Betizu (original) (raw)
The Betizu is a breed of small mountain cattle which live in a semi-feral state in some mountainous parts of the Basque Country in both Basque Country and France. It is classified as an endangered breed by both the Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación, the agriculture ministry of Spain, and by the Conservatoire des Races d'Aquitaine in France. It is one of a small number of semi-feral cattle populations in Europe, with the Albera of the Pyrenees, the Monchina of Cantabria, and the Raço di Biòu of the Camargue.
| Property | Value |
|---|---|
| dbo:abstract | The Betizu is a breed of small mountain cattle which live in a semi-feral state in some mountainous parts of the Basque Country in both Basque Country and France. It is classified as an endangered breed by both the Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación, the agriculture ministry of Spain, and by the Conservatoire des Races d'Aquitaine in France. It is one of a small number of semi-feral cattle populations in Europe, with the Albera of the Pyrenees, the Monchina of Cantabria, and the Raço di Biòu of the Camargue. (en) Betizua Euskal Herriko bertako behi arraza da. Bertako behi arrazen artean, seguruen autoktonoena bezala hartu daitekeena. Gehienetan eta betidanik euskal mendietan bizi izan direnak, erdi askatasunean. Batzuetan behi basatitzat ere hartuak izan dira, kasu askotan halaxe bilakatu direlako. Horren lekukotasuna dago, esate baterako, Larrun mendian joan den mendean. Hainbatentzat "Europako azken basa behiak" dira, nahiz eta kontinentean beste hainbat arraza basatiek irauten duten. Esate baterako Andaluziako Doñanako paduretako behi mostrenkoak. Edo betizuen senideak diren eta desagertzeko zorian dauden behi landesak. Arraza egoera larrian dago, haragi eta esne ekoizpenaren aldetik beste hainbat behi arraza baina okelez urriagoak izanik, joan den mendeko erdialdetik baina bereziki azken hamarkadetatik baserritarrek baztertuz joan ziren eta arraza emankorragoak erabiltzeko. Hala ere, arrazari buruzko ezagutza handitzeaz gainera, betizuak berreskuratzeko ahaleginak egiten ari dira XXI. mendetik. Espainiar Ministerioak 1977. urtean onartu zuen arraza ofizialki Euskal Herriko Hegoaldean . Abere hauen jatorria oso zaharra da, eta dirudienez, garai batean Pirinio aldean bizi ziren bovido edo betabere basatien populazioetan dago. Betizuak Pirinioetako abelgorrien arraza ezberdinen arbasorik zaharrenak izango lirateke. Erliebe menditsuaren ondorioz isolaturik, betizu arraza beste arrazekin gurutzatu gabe geratu zen eta beraz, antzinako populazio haietatik iraun du. Nafarroako nafar kasta motako zezenen aitzindariak direla ere aipatua izan da . Betizuak desagertzeko zorian daude, eta ez du ematen abere kopurua asko emendatu denik asken urtetan. Egoera bereziki larria da Ipar Euskal Herrian. Hemen bertako arrazak kontserbatzeko ardura duen "Conservatoire des Races d'Aquitaine" erakundeak ez du asmatzen azken urtetan betizuen kopurua mantentzeko. 2015. urtean Iparraldeko betizu elkartea desegin zen. Euskal mitologian zein elezaharretan, maiz agertzen dira betizuen itxurako jenio edo ireluak, beste zenbaitzuen artean behigorri edo zezengorri izenekin. Sarritan Mari Euskal Herriko antzinako jainkosa handiarekin lotuta. Festetan ere erabiliak izan dira, bereziki soka-muturrerako, eta baita errekortari jokoetan ere. Eragin kulturala telebistara ere zabaldu da, hain zuzen EITBko "Betizu" izeneko umeentzako saioak irudizko betizu bat izan zuen pertsonaia nagusitzat. (eu) Betizu (prononcer bétissou) est le nom d'une race de vache sauvage qui vit en montagne basque dans les Pyrénées.Bien que cette race de vache ait été écartée et en voie de disparition, ces dernières années son image s'est renforcée chez les Basques. L'une des principales raisons, sans doute, au-delà des personnes travaillant à la sauvegarde de la race, est le programme télévisé à destination des enfants « Betizu » produite par EITB (Télévision Basque Internationale).Le personnage principal étant une vache Betizu, l'image de cet animal s'est largement répandue auprès des enfants et parents du Pays basque.Dans la culture aussi bien dans la mythologie basque que dans les proverbes anciens, des génies à l'image de betizu apparaissent souvent portant le nom de « Behigorri » (vache rouge en basque) ou « Zezengorri » (taureau rouge en basque).Il faut également évoquer que les betizu (betizuak au pluriel basque) ont également joué un rôle dans les fêtes populaires.L'origine de cet animal est très ancienne et apparemment, elle fait partie des bovins sauvages qui peuplaient les Pyrénées. S'étant isolée du relief montagneux, la race betizu est restée sans se croiser à d'autres races et de ce fait, on pourrait dire qu'elle est une race primitive qui a perduré[réf. nécessaire].Ces dernières années[Quand ?], quelques pas sont faits pour préserver cette race de la disparition mais seul le temps dira si cela sera efficace et suffisant. La race betizu ou betisoak, est une race bovine autochtone du Pays basque qui reçoit le nom d'une race de Bos taurus semi sauvage, de couleur rougeâtre, autochtone du nord de l'Espagne. C'est une race particulièrement protégée, comme l'a établi le Ministère de l'Agriculture, Pêche et Alimentation espagnol (Ministerio Agricultura, Pesca et d'Alimentación), à cause du fait que leurs propriétaires les considéraient comme de piètres productrices, donc les gouvernements basques et navarrais les ont achetées et les ont lâchées dans des montagnes en liberté. (fr) Betizu (del euskera, behi izua: "vaca huidiza") es el nombre que recibe una raza de vaca semisalvaje, de color rojizo, autóctona del norte de España y el país vasco francés. Es una raza de protección especial según ha establecido el Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación, lo que es debido a que sus dueños no las conservan por ser bajas productoras, así que los gobiernos vasco y navarro están comprándolas y soltándolas en montes en libertad. En Francia, El "Conservatoire des Races d'Aquitaine" participa en la conservación de esta raza. (es) Бетісу, бетісуак (баск. Betizu, множ. Betizuak) — здичавіла велика рогата худоба, що поширена у Басконії (Країні басків в Іспанії та Північній Країні Басків у Франції). Припускається, що бетісу утворилися з корів, що відривалися від стад під час перегонів худоби через Піренеї. Назва «бетісу» походить від баскського «behi izua», що перекладається як «дика худоба» або «невловима худоба». (uk) |
| dbo:thumbnail | wiki-commons:Special:FilePath/Betizu_sur_le_massif_du_Xoldokogaina.jpg?width=300 |
| dbo:wikiPageExternalLink | https://www.mapa.gob.es/es/ganaderia/temas/zootecnia/of344-2014librogenealogicobetizu_tcm30-117417.pdf |
| dbo:wikiPageID | 39337747 (xsd:integer) |
| dbo:wikiPageLength | 7082 (xsd:nonNegativeInteger) |
| dbo:wikiPageRevisionID | 1100909987 (xsd:integer) |
| dbo:wikiPageWikiLink | dbr:Cantabria dbr:Pyrenees dbr:Pyrénées-Atlantiques dbr:List_of_cattle_breeds dbr:Basque_Country_(greater_region) dbr:Vegetation_management dbr:Gipuzkoa dbr:Monchina_(cattle) dbr:Nafarroa dbr:Labourd dbr:Aquitaine dbr:Basque_mythology dbr:Camargue dbr:Transhumance dbr:Albera_(cattle) dbr:Feral_organism dbr:Cattle dbr:FAO dbc:Cattle_breeds dbc:Cattle_breeds_originating_in_France dbc:Cattle_breeds_originating_in_Spain dbc:Basque_domestic_animal_breeds dbr:Mari_(goddess) dbr:Endangered_breed dbr:Navarra dbr:Navarre dbr:Urraúl_Alto dbr:Ministerio_de_Agricultura,_Pesca_y_Alimentación dbr:Bizkaia dbr:Raço_di_Biòu dbr:José_Miguel_de_Barandiarán |
| dbp:altname | Betizuak (en) |
| dbp:coat | russet brown (en) |
| dbp:femaleheight | 120.0 |
| dbp:femaleweight | 300 (xsd:integer) |
| dbp:horn | horned (en) |
| dbp:imageCaption | Bull on the slopes of (en) |
| dbp:maleheight | 130.0 |
| dbp:maleweight | 400 (xsd:integer) |
| dbp:name | Betizu (en) |
| dbp:skincolour | creamy white (en) |
| dbp:standard | https://www.mapa.gob.es/es/ganaderia/temas/zootecnia/of344-2014librogenealogicobetizu_tcm30-117417.pdf |
| dbp:subspecies | taurus (en) |
| dbp:wikiPageUsesTemplate | dbt:Commonscat dbt:Convert dbt:Ill dbt:Nobreak dbt:R dbt:Reflist dbt:Short_description dbt:Ubl dbt:Cattle_breeds_of_France dbt:Infobox_cattle_breed dbt:Cattle_breeds_of_Spain dbt:Basque_animal_breeds |
| dcterms:subject | dbc:Cattle_breeds dbc:Cattle_breeds_originating_in_France dbc:Cattle_breeds_originating_in_Spain dbc:Basque_domestic_animal_breeds |
| gold:hypernym | dbr:Breed |
| rdf:type | dbo:Mammal yago:WikicatCattleBreedsOriginatingInFrance yago:WikicatCattleBreedsOriginatingInSpain yago:Abstraction100002137 yago:AnimalGroup107993929 yago:BiologicalGroup107941170 yago:Breed108101410 yago:Group100031264 yago:TaxonomicGroup107992450 yago:Variety108101085 |
| rdfs:comment | The Betizu is a breed of small mountain cattle which live in a semi-feral state in some mountainous parts of the Basque Country in both Basque Country and France. It is classified as an endangered breed by both the Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación, the agriculture ministry of Spain, and by the Conservatoire des Races d'Aquitaine in France. It is one of a small number of semi-feral cattle populations in Europe, with the Albera of the Pyrenees, the Monchina of Cantabria, and the Raço di Biòu of the Camargue. (en) Betizu (del euskera, behi izua: "vaca huidiza") es el nombre que recibe una raza de vaca semisalvaje, de color rojizo, autóctona del norte de España y el país vasco francés. Es una raza de protección especial según ha establecido el Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación, lo que es debido a que sus dueños no las conservan por ser bajas productoras, así que los gobiernos vasco y navarro están comprándolas y soltándolas en montes en libertad. En Francia, El "Conservatoire des Races d'Aquitaine" participa en la conservación de esta raza. (es) Бетісу, бетісуак (баск. Betizu, множ. Betizuak) — здичавіла велика рогата худоба, що поширена у Басконії (Країні басків в Іспанії та Північній Країні Басків у Франції). Припускається, що бетісу утворилися з корів, що відривалися від стад під час перегонів худоби через Піренеї. Назва «бетісу» походить від баскського «behi izua», що перекладається як «дика худоба» або «невловима худоба». (uk) Betizua Euskal Herriko bertako behi arraza da. Bertako behi arrazen artean, seguruen autoktonoena bezala hartu daitekeena. Gehienetan eta betidanik euskal mendietan bizi izan direnak, erdi askatasunean. Batzuetan behi basatitzat ere hartuak izan dira, kasu askotan halaxe bilakatu direlako. Horren lekukotasuna dago, esate baterako, Larrun mendian joan den mendean. (eu) Betizu (prononcer bétissou) est le nom d'une race de vache sauvage qui vit en montagne basque dans les Pyrénées.Bien que cette race de vache ait été écartée et en voie de disparition, ces dernières années son image s'est renforcée chez les Basques. L'une des principales raisons, sans doute, au-delà des personnes travaillant à la sauvegarde de la race, est le programme télévisé à destination des enfants « Betizu » produite par EITB (Télévision Basque Internationale).Le personnage principal étant une vache Betizu, l'image de cet animal s'est largement répandue auprès des enfants et parents du Pays basque.Dans la culture aussi bien dans la mythologie basque que dans les proverbes anciens, des génies à l'image de betizu apparaissent souvent portant le nom de « Behigorri » (vache rouge en basqu (fr) |
| rdfs:label | Betizu (en) Betizu (raza bovina) (es) Betizu (eu) Betizu (fr) Бетісу (uk) |
| owl:sameAs | freebase:Betizu wikidata:Betizu dbpedia-es:Betizu dbpedia-eu:Betizu dbpedia-fr:Betizu dbpedia-gl:Betizu dbpedia-uk:Betizu https://global.dbpedia.org/id/2gpKb yago-res:Betizu |
| prov:wasDerivedFrom | wikipedia-en:Betizu?oldid=1100909987&ns=0 |
| foaf:depiction | wiki-commons:Special:FilePath/Betizu_sur_le_massif_du_Xoldokogaina.jpg |
| foaf:isPrimaryTopicOf | wikipedia-en:Betizu |
| is dbo:wikiPageWikiLink of | dbr:List_of_animals_representing_first-level_administrative_country_subdivisions dbr:List_of_cattle_breeds dbr:List_of_Spanish_cattle_breeds dbr:Monchina dbr:Ark_of_Taste dbr:Basque_breeds_and_cultivars dbr:Livestock_in_the_Basque_Country_(autonomous_community) dbr:List_of_French_cattle_breeds dbr:Nerea_Alias |
| is foaf:primaryTopic of | wikipedia-en:Betizu |
