Armeni�rs zonder land of een land zonder Armeni�rs. De Belgische houding in de Volkenbond over de Armeense kwestie, 1919-1928. (Sita Vreeling) (original) (raw)

Armeni�rs zonder land of een land zonder Armeni�rs

De Belgische houding in de Volkenbond over de Armeense kwestie 1919-1928

Sita Vreeling

Scriptie voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte,
voor het behalen van de graad van
Licentiaat in de Geschiedenis.

Academiejaar: 2005-2006

Katholieke Universiteit Leuven

Promotor: Prof. Dr. Vincent Viaene
Copromotor: Prof. Dr. Idesbald Goddeeris

| home | lijst scripties | inhoud | volgende | | | --------------------------------------------------------------------- | ------------------------------------------------------------------------------- | ------------------------------------ | ----------------------------------------- | |

Small

Yes, we are small

the smallest pebble in a field of stones.

But have you felt the hurtle

of pebbles pitched from a mountain top?

Small,

as the smallest mountain stream storing rapids, currents,

unknown to wide and lazy valley rivers.

Small,

like the bullet in the bore of the rifle;

small as the corn waiting to sprout.

Small

as the pinch of salt that seasons the table.

Small, yes,

you have compressed us, world, into a diamond.

Small,

you have dispersed us, scattered us like stars.

We are everywhere in your vision.

Small,

but our borders stretch

from Piuragan telescopes to the moon,

from Lousavan back tot Urartu.

Small as the grain of marvellous Uranium which

Cannot be broken down, put our or consumed.

(1970) Kevork Emin

Uit: Anthology of Armenian Poetry

Dankwoord

Inleiding

DEEL 1: [De Armeense staat](armeniers.htm#DEEL 1: De Armeense staat)

Hoofdstuk 1: [De moeizame start van een vrij en onafhankelijk Armeni�](armeniers.htm#Hoofdstuk 1: De moeizame start van een vrij en onafhankelijk Armeni�)

1.1 De Vredesconferentie van Parijs: de Armeense kwestie

1.1.1 Inleiding

1.1.2 Het verdrag van S�vres

1.1.3 Het verzet van Turkije

1.1.4 Het verdrag van Lausanne

1.1.5 Besluit

1.2. De Armeense kwestie voor de Volkenbond

1.2.1 Een mandaathouder gezocht

1.2.2 De reactie van de Volkenbond op het Turkse en Russische verzet

1.2.3 Reflecties

1.2.4 Besluit

1.3. Armeni� wil in de Volkenbond

1.3.1 De erkenning van Armeni�

1.3.2 Een tevergeefse poging

1.3.3 Besluit

Hoofdstuk 2: [Een Nationaal thuis voor de Armeni�rs](armeniers.htm#Hoofdstuk 2: Een Nationaal thuis voor de Armeni�rs)

2.1 Inleiding

2.2 De conferentie van Lausanne: geen Nationaal thuis

2.3 Irrigatieplannen in de Kaukasus

2.3.1 Het project: een kwestie van geld?

2.3.2 Verdere uitwerking van het project

2.3.3 Nog steeds geen financi�le middelen in het vooruitzicht

2.3.4 De wanhoop nabij: toch een antwoord

2.4 Kolonies in Syri�

2.5 Migratie naar ge�ndustrialiseerde landen

2.6 Besluit

DEEL 2: [De Armeense vluchtelingen](armeniers.htm#DEEL 2: De Armeense vluchtelingen)

Hoofdstuk 3: [Het vluchtelingenprobleem](armeniers.htm#Hoofdstuk 3: Het vluchtelingenprobleem)

3.1 Vluchtelingen in Cilici�

3.1.1 Inleiding

3.1.2 Terugtrekking van de Franse troepen uit Cilici�

3.1.3. Op de vlucht

3.1.4 Verklaring van Frankrijk

3.1.5 De wet op verlaten goederen

3.1.6 Geruststellingen

3.1.7 Besluit

3.2 Vluchtelingen in Klein-Azi�

3.2.1 Inleiding

3.2.2 Belgische hulp

3.2.3 Dokter Nansen doet een oproep

3.2.4 Besluit

3.3 De petitie van Ohannes Essayan

3.3.1 Inleiding

3.3.2 De petitie voor de Volkenbond

3.3.3 De reactie van de Turkse regering

3.3.4 De reactie van de Volkenbond

3.3.5 De kwestie hernomen

3.3.6 Besluit

Hoofdstuk 4 : [Het juridisch statuut van de Armeense vluchtelingen](armeniers.htm#Hoofdstuk 4: Het juridisch statuut van de Armeense vluchtelingen)

4.1 Het Paspoort Nansen

4.1.1 Inleiding

4.1.2 Staatsloos

4.1.3 Het certificatensysteem van dokter Nansen

4.1.4 Het verbeteren van het paspoortensysteem

4.1.5 Besluit

4.2 Het vluchtelingenstatuut

4.2.1 Opnieuw een intergouvernementele conferentie

4.2.2 De maatregelen van Belgi�

4.2.3 Een akkoord over het juridisch statuut

4.2.4 Op de conferentie

4.4.5 Besluit

[Algemeen besluit](armeniers.htm#Algemeen besluit)

Bibliografie

Bijlagen

Fragmenten uit het Verdrag van S�vres, ondertekend op 10 augustus 1920.
Fragment uit het Verdrag van Kars, ondertekend op 23 oktober 1921.
Fragment uit het Verdrag van Lausanne, ondertekend op 24 juli 1924.
Nansen Paspoort
Foto�s uit het Volkenbondarchief
Kaarten
- Kaart I: A la veille de la Premi�re Guerre mondiale
- Kaart II: Les trois Arm�nies du XXe si�cle
- Kaart III: Le peuplement arm�nien � la veille du g�nocide (1915)
- Kaart IV: Evolutions des fronti�res arm�niennes

Samenvatting

�Armeni�rs zonder land of een land zonder Armeni�rs�

De Belgische houding in de Volkenbond over de Armeense kwestie, 1919-1928

De Armeense kwestie behelsde in de jaren �20 meerdere aspecten. Het ging op de eerste plaats om een onafhankelijk Armeni�, wat geen vanzelfsprekendheid was en aan de andere kant ging het om het vluchtelingenprobleem. Na de Armeense genocide van 1915 waren de overlevenden immers op de vlucht geslagen. Vandaag de dag betekent de Armeense kwestie iets heel anders, namelijk het erkennen van de Armeense massamoorden.

De Volkenbond leek tijdens het interbellum de ideale instelling om internationale kwesties te behandelen. De Volkenbond was in 1919 immers opgericht om te voorkomen dat er ooit nog oorlog zou zijn. Ook de Armeense problematiek werd als een zaak van internationaal belang behandeld, omdat het oplossen ervan als een essenti�le stap werd gezien in het terugbrengen van de vrede in het Midden-Oosten. De Volkenbond probeerde Armeni� eerst garanties te bieden om een eigen staat op te richten. Zijn onafhankelijkheid werd vastgelegd in het verdrag van S�vres, gesloten op 10 augustus 1920 tussen de Geallieerden en Turkije. Maar de Volkenbond of zijn leden konden geen mandaat aannemen over Armeni� om het land te beschermen. De mogendheden wilden geen investeringen doen die ze zelf broodnodig hadden om te herstellen van de Eerste Wereldoorlog.

Turkije weigerde het verdrag van S�vres te ratificeren en samen met de Sovjet Unie bezette het de Armeense staat. De invloed van het overwonnen Turkije nam bovendien in 1922 toe door zijn zege in de Grieks-Turkse oorlog om Anatoli�. De Turkse republiek wist zelfs de herziening van het verdrag van S�vres af te dwingen. Het nieuwe verdrag dat gesloten werd in 1923 op de conferentie van Lausanne, hield geen rekening meer met de Armeense onafhankelijkheid.

Het was wel duidelijk dat de mogendheden liever toegevingen deden dan op �kleine� kwesties als de Armeense onafhankelijkheid te blijven hameren. De Volkenbond probeerde zijn beloftes, om de Armeni�rs een thuis te geven, waar te maken. Er werden verschillende pogingen ondernomen om een Nationaal thuis te cre�ren, maar uiteindelijk bleef dit beperkt tot de Sovjet republiek van Jerevan, waar een groot deel van de Armeense vluchtelingen terecht was gekomen.

Deze pogingen mislukten om verschillende redenen. Ten eerste beschikte de Volkenbond over te weinig kapitaal en moest het telkens beroep doen op zijn leden. De Volkenbond kon daarnaast ook nooit militair ingrijpen. Het had geen eigen troepenmacht (om tussenbeide te komen in conflicten of om de garantie te bieden dat verdragen werden uitgevoerd) en de mogendheden waren uiterst voorzichtig in het sturen van hun legers. Ten slotte was de Volkenbond een overlegorgaan. Hierdoor kon het jarenlang duren eer een voorstel aangenomen werd en uitgevoerd kon worden. Vaak werden kwesties doorgeschoven naar commissies, waar de Raad of de Vergadering later opnieuw over discussieerde.

Eigenlijk slaagde de Volkenbond er alleen in de vluchtelingen te helpen. Dit was vooral door toedoen van dokter Nansen, de Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen. Dokter Nansen riep de leden van de Volkenbond meerdere malen op om financi�le en materi�le hulp te bieden aan de Armeni�rs. Hij zorgde ervoor dat de staatsloze vluchtelingen een internationaal paspoort kregen en dat er een juridisch statuut voor de vluchtelingen werd geregeld. Toen het niet mogelijk bleek om alle vluchtelingen in de republiek van Jerevan onder te brengen, wist dokter Nansen samen met het Internationaal Arbeidsbureau duizenden vluchtelingen te plaatsen in andere (ge�ndustrialiseerde) landen en een nieuw thuis te geven.

Frappant is ook het voorbeeld van Cilici�. Duizenden Armeense vluchtelingen waren in deze regio bijeengebracht. Toen hun beschermer, Frankrijk, besloot om zich terug te trekken omdat ze hierover een verdrag had gesloten met Turkije, sloegen de Armeni�rs nogmaals op de vlucht. Ze vreesden immers dat de Turken hen opnieuw zouden deporteren en uitmoorden. Dankzij de tussenkomst van Belgi� moest Frankrijk voor de Volkenbond uitleggen welke garanties het land had voorzien om de vluchtelingen te beschermen.

Als we kijken naar de houding van Belgi� zien we verschillende aspecten naar voren komen. Na de Eerste Wereldoorlog wijzigde het land zijn internationaal statuut. Belgi� wilde in de jaren �20 meer zelfstandigheid verwerven in (internationale) politieke en economische aangelegenheden. Aan de ene kant hield Belgi� rekening met de Franse politiek, door het militaire akkoord van 1920. Belgi� werd meerdere malen aangesproken door de Armeense delegaties of door de Philarmeense comit�s. De Armeni�rs vonden in Belgi� morele steun. Hadden ze immers niet beiden evenveel geleden tijdens de oorlog? Maar ook door hun gemeenschappelijk geloof ontstond een basis voor wederzijdse sympathie.

De positie van Belgi� in de Volkenbond tegenover de Armeense kwestie, was duidelijk. Belgi� sympathiseerde met de Armeni�rs en zou, wanneer nodig, zijn stem verheffen om de Armeni�rs te helpen. Belgi� had immers een morele stem verworven toen zijn neutraliteit werd geschonden tijdens de Eerste Wereldoorlog. Belgi� was eveneens bekommerd om zijn imago te handhaven in de internationale politiek. De Belgische regering probeerde de Armeni�rs hulp te bieden op een manier die liefst zo weinig mogelijk zou kosten.