh�n� pasaporta t� rregullta rreth 350 familjeve hebreje, q� do t� thot� se deri n� prag t� luft�s n� territorin shqiptar kishin hyr� af�rsisht dymij� hebrenj (p�rkund�r mendimit t� B. Fischer, q� m� 1939 n� Shqip�ri kishte jo m� shum� se 800 hebrenj). Esht� me shum� interes gjithashtu pohimi i historianit amerikan B. Fischer, q� n� arkivat e familjes mbret�rore, arkiva q� nuk jan� k�shilluar asnj�her�, ka shum� dokumente q� d�shmojn� politik�n prohebraike t� ish-mbretit Zog. Ndoshta k�to dokumente, ndon�se t� d�mtuara p�rgjat� dekadave t� ngat�rruara t� m�rgimit, nj� dit� do t� d�shmojn� nj� t� v�rtet� m� t� plot� rreth k�saj ��shtjeje.
Esht� p�r t�u ve�uar pohimi i Sir Martin Gilbert, autor i nj� prej veprave themelore t� historis� bot�rore t� holokaustit, "The Atlas of Holokaust", n� nj� prej studimeve t� fundme t� tij, me titull "Winston S. Churchill: The Prophet of Truth" - "Uinston ��r�ill - profeti i s� v�rtet�s" (v�llimi i pest�), sipas t� cilit diplomacia e Mbretit Zog vazhdonte bisedimet n� Lond�r me qeverin� e Madh�ris� s� Saj p�r nj� projekt nd�rkomb�tar p�r pranimin masiv t� hebrenjve n� Shqip�ri deri n� muajin shkurt t� vitit 1939, fakt q� u jep fund diskutimeve t� deritashme t� disa historian�ve m� shum� t� painformuar se sa skeptik�, n�se ka pasur apo jo akte me karakter antihebraik n� Shqip�ri. Duke u mb�shtetur n� k�t� fakt, para nj� muaji pata mund�sin� t� komunikoj drejtp�rs�drejti me autorin e librit, i cili iu p�rgjigj mir�sisht pyetjes sime, n�se kishte burime t� tjera rreth k�tyre bisedimeve. N� letr�n e tij, Sir Martin Gilbert shkruan: "That I am afraid is all that I know about Churchill�s pre-war Albanian initiative. I tried to find out more about Chatin Saratji, but failed. Sir Martin Gilbert, Thursday, 26 February 2009".
Studiuesi britanik, n� fakt, duke pohuar se nuk kishte mundur t� gjente t� tjera t� dh�na p�rve� atyre q� lidhen me misionin e �atin Sara�it, diplomat me rol t� r�nd�sish�m n� periudh�n mbret�rore, konfirmon se p�rpjekjet shqiptaro-britanike p�r nj� zgjidhje n� shkall� majoritare t� problemit t� shp�timit t� hebrenjve realisht vazhduan edhe n� pragun e pushtimit fashist. Nj� episod i till� i jep nj� kuptim jo vet�m simbolik, por edhe n� kuad�r t� real-diplomacis�, faktit q� d�shmohet n� burimet britanike, sipas t� cilave A. Zogu, gjat� m�rgimit t� tij n� Lond�r, n� vitin 1943, u kishte propozuar autoriteteve angleze nj� marr�veshje, sipas s� cil�s, n�se Britania do t� p�rkrahte kthimin e tij n� fron, pas kthimit ai do t� mund�sonte instalimin n� Shqip�ri t� 25 mij� familjeve hebraike t� mbijetuara gjat� luft�s, fakt q� asnj�her� nuk �sht� marr� seriozisht.
Duke u shtuar fakteve t� deritanishme k�to burime t� reja p�r shp�timin e hebrenjve n� Shqip�ri dhe duke krahasuar k�rkimet shqiptare me ato q� p�rmban kalendari i Remembrance Day ("Yom Hashoah"), para s� gjithash del pyetja se si funksionon institucioni i kujtes�s n� Shqip�ri.
Nd�rsa historia e Shqip�ris� vazhdon t� botohet e t� ribotohet, n� fakt, p�rpjekjet p�r krijimin e nj� baze t� dh�nash themelore nuk duken as dhe si projekt. Institucioni i kujtes�s, q� ende nuk �sht� krijuar, duhet t�u jap� p�rgjigje disa pyetjeve baz�:
- A �sht� realisht numri i d�shmor�ve t� luft�s antifashiste n� Shqip�ri 28 mij�? N�se nuk �sht� kaq, sikurse po thuhet gjithnj� e m� shpesh k�to koh�t e fundit, sa jan� dhe cil�t jan� emrat e tyre?
- Thuhet se vet�m brenda nj� nate n� kampin e Prishtin�s u pushkatuan pa vendim formal gjyqi 104 shqiptar�. Cil�t jan� emrat e tyre?
- N� kryeqytetin shqiptar, pik�risht n� an�n per�ndimore t� rezidenc�s presidenciale, gjendet nj� rrug� q� ende mban emrin "D�shmor�t e 4 shkurtit", po cil�t jan� emrat e atyre 80 apo 90 shqiptar�ve q� u nxor�n nga sht�pit� dhe u masakruan p�r hakmarrje, sikurse shkruhet n� tekstet e historis� s� Shqip�ris�?
- Statistikisht pranohet se gjat� luft�s antifashiste u d�buan nga Greqia afro 25 mij� �am� civil�, t� cil�t nuk u kthyen asnj�her� n� trojet e tyre. Cil�t jan� emrat e tyre?
- Thuhet se gjat� luft�s antifashiste zhvillimet pat�n edhe nj� p�rb�r�se t� luft�s civile. Cil�t qen� viktimat e luft�s civile, si u vran� dhe pse?
- Thuhet se gjat� luft�s antifashiste 20-25 mij� ushtar� italian� q� kishin luftuar me arm� kund�r popullit shqiptar u strehuan n� familjet vend�se dhe shp�tuan nga rreziku. Askush nuk e di se �far� ndodhi me pjes�n tjet�r, afro 180 mij�, q� u zun� rob�r nga ushtria naziste. Cila �sht� lista em�rore e ushtar�ve italian� t� strehuar e t� shp�tuar n� k�t� vend?
- Thuhet se gjat� periudh�s totalitare sistemi bolshevik pushkatoi me gjyq e pa gjyq afro 4 mij� vet�. Cil�t jan� emrat e k�tyre viktimave?
P�rpjekjet p�r t� propozuar zgjidhje p�r secil�n nga k�to probleme pa krijuar baz�n e t� dh�nave dhe pa specifikuar rrethanat e secil�s prej k�tyre t� dh�nave mbeten agjitative.
Memorial Museum of Holokaust, p�rkund�r k�saj sjelljeje t� padenj� q� ndodh e p�rs�ritet rregullisht n� vendin ton�, ka nj� list� prej 2264 emrash t� hebrenjve q� prek�n tok�n shqiptare gjat� luft�s antifashiste, duke gjetur strehim e mbrojtje n� k�t� vend ose duke arritur tranzitimin n� ndonj� vend tjet�r, m� t� sigurt, si Shtetet e Bashkuara t� Amerik�s. Pik�risht n� "Remembrance Day" �sht� dita p�r t�i k�rkuar nd�rgjegjes intelektuale dhe politike t� vendit t� kryej� p�rgjegj�sit� e veta ndaj kujtes�s si institucion, ndaj kujtes�s si faktor q� jo vet�m sh�ron plag�t e s� shkuar�s dhe rehabiliton gjith�ka q� �sht� harruar, por, mbi t� gjitha, leht�son nd�rtimin e s� ardhmes, sepse sikurse dihet, e sotmja dhe e ardhmja jan� t� kusht�zuara.
-------------------------------------------------------------------------------------------------
Gazeta55 09/07/2009 http://www.gazeta55.net/gazeta/09.07.2009.pdf
dossier : Shqip�ria dhe shp�timi i hebrenjve
Nga Patrice Najbor
Shqiptar�t ishin kombi q� gjat� Luft�s s� Dyt� Bot�rore ishin ndoshta t� vetmin q� treguan nj� mikpritje t� ve�ant� ndaj hebrenjve, n� kushtet e sundimit t� ideologjis� naziste. Kjo sigurisht nuk ishte rast�si, pasi edhe m� par� kur nazizmi nuk ishte n� pozitat e luft�s s� hapur, n� Shqip�ri kishin gjetur mikpritje edhe hebrenj t� tjer�, prej t� cil�ve m� i njohur mbetet rasti i Anjshtajnit. Kjo sepse qysh para 7 prillit 1939, ka pasur bisedime p�r vendosjen e kolonive hebreje n� Shqip�ri. K�to projekte kishin nj� interes t� dyfisht�, p�r t�i dh�n� hebrenjve nj� vend prit�s, nj� tok� azili dhe p�r t�i sjell� Shqip�ris� intelektual�, inxhinier�, mjek�, m�sues etj� t� cil�t do t� merrnin pjes� n� zhvillimin e vendit. N� k�to projekte kishte nj� aspekt njer�zor dhe nj� aspekt ekonomik. P�rve� t� tjerave, k�to projekte tregojn� q� mbreti Zog, m� 1943, po parap�rgatiste dhe po punonte p�r t� ardhmen e Shqip�ris�.
N� fakt, Sir Martin Gilberti n� vepr�n e tij �Winston Churchill : le proph�te de la v�rit� tregon p�r nj� p�rpjekje t� b�r� n� janar 1939, n� t� cil�n nj� diplomat shqiptar, i d�rguar nga mbreti Zog, ka propozuar ta b�j� Shqip�rin� nj� vend t� shenjt� mbrojt�s p�r hebrenjt�
N� fakt, Sir Martin Gilberti n� vepr�n e tij �Winston Churchill : le proph�te de la v�rit� tregon p�r nj� p�rpjekje t� b�r� n� janar 1939, n� t� cil�n nj� diplomat shqiptar, i d�rguar nga mbreti Zog, ka propozuar ta b�j� Shqip�rin� nj� vend t� shenjt� mbrojt�s p�r hebrenjt�. P�r ta b�r� k�t�, �ur�illi duhej t� frenonte vrullin e Musolinit dhe t� garantonte pavar�sin� e Shqip�ris�, n� m�nyr� q� plani i shp�timit t� merrte jet�. Fatkeq�sisht �ur�illi e ka l�n� m�njan� k�t� plan. Sir Martin Gilberti nuk e jep emrin e k�tij t� d�rguari dhe, si� ndodh shpesh gjat� negociatave t� fshehta, gj�rat mbeten gjithnj� sekrete. Megjithat� ky diplomat mund t� jet� Dervish Duma, q� ishte sekretari i dyt� i legat�s shqiptare n� Lond�r dhe q� qe em�ruar i ngarkuar me pun� n� fillim t� 1939-�s.
Kalimi i Ajshtajnit n� Shqip�ri �sht� konfirmuar n� disa drejtime: nga ishdrejtori i asaj kohe i Institutit t� Fizik�s, zotit Sk�nder Koja, i cili e kishte takuar at�, nga punonj�si i bank�s, Ajet Bega, q� po ashtu e kishte takuar (sipas nj� dokumenti zyrtar, Albert Ajnshtajni ka shkuar n� Bank�n Shqiptare t� Shqip�ris�, n� Tiran�, m� 9 prill 1931) dhe nga doktor Jani Basho, i cili ka sh�rbyer si nd�rmjet�s n� p�rpjekjet administrative p�r marrjen e dokumenteve t� udh�timit dhe q� e priti fizikanin kur ai arriti n� Durr�s
N� t�r�sin� e burimeve p�r k�t� ��shtje, nj�ri prej burimeve m� t� para dhe m� t� r�nd�sishme vjen prej arkivave shqiptare. N� �Guide Book, a reference to record about Jews in Albania� t� Drejtoris� s� P�rgjithshme t� Arkivave n� vitin 2006, pasqyrohen dokumentet kryesore t� arkivave shqiptare n� lidhje me shp�timin e hebrenjve n� Shqip�ri. P�rsa i p�rket rastit t� fizikanit Albert Ajnshtajn, i cili ka p�rdorur mund�sin� e pajisjes me nj� dokument shqiptar p�r t� shkuar n� Shtetet e Bashkuara t� Amerik�s, kemi d�shmin� e mbret�resh�s Geraldin� (shih edhe intervist�n e Mikael de Pok p�r revist�n angleze �Sky� m� 2002). N� shum� intervista mbret�resha ka treguar p�r vizit�n sekrete t� Ajnshtajnit n� Shqip�ri p�rgjat� 48 or�ve dhe takimin e tij me mbretin Zog. Kalimi i Ajshtajnit n� Shqip�ri �sht� konfirmuar n� disa drejtime: nga ish-drejtori i asaj kohe i Institutit t� Fizik�s, zotit Sk�nder Koja, i cili e kishte takuar at�, nga punonj�si i bank�s, Ajet Bega, q� po ashtu kishte takuar (sipas nj� dokumenti zyrtar, Albert Ajnshtajni ka shkuar n� Bank�n Shqiptare t� Shqip�ris�, n� Tiran�, m� 9 prill 1931) dhe nga doktor Jani Basho, i cili ka sh�rbyer si nd�rmjet�s n� p�rpjekjet administrative p�r marrjen e dokumenteve t� udh�timit dhe q� e priti fizikanin kur ai arriti n� Durr�s. Fatkeq�sisht shumica e dokumenteve q� lidhen me kalimin e Ajnshtajnit n� Shqip�ri �sht� djegur m� 1945, kur klinika e doktor Bashos ishte bastisur dhe marr� nga partizan�t.
Ka tashm� shum� dokumente t� legat�s italiane q� sjellin informacion mbi faktin q� familja mbret�rore dhe shqiptar�t n� p�rgjith�si po mbronin gjithnj� e m� shum� hebrenjt� dhe q� kjo p�rb�nte �nj� situat� shqet�suese dhe t� rrezikshme� (sh�nimi i legat�s italiane t� 16 janarit 1939 � AQSH F.163, V.1939 D.247, fleta 14).
Un� mund t� sakt�soj m� tej q� edhe n�se familja mbret�rore do t� kishte, p�r shembull, dokumente p�r vizit�n sekrete t� Ajnshtajnit n� Shqip�ri, arkivat q� ajo kishte marr� me vete p�rgjat� largimit n� m�rgim jan� shkat�rruar praktikisht t� gjitha, n� nj�rin prej bombardimeve t� Londr�s.
�sht� nj� nder i v�rtet� q� Shqip�ria t� ket� familje t� vler�suara �Fisnik� mes kombeve� dhe q� familja mbret�rore t� jet� propozuar nga Norman H. Gershman n� katalogun e ekspozit�s s� tij �Besa: Muslims who saved Jews in World War II� (Syracuse University Press, USA, 2008) p�r t�u njohur si fisnik�(N� k�t� dit�, Yad Vashemi njihte zyrtarisht 68 familje shqiptare si �fisnik�), sepse �sht� nj� fakt i pamohuesh�m q� mbreti Zog ka qen� nism�tari i v�rtet� i politik�s s� shp�timit t� hebrenjve nga Shqip�ria, duke favorizuar fillimisht ikjen e hebrenjve t� persekutuar, duke u dh�n� atyre viza turistike dhe tranziti, pastaj duke i k�rkuar administrat�s ndryshimin e emrave, nd�rrimin e fes� dhe, m� s� fundi, duke u dh�n� atyre shtet�sin� shqiptare.
Kodi i mikpritjes ka b�r� t� vet�n, ai ishte shfaqur duksh�m. Shqiptar�t e kan� konsideruar si detyr� q� t� mbrojn� dhe t� fshehin hebrenjt� q� i iknin persekutimeve, n� nj� koh� kur kombe t� m�dha europiane i p�rzinin ata. N� Shqip�ri nuk ka asnj� list� dh�n� fashist�ve dhe asnj� internim. Numri i hebrenjve t� shp�tuar �sht� vler�suar n� m� shum� se 3 000. M� 2005-�n �Memorial Museum of The Holocaust� kishte regjistruar tashm� 2.640.
-------------------------------------------------------------------------------------------------
Mbret�ria Shqiptare - Mars 2009 - mbreteriashqiptare@yahoo.com
Roli i Familjes Mbretnore n� mbrojtjen e Hebrenjve nga Holokausti nga Dr Patrice Najbor
Int�rvista e Dr Patrice Najbor autorit librit "Historia e Shqip�ris� dhe e familjes se saj mbret�rore (1443-2007)" (JePublie - Paris - 2008)
N� veprem tuaj ju p�rmendi ndihm�n e mbret�rise shqiptare n� favor t� ruajt�s se hebrejve q� i shpetuan Holokaustit. A mund t� na thoni di�ka me tep�r ?
Pak e njohur nga historian�t, ruatjen edhe nga ato hebrej�t, mbreteria shqiptare ka dh�n� nj� ndihm� te konsiderueshme hebrejve, qe kerkonin ti shp�tonin regjimit nazist me ardhjen n� pushtet te Hitlerit me 1933.
Ne fakt, Shqip�ria e mbretit Zog ju rezervoi mik�pritj� hebrejve t� persekutuar, dhe shqiptar�t duke respektuar traditen e mik�pritj�s, i kane mbrojt keto familje nga internimi duke i fshehur sidamos n� fshatrat e malsis�.
Konkretisht, mbreti Zog ne fillim ka leht�su dhenien e vizave hebrejve te persekutuar dhe, pastaj, u ka akordue atyre pasaporta shqiptare. Sovrani shqiptare ka dh�n� pasaporta shqiptare reth 350 familjeve hebrej� e nd�rmjet tyre edhe fizikanit german Albert Einshtein, i cili e p�rdori k�t� mund�si per t� shkuar n� Shtetet e Bashkuara te Amerik�s.
Shum� dokumenta te arshiv�s shqiptare deshmojn� p�r veprimtarine e diplomacis� s� mbreteris� shqiptare ne favor t� shp�timit te hebrejve (Shih punimet e Dr Prof Shaban Sinani). Historiani amerikan Dr Bernd Fischer tregon per nje "epoke t� art�" per Hebrejt� n� mbret�rin� e Shqip�rise dhe vlerson q� nismat e mbretit Zog kan� b�re te mundur t� shpetojne afro 2000 Hebrej.
Muzeu memorial i Holokaustit ka percaktu ne vitin 2005, 2640 Hebrej te shp�tuar nga Shqiperia, ndersa Yad Vashen ka tregu 63 shqiptare "Te drejte" dhe deklaroi Shqiperine si "Te drejt� midis kombeve".
P�r dijenin tuj� n� librin tim� kam� shkrujt� nj� kapitull t� gjat� cip�r nd�rhyrj�s e shtetit monarkist� shqiptar n� favor t� shp�timit t� Hebrejnt� q� u arratis�n nga Holokausti dhe ve�an�risht� cip�r veprimtaris� guximsh�m t� familjes Ndergoni.
Si e shpjegoni ju kalimin nga Republikja ne Monarki ne vitin 1928 ?
N� traktatin e Berlinit dhe m� von� n� Konferencen e Ambasadoreve n� Londer, m� 1913, fuqite e m�dha (Britanija e Madhe, Franca, Italia, Austro-Hungaria dhe Rusia) e kan� gjymtuar Shqiperine me 2/3 e teritorit te saj ne favor t� Serbis�, Malit te Zi, Maqedonis� dhe Greqis�. Transformimi i rregjimit n� favor t� monarkis� dhe dh�nia e titullit "Mbret i Shqiptar�ve" dhe jo "Mbret i Shqip�rise", kane lejuar sovranin shqiptar me forcu aspiratat e unitetin kombetar dhe me fol� ne em�r t� t� gjith� shqitar�ve, ve�anerisht atyre t� Kosoves dhe �ameris�.
Eshte interesant me n�nvizu faktin q� me Ahmet Zogun, President i Republik�s, dhe m� von� me Monarkin� e Zog I r� Parlementi shqiptar p�rbante 3 deputet q� p�rfaq�sonin Kosov�n.
Do t� sh�nojme gjithashtu q� mbreti Zog ka d�nuar genocidin e �ameve duke I kerkuar Organizat�s se Komb�ve (SDN) t� nd�rhynte me qellim q� qeveria greke ti jepte fund kesaj politike.
Mbreti Zog ka refuzuar gjithashtu em�rimin e nj� peshkopi grek per kishen autoqefale shqiptare.
Le r�le de la Famille Royale d'Albanie dans le sauvetage
des Juifs durant l'Holocauste
Interview du Dr Patrice Najbor auteur de "Histoire de l'Albanie et de sa Maison Royale (1443-2007)" (JePublie - Paris - 2008)
Dans votre ouvrage, vous �voquez l'aide de l'Albanie royale en faveur du sauvetage des Juifs fuyant l'Holocauste. Pouvez-vous nous en dire plus ?
Peu connu des historiens, m�me Juifs, l'Albanie royale a apport� une aide de premier ordre aux Juifs, qui cherch�rent � fuir le r�gime nazi, d�s l'accession au pouvoir de Hitler en 1933.
En effet, l'Albanie du roi Zog a offert l'hospitalit� aux Juifs pers�cut�s et les Albanais, respectant le code de l'hospitalit�, ont ensuite prot�g� ces familles de la d�portation en les cachant dans les villages de montagne.
Concr�tement, le roi Zog a d'abord facilit� l'octroie de visas aux Juifs pers�cut�s et, ensuite, il leur a accord� des passeports albanais. Le souverain albanais a fourni des passeports albanais � environ 350 familles juives, dont celui du physicien allemand Albert Einstein, qui a utilis� la fili�re albanaise pour rejoindre les Etats-Unis.
De nombreux documents des archives albanaises t�moignent de l'action de la diplomatie du royaume d'Albanie en faveur du sauvetage des Juifs (Voir les travaux du Dr Prof Shaban Sinani). L'historien am�ricain, Dr Bernd Fischer, parle d'une "age d'or" pour les Juifs dans le royaume d'Albanie et on estime que les initiatives du roi Zog ont permis de sauver environ 2000 Juifs.
Le Memorial Museum of the Holocaust a identifi�, en 2005, 2640 Juifs ayant �t� sauv�s par l'Albanie tandis que Yad Vashem a d�sign� 63 Albanais comme "Juste" et d�clar� l'Albanie comme "Juste parmi les Nations".
Pour votre information, j'ai consacr� une longue annexe sur l'aide de l'Albanie royale en faveur du sauvetage des Juifs fuyant l'Holocauste et sur le cas concret de la famille Ndregjoni.
Comment expliquez-vous le passage de la r�publique � la monarchie en 1928 ?
D�s le trait� de Berlin puis � l'issue de la Conf�rence des Ambassadeurs � Londres, en 1913, les Grandes puissances (Grande-Bretagne, France, Italie, Autriche-Hongrie, Allemagne et Russie) ont amput� l'Albanie des 2/3 de son territoire au profit de la Serbie, du Mont�n�gro, de la Mac�doine et de la Gr�ce. La transformation du r�gime au profit de la monarchie et l'octroie du titre de "Roi des Albanais", et non de roi d'Albanie au roi Zog, ont permis au souverain albanais de cristalliser les aspirations d'unit� nationale et de parler au nom de tous les Albanais, notamment ceux du Kosovo et de �ameria.
A ce propos, il est int�ressant de souligner que sous Ahmet Zogu, Pr�sident de la R�publique, puis sous le r�gne du roi Zog Ier, le parlement albanais comptait 3 d�put�s repr�sentant le Kosovo.
On notera, �galement, que le Roi Zog a condamn� le g�nocide des �ames en demandant � la Soci�t�s des Nations d'intervenir afin que le gouvernement grec mette fin � cette politique.
Le roi Zog a aussi refus� la nomination d'un archev�que grec pour l'�glise autoc�phale albanaise.
-------------------------------------------------------------------------------------------------
Roli i mbretit Zog n� shp�timin e hebrejve n� vitet 1928-1939
PersonazhMar 17, 2011
Intervist� me Dr Patrice Najbor
N� vepr�n tuaj mbi mbret�rin� shqiptare n� vitet 30, ju tregoni q� qeveria shqiptare u ka dh�n� pasaporta shqiptare rreth 350 familjeve hebreje, e mes tyre, edhe fizikantit Albert Ajnshtajn. Cilat jan� burimet q� i pro�vojn� k�to fakte?
N� t�r�sin� e burimeve p�r k�t� ��shtje, nj�ri prej burimeve m� t� para dhe m� t� r�nd�sishme vjen prej arkivave shqiptare. Ju mund t� konsultoni �Guide Book, a reference to record about Jews in Albania� publikuar nga drejtoria e p�rgjithshme e Arkivave Komb�tare m� 2006-�n, ku pasqyrohen dokumentet kryesore t� arkivave shqiptare n� lid�hje me shp�timin e hebrejve nga Shqip�ria.
Ka gjithashtu punime t� historian�ve shqip�tar�, si ato t� profesor Shaban Sinanit (ish-drejtor i Arkivave Komb�tare), q� ka publikuar studime t� shumta dhe mjaft interesante p�r k�t� tem� (shih �Diplomacia e Shqip�ris� Mbret�rore p�r shp�timin e hebrejve� n� ALBSA-Info/Korrier 20/11/2004).
Jasht� Shqip�ris�, historiani amerikan dr. Ber�nard Fisher, p�rmes k�rkimeve t� tij t� fundit n� arkivat anglo-saksone, flet p�r nj� �koh� t� art� p�r hebrejt� n� Shqip�ri gjat� periudh�s s� mbret�ris� ( 1928-1939).
N� senatin francez, m� 27 janar 2008, ka pasur po ashtu nj� konferenc� ku jan� paraqitur doku�mente t� shumta arkivore dhe d�shmi t� familjeve q� kan� shp�tuar hebrejt�, si familjet Ndregjoni dhe Bi�aku (shih vepr�n �Ndregjon�t�, Xhaferr Martini, Naim Frash�ri, Tiran�, 2007 dhe artikul�lin �Familja Bi�aku : Si jetuam me 26 hebrej n� sht�pin� ton�, botuar n� �Gazeta shqiptare� m� 09.05.2001).
P�rsa i p�rket rastit t� fizikantit Albert Ajn�shtajn, i cili ka p�rdorur mund�sin� e pajisjes me nj� dokument shqiptar p�r t� shkuar n� Shtetet e Bashkuara, kemi d�shmin� e mbret�resh�s Ger�aldin� (shih edhe intervist�n e Mikael de Pok p�r revist�n angleze �Sky� m� 2002). N� shum� in�tervista mbret�resha ka treguar p�r vizit�n sekrete t� Ajnshtajnit n� Shqip�ri p�rgjat� 48 or�ve dhe takimin e tij me mbretin Zog. Kalimi i Ajshtajnit n� Shqip�ri �sht� konfirmuar n� disa drejtime: nga ish-drejtori i asaj kohe i Institutit t� Fizik�s, zotit Sk�nder Koja, i cili e kishte takuar at�, nga punonj�si i bank�s, Ajet Bega, q� po ash�tu e kishte takuar (sipas nj� dokumenti zyrtar, Albert Ajnshtajni ka shkuar n� Bank�n Shqip�tare t� Shqip�ris�, n� Tiran�, m� 9 prill 1931) dhe nga doktor Jani Basho, i cili ka sh�rbyer si nd�r�mjet�s n� p�rpjekjet administrative p�r marrjen e dokumenteve t� udh�timit dhe q� e priti fizikan�tin kur ai arriti n� Durr�s. Fatkeq�sisht shumica e dokumenteve q� lidhen me kalimin e Ajnshta�jnit n� Shqip�ri �sht� djegur m� 1945, kur klinika e doktor Bashos ishte bastisur dhe marr� nga par�tizan�t. Ekziston, megjithat�, n� arkivat kom�b�tare shqiptare nj� sh�nim (i vitit 1931, AK0 31, n� faqen 53/1) q� v�rteton q� Albert Ainshtajni ka bujtur n� Pogradec m� 10 prill 1931, dat� n� t� cil�n ai ka marr� prej doktor Bashos nj� pasaport� shqiptare t� l�shuar me nd�rhyrjen vetjake t� mbretit Zog (shih �Dy dit�t e Ajnshtajnit n� Shq�ip�ri� n� Koha jon� t� 06.09.2002; �Ajnshtajni n� Shqip�ri, T� dh�na rreth udh�timit t� fsheht� t� tij n� pranver�n e vitit 1931� n� gazet�n Standard t� 04.02.2008; �Ainshtajni n� Shqip�ri, n� pran�ver�n e vitit 1931�, http://www.cdodite. com/20080426101552/Ajnshtajni-ne-Shqiperi-ne-pranveren-e-vitit-1931.html ; 26/04/2008; �Doktori pogradecar q� pajisi Ajnshtajnin me pasaport� shqiptare�, 23/01/2009, http://www. albaniapres.com).
Historiani amerikan Bernard Fisher tregon p�r bisedat mes ambasadorit shqip�tar Faik Konica dhe atij amerikan Herman Bernshtajn p�rsa i p�rket autorizimit p�r t� vendosur 500 familje hebreje n� Shqip�ri. Dihet po ashtu q� familja mbret�rore kishte pun�suar hebrej (Veitsmanin dhe Ouri�novskin). A i konfirmojn� dokumentet arki�vore k�to fakte dhe, si� thot� Fisheri, a ka shum� dokumente n� arkivat e familjes mbret�rore?
Shum� dokumente t� arkivave shqiptare pro�vojn� po ashtu q� familja mbret�rore dhe t� tjer� t� af�rt me t� kan� pun�suar dhe mbrojtur shum� hebrej, mes t� cil�ve edhe fotografin dhe mjekun e Oborrit q� p�rmend�t ju.
P�r k�t� ��shtje ju mund t� shihni edhe Shto�jc�n 59 t� vepr�s sime �Historia e Shqip�ris� dhe e familjes mbret�rore t� saj� n� pes� v�llime, q� trajton me holl�si diplomacin� e mbretit Zog dhe ndihm�n e Shqip�ris� mbret�rore n� dobi t� shp�timit t� hebrejve nga Holokausti.
P�r t� ardhur n� pyetjen tuaj, un� mund t� po�hoj q� ka tashm� shum� dokumente t� legat�s ital�iane q� sjellin informacion mbi faktin q� familja mbret�rore dhe shqiptar�t n� p�rgjith�si po mbronin gjithnj� e m� shum� hebrejt� dhe q� kjo p�rb�nte �nj� situat� shqet�suese dhe t� rrezik�shme� (shih sh�nimin e legat�s italiane t� 16 janarit 1939 � AQSH F163 V1939 D247 N14).
Ndryshe nga ajo �ka thot� dr. Bernard Fisheri, t� gjitha dokumentet q� ne kemi, jan� dokumente t� arkivave t� shtetit, �ka �sht� normale, meqen�se mbreti Zog ishte n� pushtet dhe mbret�ronte n� k�t� koh�. Un� mund t� sakt�soj m� tej q� edhe n�se familja mbret�rore do t� kishte, p�r shembull, do�kumente p�r vizit�n sekrete t� Ajnshtajnit n� Shq�ip�ri, arkivat q� ajo kishte marr� me vete p�rgjat� largimit n� m�rgim jan� shkat�rruar praktikisht t� gjitha, n� nj�rin prej bombarimeve t� Londr�s.
Emri i familjes mbret�rore �sht� cituar i dy�ti n� radh�, n� nj� list� prej 63 familjesh shq�iptare, t� propozuara si �Fisnik� (�Justes�, � The Righteous�) nga Yad Vashemi. Si e shpjego�ni k�t�?
�sht� nj� nder i v�rtet� q� Shqip�ria t� ket� familje t� vler�suara �Fisnik� mes kombeve� dhe q� familja mbret�rore t� jet� propozuar nga Nor�man H. Gershman n� katalogun e ekspozit�s s� tij �Besa: Muslims �ho saved Je�s in �orld �ar II� (Syracuse University Press, USA, 2008) p�r t�u njohur si fisnik� (N� k�t� dit�, Yad Vashemi nji�hte zyrtarisht 68 familje shqiptare si �fisnik�), sepse �sht� nj� fakt i pamohuesh�m q� mbreti Zog ka qen� nism�tari i v�rtet� i politik�s s� shp�tim�it t� hebrejve nga Shqip�ria, duke favorizuar fil�limisht ikjen e hebrejve t� persekutuar, duke u dh�n� atyre viza turistike dhe tranziti, pastaj duke i k�rkuar administrat�s ndryshimin e em�rave, nd�rrimin e fes� dhe, m� s� fundi, duke u dh�n� atyre shtet�sin� shqiptare.
Kodi i mikpritjes ka b�r� t� vet�n, ai ishte shfaqur duksh�m. Shqiptar�t e kan� konsideru�ar si detyr� q� t� mbrojn� dhe t� fshehin hebrejt� q� i iknin persekutimeve, n� nj� koh� kur kombe t� m�dha europiane i p�rzinin ata. N� Shqip�ri nuk ka asnj� list� dh�n� fashist�ve dhe asnj� in�ternim. Numri i hebrejve t� shp�tuar �sht� vler�suar n� m� shum� se 3 000. M� 2005-�n �Memo�rial Museum of The Holocaust� kishte regjistru�ar tashm� 2 640.
Sipas dukumenteve britanike, n� Lond�r, m� 1943, ka pasur bisedime me mbretin Zog p�rsa i p�rket vendosjes s� 25 000 familjeve hebreje n� Shqip�ri, n�se ai do t� vinte n� pushtet. E konsideroni k�t� plan realist apo ve�se nj� manov�r p�r t� t�rhequr simpatin� e Londr�s?
N� fakt ka pasur bisedime p�r vendosjen e kolonive hebreje n� Shqip�ri. K�to projekte kishin nj� interes t� dyfisht�, p�r t�i dh�n� hebre�jve nj� vend prit�s, nj� tok� azili dhe p�r t�i sjell� Shqip�ris� intelektual�, inxhinier�, mjek�, m�sues etj� t� cil�t do t� mernin pjes� n� zhvillimin e vendit. N� k�to projekte kishte nj� aspekt njer�zor dhe nj� aspekt ekonomik. P�rve� t� tjer�ave, k�to projekte tregojn� q� mbreti Zog, m� 1943, po parap�rgatiste dhe po punonte p�r t� ardh�men e Shqip�ris�.
Sir Martin Gilberti tregon q� n� fillim t� 1939-�s, nj� diplomat i mbretit ka shkuar n� Lond�r p�r t� takuar �ur�illin dhe p�r t� fol�ur p�r vendosjen e hebrejve n� Shqip�ri. Cili ishte ky diplomat shqiptar?
N� fakt, Sir Martin Gilberti n� vepr�n e tij � Winston Churchill : le proph�te de la v�rit� � tregon p�r nj� p�rpjekje t� b�r� n� janar 1939, n� t� cil�n nj� diplomat shqiptar, i d�rguar nga mbre�ti Zog, ka propozuar ta b�j� Shqip�rin� nj� vend t� shenjt� mbrojt�s p�r hebrejt�. P�r ta b�r� k�t�, �ur�illi duhej t� frenonte vrullin e Musolinit dhe t� garantonte pavar�sin� e Shqip�ris�, n� m�nyr� q� plani i shp�timit t� merrte jet�. Fatkeq�sisht �ur�illi e ka l�n� m�njan� k�t� plan.
Sir Martin Gilberti nuk e jep emrin e k�tij t� d�rguari dhe, si� ndodh shpesh gjat� negociatave t� fshehta, gj�rat mbeten gjithnj� sekrete. Megjithat� ky diplomat mund t� jet� Dervish Du�ma, q� ishte sekretari i dyt� i legat�s shqiptare n� Lond�r dhe q� qe em�ruar i ngarkuar me pun� n� fillim t� 1939-�s*.
* �Ne dy veprat e tjera te Sir Martin Gilbert �Churchill and the Jews : A lifelong friendship� (Henry Holt & Company, New York, 2007, p. 154)
dhe�Kristallnacht Prelude to Destruction� (Harper Perennial, London, 2006, pp. 201 et 2002), autori permend takimin , ne janar 1939, ne jug te Frances, midis �ur�illit ( qe ishte ne kete kohe vetem anetar i Parlamentit) me diplomatin shqiptar �etin Sara�i. Gjashte jave me vone, �etin Sara�i i ka shk�ruar �ur�illit qe ai ishte i autorizuar te negocionte (Cf. Chatin Sarachi to Winston Churchill, 13/05/1939, Foreign Office Paper FO 371/24/081).
* * *
Familja mbret�rore e Shqip�ris�, si dhe 62 familje t� tjera shqiptare, kan� qen� propozuar nga Norman H. Gershman n� katalogun e ekspoz�it�s s� tij �Besa: Muslims who saved Jews in World War II� (Syracuse University Press, USA, 2008) p�r t�u njohur si �Fisnik� nga Yad Vashem.
* Dr Patrice Najbor
Dipllomuar n� Institutin e Studim�ve te Mardh�nieve Nd�rkomb�tare (ILERI) t� Parisit, titullar� i nj� dipllome t� studim�ve t� larta t� specializuara (DESS) t� diplomacis� dhe administrimit t� organizatave nd�rkomb�tare (Paris XI), doktor i shkencave politik�, ka realizuar nj� tez� mbi �Dykrenarja e Shqip�rise n� maredh�niet nd�rkomb�tare bashkohore� (Paris XI � 1992) dhe shume shkrime n� kuader te nj� dipllom� t� studim�ve t� thelluara (DEA) t� mbrojtjes dhe sigurimit europian (Lille II -1990) midis t� cileve �Sistemi dhe politika e sigurimit t� Shqiperis� dhe �Ceshtja shqiptare e Kosov�s�).
Ai esht� autor i �Dinastis� s� Zogut� 2002 dhe i �Historis� se Shqiperis� dhe i familjes s� saj mbret�rore 1443-2007)� n� pes� vellime 2008.
Ai nga ana tjeter ka organizue shoq�ru disa ndihma humanitare ne Shqip�ri, sidomos gjat� tranzicionit demokratik.
-------------------------------------------------------------------------------------------------
http://www.new.mjb-jmb.org/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=16&Itemid=60
Les mardis du mus�e
Mardis du Mus�e du 13 septembre au 25 octobre
Mardi 13 septembre 2011 de 12h30 � 13h30
Les Juifs d�Albanie, conf�rence du Dr Patrice Najbor
Le th�me principal sera la diplomatie du roi Zog et l'aide de l'Albanie royale en faveur du sauvetage des Juifs fuyant l'Holocauste (1929/1944). Cette intervention explique le d�roulement historique du sauvetage des Juifs par l�Albanie.
Ainsi, l�historien am�ricain Bernd J. Fischer, de l'Universit� d'Indiana, estime que les initiatives du roi Zog ont permis de sauver environ 2.000 Juifs mais ce chiffre est nettement sup�rieur.
En 2005, le Holocaust Memorial Museum de Washington a identifi� 2.640 Juifs qui ont �t� sauv�s par l'Albanie, mais cette liste constitue un limitus minimus quam, comme l'explique le professeur Shaban Sinani.
Selon les derniers travaux du Professeur Saimir Lojla (Pr�sident de Albanian-Canadian Community Association), qui a travaill� � partir des documents publi�s par les historiens albanais Apostol Kotani et Shaban Sinani, le nombre total des Juifs sauv�s par l�Albanie serait de 3.614 personnes.
Il faut aussi savoir que la famille royale figure sur une liste de 63 Albanais propos�s comme "Justes" � Yad Vashem.
Le Dr Patrice Najbor et M. le conservateur du Mus�e Juif de Belgique, Daniel Dratwa.
THE INTERNATIONAL COMMISSION AND ASSOCIATION ON NOBILITY UNDER THE PATRONAGE OF HRH CROWN PRINCE LEKA II OF THE ALBANIANS PRESIDENT OFFICE
NEWS
SEPTEMBER 16, 2011
Dr. Patrice Najbor
Conference
�The Jews of Albania�
Tuesday of the Museum from September 13 to October 25
Tuesday, September 13, 2011 from 12:30 to 13:30
The main theme is the diplomacy of King Zog and with Albania for the Royal Rescue Jews fleeing the Holocaust (1929/1944). This intervention explains the historical development of the rescue of the Jews by Albania. Thus, the American historian Bernd J. Fischer, Indiana University, believes that the initiatives of the King Zog have saved about 2,000 Jews but is significantly higher. In 2005, the Holocaust Memorial Museum in Washington identified 2640 Jews who were saved by Albania, but this list is a limitus quam minimus, as explains Prof. Shaban Sinani.
The latest work of Professor Saimir Lojla (Chairman of Albanian-Canadian Community Association) who worked from documents published by
Albanian historians Apostol Kotani and Shaban Sinani,the total number of Jews saved by Albania would 3614 people. Also be aware that the royal family is on a list of 63 proposed Albanians as "Righteous" at Yad Vashem.
http://balkans.courriers.info/article18206.html
Bruxelles
Conf�rence sur "L�Albanie et le sauvetage des Juifs"
Mus�e Juif de Belgique
Mise en ligne : mardi 13 septembre 2011
Conf�rence sur "L�Albanie et le sauvetage des Juifs" par le Dr Patrice Najbor le 13 Septembre de 12H3O � 13H3O
Mus�e Juif de Belgique
21 rue des Minimes
1000 Bruxelles
http://www.noblesseetroyautes.com/nr01/2011/09/page/9/
Conf�rence sur le r�le du roi Zog d�Albanie lors de la 2�me Guerre Mondiale
�crit parR�gine le 9 septembre 2011. Publi� dansActualit�,Albanie
Conf�r�nce le 13 septembre 2011 � 12h30 au Mus�e Juif de Belgique � Bruxelles sur � Les Juifs d�Albanie �. Patrice Najbor reviendra plus en d�tails sur le r�le jou� par leroi Zog Ier d�Albanie qui gr�ce � son r�le diplomatique, a r�ussi � faire �vacuer de nombreux Juifs au cours de l�Holocauste. (merci � Anne G. pour l�info � Copyright photo : )
Mus�e Juif de Belgique � Rue des Minimes, 21 � 1000 Bruxelles
Shqip�ria dhe shp�timi i Hebrenjve
http://www.botasot.info/def.php?category=0&id=136526#.TnMxlO5BvbU.email
Ferid SHEHU
M�rgata shqiptare n� Belgjik organizon konferenc�
Inicuar nga m�rgata shqiptare n� Belgjik�, dje n� Muzeun e Hebrenjve n� Bruksel, u mbajt Konferenca "Shqip�ria dhe shp�timi i Hebrenjve" Mir�njohje publike Shqip�ris� dhe Mbretit Ahmet Zogu Konferenc�n e mbajti Dr.Patrice Najbor, studiuesi i njohur francez n� l�min e marr�dh�nieve nd�rkomb�tare bashk� me z.Sulejman Gjanaj N�nkryetar i Partis� s� Legalitetit n� Shqip�ri.
Iniciativ�n p�r organizimin e Konferenc�s e b�ri Sulejman Gjanaj N�nkryetar i Partis� s� Legalitetit dhe inteletual dhe veprimtar i njohur n� Belgjik�. N� njohtimin zyrtar t� Muzeut t� Hebrenjve n� Belgjik� thuhet "se tema kryesore e k�saj konference ishte diplomacia e Mbretit Ahmet Zogu dhe ndihma e Shqip�ris� Mbret�rore p�r shp�timin e Hebrenjve n� Shqip�ri t� ikur nga Holokausti (1929-1944). Ky intervenim shpjegon rrjedh�n e ngjarjeve historike n� shp�timin e Hebrenjve nga shteti shqiptar. Poashtu historiani amerikan Bernard Fisher nga Universiteti i Indian�s, pohon se ishin iniciativat e Mbretit Ahmet Zogu, t� cilat e mund�suan shp�timin e 2000 hebrenjve edhe pse ky num�r duhet jet duksh�m m� i madh.Mbreti Zogu ka qen� nism�tari i v�rtet� i shp�timit t� hebrenjve n� Shqip�ri, duke u dh�n� viza turistike dhe tranziti, pastaj duke i k�rkuar administrat�s ndryshimin e emrave, nd�rrimin e fes� dhe duke u dh�n� atyre shtet�sin� shqiptare. Ishin rreth 350 familjeve hebreje n� mes tyre edhe fizikantit Albert Ajnshtajn.
N� vitin 2005, Muzeumi Memorial i Holokaustit n� Washington i ka identifikuar 2.640 hebrenj� t� shp�tuar nga Shqip�ria, mir�po kjo list� �sht� e kufizuar sepse ka patur m� shum� pohon profesori shqiptar Shaban Sinani.
Sipas nj� punimi t� fundit t� profesor Saimir Lojla Kryetar i Komitetit t� shoqat�s shqiptaro-Kanadeze, i cili ka punuar p�r k�t� tem� duke u bazuar n� studimet e hulumtuesve shqiptar Apostol Kotani dhe Shaban Sinani. Sipas tyre numri total i hebrenjve t� shp�tuar nga Shqip�ria duhet t� jet� 3.614 persona.
Duhet poashtu theksuar faktin se familja mbret�rore shqiptare gjendet n� mesin e e 63 familjeve t� nderuara q� kan shpetuar hebrenj, pra jan� n� list�n hebreje t� Yad Vashan,t� vler�suara " Fisnik mes kombeve". Kjo �sht� nder i ve�ant p�r shqiptar�t." K�to jan� fragmente nga fjala e Dr. Patrice Najbor i cili tha se kjo histori pak njihet sot nga opinioni bot�ror. Por ishte fakt se nj� shtet i vog�l si Shqip�ria i strehoi dhe mbrojti hebrenjt n� koh�n kur shtete shum� m� t� fuqishme nuk e b�n� k�t�. Shqip�ria ishte i vetmi shtet q� n� fund Luft�s Dyt� Bot�rore pati m� shum� hebrenj se sa n� fillim. Kjo �sht� merit� e virtyteve shqiptare : mik�pritjes, bes�s dhe toleranc�s nd�rfetare. P�r shqiptarin sht�pia �sht� e Zotit dhe e mysafirit, andaj kur e fusim brenda mysafirin ia japim bes�n dhe e mbrojm� nga gjitha t� k�qijat.
Mjeku dhe fotografi i Mbretit Ahmet Zogu ishin hebrenj. Sipas disa d�shmive edhe fizikanti Albert Ajnshtajni, thuhet se 48 or� ka q�ndruar n� Shqip�ri dhe me pasaport shqiptare ka shkuar n� SHBA m� 1931.
Poashtu n� Senatin francez m� 27 janar 2008 �sht� mbajtur nj� konferenc� ku jan� paraqitur dokumente arkivore dhe d�shmi t� familjeve q� kan� shp�tuar hebrenjt�, si familjet Bi�aku, Nd�rgjoni etj.
N� vitin 1991 ishin 500 familje hebreje t� cilat nga Shqip�ria u shp�rngul�n n� Izrael.
Dr. Naim Durmishi tha se dy familje hebreje q� jetonin n� Prizren n� vitin 2002 u shp�rngul�n nga Kosova n� Izrael, nj�ra familje ishte shqipfol�se tjetra turkofone N� debat morr�n pjes� Ramadan Gjanaj Dekani i Fakultetit Universite Libre International n� Bruksel,pastaj K�shilltari i Ambasad�s Kosov�s, Gani Azemi, Sakip Skepi dhe disa intelektual belg dhe hebrenj� prezent n� konferenc�. Djali i v�llait t� mbretit Ahmet Zogu, z. Skender Zogu, foli p�r toleranc�n fetare t� shqiptar�ve dhe bashk�jetes�n e shqiptar�ve dhe hebrenjve n� Aleksandri, kur ai me familjen mbret�rore kan� jetuar atje n� koh�n e Mbretit Faruk t� Egjiptit, i cili ishte me origjin� shqiptare. Skender Zogu ia dor�zoi Muzeut Hebrej n� Bruksel kopjen e dokumentit nga senati francez ku nderohen me emra familjet shqiptare q� i strehuan hebrenjt.
Referuesi kryesor Dr. Patrice Najbor �sht� autor i librit Historia e Shqip�ris� dhe e familjes s� saj mbret�rore 1443-2007 botuar n� Paris 2008 n� gjuh�n frengjishte n� 5 v�llime.
Dhe n� fund fare t� theksojm� se nuk jan� t� shpeshta Konferenca t� tilla ku intelektual francez, belg hebrenj,flasin shum� afirmativisht p�r shqiptar�t, andaj inisiatori Partia L�vizja e Legalitetit dhe n� ve�anti intelektuali dhe politikani Sulejman Gjanaj i lindur dhe shkolluar n� Belgjik�,dhe aktiv n� politik�n shqiptare meritojn� respekt dhe nderim t� ve�ant�.
--------------------------
Gazeta e komunitetit SHQIPTAR t� Belgjik�s.
Le journal de la communaut�ALBANAISE de Belgique.
ALBANIA www.albaniainfo.be SHTATOR 2011
Aktualitet Elona Zhana
Shqip�ria dhe shp�timi i Hebrenjve
Konferenc� n� muzeun hebre n� Bruksel
Shqip�ria dhe shp�timi i Hebrenjve (1929/1944) ishte kjo tema e konferenc�s q� u mbajt me dat�n 13.09.2011 n� Muzeun hebre n� Bruksel.
Konferenca u drejtua nga Dr Patrice Najbor, doktor n� shkencat politike si dhe k�shilltar pran� oborrit mbret�ror shqiptar, me zyr� n� Paris. Me moderimin e konferenc�s u mor Sulejman Gjanaj N�nkryetar i Partis� s� Legalitetit. E menduar n� kuadrin e rolit t� luajtur nga Mbreti Zog p�r shp�timin e hebrenjve nga holokausti, konferenca konsistonte n� paraqitjen e nj� serie t� dh�nash e dokumentesh t� p�rb�ra kryesisht nga d�shmi.
��sht� shum� pak e njohur prej historian�ve, madje edhe prej hebrenjve vet, dhe akoma m� pak nga publiku i gjer�, fakti q� mbret�ria Shqiptare u ka sjell� nj� ndihm� t� rangut t� par� hebrenjve q� k�rkonin t� largoheshin nga regjimi nazist me ardhjen n� pushtet t� Hitlerit me 30 janar 1933�. � �sht� shprehur n� hapje t� diskutimit t� tij, Dr Najbor.
��Diplomacia shqiptare � vazhdoi ai,n� fakt i �sht� kund�rv�n� doktrin�s naziste n� lidhje me hebrenjt� duke u mobilizuar p�r tu ardhur n� ndihm� atyre q� ishin t� persekutuar n� Gjermani, Austri apo edhe n� Evrop�n Lindore. Q� nga 1929 gjejm� n� arkivat e mbret�ris� s� Shqip�ris� k�rkesa t� hebrenjve q� d�shirojn� t� ken� n�nshtet�sin� shqiptare. Dhe q� nga viti 1930 vejm� re q� hebrenj t� cil�t deklarohen me n�nshtet�si shqiptare, mb�rrijn� n� Greqi dhe m� sakt�sisht n� Selanik. Nj� vit m� von�, v�rejm� q� disa hebrenj do t� zbarkojn� n� Durr�s me dat�n 15 gusht 1931. Por duke filluar nga viti 1933 numri i hebrenjve q� d�shirojn� ti bashk�ngjiten mbret�ris� shqiptare me q�llim q� t� p�rfitojn� nga mbrojtja e mbretit Zog q� siguronte mikpritje p�r hebrenjt� e persekutuar, shtohet konsideruesh�m.
Aty nga fillimi i viteve 30 gjejm� nj� shk�mbim korrespondence q� mban dat�n 12 shkurt 1934 korrespondence kjo mes Nathan Allalouf et Mihal Sherka drejtor i agjencis� s� shtypit t� mbret�ris� shqiptare q� parashtron nevoj�n e hapjes s� nja konsullat� shqiptare n� Tel-Aviv ; nj� let�r nga Komisioni i Lart� i Refugjat�ve t� Lig�s s� Kombeve , James Mc Donald, i dat�s 29 shtator 1934, ministrit t� pun�ve t� jashtme , ku i k�rkon lejen p�r t� vendosur emigrant� hebrenj me shtet�si gjermane ; Nj� tjet�r k�rkese nga komiteti qendror i emigrant�ve hebrenj t� Gjermanis� ku k�rkohet azil p�r persona t� besimit hebre si dhe plot dokumente t� tjera. Marr�dh�niet miq�sore ekzistojn� ma personalitete hebrenj si profesori Stanislas Zuber, , shkrimtarin L�o Mathia, artistin Joli Jakob, por edhe biznesmen-in Leo Etton q� e ka vizituar Shqip�rin� i shoq�ruar nga John Walter, djali i redaktorit t� gazet�s � Times � p�r t� ekzaminuar n� terren mund�sin� e vendosjes s� nj� kolonie. Projekti i vendosjes s� kolonive hebre n� Shqip�ri, n�p�rmes Komisioni i Lart� i Refugjat�ve t� Lig�s s� Kombeve, ka qen� i diskutuar gjer�sisht n� vitet 1933-1935 me mbretin Zog p�r konkretizimin e vendosjes s� mij�ra hebrenjsh q� largoheshin nga Gjermania naziste. N� 1934 mbret�ria shqiptare i p�rgjigjet pozitivisht k�rkes�s s� Komisionarit t� Lart� t� Refugjat�ve t� Lig�s s� Kombeve, James Mac Donald, p�r t� pritur nj� num�r t� caktuar hebrenjsh. Pranohet q� mbret�ria shqiptare ka pritur rreth 500 familje herbe n� akord me Ligen e Kombeve dhe n�n ndikimin direkt t� mbretit Zog i cili d�shironte t� mbronte dinjitetin human t� atyre q� vuanin nga pushtimi nazist. Konstatohet q� duke filluar nga viti 1935, intensifikimi i numrit t� hebrenjve q� emigronin n� Shqip�ri. N� dhjetor 1938, senatori amerikan Robert Reynolds viziton Shqip�rin� p�r t� vler�suar kontributin q� bashk�sia hebrenjve e USA duhej t� sillte p�r t� mbuluar shpenzimet e 500 familjeve hebre t� vendosura n� Shqip�ri. Ambasadori i Shqip�ris� n� USA, Faik Konica ishte n� diskutime me komitetin hebre t� shtetit t� Nju Jorkut p�r t� shifruar nevojat e rastit.
Po ashtu gjinden shum� sh�nime t� konsullat�s italiane n� Shqip�ri n� lidhje me aktivitete e hebrenjve n� Shqip�ri me emrat dhe p�rkrahjen e sjell� V�rejm� po ashtu, edhe qarkulloren e Ministris� s� Brendshme, t� dat�s 6 shkurt 1939 n� lidhje m� urdh�rin e dh�n� misioneve shqiptare jasht� p�r t� dh�n� viza turizmi nj�mujore hebrenjve q� d�shirojn� t� shkojn� n� Shqip�ri, dhe qarkulloja e dat�s 27 shkurt 1939 q� anon�on masat q� duhen nd�rmarr� p�r pritjen dhe vendosjen e hebrenjve n� Shqip�ri. Qeveria italiane informon konsullat�n shqiptare n� Rom� p�r mos pajtimin e saj n� lidhje me vendosjen e hebrenjve n� Shqip�ri. N� nj� raport sekret q� mban dat�n 16 qershor 1939, sh�rbimet diplomatike italiane informojn� qeverin� n� Rome se aktivitetet dhe r�nd�sia numerike e kolonis� hebre n� Tiran� ishin t� rrezikshme. Sipas k�tij raporti vendosja e hebrenjve n� Shqip�ri ishte e inkurajuar nga legata amerikane. Raportuesi kishte arritur n� konkluzionin q� : � Jo ngadal� por shpejt, hebrenjt� kan� fituar simpatin� e popullsis� lokale, q� nuk �sht� loyale, dhe q� ka q�n� edhe dashakeq�se kundra nesh �.
Mbreti Zog kishte autorizuar ministrin e pun�ve t� jashtme shqiptare tu jepte pasaporta shqiptare hebrenjve t� cil�ve u kishte dh�n� mikpritjen. Gjinden po ashtu n� arkiva prova q� v�rtetojn� q� mbreti Zog u ishte p�rgjigjur pozitivisht k�rkesave t� cilat i ishin drejtuar personalisht si p�r shembull doktorit gjerman Martin Gotthilf, austriakut Richard Atlas, gjermanit Karl Kohen, profesorit Robert Kaulla dhe Hansi Roszaria, t� gjith� t� p�rz�n� si pasoj� e origjin�s s� tyre izraelite.
Historiani amerikan Bernd J Fischer shef i departamentit t� historis� n� Universitetin Indiana, q� ka studiuar historin� e Hebrenjve shqiptar� gjat� periudh�s zogiste dhe gjat� luft�s s� dyt� bot�rore, flet p�r periudh�n kur Shqip�ria ka qen� n�n drejtimin e Zogut (1925-1939) si nj� � mosh� e art� � p�r hebrenjt� n� k�t� shtet.
Komuniteti hebre �sht� njohur zyrtarisht me dat�n 2 prill 1937, pasi ishte integruar n� nj� mjedis tolerance fetare t� frym�zuar nga mbreti Zog personalisht. N� fakt, shum� prej tyre kan� marr� edhe leje rezidence n� m�nyr� q� t� punojn�. Qeveria e Zogut jo vet�m ka marr� pjes� aktive p�r t� shp�tuar k�ta hebrenj duke leht�suar hyrjen e tyre n� Shqip�ri por edhe �sht� kujdesur p�r mir�qenien e tyre n� vend. Numri i atyre q� e kan� p�rdorur Shqip�rin� si nj� stacion kalimi , vler�sohet mes 600 et 3000 personash. Bernd J. Fischer vler�son q� veprimet e mbretit Zog kan� lejuar q� t� shp�tohen rreth 2000 hebrenj por kjo shif�r mendohet t� jet� shum� m� e lart�.
N� 2005 Muzeumi Memorial i Holokaustit ka identifikuar 2 640 hebrenj t� shp�tuar n� Shqip�ri, po kjo list� �sht� nj� �limitus minimum quam � sepse si� e shpjegon profesor Shaban Sinani, nj� num�r i madh hebrenjsh nuk figuronin n� k�t� list� p�r tre arsye kryesore : e para �sht� p�rdorimi i identiteteve t� rreme ose regjistrimi i informacioneve t� pav�rteta , e dyta �sht� konvertimi dhe s� treti kemi ndryshimin e shtet�sis�.
Sipas nj� analize t�r�sore t� gjith� hebrenjve t� Shqip�ris� q� jan� shp�tuar nga lufta, vet�m 32 prej tyre jan� d�rguar n� Kosov�. N�se krahasojm� Jugosllavin� (duke p�rjashtuar k�tu Kosov�n) p�rqindja e mbijetes�s t� popullsis� hebre ka qen� vet�m 18 gjer n� 28% dhe n� Greqi vet�m 14 gjer n� 22% .
N� Shqip�ri jan� regjistruar shum� m� shum� Hebrenj n� fund t� luft�s sesa n� fillim t� saj nga fakti q� njihej gjithandej q� Shqip�ria ishte b�r� nj� vend azili p�r ta. N� lidhje me k�t� ambasadori i Shqip�ris� n� Franc� Z. Ferit Hoxha, ka deklaruar n� pritjen e organizuar nga Ambasada p�r prezantimin dhe publikimit n� fr�ngjisht t� librit t� shkrimtarit Neshat Tozaj (Ata nuk ishin v�llez�r por � Paris mars 2004) � �sht� i njohur shum� pak n� bot� fakti q� gjat� luft�s s� dyt� bot�rore asnj� hebre nuk ju dor�zua autoritete gjermane. P�rkundrazi hebrenjt� shqiptar� u mbrojt�n me gjith� rreziqet e njohura t� asaj periudhe q� ne vet�m mund ti imagjinojm� sot. �sht� nj� paradoks i g�zuesh�m dhe unikal, Shqip�ria �sht� vendi i vet�m n� Evrop� ku n� fund t� luft�s s� dyt� bot�rore kishte m� shum� hebrenj s� n� fillim t� saj �.
Kjo situat� mund t� shpjegohet me r�nd�sin� e rolit t� tradit�s shqiptare t� mikpritjes dhe t� bes�s sepse tradita shqiptare k�rkon q� t� ftuarit duhen mik-pritur e duhen mbrojtur. Por kjo gj� shpjegohet edhe nga tradita e toleranc�s fetare q� ka ekzistuar gjithmon� n� vend Sipas punimeve t� fundit t� Profesorit Saimir Lolja, t� publikuara n� gazet�n Panorama t� dat�s 25 janar 2010, i cili ka punuar me dokumente t� publikuara nga historian�t shqiptar Apostol Kotani dhe Shaban Sinani, numri i p�rgjithsh�m i hebrenjve t� shp�tuar mendohet t� jet� 3614�.
Dr. Najbor e vijoi konferenc�n e tij me shpalosjen e nj� serie t� t�r� d�shmish nga personalitete t� ndryshme si dhe shembujsh q� flasin mbi shp�timin e hebrenj�ve n� Shqip�ri. Mes k�tyre shembujve u fol edhe p�r rastin e gjeniut t� madh Albert Ajnshtajn i cili kishte arritur t� emigronte n� USA fal� nj� pasaport� shqiptare t� dh�ne nga autoritete e koh�s, me k�rkese personale t� mbretit Zog. Pas prezantimit t� Dr.Najbor, moderatori u dha fjal�n t� pranishm�ve p�r t� drejtuar pyetje dhe p�r t� hapur debat. Mes diskutimit u vrenjt q� p�r shum� nga t� pranishmit k�to informacione ishin krejt�sisht t� panjohura dhe q� duhej b�r� m� shum� p�r p�rhapjen e tyre.
Prezent n� konference ishte edhe nipi i mbretit Zog, Z Skender Zogu i cili n� fjal�n e tij u ndal n� tradit�n shqiptare t� mikpritjes dhe t� bes�s por edhe t� toleranc�s e harmonis� fetare q� jan� edhe faktor�t kryesor� t� fenomenit t� shp�timit t� hebrenjve n� Shqip�ri.
PS : Message for Sajmir Lolja (16/09/2011) : "As of today, there were 3277 Jews rescued by Albanians until the end of WW2. The research continues, e.g. there is another list of 256 families (860 persons) to be crosschecked with the main list. Also, by observing archive documents, I noticed that the researchers have included in the list only the available names and at the same time the family�s members accompanying them were not counted because they were only as a number. Therefore, my estimation is for a number of6200 rescued Jews".
Dossier
Konferenc� n� muzeun hebre n� Bruksel Dr Patrice Najbor
Dr. Najbor e vijoi konferenc�n e tij me shpalosjen e nj� serie t� t�r� d�shmish nga personalitete t� ndryshme si dhe shembujsh q� flasin mbi shp�timin e hebrenj�ve n� Shqip�ri. Mes k�tyre shembujve u fol edhe p�r rastin e gjeniut t� madh Albert Ajnshtajn i cili kishte arritur t� emigronte n� USA fal� nj� pasaport� shqiptare t� dh�ne nga autoritete e koh�s, me k�rkese personale t� mbretit Zog.
De jure: Albert Ajnshtajn ka q�n� shtetas Shqip�tar
N� nj� nga rrugicat karakteristike t� qytetit t� Pogradecit, n� lagjen Burima, n� krahun e djatht� t� kish�s s� vjet�r t� qytetit, ndodhet nj� vil� dykat�she e zhytur n� mes t� nj� lulishteje dhe nj� kopshti me moll� dhe hardhi rrushi. �sht� sht�pia e Bashove. Sapo futesh n� sht�pin� e Bashove, do t� ndeshesh me nj� portret t� shkenc�tarit t� madh gjerman, Albert Ajnshtajnit, i cili �sht� i vendosur n� nj� nga pozicionet kryesore t� sht�pis�.
P�rqendrimi tek kjo foto nuk i habit pjes�tar�t e familjes Basho, pasi ata na than� se Albert Ajnshtajni ka qen� mik i madh i k�saj familjeje, madje shkenc�tari i madh Albert Ajnshtajni, pas kontakteve t� shumta n� Vjen� m� doktorin e famsh�m Jani Basho (i cili pasi kthehet n� Shqip�ri punon si mjek personal i mbretit Zog), Ajnshtajni vjen n� Shqip�ri prillin e vitit 1931, kur ndiqej nga nazist�t gjerman�, p�r shkak t� origjin�s s� tij hebreje dhe m� pas pajiset me nj� pasaport� shqiptare dhe t� largohet me k�t� pasaport� n� drejtim t� SHBA-s�.
Po cilat jan� faktet e k�saj n�nshtet�sie shqiptare t� Albert Ajnshtajnit? N� regjistrin e vjet�r t� vitit 1931, AK0 31, n� faqen 53/1, ndodhet ky sh�nim : Sot m� dat�n 10 prill 1931, u paraqit t� zyr�n e Bashkis� s� Poradecit dr. Jani Bashua, i lindur m� 1892 n� lagjen Burima t� Poradecit, i biri i Kozmait dhe Anastasis�, me profesion mjek personal pran� naltmadh�nis� s� tij Zogu i Par�, i cili na jep garanci q� Albert Ajnshtajni t� b�het qytetar i Poradecit. Kjo bashki e pajis me v�rtetim dhe certifikat� Albert Ajnshtajnin, si banor t� Poradecit n� lagjen Burima. N�punsi i Bashkis� Dh�nsi i garancis� Reis Asllani Dr. Jani Basho Dr. Jani Bashua, pas studimeve me rezultate t� shk�lqyera n� Vjen�, n� vitin 1928 em�rohet si mjek personal i mbretit Zogu i Par�. N� kujtimet e mbledhura nga nipi i tij, dr. Jovan Bashua, doktor Jani Bashua p�rshkruan me holl�si k�t� moment: Ka qen� 16 dhjetori 1930.
Mbreti Zog, sapo h�ngri dark�, i filluan disa dhimbje t� forta barku. Pasi e viziton dr. Jani Bashua e k�shillon mbretin q� t� shtrihej. Sipas Jani Bashos, mbreti Zog, prej dy vjet�sh vuante nga nj� s�mundje zorr�sh. N� k�t� situat� u shtrua problemi q� t� v�rtetohej diagnoza. Pas dy dit�sh, mbreti Zog th�rret dr. Jani Bashon dhe i thot� q� t� p�rgatitej se do t� shkonin s� bashku n� Rom� p�r analiza t� holl�sishme. Dr. Jani Bashua i p�rgjigjet se ishte e drejta e tij, por n�se do t`i merrte mendim atij, duhet t� shkonin t� vizitoheshin n� Vjen�. Mbreti Zog ia miratoi propozimin dhe nat�n e 26 janarit, delegacioni i lart� shqiptar, me pasaporta me emra t� falsifikuar p�r t� ruajtur sekretin, u nis nga Durr�si me nj� ka�atorpedinier t� flot�s italiane, i cili t� nes�rmen i �oi n� Trieste. Aty i priste treni personal i Viktor Emanuelit, me t� cilin mb�rrit�n n� Vjen� dhe m� pas u sistemuan n� hotelin Imperial.
N� Vjen�, dr. Jani Bashua takoi profesor�t e tij dhe nj�herazi dhe miqt� e tij, nd�r t� cil�t, aktorin e famsh�m Aleksand�r Moisiu. N� takimin q� ai pati tek shok�t e tij dhe miqt� e ngusht�, ata i b�n� nj� k�rkes�: Miku i tij, Albert Ajnshtajni, ishte n� rrezik dhe k�rkohej nga nazist�t gjerman� si hebre dhe duhej t� largohej, por e kishte t� pamundur, pasi pasaport�n e tij gjermane ia kishte sekuestruar gestapoja. K�shtu, i than� ata, meqen�se ju jeni mjeku personal i mbretit Zog, i thoni mbretit t�i jap� nj� pasaport� shqiptare.
Pas vizitave t� shumta dhe analizave q� iu b�n� mbretit Zog nga mjek�t m� t� mir� austriak� dhe ve�an�risht prof. Hollznecht-i, i cili i b�ri m� shum� se 30 radiografi p�r t`i p�rcaktuar diagnoz�n, n� nj� moment pushimi, kur mbreti Zog po pinte kafe me dr. Janin n� ambientet e hotelit, dr. Jani Bashua i b�n k�rkes�n mbretit Zog q� t� pajiset shkenc�tari Albert Ajnshtajni me pasaport� shqiptare, sepse jeta e tij �sht� n� rrezik nga nazist�t. Mbreti, pasi e d�gjoi deri n� fund propozimin e mjekut t� tij personal, i thot�, dakord, thuaji t� vij� n� Shqip�ri dhe b�je t`i doktor Jani nj� her� pogradecar, si banues t� Poradecit, m� pas i japim nj� pasaport� shqiptare.
N� kujtimet e tij, thot� dr. Bashua, at� dit� kur i b�ri k�rkes�n, mbreti ishte n� form� t� mir� dhe n� mbr�mje ata shkuan s� bashku n� oper�n e Vjen�s p�r t� par� �Aid�n� e Verdit. Por, kur dol�n jasht� tek porta an�sore ku po prisnin dy makina, mbreti Zog ishte n� makin�n e par� me truproj�n e tij Llesh Topallajn dhe me Eqerem Libohov�n. Sapo hipnim n� makin�, kujton dr. Jani Bashua, u d�gjuan t� sht�na arm�sh q� na erdh�n nga anash. Lleshi u rr�zua p�r tok�, nd�rsa Eqerem Libohova ishte plagosur n� pulp�n e k�mb�s. Mbreti Zog u ul n� gjunj� dhe mori pozicion dhe filloi q� t� shtjer� me pistolet�n q� kishte n� brez andej nga erdh�n krismat. Dr. Jani Bashua thot� se menj�her� shkova tek mbreti Zog dhe e pyeta se si ishte, por ai m� tha shiko t� tjer�t se ai ishte mir�. Shkova tek Topallaj dhe pash� q� ai kishte vdekur nga nj� plumb q� e kishte z�n� n� arterien kardiake n� qaf�. M� pas i lidha k�mb�n Eqerem Libohov�s p�r t� nd�rprer� hemorragjin� dhe u nis�m drejt spitalit. Por, vazhdon dr. Jani Bashua, mbreti Zog e mbajti premtimin dhe nj� dit� ma rikujtoi q� t`i thuash atij shkenc�tarit q� t� vij� n� Shqip�ri dhe ta pajisim me pasaport� shqiptare.
Po cilat jan� d�shmit� e tjera q� e v�rtetojn� k�t�? Dr. Prof. Jovan Bashua, i cili �sht� marr� me mbledhjen e kujtimeve t� xhaxhait t� babait t� tij, Jani Basho, thot� p�r gazet�n �Shekulli�: -Para se t� vinte n� Shqip�ri, n� qershor t� vitit 2002, mbret�resha Geraldin� i dha nj� intervist� nj� gazetari anglez n� revist�n �Style�, me titull �Kthimi i mbret�resh�s�, ku deklaron se �n� Shqip�ri kishte ardhur Albert Ajnshtajni dhe mbreti Zog e kishte pajisur me pasaport� shqiptare. -S� dyti, ish-bankieri i Bank�s Komb�tare Shqiptare n� koh�n e Zogut, Ajeti Bega, i ka deklaruar ish-drejtorit t� Fizik�s B�rthamore, prof. Dr. Sk�nder Koj�s, se Ajeti Bega kishte takuar personalisht n� Bank�n Shqiptare Albert Ajnshtajnin, n� fillim t� vitit 1931, kur Ajnshtajni i ishte paraqitur n� Bank�n Komb�tare Shqiptare p�r t� kryer disa veprime midis Bank�s Shqiptare dhe asaj gjermane. Por, n�pun�si Bank�s, Ajeti Bega, tregon se ai nuk e ndihmonte dot, pasi banka e tyre veprime t� tilla nuk kishte kryer n� at� koh�. At�her�, Albert Ajnshtajni i ka th�n� Ajeti Beg�s q� t`i thoshte pak drejtorit t� tij q� e k�rkonte Albert Ajnshtajni p�r t� sqaruar di�ka. Sapo Ajeti �sht� futur n� zyr�n e drejtorit t� bank�s, i cili ishte italian dhe i ka th�n� se e k�rkonte Albert Ajnshajni, ai �sht� ngritur m� vrull nga karrigia dhe ka th�n� �si ka mund�si t� m� k�rkoj� Albert Ajnshtajni�.
Kush �sht� ky, e kishte pyetur Ajeti Bega? �sht� nj� nga shkenc�tar�t m� t� m�dhenj t� bot�s. M� pas, Ajnshtajni ka prishur nj� �ek me nj� shum� t� caktuar q� ia kishte dh�n� mbreti Zog si dhurat�. Sipas dokumenteve zyrtare, Albert Ajnshtajni, n� Bank�n e Tiran�s ka qen� m� dat�n9 prill 1931, ku ka kryer dhe veprimet e m�sip�rme. M� dat�n 10 prill, dr. Jani Bashua ka marr� certifikat�n me emrin e Ajnshtajnit n� Pogradec dhe m� pas �sht� plot�suar me nd�rhyrjen direkte t� mbretit Zog pasaporta me n�nshtet�si shqiptare e Albert Ajnshtajnit nga Ministria e Brendshme shqiptare. Sipas t� dh�nave zyrtare, Albert Ajnshtajnit, pasaporta gjermane i ishte sekuestruar nga Gjermania naziste dhe sipas t� dh�nave zyrtare, Albert Ajnshtajni ka shkuar dy her� n� Amerik� n� dhjetor t� 1931-shit dhe n� vitin 1932, me pasaport�n shqiptare q� e pajisi mbreti Zog, pasi nuk kishte pasaport� tjet�r. Vet�m n� fund t� vitit 1932, Albert Ajnshtajni ka marr� edhe nj� pasaport� tjet�r nga shteti zviceran, nd�rkoh� q� t� gjitha sh�rbimet e vitit 1931 dhe 1932 i ka kryer me pasaport�n shqiptare. Padyshim, thekson Dr. Prof. Jovan Bashua, populli yn� me t� drejt� duhet t� krenohet se ka shp�tuar mij�ra hebrej dhe midis tyre dhe shkenc�tarin m� t� madh t� shek XX, Albert Ajnshtajnin.
http://www.zeriyt.com/albert-ajnshtajni-si-u-pajis-me-pasaporte-shqiptare-t76841.0.html
Albert Ajnshtajni ka shkuar dy her� n� Amerik� n� dhjetor t� 1931-shit dhe n� vitin 1932, me pasaport�n shqiptare nga doktori pogradecar, Jani Basho, e m� tej fizikani u vendos n� Shtetet e Bashkuara ku vazhdoi pun�n e tij shkencore n� Institutin p�r Studime t� Avancuara n� Princeton, Nju Xhersi.
Nga Patrice Najbor
Shqiptar�t ishin kombi q� gjat� Luft�s s� Dyt� Bot�rore ishin ndoshta t� vetmin q� treguan nj� mikpritje t� ve�ant� ndaj hebrenjve, n� kushtet e sundimit t� ideologjis� naziste.
Kjo sigurisht nuk ishte rast�si, pasi edhe m� par� kur nazizmi nuk ishte n� pozitat e luft�s s� hapur, n� Shqip�ri kishin gjetur mikpritje edhe hebrenj t� tjer�, prej t� cil�ve m� i njohur mbetet rasti i Ajshtajnit.
Kjo sepse qysh para 7 prillit 1939, ka pasur bisedime p�r vendosjen e kolonive hebreje n� Shqip�ri. K�to projekte kishin nj� interes t� dyfisht�, p�r t�i dh�n� hebrenjve nj� vend prit�s, nj� tok� azili dhe p�r t�i sjell� Shqip�ris� intelektual�, inxhinier�, mjek�, m�sues etj� t� cil�t do t� merrnin pjes� n� zhvillimin e vendit.
N� k�to projekte kishte nj� aspekt njer�zor dhe nj� aspekt ekonomik. P�rve� t� tjerave, k�to projekte tregojn� q� mbreti Zog, m� 1943, po parap�rgatiste dhe po punonte p�r t� ardhmen e Shqip�ris�.
N� fakt, Sir Martin Gilberti n� vepr�n e tij �Winston Churchill: le proph�te de la v�rit� tregon p�r nj� p�rpjekje t� b�r� n� janar 1939, n� t� cil�n nj� diplomat shqiptar, i d�rguar nga mbreti Zog, ka propozuar ta b�j� Shqip�rin� nj� vend t� shenjt� mbrojt�s p�r hebrenjt�.
Sir Martin Gilberti n� vepr�n e tij �Winston Churchill : le proph�te de la v�rit� tregon p�r nj� p�rpjekje t� b�r� n� janar 1939, n� t� cil�n nj� diplomat shqiptar, i d�rguar nga mbreti Zog, ka propozuar ta b�j� Shqip�rin� nj� vend t� shenjt� mbrojt�s p�r hebrenjt�.
P�r ta b�r� k�t�, �ur�illi duhej t� frenonte vrullin e Musolinit dhe t� garantonte pavar�sin� e Shqip�ris�, n� m�nyr� q� plani i shp�timit t� merrte jet�.
Fatkeq�sisht �ur�illi e ka l�n� m�njan� k�t� plan. Sir Martin Gilberti nuk e jep emrin e k�tij t� d�rguari dhe, si� ndodh shpesh gjat� negociatave t� fshehta, gj�rat mbeten gjithnj� sekrete.
Megjithat� ky diplomat mund t� jet� Dervish Duma, q� ishte sekretari i dyt� i legat�s shqiptare n� Lond�r dhe q� qe em�ruar i ngarkuar me pun� n� fillim t� 1939-�s.
Kalimi i Ajshtajnit n� Shqip�ri �sht� konfirmuar n� disa drejtime: nga ish-drejtori i asaj kohe i Institutit t� Fizik�s, Sk�nder Koja, i cili e kishte takuar at�, nga punonj�si i bank�s, Ajet Bega, q� po ashtu e kishte takuar (sipas nj� dokumenti zyrtar, Albert Ajnshtajni ka shkuar n� Bank�n Shqiptare t� Shqip�ris�, n� Tiran�, m� 9 prill 1931) dhe nga doktor Jani Basho, i cili ka sh�rbyer si nd�rmjet�s n� p�rpjekjet administrative p�r marrjen e dokumenteve t� udh�timit dhe q� e priti fizikanin kur ai arriti n� Durr�s
N� t�r�sin� e burimeve p�r k�t� ��shtje, nj�ri prej burimeve m� t� para dhe m� t� r�nd�sishme vjen prej arkivave shqiptare.
N� �Guide Book, a reference to record about Jews in Albania� t� Drejtoris� s� P�rgjithshme t� Arkivave n� vitin 2006, pasqyrohen dokumentet kryesore t� arkivave shqiptare n� lidhje me shp�timin e hebrenjve n� Shqip�ri.
P�rsa i p�rket rastit t� fizikanit Albert Ajnshtajn, i cili ka p�rdorur mund�sin� e pajisjes me nj� dokument shqiptar p�r t� shkuar n� Shtetet e Bashkuara t� Amerik�s, kemi d�shmin� e mbret�resh�s Geraldin� (shih edhe intervist�n e Mikael de Pok p�r revist�n angleze �Sky� m� 2002).
N� shum� intervista mbret�resha ka treguar p�r vizit�n sekrete t� Ajnshtajnit n� Shqip�ri p�rgjat� 48 or�ve dhe takimin e tij me mbretin Zog. Kalimi i Ajshtajnit n� Shqip�ri �sht� konfirmuar n� disa drejtime: nga ish-drejtori i asaj kohe i Institutit t� Fizik�s, Sk�nder Koja, i cili e kishte takuar at�, nga punonj�si i bank�s, Ajet Bega, q� po ashtu kishte takuar (sipas nj� dokumenti zyrtar, Albert Ajnshtajni ka shkuar n� Bank�n Shqiptare t� Shqip�ris�, n� Tiran�, m� 9 prill 1931) dhe nga doktor Jani Basho, i cili ka sh�rbyer si nd�rmjet�s n� p�rpjekjet administrative p�r marrjen e dokumenteve t� udh�timit dhe q� e priti fizikanin kur ai arriti n� Durr�s.
Fatkeq�sisht shumica e dokumenteve q� lidhen me kalimin e Ajnshtajnit n� Shqip�ri �sht� djegur m� 1945, kur klinika e doktor Bashos ishte bastisur dhe marr� nga partizan�t.
Ka tashm� shum� dokumente t� legat�s italiane q� sjellin informacion mbi faktin q� familja mbret�rore dhe shqiptar�t n� p�rgjith�si po mbronin gjithnj� e m� shum� hebrenjt� dhe q� kjo p�rb�nte �nj� situat� shqet�suese dhe t� rrezikshme� (sh�nimi i legat�s italiane t� 16 janarit 1939 � AQSH F. 163, V. 1939 D. 247, fleta 14).
Un� mund t� sakt�soj m� tej q� edhe n�se familja mbret�rore do t� kishte, p�r shembull, dokumente p�r vizit�n sekrete t� Ajnshtajnit n� Shqip�ri, arkivat q� ajo kishte marr� me vete p�rgjat� largimit n� m�rgim jan� shkat�rruar praktikisht t� gjitha, n� nj�rin prej bombardimeve t� Londr�s.
�sht� nj� nder i v�rtet� q� Shqip�ria t� ket� familje t� vler�suara �Fisnik� mes kombeve� dhe q� familja mbret�rore t� jet� propozuar nga Norman H. Gershman n� katalogun e ekspozit�s s� tij �Besa: Muslims who saved Jews in World War II� (Syracuse University Press, USA, 2008) p�r t�u njohur si fisnik� (N� k�t� dit�, Yad Vashemi njihte zyrtarisht 68 familje shqiptare si �fisnik�), sepse �sht� nj� fakt i pamohuesh�m q� mbreti Zog ka qen� nism�tari i v�rtet� i politik�s s� shp�timit t� hebrenjve nga Shqip�ria, duke favorizuar fillimisht ikjen e hebrenjve t� persekutuar, duke u dh�n� atyre viza turistike dhe tranziti, pastaj duke i k�rkuar administrat�s ndryshimin e emrave, nd�rrimin e fes� dhe, m� s� fundi, duke u dh�n� atyre shtet�sin� shqiptare.
Kodi i mikpritjes ka b�r� t� vet�n, ai ishte shfaqur duksh�m. Shqiptar�t e kan� konsideruar si detyr� q� t� mbrojn� dhe t� fshehin hebrenjt� q� i iknin persekutimeve, n� nj� koh� kur kombe t� m�dha europiane i p�rzinin ata. N� Shqip�ri nuk ka asnj� list� dh�n� fashist�ve dhe asnj� internim. Numri i hebrenjve t� shp�tuar �sht� vler�suar n� m� shum� se 3 000.
M� 2005-�n �Memorial Museum of The Holocaust� kishte regjistruar tashm� 2. 640.
-------------------------------------------------------------------------------------------------
http://www.panorama.com.al/index.php?id=37533
Gazeta PANORAMA 25 Janar 2010
HOLOKAUSTI, SHQIP�RIA SHP�TOI T� PAKT�N 3164 HEBRENJ
Saimir Lolja
Q� nga janari i vitit 2005, dita e 27 janarit �sht� caktuar nga OKB si Dita Nd�rkomb�tare e P�rkujtimit t� Holokaustit, i cili u zbatua para e gjat� Luft�s II Bot�rore dhe shkaktoi zhdukjen e 6 milion� hebrenjve dhe miliona europian�ve t� tjer�ve. Edhe Shqip�ria, me vendim t� Kuvendit, e njeh dhe e p�rkujton zyrtarisht k�t� dit� n�n emrin "Dita e Kujtes�s". P�rndjekja sistematike dhe gjithnj� e m� shum� mizore e viteve 1933-1945 q� iu b� hebrenjve kudo ku u vendos regjimi nazifashist �sht� regjistruar e gjall� n� librin "Kristallnacht - Nata e Xhamave t� Thyer" e autorit Martin Gilbert. Bashk�sia hebraike ekzistonte n� Gjermani q� prej 2000 vjet�sh dhe ishte shkrir� e t�ra n� kultur�n dhe jet�n gjermane. Si ushtar� gjerman�, 12000 hebrenj kishin r�n� n� betejat e L1B dhe shum� t� tjer� ishin dekoruar ushtarakisht. N� Janar 1933 n� Gjermani vjen n� fuqi regjimi nazist dhe menj�her� filluan p�rndjekjet sistematike ndaj hebrenjve. Gjysm� milion hebrenjt� e Gjermanis�, q� p�rb�nin 0.76% t� popullat�s n� Gjermani, u quajt�n prej propagand�s naziste si armiq t� brendsh�m, si shkaku i mundjes s� Gjermanis� n� Luft�n I Bot�rore dhe i v�shtir�sive ekonomike q� e pasuan at�. Gjat� vitit 1933, qeveria gjermane nxori 42 ligje kund�r hebrenjve, q� iu kufizonin t� drejtat qytetare, t� pun�s, t� arsimimit dhe urdh�ruan largimin nga t�r� pun�rat shtet�rore p�rfshir� shkollat e universitetet. Gjat� vitit 1934, qeveria gjermane hodhi n� veprim 19 ligje t� tjer� drejtp�rs�drejti kund�r hebrenjve. Gjat� vitit 1935 u shtuan edhe 29 ligje t� tjer� kund�r hebrenjve, p�rfshir� edhe ndalimin e martesave midis hebrenjve dhe jo-hebrenjve edhe zhvler�simin e qytetaris� gjermane p�r hebrenjt� dhe ato me origjin� t� till�. Gjat� vitieve 1936-1937 u shtuan edhe 46 ligje kundra hebrenjve. M� 12 Mars 1938 Austria bashkohet me Gjerman� dhe k�shtu edhe 183'000 hebrenj austriak� bien n�n regjimin nazist. M� 17 Gusht 1938 del nj� ligj tjet�r i cili urdh�ronte q� n� dokumente e pasaporta hebrenjve meshkuj t'u shtohej emri "Israel" dhe femrave emri "Sarah". M� 15 Tetor 1938, autoritetet gjermane i quajt�n t� pavlefshme pasaportat e hebrenjve n� Gjermani e Austri. 10 n�ntori i vitit 1938 ka ngelur n� histori i njohur si Nata e Xhamave t� Thyer (Kristallnacht) dhe qe kulmi i pes� viteve e n�nt� muajve t� p�rndjekjes sistematike t� hebrenjve t� Gjermanis� dhe Austris�. N� at� dit�, n� �do qytet e fshat, sipas nj� plani t� nd�rtuar koh� m� par�, trupat e sulmit dhe rinia naziste sulmuan, shkat�rruan, dogj�n, thyen e dhunuan �do gj� q� ishte hebraike. M� shum� se 1000 sinagoga u dogj�n, dhjet�ra mijra dyqane e banesa hebraike u shkat�rruan, hebrenjt� kalimtar� n� rrug� u sulmuan dhunsh�m, 91 hebrenj u vran�, nd�rsa 30'000 meshkuj t� moshave 16-60 vje� u arrestuan dhe u d�rguan n� kampet e p�rqendrimit. Ajo situat� e ashp�r vazhdoi dhe u shoq�rua me mbylljen e t�r� gazetave e revistave hebraike, ndalimin bizneseve t� hebrenjve, ndalimin e tyre t� hynin n� vendet e arg�timit, moslejimin e hyrjes n� universitete, etj. Meqen�se nuk kishte akoma gjendje lufte me shtetet e tjera, k�to ngjarje u regjistruan nga qindra gazetar� t� huaj n� Gjermani e Austri dhe m� pas u botuan n� gazetat per�ndimore. Nata e Xhamave t� Thyer qe nj� pik� kthese p�r njer�zit n� p�rfytyrimin e nazizmit. Ajo ishte si nj� jehon� q� vinte nga viti 1543 kur profesori fetar Martin Luther, n� letr�n e tij "Mbi hebrenjt� dhe g�njeshtrat e tyre" k�shillonte q� "sinagogat e hebrenjve t� digjeshin e t� shkat�rroheshin p�r nderin e zotit". M� 19 N�ntor 1938, autoritetet gjermane e ndaluan vazhdimin e emigracionit zyrtar t� hebrenjve duke kusht�zuar rifillimin e tij vet�m kur bashk�sia hebraike t� paguante plot�sisht nj� d�mshp�rblim prej nj� miliard markash, familjet n� ve�anti t'i kishin shlyer t� gjitha detyrimet financiare dhe pasaportat t� ishin dor�zuar. Politika gjermane q� nga ardhja n� fuqi e nazist�ve n� Janar 1933 e deri n� sulmin kund�r Polonis� n� Shtator 1939 kishte q�llim nxitjen e emigracionit dhe zhvendosjen e hebrenjve, p�rfshir� edhe futjen e fsheht� t� t� rinjve hebrenj n� Palestin�n britanike n� marr�veshje me drejtuesit hebraik� t� atjesh�m. K�shtu, nga 40'000 t� emigruar vet�m nga Gjermania m� 1938, p�r n�nt� muajt e par� t� vitit 1939 u larguan 78'000 vet�. Deri n� korrik 1938, Zvicra kishte marr� 14'000 hebrenj nga Gjermania e Austria, nd�rkoh� q� kishte akoma edhe 300'000 t� tjer� q� k�rkonin shp�tim. Nd�rsa numri i hebrenjve q� k�rkonin t� largoheshin rritej, po ashtu shtr�ngoheshin m� shum� rregullat e pranimit t� tyre prej vendeve t� ndryshme. SHBA, me nj� kuot� pranimi prej 25000 emigrant�sh gjerman� n� vit, pranuan rreth 200'000 hebrenj nga Gjermania e Austria gjat� periudh�s Janar 1933 - Shtator 1939. Britania, me kuotat e saja t� pranimit t� emigrant�ve, lejoi t� hynin gjat� k�saj periudhe 65'000 hebrenj. Midis Janarit 1933 dhe Marsit 1938, Britania pajisi me certifikata emigrimi p�r n� Palestin�n e kontrolluar prej saj 35'000 hebrenj gjerman�. Por p�r shkak t� revolt�s arabe m� 1936 dhe kufizimeve q� pasuan at�, emigrimi drejt Palestin�s britanike tkurrej pa pushim. N� Shangai t� Kin�s mund�n t� emigronin zyrtarisht 18'000 hebrenj nga Gjermania e Austria. N� periudh�n janar 1933 e deri n� Shtator 1939, pothuaj 2/3 e popullat�s hebraike t� vitit 1933 (dometh�n� rreth 200'000 hebrenj) ishin larguar nga Gjermania. N� periudh�n Mars 1938 e deri n� Shtator 1939, 130'000 hebrenj (70% e popullat�s hebraike e Marsit 1938) u larguan nga Austria. N� Shtator 1939, n� Rajhun III kishin mbetur akoma edhe 175'000 hebrenj, t� cil�ve tanim� iu mohua dh�nia e vizave ngaq� quheshin qytetar� t� nj� vendi n� gjendje lufte me shtetet ku ato k�rkonin t� merrnin viza. Nga k�ta, vet�m 10'000 i mbijetuan Luft�s II Bot�rore, ku 4700 burra hebrenj shp�tuan prej protest�s q� b�n� grat� e tyre gjermane dhe pjesa tjet�r duke u fshehur nga miqt� gjerman�. Me fillimin e Luft�s II Bot�rore e deri n� fund t� saj, p�r miliona hebrenjt� evropian� e r�n� n�n pushtimin nazist u zbatuan ethsh�m arrestimet, shkat�rrimet e pasurive, dhuna, largimet nga vendbanimet, ndarje familjesh, vrasjet masive dhe d�rgimet n� kampe p�rqendrimi e pune t� cil�t shpejt u kthyen n� kampe shfarosje. Kampe t� till� kryesor� kishte n� Gjermani 20, Poloni 11, Franc� e Norvegji nga 4, Serbi e Holand� nga 3, Itali, Estoni e Letoni nga 2, Austri, Belgjik�, Rumani, Ukrain�, Kroaci, Lituani, Rusi e Bardh�, �eki e Ishujt n� La Mansh nga 1. Ajo situat� e zymt� racore, e sidomos Nata e Xhamave t� Thyer, i shtynte hebrenjt� t� largoheshin me �far�dolloj m�nyre, t� iknin ku t� mundnin, t� shp�tonin si t� mundnin vetveten, familjen, e madje jo t� gjith� f�mij�t. N� at� periudh�, kush nuk q�ndronte indiferent mundohej t� ndihmonte me sa mundej k�t� popullat� q� po p�rballej me gj�m�n e madhe. Diplomat� t� huaj n� Gjermani dhe shoqata jo-qeveritare nga Britania, etj., ishin n� qend�r t� p�rpjekjeve t� shp�timit t� hebrenjve. Po ashtu, projekte qeveritare ose qytetare n� Britani e ShBA zbatoheshin me q�llim t'i merrnin dhe t'i sistemonin hebrenjt� n� Angli, ShBA, etj. N� ato kushte, mundimet e hebrenjve p�r t'u larguar dhe p�r t� arritur t� vendoseshin diku jan� t� gjithanshme, me vuajtje e dhimbje familjare t� m�dha. Hebrenjt� e Gjermanis� dhe Austris� q� mund�n t� largohen drejt Italis�, shpejt filluan t� largohen edhe prej aty p�r shkak t� ligjeve kundra hebrenjve t� nxjerra nga qeveria e Musolinit dy dit� para Nat�s s� Xhamave t� Thyer. P�r shembull, ligjet italiane i ndalonin hebrenjt� t� pun�soheshin prej shtetit, bashkive dhe shkollave. M� 30 Dhjetor 1939, nj� anije n� Danub m� 1310 hebrenj q� udh�tonin fshehtas drejt Palestin�s britanike, me k�rkes�n britanike, u bllokua nga autoritetet jugosllave dhe hebrenjt� u burgos�n n� qytez�n Sabac. Pas gjasht� muajsh, 207 t� rinj n�n mosh�n 16 vje� mor�n certifikatat p�r n� Palestin� dhe u nis�n me tren. 1003 t� mbeturit u shfaros�n prej ushtris� naziste me pushtimin e Jugosllavis�. Hebrenjt� e Maqedonis� dhe Greqis� s� pushtuar nga Bullgaria si dhe hebrenjt� e Greqis� s� pushtuar nga ushtria naziste u tret�n n� kampet shfaros�se t� Polonis�. Nga k�ta, nj� pjes� e madhe vdiq�n rrug�s me tren p�r shkak t� ngusht�sis� n� vagon� dhe ushqimit q� ishte vet�m nj� cop� mishi e thar� e kriposur, e jo uj� p�r t� pir�. Shqip�ria q�ndron si zonj� e r�nd� n� k�t� histori, sepse nga shqiptar�t e Evrop�s Juglindore u shp�tuan jo vet�m hebrenjt� vendas por edhe t� gjith� ato q� mund�n ta arrinin Shqip�rin� nga vendet e tjera t� Evrop�s. Fakti �sht� se n� Shqip�ri u shp�tuan t� gjith� hebrenjt� dhe ato nuk u cenuan, nuk u dor�zuan, nuk u penguan t� hynin, nuk u grabit�n, nuk iu mor pasuria, nuk u prek�n nga ndonj� ligj qeveritar, dhe si t� till� ato u shp�tuan prej t� gjith�ve gjat� nj� periudhe 12 vje�are. Dometh�n� u shp�tuan nga kushdo q� i takoi, nga kushdo q� iu hapi der�n e trokitur, nga kushdo zyrtar shqiptar q� iu preku letrat, nga �do qeveritar q� kishte listat e tyre, nga kushdo q� nuk q�ndroi indiferent ndaj tyre n� at� periudh� t� kobshme. Shqip�ria ishte nj� ark� shp�timi p�r hebrenjt� e p�rndjekur, ku nj� pjes� q�ndruan aty deri sa mbaroi Lufta II Bot�rore e nj� pjes� kaloi matan� drejt vendeve t� tjera. Kudo n� Evrop�n Juglindore, shqiptar�t u p�rpoq�n dhe i shp�tuan hebrenjt� q� kishin pran�. Gjurm�t e shp�timit gjenden n� qytetet e fshatrat e Mitrovic�s, Prishtin�s, Gjilanit, De�anit, Pej�s, Gjakov�s, Shkodr�s, Tiran�s, Beratit, Kruj�s, Kavaj�s, Durr�sit, Elbasanit, Librazhdit, Kor��s, Dibr�s, Burrelit, Fierit, Lushnjes, Vlor�s, Delvin�s, P�rmetit, Gjinokastr�s, etj. Hebrenjt� drejtoheshin drejt Shqip�ris� e tokave shqiptare, sepse e dinin se aty si nga populli ashtu edhe nga qeveria nuk kishte p�rndjekje t� tyre, nuk kishte kuota pranimi, nuk kishte p�rbuzje fetare apo komb�tare, nuk kishte gjenocid ndaj kombeve t� tjer�. Ato e dinin se shqiptar�t kishin bes�, se i hapnin der�n mikut dhe kujtdo qe ishte n� nevoj�, se qeveria e tyre d�shironte p�rparimin e vendit dhe t� ekonomis�, dhe se hebrenjt� vendas jetonin si gjith� t� tjer�t. Sipas regjistrimit t� popullat�s n� vitin 1931, Shqip�ria kishte 200 hebrenj. Sipas dokumentimeve, Kosova kishte para Luft�s II Bot�rore rreth 600 hebrenj vendas, t� cil�t shp�tuan duke u zhvendosur n� Shqip�rin� qendrore. ��shtja e shp�timit t� t�r� hebrenjve n� Shqip�ri �sht� b�r� tashm� mjaft e njohur dhe institucioni Yad Vashem n� Jerusalem deri m� tani ka dokumentuar dhe njohur zyrtarisht 70 shqiptar� si "Fisnik�" t� shp�timit t� hebrenjve gjat� holokaustit. Kjo njohje si brenda ambientit shqiptar ashtu edhe n� bot� ka ardhur fal� pun�s s� vazhdueshme t� historian�ve, veprimtar�ve t� ��shtjes shqiptare e shoqatave qytetare, studiuesve, gazetar�ve, politikan�ve, miqve dhe dashamir�sve t� ndrysh�m. Nj� dije e p�rb�r� nga dy pjes� q� plot�sojn� nj�ra-tjetr�n n� lidhje me hebrenjt� e shp�tuar n� Shqip�ri vjen nga historian�t Apostol Kotani dhe Shaban Sinani. Apostol Kotani ka shkrir� n� librin "Shqiptar�t dhe hebrenjt� n� shekuj, 2007" pun�n e tij 40 vje�are p�r t� mbledhur rr�fimet e njer�zve n� vendbanime t� ndryshme, historit� e jetuara, faktet e shp�rndara dhe dokumentat e arshivuara. Shaban Sinani ka hulumtuar n� detin e dokumenteve t� arkivuara n� Shqip�ri dhe i ka p�rmbledhur ato n� librin "Hebrenjt� n� Shqip�ri: prania dhe shp�timi, 2009". Nga bashkimi i listave t� holl�sishme dhe em�r p�r em�r nga k�to dy libra del se n� Shqip�ri u shp�tuan deri n� fund t� Luft�s II Bot�rore t� pakt�n 2741 hebrenj. N� k�t� num�r p�rfshihen vet�m hebrenjt� e k�tyre dy listave q� lan� gjurm� tek njer�zit dhe n�p�r dokumente. N� k�t� num�r nuk p�rfshihen hebrenjt� q� hyn� me pasaporta jo t� v�rteta apo me emra t� tjer�, ato q� hyn� fshehtas, ato q� mund t� jen� n� lista t� tjera, si dhe ato q� nuk dihen akoma. Nga libri i Apostol Kotanit, k�tij numri i shtohen edhe 53 t� tjer� me t� dh�na t� paplot�suara. Gjithashtu nga libri i Shaban Sinanit, k�tij numri i shtohen edhe 370 an�tar� familjesh t� paregjistruar si emra t� ve�ant�, q� bashk� me kryefamiljar�t e tyre (t� regjistruar n� dokumente dhe n� list�n e madhe) u t�rhoq�n nga Kosova drejt Shqip�ris� qendrore m� 1942. Si p�rfundim, numri i hebrenjve t� shp�tuar n� Shqip�ri arrin t� pakt�n 3164 vet�. Shqiptar�t i shp�tuan hebrenjt� pa m� t� voglin interes, pa m� t� voglin kusht, pa m� t� voglin p�rfitim apo shp�rblim, dhe gjithmon� duke ruajtur kujtimet e tyre. K�ta hebrenj t� shp�tuar jan� ato q� i mbijetuan holokaustit n�p�rmjet ndihm�s shqiptare, q� u martuan, lind�n e vazhduan rrjedh�n e tyre t� jet�s n� Shqip�ri e vendet e tjera. Hebrenjt� q� mbet�n n� Shqip�ri pas mbarimit t� Luft�s II Bot�rore lan� gjurm� n� fusha t� ndryshme t� jet�s shqiptare dhe kujtohen me respekt.
Gazeta SHQIP 13 Janar 2010
http://216.75.13.41/index/ndryshe/d03389dcfeb31a968d238efae3e1e7ba.html
Shqip�ria e vog�l �sht� pengu i nj� loje t� madhe diplomatike
Shqip�ria gjykohet si nj� nga zonat m� t� rrezikshme n� Europ�. Nj� luft� e re mund t� filloj� atje n� qoft� se interesat politike dhe ushtarake t� vendeve t� tjera n� Shqip�ri vazhdojn� t� p�rplasen nj�ri me tjetrin. P�r shkak t� pozit�s gjeografike, ky vend i vog�l mban �el�sat e Adriatikut dhe ka qen� p�r shekuj shkaku i z�nk�s midis vendeve t� ndryshme.
Nga pik�pamja strategjike, bregu i saj do t� kisht� nj� vler� t� pa�mueshme p�r Italin� n� rast lufte. Italia �sht� duke derdhur p�r disa vjet shuma t� m�dha parash n� Shqip�ri me synim t� ndihmoj� organizimin e ushtris�, t� nd�rtoj� rrug�, ura dhe fortifikime. N� Ballkan besohet se p�rpjekja e Italis� p�r t� forcuar ushtarakisht Shqip�rin� �sht� pjes� e programit imperialist t� Musolinit p�r t'u futur thell� n� Ballkan, p�r t� ripushtuar rrug�n e famshme romake Egnatia e cila shkon nga Shqip�ria e Jugosllavia drejt Selanikut e Stambollit. �do l�vizje e Italis� n� Shqip�ri v�zhgohet me dyshim e ankth prej Franc�s, prej Ententes s� Vog�l [�ekosllovakia, Rumania, Jugosllavia] dhe ve�an�risht prej Jugosllavis�. Gjat� viteve t� fundit, ndihma financiare dhe drejtimi ushtarak dh�n� Shqip�ris� prej Italis� ka nxehur nervat n� Ballkan dhe ka nxitur Jugosllavin� t� b�j� p�rgatitje t� ethshme ushtarake p�r t� p�rballuar futjen Italiane q� mendohet n� Ballkan.
Nj� Peng i Fuqive. Shqip�ria e vog�l �sht� b�r� k�shtu nj� peng n� loj�n e dy blloqeve kund�rshtar� n� diplomacin� Europiane, nj�ri kryesohet nga Italia e tjetri nga Franca. Ajo ka p�rfituar deri diku nga k�to interesa kund�rshtare dhe ia ka dal� t� fuqizoj� bashkimin e saj komb�tar, s� pari me ndihm�n e Jugosllavis� dhe pastaj me ndihm�n e Italis�. �fardo mund t� ken� qen� shtysat e fshehta t� k�tyre vendeve, Shqip�ria ka ruajtur me zot�si dhe guxim pavar�sin� e saj, megjith�se ajo ishte e detyruar t� b�nte sakrifica, l�shime dhe pranime t� shumta n� kthim t� ndihm�s materiale q� ajo p�rftoi q� nga mbarimi i luft�s. Edhe sikur rrug�t dhe urat e nd�rtuara me ndihm�n financiare italiane ishin synuar p�r skemat ushtarake italiane, ato tani sh�rbejn� p�r q�llime t� dobishme ekonomike p�r Shqip�rin� duke krijuar nd�rlidhje midis pjes�ve t� ndryshme t� k�tij vendi malor t� vog�l.
E pushtuar gjat� Luft�s I Bot�rore. Gjat� Luft�s I Bot�rore, Shqip�ria ishte sken� e shum� pushtimeve. Ushtrit� greke, serbe, franceze, austriake dhe italiane luftuan nj�ra tjetr�n n� Shqip�ri dhe kjo tok� e vog�l u nda n� disa cop�za n�n ndikim t� huaj, kurse njer�zit iu n�nshtruan mjerimit dhe kufizimeve t� parr�fyeshme. Ahmet Zogu, mbreti i tanish�m, u mbajt n� Vjen� gjat� periudh�s s� luft�s. Pavar�sia e Shqip�ris�, e arritur m� 1912, u nd�rpre. N� Konferenc�n e Paqes n� Paris, k�rkesat e saja fillimisht u mohuan plot�sisht. Delegat�t shqiptar� t� kryesuar nga Mehmet Konica, v�llai i ambasadorit t� tanish�m shqiptar n� SHBA [Faik Konic�s], var�n shpres�n e tyre tek Presidenti Wilson dhe iu lut�n delegacionit amerikan q� SHBA, si nj� fuqi e pa interesuar, t� merrte komand�n p�r Shqip�rin�. Jugosllavia, Greqia dhe Italia ishin n� ethe p�r t� siguruar �sferat e tyre t� ndikimit�. M� 1919, nj� marr�veshje u arrit nga Clemenceau, Lloyd Geroge dhe Nitti [p�rkat�sisht, kryeministri francez, britanik dhe italian], n� munges� t� p�rfaq�suesit amerikan, e cila i jepte Italis� komand�n mbi Shqip�rin� dhe Jugosllavis� toka t� Shqip�ris� veriore. Shqiptar�t e kund�rshtuan k�t� marr�veshje, e cila iu hiqte atyre pavar�sin� dhe iu cungonte vendin.
Kund�rshtimi i wilsonit. Presidenti Wilson e kund�rshtoi me forc� k�t� marr�veshje duke th�n� se ajo ishte arritur n� munges� t� p�rfaqsuesit amerikan dhe se ajo synonte �t�i ndante Shqiptar�t, kund�r d�shir�s s� tyre t� zjarrt�, midis tre fuqive t� huaja t� ndryshme�. Pavar�sia e Shqip�ris� u shp�tua kur qevera amerikane b�ri t� ditur se ��eshtjet shqiptare nuk duhet t� p�rfshihen n� bisedimet midis Italis� e Jugosllavis�, dhe Presidenti duhet t� ripohoj� se ai nuk mund t� pranoj� plane q� i japin Jugosllavis� toka t� Shqip�ris� veriore si d�mshp�rblim p�r �ka ajo k�rkon diku tjet�r�. Dhe se �Italia dhe Jugosllavia lihen bashk� t�i sheshojn� �eshtjet e tyre, n�se ato munden, n�p�rmjet bisedimeve t� ve�anta dhe me kushtin q� ata nuk duhet t� arrijn� n� marr�veshje duke p�rfituar prej Shqip�ris�. Shqip�ria u pranua an�tare e Lidhjes s� Kombeve me t� drejta t� plota n� Dhjetor 1920, pas nj� k�rkese k�mb�ngul�se n� em�r t� pavar�sis� shqiptare t� b�r� nga Lordi Robert Cecil [n� Konferenc�n e Paqes m� 1919, ai ishte p�rfaq�suesi britanik n� bisedimet p�r krijimin e Lidhjes s� Kombeve] p�rball� kund�rshtimeve nga disa shtete ballkanike.
Nje vit m� von�, ambasador�t e Britanis� s� Madhe, Franc�s, Italis� dhe Japonis� �duke pranuar se c�nimi i k�tyre kufinjve dhe i pavar�sis� s� Shqip�ris� mund t� p�rb�j� nj� rrezik p�r sigurin� strategjike t� Italis�, arrit�n nj� marr�veshje sipas t� cil�s �n� �do koh�, n�se Shqip�ria e ka t� pamundur t� ruaj� t�r�sin� territoriale t� saj, ajo �sht� e lir� t�i k�rkoj� K�shillit t� Lidhjes s� Kombeve ndihm� t� jashtme�; dhe se �qeverit� e Perandoris� Britanike, Franc�s, Italis� dhe Japonis� marrin vendime n� raste t� tilla q� t�i udh�zojn� p�rfaq�suesit e tyre n� K�shillin e Lidhjes s� Kombeve t� k�shillojn� q� rivendosja e kufinjve territorial� t� Shqip�ris� t�i besohet Italis�. Megjith�se tashm� nj� an�tare e Lidhjes s� Kombeve, Shqip�ria nuk u k�shillua p�r k�t� marr�veshje. Ajo e kund�rshtoi at� duke b�r� t� ditur se nuk do ta njihte vlefshm�rin� e saj. Deri n� dit�t e stome, Italia e quan Marr�veshjen e Ambasador�ve si nj� instrument lidh�s nd�rshtet�ror, i cili i njeh asaj interesa t� ve�anta n� Shqip�ri, megjith�se kjo marr�veshje shihet me dyshime dhe frik� nga fqinj�t e Shqip�ris� n� Ballkan. Pra, marr�veshja ka sh�rbyer q� n� fillim si nj� shkak f�rkimesh dhe e ka b�r� Shqip�rin� nj� zon� t� ndjeshme si� �sht� sot.
M� 1920, italian�t mbanin t� pushtuar Valon�n n� Shqip�rin� e Jugut. Udh�heq�sit shqiptar�, t� vendosur q� ta �lirojn� vendin e tyre nga pushtimi i huaj, e detyruan ushtrin� italiane t� t�rhiqej. Pastaj, ata filluan t� organizojn� shtetin dhe t� vendosin rendin n� vend. Ahmet Zogu ishte nj� nga udh�heq�sit e rinj t� dalluar dhe qeveria, n� t� cil�n ai ishte Minist�r i Brendsh�m dhe m� pas Kryeminist�r, u dallua prej emrit t� tij. M� 1924, regjimi i Zogut u p�rmbys prej nj� kryengritje t� udh�hequr nga peshkopi shqiptar Fan Noli. Ahmet Zogu me disa koleg� t� tij u largua me nxitim n� Beograd p�r streh� dhe ndihm�. Qeveria kryengrit�se e Fan Nolit zgjati nga Qershori deri n� Dhjetor 1924, kur Zogu, t� cilin ajo e kishte d�nuar me vdekje, u rikthye fitimtar n� Tiran� n� krye t� nj� ushtrie t� vog�l q� ai e kishte organizuar n� Jugosllavi. Brenda nj� muaji nga kthimi i tij, Zogu u zgjodh President i Republik�s Shqiptare p�r shtat� vjet. Qeveria e tij filloi t� riorganizoj� dhe t� p�rmir�soj� vendin, megjith�se shp�rthimet e pak�naq�sive vazhduan t� ndodhnin her� pas here. Jugosllav�t, duke e b�r� mik Ahmet Zogun dhe duke e ndihmuar at� t� rifitonte pushtetin, prit�n q� ai t� merrte nj� drejtim t� fort� q� anonte nga Jugosllavia ose kundra Italis�. Duke e kuptuar rrezikun e madh p�r vendin e tij n�se ndiqte k�t� politik�, Presidenti Zog u p�rpoq ta ngiste timonin n� mes, t� mbante an�n e Shqip�ris�.
Marr�veshja e Tiran�s. Papritur, m� 1926, nj� kryengritje serioze ndodhi n� Shqip�rin� veriore. Ahmet Zogu ishte i bindur se ajo ishte ndezur prej Jugosllav�ve. Edhe Italia edhe Jugosllavia i pat�n parashtruar atij nj� marr�veshje miq�sie dhe sigurimi. Ajo kryengritje e nxiti at� t� merrte nj� vendim t� shpejt� n� an�n italiane, dhe m� 27 N�ndor 1926, ai n�nshkroi nj� marr�veshje pes�-vje�are miq�sie e sigurimi midis Shqip�ris� dhe Italis�. Ky dokument, i njohur si Marr�veshja e Tiran�s, b�nte t� ditur se Italia dhe Shqip�ria, "me q�llim q� t� forcojn� marr�dh�niet e tyre t� dyanshme t� miq�sis� dhe siguris�, pranojn� se �do shqet�sim i drejtuar kund�r gjendjes s� tanishme politike, ligjore dhe territoriale t� Shqip�ris� �sht� n� kund�rshtim me interesat e tyre t� nd�rsjellta". N�nshkrimi i Marr�veshjes s� Tiran�s i hodhi fqinj�t e Shqip�ris� n� gjendje d�shp�rimi dhe kushtrimi. Nj� vit m� von�, menj�her� pas n�nshkrimit t� Traktatit Franko-Jugosllav, nj� traktat bashk�punimi u arrit nd�rmjet Italis� dhe Shqip�ris� p�r nj� periudh� 20 vje�are. Nj� hua prej 50 milion frangash ari iu dha Shqip�ris� prej Italis� n�p�rmjet nj� grupi financiar t� njohur me emrin SVEA. Banka Komb�tare e Shqip�ris� u themela n�n mbikqyrjen e k�tij grupi. Nj� program i madh punimesh botore u fillua dhe u financua nga kjo hua. Organizues ekonomik�, inxhinier�, specialist� punimesh dhe st�rvit�s ushtarak� italian� erdh�n n� Shqip�ri. Rrug�, ura dhe nd�rtesa popullore u nd�rtuan. �do l�vizje n� Ballkan analizohet me mikroskop. Jugosllav�t v�zhgonin p�rpjekjet e italian�ve n� Shqip�ri me dyshim. Ato i gjykonin traktatet Italo-Shqiptare, huan� dhe futjen e organizuesve dhe st�rvit�sve italian� si pjes� t� nj� skeme politike dhe ushtarake p�r t� siguruar nj� baz� t� fort� n� Adriatik me synim futjen thell� n� Ballkan. Beogradi e vlersoi nj� program t� till� si nj� sfid� t� drejtp�rdrejt� kundrejt Jugosllavis�. Situata ishte e rrezikshme.
M� 1 Shtator 1928, Presidenti Zog u quajt Mbreti i Shqiptar�ve nga nj� Kuvend Kushtetues dhe republika u kthye n� mbret�ri. Gjenerali italian Alberto Pariani ndihmoi t� organizonte dhe t� st�rviste ushtrin� shqiptare. Xhandarm�ria u organizua dhe u drejtua nga gjenerali britanik Sir Jocelyn Percy. Gjykatat e drejt�sis� u riorganizuan. Shkolla t� reja u hap�n. Nj� rit�m m� i shpejt� hyri n� k�t� vend t� vog�l ku n� t� kaluar�n �gj�rat mund t� kryheshin vet�m n�se kishe duhan t� mjaft� dhe durim�. Kur periudha pes� vje�are e Paktit t� Miq�sis� dhe Sigurimit mbaroi, Mbreti Zog nuk pranoi ta rip�rt�rinte at�, me gjith� shtytjen e njohur t� ushtruar prej Musolinit. Mbreti Zog theksoi se traktati nuk isht� m� i nevojsh�m dhe ai nuk k�rkonte fuqi t� huaja p�r ta mbrojtur at�. Ai gjithashtu vuri n� dukje se trakti i tij i bashk�punimit m� Italin�, i cili do t� mbeste n� fuqi p�r vite t� tjera, mbulonte gjith� pikat e bashk�punimit miq�sor midis dy vendeve.
Situat� financiare kritike. N� t� nj�jt�n koh�, kushtet ekonomike dhe financiare t� Shqip�ris� kishin arritur nj� pik� kritike. Italia afroi t� jepte ndihm� p�rs�ri p�r Shqip�rin� duke dh�n� dhjet� hua vjetore prej 10 milion frangash ari sejcila. Fqinj�ve t� Shqip�ris� iu shtua kushtrimi duke besuar se ndihma italiane s�do ishte gj� tjet�r ve�se p�r q�llime ushtarake. Huat� vjetore pritej t� shpenzoheshin n�n mbikqyrjen e nj� komisioni t� p�rzjer� italo-shqiptar. Shqip�ria pranoi dhe dy huat� e para u dhan�, megjith�se jo t� plota. Huaja e tret�, e k�tij viti, �sht� mbajtur duke arsyetuar se Shqip�ria nuk po plot�son kushtet marr�veshjes p�r t� qen� nj� �bashk�punim miq�sor�.
Kur Italia nj� vit m� par� i hodhi mbretit Zog iden� q� nj� bashkim doganor nd�rmjet Italis� e Shqip�ris� do t� ishte i pranuesh�m p�r Italin� dhe do t�i jepte p�rpar�si Shqip�ris�, mbreti Zog e hodhi posht� at� ide duke kuptuar se nj� marr�veshje e till� jo vet�m do t� ngacmonte fqinj�t e tij ballkanik� por ajo mund t� krijont� nj� trazim n� t�r� Europ�n. M� pas Italia u shqet�sua nga nj� ndryshim n� Kushtetut�n e Shqip�ris�, i cili shkaktoi mbylljen e disa shkollave t� huaja dhe fetare. Qeveria shqiptare spjegoi se kjo mas� ishte tani e nevojshme me q�llim q� t� forconte bashkimin komb�tar n�p�rmjet nj� sistemi shkollor t� p�rbashk�t dhe t� ndalonte propagand�n e huaj kundra kombit. Italian�t nuk pranuan drejtime t� tilla administrative n� shkollat e tyre dhe si rrjedhim i mbyll�n dhe kthyen m�suesit e tyre n� Itali. Urt�sia e ligjit t� ri shqiptar n� lidhje me sistemin shkollor ishte i diskutuesh�n nga pik�pamja e munges�s s� tanishme t� m�suesve shqiptar�.
S�ka m� ndihm� prej Italis�. Qeveria italiane, duke njohur mir� kushtet e d�shp�ruara financiare t� Shqip�ris�, kaloi n� politik�n e pritm�nis� v�zhguese dhe nj�koh�sisht ndaloi ndihmat e m�tejshme financiare. Importet e Italis� nga Shqip�ria filluan t� zvoglohen. Italian�t mohuan q� ata donin lejime t� reja n� Shqip�ri, q� ata donin kontroll t� ushtris�, xhandarm�ris� dhe deg�ve t� tjera t� qeveris�. Ata than� se e gjitha q� ato donin ishte miq�sia, bashk�punimi miq�sor dhe ndikimi kulturor. Mbreti Zog nuk pranoi t�i rihapi shkollat e huaja, por b�ri nj� veprim t� vullnetit t� mir� duke urdh�ruar q� gjuha italiane t� b�hej e detyrueshme n� shkollat e mesme. Kjo nuk i k�naqi plot�sisht italian�t dhe ato vazhduan ta vonojn� huan� e premtuar vjetore. At�here mbreti Zog urdh�roi nj� tkurrje t� madhe t� buxhetit t� vitit 1934. Ai pak�soi p�rgjys�m shpenzimet ushtarake. Ai gjithashtu i b�ri rrogat shtet�rore dhe shpenzimet e sht�pis� mbret�rore sa nj� e kat�rta e vlerave t� m�parshme. T� gjitha k�to ndihmuan n� rritjen e popullaritetit t� mbretit Zog mdis shqiptar�ve, por Roma akoma mbetej e paqet�.
Problemi i tanish�m. Shqip�ria, duke ditur mir� se shpresa e vetme e saj p�r rip�rt�ritje q�ndron n� zhvillimin paq�sor, �sht� duke u munduar ta shmang� vetveten nga ngatarresat politike t� cilat rrezikojn� marr�dh�niet miq�sore me fqinj�t ballkanik�. Italia, Jugosllavia dhe Greqia kan� b�r� vazhdimisht t� ditur se ato jan� kund�r c�nimit t� pavar�sis� s� Shqip�ris�. Nd�rkoh�, beteja e zgjuar diplomatike nd�rmjet kryeministrit Musolini dhe mbretit Zog �sht� duke vazhduar. Deri m� tani, mbreti Zog duket se ka qen� fitues p�r ar�syen se fuqia e Shqip�ris� q�ndron n� dob�sin� e saj. Koh�t e fundit, ajo ka arritur nj� traktat tregtar t� p�lqyesh�m me Greqin� dhe �sht� duke biseduar nj� traktat t� ri tregtar me Jugosllavin�. K�to jan� shenja t� pagabueshme t� nj� bashk�punimi m� t� ngusht� midis Shqip�ris� dhe fqinj�ve t� saj ballkanik�. N�se Shqip�ria arrin t� krijoj� marr�dh�nie miq�sore me fqinj�t e saj ballkanik� pa armiq�suar Musolinin, vendi i vog�l n� Adriatik, i quajtur �toka e harruar e Europ�s�, do t� mund� t� zhvilloj� n� paqe dhe mbar� burimet e saja bujq�sore dhe ekonomike.
## Herman Bernstein
Ish-ambasdor i ShBA n� Shqip�ri
Gazeta The New York Times
28 Janar 1934
sh�nim shoq�rues. Herman Bernstein (1876-1935) qe ambasador i SHBA n� Shqip�ri n� periudh�n Shkurt 1930 - Shtator 1933. Ai ishte nj�koh�sisht nj� gazetar, shkrimtar, p�rkthyes, botues e diplomat i famsh�m me origjin� hebraike. Albert Einstein ishte mik dhe bashk�pun�tor i tij. Herman Bernstein ishte nj� veprimtar i spikatur p�r t� drejtat e hebrenjve dhe redaktor i dy gazetave hebraike.
P�rgatiti: Saimir Lolja
-------------------------------------------------------------------------------------------------
L�Universit� Libre Internationale (ULI)
Rue Defacqz, 1
1000 Bruxelles / Brussels
BELGIQUE / BELGIUM
et
le Centre europ�en de recherches internationales et strat�giques (CERIS)
117 rue de Stassart
1050 Bruxelles / Brussels
BELGIQUE / BELGIUM
http://www.gazeta55.net/gazeta/14.02.2010.pdf
Gazeta 55 - 14 shkurt 2010
Publicisti Fahri Balliu, leksion n� Universitetin e Brukselit
p�r natyr�n e enverizmit
Nga Eden Babani, Bruksel
Suleman Gjanaj, Fahri Balliu, Dr Patrice Najbor, le recteur de l'Universit� Libre Internationale de Bruxelles, Dr Karim P. Ouedraogo, le directeur du Centre Europ�en de Recherches Internationales Strat�giques (CERIS), le Professeur Andr� Miroir.
Suleman Gjanal, Fahri Balliu, Doktor Patrice Najbor dhe Profesor Andre Miroir.
N� Bruksel, u p�ruruan t� p�rkthyera n� gjuh�n fr�nge dy libra t� publicistit, botuesit dhe shkrimtarit Fahri Balliu, ku autori mbajti nj� leksion t� hapur n� sall�n kryesore t� Universitetit Nd�rkomb�tar t� Brukselit. M� shum� se 200 t� pranish�m, mes t� cil�ve shkrimtar�,diplomat� dhe eksponent� t� diaspor�s, vler�suan ligj�rat�n e shkrimtarit Balliu p�r krimet e p�rbindshme t� diktatur�s enveriste n� Shqip�ri.
Me nism�n e Universitetit t� Lir� Nd�rkomb�tar t� Brukselit (L�Universit� Libre Internationale) dhe t� Qendr�s Europiane t� K�rkimeve Nd�rkomb�tare dhe Strategjike (Centre Europ�en de Recherches Internationales et Strategiques � C.E.R.I.S), u p�ruruan n� Bruksel dy libra t� publicistit, botuesit dhe shkrimtarit Fahri Balliu: �La femme du diable� (�Zonja e djallit�) dhe �La dictature des sens� (�Diktatura e shqisave�), njohur n� Shqip�ri p�rkat�sisht me titujt: �Zonja e Zez� Nexhmije Hoxha� dhe �Panteoni i zi�. T� dy librat, p�rkthyer n� gjuh�n fr�nge, jan� botim i Sht�pis� Botuese Favre.
Mbr�mja p�ruruese u mbajt n� nj� nga sallat e leksioneve t� Universitetit t� Lir� Nd�rkomb�tar, n� prani t� m� shum� se dyqind bashkatdhetar�ve nga Shqip�ria, Kosova dhe trojet e tjera etnike me banim n� Belgjik�, si edhe shum� t� ftuarve vendas.
Ishin t� pranish�m: Ambasadorja e Republik�s s� Shqip�ris� n� Mbret�rin� e Belgjik�s, n� BE dhe n� Dukatin e Madh t� Luksemburgut, zonja Mimoza Halimi, si edhe Konsulli, zoti Naim Mandri. Ambasad�n e Republik�s s� Kosov�s n� Bruksel, e p�rfaq�sonte K�shilltari i saj, zoti Gani Azemi.
Tubimin dhe pranin� e autorit dhe t� zonj�s Balliu, e nderuan gjithashtu: RektoriKarim P. Ouedraogo, Dekani Ramadan Gjanaj, Profesor Andre Miroir (drejtor i C.E.R.I.S.), Profesor Sulejman Gjanaj, n�nkryetar i Partis� s� L�vizjes s� Legaliteit (P.L.L), dhe punonj�s t� tjer� t� Universitetit. Nga komuna e Skarbeekut (nj� nd�r m� t� m�dhat� Brukselit, me p�rqendrimin m� t� madh t� shqiptar�ve), e p�rfaq�sonte p�rgjegj�si i kultur�s. Ishte i pranish�m edhe drejtuesi i Sht�pis� Botuese Favre.
Zoti Fahri Balliu dhe Doktor Patrice Najbor.
Nga Parisi kishte ardhur Doktor i Shkencave Politike dhe i Marr�dh�nieve Nd�rkomb�tare, nj�her�sh autor i librit �Historia e Mbret�ris� Shqiptare�, Profesor Patrice Najbor.
Pas fjal�s s� hapjes nga ana e Rektorit Ouedraogo, p�rsh�ndeti dekani, zoti Ramadan Gjanaj. N� vijim, drejtori i C.E.R.I.S., Profesor Andre Miroir, duke iu referuar brendis� s� librave t� Balliut, solli konsideratat e veta lidhur me regjimet komuniste dhe udh�heq�sit komunist�. Fjala e Profesorit, mes stilit filozofik-shkencor dhe atij letrar-ironizues, t�rhoqi v�mendjen dhe duartrokitjet e d�gjuesve.
Nga ana e tij, zoti Fahri Balliu fal�nderoi n� fillim t� pranishmit p�r nderin q� i b�n� me pjes�marrjen e tyre n� tubim. Rastin fatlum t� takimit me ta, autori i librave p�rurues e vler�soi si hap drejt nj� miq�sie t� ardhshme. Sot e tutje, tha ai, un� ju quaj miq t� mi, t� gjith� ju q� jeni n� k�t� sall�. N� vijim, Balliu shpjegoi p�r t� pranishmit shtysat q� i nxit�n d�shir�n p�r t� shkruar veprat n� fjal�. Shkrimtar�t dhe gazetar�t, tha ai, i zbulojn� faktet jet�sore hap pas hapi. Shtysa q� t�i thon� ato, b�het dora-dor�s e pap�rmbajtshme. At�her�, njeriu i pen�s ndjen nevoj�n t�i hedh� n� let�r dhe t�i b�j� t� njohura p�r publikun e gjer�.
Botuesi dhe drejtori i gazet�s �55� shtoi se e kan� t�rhequr tej mase hulumtimi mbi b�mat �njer�zore t� komunizmit n� Shqip�ri, krimet e p�rbindshme t� t� ashtuquajturve udh�heq�s komunist�, gjysmak� p�r sa i takon formimit kulturor, pervers� dhe gjak�sor� n� performanc�n e tyre kriminale. N� k�t� linj�, ai shtjelloi karakterin e personazhit t� tij historik n� vepr�n �La femme du diable� (�Zonja e zez�). Sipas hulumtimeve t� zotit Balliu n� burime arkivore, ai nuk ka mundur t� gjej� as edhe nj� dokument ku Zonja e Zez� t� ket� shprehur emocione njer�zore, me p�rjashtim t� letr�s q� i ka shkruar emisarit jugosllav Dushan Mugosha. Hoxha dhe e shoqja, tha ai, ose Djalli dhe Zonja e Djallit, zgjodh�n variantin m� t� keq t� komunizmit real shtet�ror, at� t� Stalinit, duke e orientuar nj�her�sh drejt instalimit t� komunizmit familjar, �ka prodhoi tragjedi t� m�dha n� popull. Enver Hoxha vrau, burgosi, internoi dhe p�rndoqi vet�m bashk�komb�s t� vet�t, tha ia. Ndryshe nga tiran� dhe diktator� t� tjer� q� ka njohur historia bot�rore, nuk �sht� gjetur deri m� sot ndonj� dokument i cili t� v�rtetoje q�, me urdh�r t� Enver Hoxh�s, t� jet� vrar� t� pakt�n nj� njeri me komb�si tjet�r, p�rve� asaj shqiptare. Makina propagandistike e udh�hequr nga Zonja e Djallit, u fryu borive t� urrejtjes ndaj kosovar�ve dhe �am�ve, duke krijuar nj� ekuilib�r t� paprecedent n� historin� rajonit: n� dobi t� t� huajve, vrastar p�r shqiptar�t. Fal� k�tij ekuilibri antikomb�tar, �ifti Hoxha synoi p�rjet�simin e pushtetit p�r vete dhe p�r pasardh�sit. Froni i p�rgjakur mbi t� cilin q�ndroi �ifti vrastar dyzet e kusur vjet, u ngrit mbi eshtrat e m� shum� se 5000 t� d�nuarve me vdekje, t� zhdukurve n�p�r burgje e internime, mbi vuajtjet e m� shum� se 66 mij� t� internuarve n� kampet e pun�s s� detyruar. Instalimin e komunizmit familjar n� Shqip�ri, projektuar dhe jet�suar nga �ifti Hoxha, po e vuajn� sot e gjith� dit�n jo vet�m shqiptar�t me banim n� Republik�n e Shqip�ris�, por edhe ata t� Republik�s s� Kosov�s, t� trojeve etnike dhe t� diaspor�s, fal� brezit t� dyt� t� bllokmen�ve q� kan� uzurpuar kreun e Partis� Socialiste dhe q� p�rpiqen me �do kusht e me �do mjet t� pengojn� afrimin e Shqip�ris� e t� shqiptar�ve me bot�n demokratike t� Per�ndimit. Rasti m� i fresk�t �sht� rr�zimi i Ligjit p�r Lustracionin nga ana e Gjykat�s Kushtetuese, ku gjallojn� sh�rbyes t� ish-diktatur�s komuniste. Rr�zimi i Ligjit n� fjal�, �sht� nj� goditje e r�nd� p�r ish-t� p�rndjekurit politik�, t� cil�t ngado q� t� v�rtiten, ndeshen me persekutor�t e tyre q� kan� l�shuar rr�nj� n� gjykata, n� prokurori, n� administrat�n shtet�rore, n� noteri etj.
M� tej, zoti Balliu solli shifra krahasuese mes krimeve t� kryera nga Sigurimi i shtetit mbi afro tre milion� shqiptar� dhe atyre t� kryera nga STAS-i mbi afro dhjet� milion� gjerman� t� Gjermanis� Lindore. Duke v�n� ball� p�r ball� shifrat e 250 t� ekzekutuarve p�r motive politike n� Gjermanin� Lindore dhe t� mbi 5000 t� d�nuarve me vdekje me po ato motive n� Shqip�ri dhe n� t� nj�jt�n periudh� kohe dyzetvje�are, p�r t� huajt e pranish�m n� tubim, komentet ishin t� panevojshme.
Lidhur me bashk�punimin mes sh�rbimit sekret shqiptar dhe atij jugosllav, zoti Balliu tregoi n� m�nyr� t� k�ndshme historin� e nj� fatkeqi nga Pogradeci, i cili, i rekrutuar nga Sigurimi i Shtetit, u d�rgua diku te t� af�rmit e vet n� Maqedoni, me q�llim spiunimi. UDB-a e arrestoi dhe pasi e ballafaqoi me emrin me t� cilin njihej n� dokumentet e Sigurimit shqiptar, e detyroi t� pranonte dhe t� n�nshkruante nj� rekrutim t� dyt�, k�t� her� p�r t� spiunuar vendin e vet. Kthimi n� Shqip�ri i spiunit tashm� t� dyfisht�, e vuri fatkeqin p�rball� s� nj�jt�s prov�. Sigurimi i Shtetit kishte dijeni p�r rekrutimin e tij t� dyt�. I befasuar dhe pa rrug�dalje, spiuni i pafat iu kthye oficerit t� Sigurimi: �Pse s�thua, ju qenkeni e nj�jta nd�rmarrje!� Ngjarja p�r t� qeshur e p�r t� qar�, la p�rshtypje t� madhe n� sall�, sidomos te t� huajt.
Pyetjeve t� Profesor Patrice Najbor, autori i librit �Historia e Mbret�ris� Shqiptare�, zoti Balliu iu p�rgjigj me vler�sime p�r arritjet e Shqip�ris� n� periudh�n e mbret�rimit t� Ahmet Zogut, qoft� n� fush�n e organizimit t� administrat�s shtet�rore, t� policis� dhe t� ushtris�, qoft� n� fush�n e ekonomis� dhe t� financave, qoft� n� drejt�si, n� arsim e kultur�, qoft� n� at� t� diplomacis�. Ka ardhur koha, shtoi ai, q� t� b�het m� shum� p�r t� v�n� n� dukje t� v�rtetat historike q� u shtremb�rua nga historiografia komuniste.
N� p�rfundim t� fjal�s s� vet, zoti Fahri Balliu, solli n� kujtes� t� pjes�marr�sve arritjet e sotme t� qeveris� s� Kryesuar nga Kryeministri Berisha. Un�, tha ai, kam shkruar nj� lib�r mbi p�rpjekjet e Berish�s p�r t� mposhtur kasandrat q� pengojn� vendosjen e demokracis� n� Shqip�ri. Do t� shkruaj edhe shtat� t� tjer� me q�llim q� t� v� n� dukje qeverisjen e tij t� v�shtir�, por t� suksesshme.
Skender Zogu, Fahri Balliu, le Dr Patrice Najbor et le Commandant Hylle Spahija.
N� koktejin e rastit, t� pranishmit b�n� fotografi me autorin, mor�n autografe prej tij, si dhe shk�mbyen mendime dhe kart�vizita.
------------------------------------------------------------------------------
27/01/2014 :King Zog I honoured by the State of Israel for his special contribution in offering a welcome heaven to Jewish refugees during the Holocaust
http://www.albanianroyalcourt.al/news/88
29 January 2014
L'Etat d'Isra�l honore la m�moire du roi Zog Ier lors de la journ�e internationale de la lib�ration des camps de concentration. Un prix sp�cial est remis � SAR le Prince Leka II.
King Zog I honoured by the State of Israel
The memory of King Zog I was honoured by the State of Israel on January 27 2014, Holocaust Memorial Day, during an international meeting holded at the National Museum in Tirana
Zog Izrael
On January 27, 2014, King Zog was honoured by the State of Israel : "On behalf of the State of Isreal, the Ambassador of Israel to Albania presents this special award to HM King of the Albanians, Ahmet Zogu, for his special contribution in offering a welcome heaven to Jewish refugees during the Holocaust."
"Many Jewish families owe their lives to King Zog in Particular and Albania in General. He who Saves one life is as though he has saved the entireworld", emphasized David Cohen, Amassador of Israel in Albania".
As King Zog I's heir HRH Prince Leka II of the Albanians, head of the Royal House, was invited to receive this award by HE David Cohen, during a moving ceremony organised ad the National Museum of Tirana which was attended by many personalities and the chiefs of the religious communities in Albania as well.
---------------------------------
PARTIA LEVIZJA E LEGALITETIT ZYRA E SHTYPIT
Tiran�, m� 29 Mars 2014
Informacion p�r media
Sot paradite, tek Muzeu Historik Komb�tar (salla UNECO), Instituti Shqiptar i Mendimit dhe Qytet�rimit Islam dhe Fondacioni Mbret�resha Geraldin� organizuan nj� konferenc� me tem� �Shqiptar�t dhe Hebrenjt� para dhe gjat� Luft�s s� Dyt� Bot�rore�.
Me poshte mund te gjeni te plote kumtesen qe kryetari i PLL Sulejman Gjana mbajti ne kete konference.
***
�Shqiptar�t dhe Hebrenjt� para dhe gjat� LDB: Pranimi dhe Shp�timi�
Konferenc� 29/03/2014 - Tiran�
Lart�sia e Juaj, Princi Leka dhe Zonjusha Elia Zaharia,
I nderuar Dr. Ramiz Zekaj,
T� nderuar Shk�lqesi,
Zonja dhe Zot�rinj,
T� dashur miq,
Trajtimi i pranis� dhe strehimit t� hebrenjve n� vendin tone gjat� viteve t� Mbret�ris� Shqiptare ka qen� nj� tem� e panjohur p�r studiuesit shqiptar dhe sigurisht edhe p�r opinion e gjer�, n� koh�n e diktatur�s komuniste.
Kuptohet leht�sisht se diktatura komuniste p�rdori historin� n� sh�rbim t� ideologjis� dhe pushtetit absolut; nuk pati komplekse kur e shtremb�roi at�, madje shpesh her� injoroi, anashkaloi ose manipuloi faktet dhe realitetet historike.
Gjat� asaj kohe, u err�sua gjith�ka ishte arritur n� koh�n e Mbretit Zog n� hedhjen e themeleve t� shtetit shqiptar si dhe n� marr�dh�niet diplomatike nd�rkomb�tare.
N� fakt, gjith�ka lidhej me Mbret�rin� Shqiptare duhej konsideruar dhe interpretuar negativisht p�r t�i l�n� hap�sir�n e duhur indoktrinimit dhe �edukimit� t� popullit me mitet q� kishte sajuar sistemi p�r periudh�n e Mbret�ris� dhe vet� Mbretin Zog.
Eksperienca na ka m�suar se gjith�ka propagandonte regjimi komunist si e bardh�, ishte n� realitet e zez�; dhe gjith�ka q� do t� ishte e zez� p�r ata, n� fakt ishte e bardh�. Nd�rkaq, gjith�ka u la n� heshtje gjat� diktatur�s komuniste ishte ose e rrezikshme p�r pushtetar�t dhe sistemin, ose e lavdishme p�r at� t� cilit i mohohej e drejta e vet.
K�shtu ka ndodhur edhe me aktin fisnik t� Qeveris� Mbret�rore Shqiptare dhe t� Mbretit Zog n� raport me trajtimin e hebrenjve q� ishin t� persekutuar gjat� viteve 30 n� vende t� ndryshme t� Europ�s dhe q� gjenin strehim dhe shp�tim n� vendin ton�.
P�r fat t� mir�, pas viteve 90, shum� studiues dhe historian shqiptar� dhe t� huaj kan� hedhur drit� mbi ngjarjet e asaj kohe duke publikuar informacione dhe materiale t� bollshme n� libra, artikuj, intervista dhe dokumentar� q� sh�rbejn� sot si referenca p�r t� gjith� ata q� jan� t� interesuar p�r k�t� ��shtjeje.
Duhet t� p�rmendim k�tu punimet e grupit t� arkivit t� shtetit drejtuar nga Prof. Nevila Nika, librat dhe punimet e Prof. Shaban Sinani, Prof. Saimir Lolja, Dr. Apostol Kotani, Prof. Beqir Meta, Prof. Monika Stafa, Prof. Pellumb Xhufi, Prof. Mentor Petrela, Dr. Bernd Fisher, Dr. Robert Elsie, Dr. Patrice Najbor dhe Z. Kastriot Dervishi ; d�shmit� e t� mbijetuarve Dr. Scarlett Epstein dhe Irene Grunbaum ose dokumentar�t dhe filmat e Norman Gershman dhe Johanna Neumann si dhe t� Z. Astrit Hyka q� do t� prezantohet n� vazhdim.
Edhe pse, disa prej tyre kan� analizuar ngjarjet vet�m pjes�risht ose nga nj� k�ndv�shtrim jo gjithnj� objektiv dhe neutral, t� tjer�t kan� dh�n� nj� kontribut t� pa�muesh�m n� zbardhjen e t� v�rtet�s s� mohuar p�r m� shum� se gjysm� shekulli.
Por �far� ishte pik�risht e v�rteta e trajtimit t� hebrenjve gjat� viteve t� Mbret�ris� shqiptare?
Regjistrimi i par� i hebrejve n� Shqip�ri �sht� b�r� n� vitet 1923 - 1930. Sipas Dr. Jakov Milaj-t, antropolog, autor i librit �Raca shqitpare� (1944) nga t� dh�nat e k�tij regjistrimi del se bashk�sia e hebrejve me banim t� p�rhersh�m n� Shqip�ri arrinte deri n� afro 200 veta. Q� prej vitit 1929, gjenden n� arkivat e Mbret�ris� shqiptare, k�rkesa p�r shtet�si shqiptare nga imigrant� hebrenj n� vendin ton�.
Por vihet re nj� shtim i l�vizjes s� hebrenjve drejt Shqip�ris� pas shpalljes s� doktrin�s s� �Shfarosjes P�rfundimtare� nga Hitleri dhe hyrjes n� fuqi t� ligjeve anti-Semite n� vitet 1932-1933 dhe ku k�rkohej, nd�r t� tjera, q� t� vendosej raca n� pasaport�.
N� fakt, diplomacia shqiptare e kund�rshtoi doktrin�n naziste duke u mobilizuar p�r t� strehuar ata q� u persekutoheshin n� Gjermani, Austri por edhe n� vende t� tjera t�Europ�s.
Konkretisht, qeveria mbret�rore shqiptare b�ri gjith�ka ishte e mundur p�r t� shp�tuar hebrenjt� dhe q�ndrimet e saja ishin mir�pritur nga diplomacia bot�rore.
N� vitin 1934, Komisioneri i Lart� p�r Refugjat�t pran� Lidhjes s� Kombeve, Z. James Mac Donald, i k�rkoi Mbret�ris� Shqiptare n�se ekzistonte mund�sia p�r vendosjen n� Shqip�ri t� nj� numri jahudijnsh� nga Gjermania dhe menj�her� mori p�rgjigjen pozitive. Sipas Dr. Patrice Najbor, 500 familje hebreje p�rfituan nga kjo ndihm�.
Po at� vit, Herman Bernstein, q� ishte ambasador i SHBA n� Tiran� gjat� asaj kohe, shkruante n� gazet�n New-York-eze Jewish Daily Bulletin se �nuk ekziston asnj� diskriminim kund�r hebrenjve n� Shqip�ri sepse Shqip�ria �sht� nj� nd�r vendet e rralla t� Europ�s s� sotme ku paragjykimet fetare nuk ekzistojn�.
Po ashtu, Bernd Fischer ka relatuar bisedimet dhe projekt marr�veshjen e Ambasadorit Bernstein me Ambasadorin e shtetit shqiptar n� SHBA, Faik Konica, pik�risht p�r vendosjen e 500 familjeve hebrenje n� Shqip�ri.
Gazetat e bashk�sive hebraike t� vendeve t� ndryshme t� Europ�s i kushtuan gjat� viteve 30 nj� rend�si t� ve�ant� Shqip�ris� dhe strehimit q� vendi yn� u ofroi hebrenjve.
K�shtu, m� 10 qershor 1935, gazeta �Moment� n� Poloni botoi artikullin me titull �Hebrenjt� ftohen t� vendosen n� Shqip�ri� dhe citohet mes t� tjerash, se �qeveria shqiptare ka marr� nj� vendim t� posa��m duke ftuar edhe hebrenjt� e �ekis� dhe Gjermanis� dhe se �qeveria e Mbret�ris� s� Shqip�ris� �sht� e gatshme t� pranoj� vendosjen e hebrenjve n� vend dhe t�u ofroj� atyre kushtet e mundshme�.
T� nj�jt�n gj� shkruanin edhe gazetat �Jewish Telegraphic Agency� dhe �Jewish Chronicle� n� Angli nd�rsa gazeta britanike �Jewish Daily Post� shkruante m� dt. 14 korrik 1935 se �sh�rbimi diplomatik i Shqip�ris� qysh prej nj� muaji ka njoftuar vendimin e Tiran�s p�r pranimin e hebrenjve n� vend�.
Gjat� asaj kohe por edhe n� vitet n� vazhdim n� Mbret�rin� Shqiptare, nuk gjendet n� shtypin shqiptar asnj� q�ndrim ose relatim i nj� ngjarjeje anti-Semite n� vendin ton�.
Si� e pohon Prof. Monika Stafa q� ka studiuar q�ndrimin e hebrenjve n� Shqip�ri n� koh�n e Mbretit Zog, �Tirana nuk miratoi asnj�her� ligje anti-Semite; madje as vendime, as rregullore dhe asnj� akt me karakter racor�.
Nga ana tjet�r, edhe pse Tirana ishte n�n presionin e Italis� p�r t� miratuar akte ligjore me karakter antisemit, n� Fletoren Zyrtare botoheshin vendimet dhe q�ndrimet e shtetit shqiptar lidhur me strehimin e hebrenjve n� Shqip�ri, sa q�, n� vitin 1935, gazeta e famshme sovjetike �Pravda� njoftonte se �vullneti i qeveris� shqiptare p�r t� pranuar hebrenjt� po kund�rshtohet nga Italia�.
Numri i refugjat�ve hebrenj t� strehuar n� Shqip�ri ose q� kaluan nga Shqip�ria pa rrezik gjat� koh�s s� Mbretit Zog nuk �sht� p�rcaktuar ende p�rfundimisht por dihet se deri n� prag t� pushtimit t� vendit nga Italia fashiste m� 7 prill 1939, qindra ose mij�ra prej tyre hyn� n� vendin ton�.
Dr. Apostol Kotani, Bernd Fisher dhe Martin Gilbert, evidentojn� se edhe n� janar 1939 kishin hyr� n� Shqip�ri 100 hebrenj bashk� me familjet e tyre, po ashtu n� shkurt nd�rsa n� mars 1939, kishin hyr� 95 familje.
Edhe Robert Elsie pohon n� librin e vet �A dictionary of Albanian religions, mythology and folk culture� se �deri n� 1939, Ambasada e Shqip�ris� n� Berlin pajist� hebrenjt� me viza�.
Po ashtu, Jutta Gerechter n� kujtimet e veta p�r Shqip�rin� gjat� viteve 1939-1945 shkruan �Mbreti Zog pranoi t�u jepte t� gjith� emigrant�ve hebrenj n�nshtet�sin� shqiptare, por pushtimi fashist e pengoi t� realizonte at� vendim�.
Madje, Sir Martin Gilbert sh�non n� librin e vet �Winston Churchill: profeti i t� v�rtet�s� se nj� emisar i Mbretit Zog kishte takuar Churchill-in n� fillim t� vitit 1939 p�r t�i propozuar q� Shqip�ria t� b�hej vend strehimi p�r hebrenjt� dhe se p�r t� realizuar k�t� q�llim, Churchill-i do t� duhej t� frenonte oreksin e Musolinit dhe t� garantonte pavar�sin� e Shqip�ris�.
Dr. Patrice Najbor thot se +/- 2.000 hebrenj kan� hyr� n� Shqip�ri para LDB nd�rsa Bernd Fischer e kufizon k�t� num�r n� rreth 800 veta, pavar�sisht se, po Fischer, flet p�r �vite t� arta p�r hebrenjt� n� Shqip�ri gjat� periudh�s mbret�rore�.
N� fakt, q� n� vitin 1937, Mbreti Zog kishte njohur zyrtarisht pranin� e bashk�sis� hebraike n� Shqip�ri si dhe t� drejt�n p�r t� ruajtur fen� dhe zakonet e veta dhe, marr�veshja dy pal�she e vitit 1938 midis Austris� dhe Mbret�ris� Shqiptare p�r heqjen e vizave nd�rmjet dy vendeve, stimuloi ardhjen n� Shqip�ri t� shum� familjeve hebrenjsh q� rrezikoheshin tjet�rkund n� Europ�.
N� nj� shkrim botuar n� gazet�n Shekulli m� 22 gusht 2010, pas nj� muaj gjurmimesh n� arkiva, Dr. Mentor Petrela shkruan p�r �5 doktor� hebrenj q� u soll�n nga Mbreti Zog n� Shqip�ri p�r t�i shp�tuar p�rndjekjes s� Hitlerit� (Prof. Wilhem Schlessinger, Prof. Walter Lehman, Dr. Ludovik Kalmar, Dr. A.M. Schlessinger, Dr. Quasler) dhe publikon urdhrin e pages�s s� shoferit t� Doktorit Schlessinger n� nj� koh� kur dy ministra p�rdornin nj� makin� dhe nj� shofer.
P�rve� trajtimit institucional nga autoritetet e Mbret�ris� Shqiptare t� refugjat�ve hebrenj, dihet se vet� Mbreti Zog dhe Mbret�resha Geraldin� e kishin Dr. Ourinovski si mjek t� familjes mbret�rore dhe Wilhem Weitzmann si fotograf zyrtar t� Oborrit Mbretnor, q� t� dy refugjat� hebrenj t� strehuar n� Shqip�ri. Madje, n� fillim t� vitit 1939, Wilhem Weitzmann u pajis, me shtet�sin� shqiptare bashk� me 15 pjes�tar�t e familjes vet.
N� fakt, Mbreti Zog kishte marr� shum� k�rkesa personale n�p�rmjet letrave q� hebrenj� e rrezikuar n� vendet e tyre i k�rkojshin strehim n� Shqip�ri, si� �sht� rasti i Dr. Martin Gottlif nga Gjermania dhe Richard Atlas nga Austria.
Nd�r personalitetet e shquara hebrenje q� shp�tuan n� Shqip�ri gjat� koh�s s� Mbret�ris�, mund t� dallojm� Prof. Stanislav Zuper, nj� nga baballar�t e gjeologjis� shqiptare dhe zbuluesi i pellgut naft�mbajt�s t� Bakus�. Po ashtu, edhe shkrimtari gjerman Dr. Leo Mathia dhe artisti izraelit Joli Jakov gjet�n strehim n� Shqip�ri.
Supozohet se edhe fizikani dhe shkenc�tari Albert Einstein kaloi n�p�rmjet Shqip�ris� n� vitin 1930 para se t� largohej p�r n� SHBA. Pavar�sisht se ende nuk �sht� v�rtetuar vizita e tij me prova t� pakontestueshme, mjaft studiues besojn� se ai ka vizituar Shqip�rin� dhe k�rkimet dhe studimet rreth k�saj ��shtjeje vazhdojn�. Sidoqoft�, �sht� e �uditshme q� n� 1931, kur albanologu m� i shquar me shtet�si kroate Milan Sufflay vdiq si rezultat i atentatit nga nj� serb, menj�her� Einstein e denoncon publikisht k�t� akt t� sh�mtuar n� t� p�rditshmen New York Times.
P�r fat t� keq, Dr. Norbert Jokli, nj� profesor i shquar i Universitetit t� Vjen�s dhe i njohur si nj� nga baballar�t e albanologjis�, nuk arriti t� shp�toj� dhe u zhduk nga shfarosja naziste n� vitin 1942 edhe pse ai ishte i dekoruar nga Mbreti Zog me Urdhrin Sk�nderbeu.
Zonja dhe Zot�rinj�,
Pavar�sisht se shumica e studiuesve kan� interpretuar strehimin dhe shp�timin e hebrenjve n� vendin ton� si nj� pasoj� e tradit�s mikprit�se t� popullit shqiptar duke iu referuar edhe kodit t� nderit dhe t� bes�s, k�ndv�shtrimi im �sht� pak ndryshe.
U p�rpoqa t� sjell gjat� fjal�s sime disa argumente dhe fakte n� m�nyr� jo-shteruese dhe t� raportuar nga studiues t� horizonteve t� ndryshme dhe q� provojn� angazhimin e Shtetit Shqiptar, t� Familjes Mbret�rore dhe personalisht t� Mbretit Zog n� shp�timin e hebrenjve, p�r t� d�shmuar se autoritetet e vendit ton� para LDB ishin orientuar thell�sisht drejt bot�s per�ndimore, vlerave humaniste dhe parimeve fisnike.
Ka akoma z�ra q� pretendojn� se vendimet dhe q�ndrimet e Mbret�ris� Shqiptare kundrejt hebrenjve ishin t� interesuara p�r arsye t� nevojave t� zhvillimit ekonomik t� shtetit shqiptar. Nuk vihet n� dyshim pragmatizmi i Mbretit Zog n� drejtimin e shtetit shqiptar por analiza objektive e fakteve tregon se ishte nj� pragmatiz�m n� interes t� vendit dhe kombit shqiptar dhe bazuar n� vlera universale, pasi mund t� kishte rrezikuar m� pak personalisht nga Italia Fashiste dhe Gjermania Naziste n�se do t� ishte radhitur n� kampin e kolaboracionist�ve. Aq m� tep�r, kur dihet se n� prag t� pushtimit fashist, Qeveria Shqiptare nuk ndryshoi q�ndrimin e vet ndaj hebrenj�ve edhepse n� shkurt t� vitit 1939 qeveria italiane i kishte b�r� t� ditur konsullat�s shqiptare n� Rom� se nuk e shihte me sy t� mir� vendosjen e hebrenj�ve n� Shqip�ri.
Natyrisht, un� respektoj mendimin e atyre q� thon� se Besa e Shqiptarit ndikoi n� shp�timin e hebrenjve n� vendin ton�. Ashtu si� respektoj mendimin e atyre q� thon� se p�rkat�sia myslimane e shumic�s s� popullit shqiptar ndikoi p�r t� shp�tuar refugjat�t hebrenj sikur kishte ndodhur ne epoka dhe territore t� tjera, n� situata t� ngjashme.
Un� kam t� gjitha arsyet t� besoj se ndikimin vendimtar p�r t� shp�tuar hebrenjt� e inicioi Mbreti Zog dhe qeveria mbret�rore pasi ata krijuan frym�n e duhur si dhe kushtet e nevojshme p�r t� hapur dyert dhe zemrat e Shqip�ris� dhe Shqiptar�ve p�r hebrenjt� n� rrezik.
Q�ndrimi zyrtar dhe i hapur i qeveris� Mbret�rore Shqiptare �sht� nj� vler� p�r t� cil�n sot mund t� mburret �do shqiptar dhe t� mos vuaje nga komplekse n� raport me popujt e tjer�.
Edhe pse roli i Mbretit Zog u vler�sua k�t� vit nga Shteti i Izraelit duke e dekoruar me rastin e Dit�s s� P�rkujtimit t� Holokaustit, m� 27 janar, p�r kontributin e ve�ant� n� shp�timin e shum� familjeve hebreje, mendoj se �sht� detyr� e �do shqiptari t� mish�roj� parimet dhe vlerat e Mbretit Zog.
N� fund, d�shiroj t� fal�nderoj organizator�t e k�saj konference, dhe ve�an�risht Dr. Ramiz Zeka dhe Znj. Elia Zaharia, p�r mund�sin� q� m� dhan� p�r t� trajtuar k�t� tem�.
Ju falemnderit,
Sulejman Gjana
Kryetar i PLL
http://www.oborrimbreterorshqiptar.al/news/90
31 Mars 2014
Shqiptar�t dhe Hebrenjt� para dhe gjat� Luft�s s� Dyt� Bot�rore
Me 29 Mars 2014, tek Muzeu Historik Komb�tar (salla UNECO), Instituti Shqiptar i Mendimit dhe Qytet�rimit Islam se bashku me Fondacionin Mbret�resha Geraldin� organizuan nj� konferenc� me tem� �Shqiptar�t dhe Hebrenjt� para dhe gjat� Luft�s s� Dyt� Bot�rore�.
N� k�t� konferenc� mbajti nj� fjale pershendetese edhe znj. Elia Zaharia, presidente e Fondacionit.
Zonja dhe Zoterinj,
Gjith�ka q� pam� dhe d�gjuam sot n� k�t� konferenc�, n� thelb kishte vet�m nj� gj�,e cila p�rmblidhet n� nj� fjal� t� veme: KUJTESE!
Kujtesa p�r t� cil�n shkrimtarja Izabele Aliende shprehet: �� Vdekja nuk �sht� e pranishme. Njer�zit vdesin vet�m kur n� i harrojm� ata. N�se mundesh t� m� kujtosh, do t� jem me ty p�rgjithmon녔
Sot ne mor�m mundimin t� kujtojm� sjelljen fisnike t� n�nave dhe baballar�ve tan�, para dhe gjat� Luft�s s� Dyt� Bot�rore.
Kujtuam ndjeshm�rin� e tyre t� thell� ndaj t� mires dhe t� keqes, guximin, dhe zem�rgj�r�sin� e tyre.
Kujtuam vendosm�rine e tyre p�r t�ju kund�rv�n� k�saj t� keqje t� madhe dhe perpjekjet e tyre t� pashembullta p�r t� b�r� mir�.
Dhe m� kete rast s�kam si t� mos falenderoj Institutin Shqiptar t� Mendimit dhe Qytet�rimit Islam dhe Drejtorin e k�tij Instituti, Zotin Ramiz Zekaj, q� iu p�rgjigj pozitivish ftes�s p�r bashk�punim me Fondacionin Mbret�resha Geraldine.
Gjithashtu, dua t� shpreh k�naq�sin� p�r bashkorganizimin e k�saj konference me Zonjen Anisa Hykaj, p�rfaq�suese e k�tij Instituti.
Organizimi i konferenc�s nga dy femra, nuk duh�t t� p�rb�j� shqet�sim p�r meshkujt...
Fondacioni Mbret�resha Geraldine �sht� vazhdim�si e tradit�s fisnike shqiptare t� bamir�sis�.
Kjo e shprehur jo vet�m n� q�ndrimin ndaj hebrenjve para dhe gjat� Luft�s s� Dyt� Bot�rore, por edhe n� dhjetra raste t� tjera gjat� historis� son� me popuj dhe rraca te ndryshme ne nevoj�.
Gjat� Mbret�ris� Shqiptare, motrat e Mbretit Zog, Princeshat ishin t� angazhuara plot�sisht n� aksione humanitare dhe sociale si� ishte Kryqi i Kuq Shqiptar dhe institucione t� tjera b�mir�se q� ato drejtonin.
Po ashtu, Mbret�resha Geraldine dha nj� kontribut t� madh p�r njer�zit n� nevoj�. M� kujtohen akoma ndihmat e konsiderueshme humanitare q� Mbret�resha Geraldine dhe motra e saj, Zonja Sylviane Muselier, soll�n n� Shqip�ri n� fillim t� viteve 90.
Sot ishte nj� mund�si e mir� p�r t� v�n� n� pah edhe p�rpjekjet e vazhdueshme t� shtetit shqiptar para dhe gjat� luft�s p�r mbrojtjen e hebrenjve, p�rpjekje t� cilat m� s� miri u pasqyruan edhe n� kumtesat e mbajtura nga parafolesit.
Megjithat�, si perfaq�suese e Fondacionit Mbret�resha Geraldine, nuk mund t� ndalem pa p�rmendur ndikimin q� Geraldina pati tek Mbreti Zog n� lidhje me ��shtjen e hebrenjve. Ajo b�ri t� mundur q� shum� hebrenj� ti shp�tojn� holokaustit duke i sjell� nga Vjena p�r n� Shqip�ri gjat� viteve 1938-39.
Zonja dhe Zoterinj,
Sot ishte v�rtet� nj� dit� p�r tu ndjer� krenar p�r veten ton�.
P�r t� organizuar k�t� aktivitet u desh nj� bashk�punim mes disa Institucionesh dhe individesh t� ndryshem.
Un� asnj�her� nuk e kam ndjer� t� tep�rt theksimin e rend�sis� s� bashk�punimit dhe bashk�veprimit me njeri-tjetrin.
Kjo edhe p�r faktin se nj� gj� e till� ndihmon t� gjitha pal�t e p�rfshira dhe lart�son pun�n dhe arritjet e gjithsecilit.
Bashk�punimi i sotsh�m me Institutin e Mendimit dhe Qytet�rimit Islam, �sht� vet�m nj� nga veprimtarit� e shumta q� Fondacioni Mbret�resha Geraldine kryen n� vazhdim�si.
Duke mos marr� asnj�her� dhe n� asnj� m�nyr� p�rsip�r autor�sin� e bamir�sis� n� em�r t� Fondacionit q� p�rfaq�soj, kam k�naq�sin� t� ftoj gjithsecilin prej jush p�r bashk�punim n� projektet e ardhshme, t� cilat nuk do t� jen� t� pakta.
Ju falenderoj!
-------------------------------------------------------------------------------------------------
OUVRAGES
 |
 |
|---|---|
La dynastie des Zogu par Patrice Najbor - Textes & Pr�textes - Paris - 2002 - 284 p.Ouvrage pr�fac� par S.M. le roi des Albanais, Leka Ier "Ce livre retrace avec brio l'histoire fascinante de la famille royale d'Albanie, qui a domin� la sc�ne politique albanaise durant cinq si�cle". Sylviane Muselier "Ce livre m'a fait d�couvrir le sens d'un combat opini�tre pour r�tablir ce qui a �t� depuis trop longtemps �gar� : la recherche d'un espoir radieux pour le peuple albanais". Professeur Eric Renard "Votre ouvrage contribue � redresser mon opinion sur ce personnage historique que les marxistes ont m�pris� et ridiculis�. Je souhaite que sa famille trouve enfin la paix et le bonheur dans l'Albanie nouvelle". Emile Guinard � Consul � l'ambassade de France � Tirana de 1966-1970 "Chaque Albanais devrait avoir lu ce livre". Tatiana Gjonaj - Ambassadeur d'Albanie de la D�l�gation Permanente aupr�s de l'Unesco "Un livre de r�f�rence incontournable". Commandant Hylle Spahija "J'ai beaucoup appr�ci� ce remarquable ouvrage sur la dynastie des Zogu et vois en lui un merveilleux trait� d'histoire de l'Albanie au 20� si�cle. Il contribuera sans aucun doute � clarifier l'esprit de ce magnifique peuple h�las d�form� et bris� par 60 ans de dictature communiste". Ma�tre Jean Courtot - Avocat � la Cour de Paris Histoire de l'Albanie et de sa Maison Royale 1443-2007 "L'ouvrage m�ticuleux du Dr. Patrice Najbor contribue a r�tablir l'importance d'un gouvernement monarchiste pour la protection des traditions d'un peuple tout en encourageant le d�veloppement de la nation pour le bien-�tre de son peuple. On comprend, gr�ce � cet ouvrage, ce que les Albanais doivent � l'h�ritage que leur a l�gu� le Roi Zog". Nadine D'Osman Han - Valide Sultan de la Maison d'Osman de Turquie "Il s'agit l� d'un remarquable travail minutieusement document�. Cet ouvrage doit �tre distribu� partout o� il y a des albanais". Ferit Hoxha - Ambassadeur d'Albanie aupr�s des Nations-Unis "Il ne fait aucun doute que ce livre constitue l'ouvrage le plus complet jamais �crit sur notre famille et l'histoire de l'Albanie. L'auteur, Patrice Najbor, a r�alis� un travail remarquable de recherche et a su faire ressortir la complexit� de notre histoire en �voquant de tr�s riches et nombreuses r�f�rences bibliographiques. Je salue, en outre, la contribution particuli�re apport�e � la r�habilitation de l'�uvre du roi Zog et de la famille royale d'Albanie". Skender Zogu  Monarkia Shqiptare 1928-1939 - Qendra e Studimeve Albanologjike & Instuti i Historis� - Ouvrage collectif avec la participation du Dr Patrice Najbor - Tirana - 2011. A propos de l�auteur  Le Dr Patrice Najbor et le Roi Leka Ier - 1991. Patrice Najbor, Dipl�m� de l'Institut d'Etudes des Relations Internationales (ILERI), titulaire d'un DESS de diplomatie (Paris XI), docteur es sciences politiques, a r�alis� une th�se sur "La bic�phalit� de l'Albanie dans les relations internationales contemporaines" (Paris - 1992) et plusieurs �crits dont "Le syst�me et la politique de s�curit� de l�Albanie" et "La question albanaise au Kosovo" dans le cadre d�un DEA de D�fense et S�curit� europ�enne (Lille - 1990). Il a, par ailleurs, organis� et accompagn� de nombreux convois humanitaires en Albanie lors de la transition d�mocratique. Il occupe, en outre, les fonctions de Conseiller pr�s du bureau de Paris de la Cour Royale d'Albanie. |
