Mustafa BORSBUĞA | Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi / Social Sciences University of Ankara (original) (raw)

Papers by Mustafa BORSBUĞA

Research paper thumbnail of Cüzî İrade Hakkında Bir Risâle ve Şerhi: es-Sâdık el-Kayserî’nin ‘Risâle fî efʿâli’l-ʿibâd Risâlesi’ ve İzzet ed-Divrîkî’nin ‘Şerḥu Risâle fî efʿâli’l-ʿibâd Şerhi’

Atebe, Jun 15, 2021

Bu makale, iTenticate yazılımınca taranmıştır. İntihal tespit edilmemiştir/This article has been ... more Bu makale, iTenticate yazılımınca taranmıştır. İntihal tespit edilmemiştir/This article has been scanned by iTenticate. No plagiarism detected. Etik Beyan/Ethical Statement: Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur/It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited (Mustafa Borsbuğa-Coşkun Borsbuğa).

Research paper thumbnail of Examination, Critical Edition and Translation of Abū Naʿīm Ahmad el-Khādimī’s Risālah Entitled Risālâh fī afʿāl al-ibād

Our study will examine Abū Naʿīm Ahmad el-Khādimī's (d. 1160/1744) evaluation of his work on posi... more Our study will examine Abū Naʿīm Ahmad el-Khādimī's (d. 1160/1744) evaluation of his work on positioning the approaches about human actions through his epistle called Risālâh fī afʿāl al-ʿibād. In addition, the original and contributing aspects of the treatise will be pointed out. In addition to these, it is aimed to bring the risālah into the literature by making the critical edition and translation. Throughout the history of Islam, many approaches have emerged about human actions and partial will (al-irādah al-juzʾiyyah); parallel to this, a writing literature has developed that tries to identify the divergence and common points of these approaches and to locate them in a certain place. This concise epistle, which is the subject of our study, can also be seen as a product of this literature. The author's positioning and classifying Jalāl al-Dīn al-Dawwānī (d. 908/1502), al-Sayyid al-Sharīf al-Jurjānī (d. 816/1413) and Ṣadr aş-Sharīʿa al-Thānī (d. 747/1346) in terms of actions different from the common Māturīdī and Ashʿarī traditions one of its attractive aspects.

Research paper thumbnail of Klasik dönem kelâmında bilgi edinme kaynaklarının kuvvet değeri

ÖZETBu çalışma, hicrî III-V. (Milâdî IX-XI.) yüzyılları klasik dönem kelâmındabilgi kaynaklarının... more ÖZETBu çalışma, hicrî III-V. (Milâdî IX-XI.) yüzyılları klasik dönem kelâmındabilgi kaynaklarının kuvvet değerini konu almaktadır.ABSTRACTThe present study discusses the epistemic value of the sources of knowledgein classical kalam between hijri III-V centuries

Research paper thumbnail of Hatibzâde Muhyiddin Efendi'nin Hâşiye ʿale'l-Mukaddimâti'l-Erbaʿa Adlı Hâşiyesinin Tahkik ve Tahlili

Çalışma, mukaddimât-ı erbaʿa silsilesinden Hatibzâde Muhyiddin Efendi'ye (ö. 901/1496) ait &l... more Çalışma, mukaddimât-ı erbaʿa silsilesinden Hatibzâde Muhyiddin Efendi'ye (ö. 901/1496) ait <em>Hâşiye ʿale'l-mukaddimâti'l-erbaʿa</em> adlı hâşiyesini incelemeyi amaçlamaktadır. Ayrıca çalışmada, henüz tahkik edilmemiş olan bu hâşiyenin tahkiki de yapılarak literatüre kazandırılması hedeflenmektedir. Bunun yanı sıra çalışma, hâşiyenin nüshaları, müellifin hayatı ve risâleye müteallık birçok konuyu da ele almaktadır. Hatibzâde'nin <em>Hâşiye ʿale'l-mukaddimâti'l-erbaʿa</em> adlı hâşiyesi, ilk defa Sadruşşerîʿa (ö. 747/1346) tarafından <em>et-Tavzîh</em> eserinde dile getirilen mukaddimât-ı erbaʿa bölümüne Teftâzânî'nin (ö. 792/1390) <em>et-Telvîh</em>'te yazdığı şerhi esas alınarak yazılmış bir hâşiyedir. <em>et-Tavzîh</em> ve <em>et-Telvîh</em> eserleri üzerinden Sadruşşerîʿa ile Teftâzânî'nin değerlendirilmesi ve mukayese edilmesine yönelik Fatih Sultan Mehmed'in (ö. 886/...

Research paper thumbnail of İrade-i Cüzʾiyye ve İnsan Fiilleri Hakkında Bir Risale ve Haşiyesi: Mûsâ b. Abdullah el-Pehlevânî et-Tokâdî’nin “el-İhtimâlâtü’l-Vâkiʿa Fî Efʿâli’l-ʿibâd” Adlı Risalesi ve Ali b. Muhammed b. Hasan er-Rizevî’nin “Hâşiye ʿalâ Risâleti’l-İhtimâlâti’l-Vâkiʿa Fî Efʿâli’l-ʿibâd” Adlı Haşiyesi

ATEBE, Dec 15, 2020

Öz Çalışma insan fiilleri bağlamında incelenen irade-i cüzʾiyye konusuna ilişkin iki risalenin in... more Öz Çalışma insan fiilleri bağlamında incelenen irade-i cüzʾiyye konusuna ilişkin iki risalenin inceleme ve tahkikini ele almaktadır. Ayrıca çalışma, bu iki risalenin tercümesini de yapmak suretiyle literatüre kazandıracaktır. İlk risale, Mûsâ b. Abdullah el-Pehlevânî et-Tokâdî’ye (ö. 1133/1721) ait olan Risâletü’l-ihtimâlâti’l-vâkiʿa fî efʿâli’l-ʿibâd adlı muhtasar nitelikteki risaledir. Diğeri ise Ali b. Muhammed b. Hasan er-Rizevî’nin (ö. ?/?) “hocam” ve “üstadım” dediği hocası Pehlevânî’nin söz konusu muhtasar risalesine yazmış olduğu Hâşiye ʻalâ risâleti’l-ihtimâlâti’l-vâkiʻa fî efʻâli’l-ʻibâd adındaki haşiyedir. Osmanlı düşünce geleneğinde, insan fiilleri genelinde, kaza-kader, efʿâl-i ʿibâd, halk-ı ʿamâl, irade-i cüzʾiyye, kesb ve bunlar üzerinde yazılan şerh, haşiye, ihtisâr, taʿlîkât ve zeyil yazım literatürünün zenginliği malumdur. İnceleme konusu olan bu iki risale bu kabilden eserlerin birer örneğidir. İlk risale, Allah’ın her şeyi yaratmasıyla insanın özgürlüğü arasındaki temel problemi, insana ait irade ve kudretin varlığı üzerinden çözmeye çalışmaktadır. Bu muhtasar risale, genel olarak, insan fiilleri ve irade-i cüzʾiyye hakkında var olan yaklaşımları (ihtimâlât-ı ʿakliyye) ortaya koyduktan sonra, kullara ait irade ve eylemleri, Allah’ın kudretinin bunlara tesiri üzerinden irdelemekte ve mezheplerin buna dair yaklaşımlarını serdetmektedir. Risalede ihtiyâr, kesb gibi meselelere ilişkin farklı perspektifler zikredilmesinin yanı sıra insan iradesinin Allah’ın yaratmasına taalluk etmemesi sebebiyle insanın fiillerinde özgür olduğu tezi ispat edilir. Bu muhtasar risaleye yapılan haşiyede ise Rizevî, Pehlevânî’nin muhtasar risalesinde insan fiilleri hakkında zikrettiği mezhepleri detaylandırarak, müellifin bazı tespit, yorum ve önermelerini tasvip edip incelerken diğer bir kısmını da eleştirerek revize etmeye çalışmıştır.

Research paper thumbnail of İrade-i Cüzʾiyye ve İnsan Fiilleri Hakkında Bir Risale ve Haşiyesi: Mûsâ b. Abdullah el-Pehlevânî et-Tokâdî'nin "el-İhtimâlâtü'l-Vâkiʿa Fî Efʿâli'l- ʿibâd" Adlı Risalesi ve Ali b. Muhammed b. Hasan er-Rizevî'nin "Hâşiye ʿalâ Risâleti'l-İhtimâlâti'l-Vâkiʿa Fî Efʿâli'l-ʿibâd" Adlı Haşiyesi

The study handles the critical edition and investigation of two risālah on the subject of the fre... more The study handles the critical edition and investigation of two risālah on the subject of the free will (al-Irāda al-Juzʾiyya). In addition, these two treatises will be translated to be brought to the literature. The first is a semi-summary work entitled "al-Iḥtimālāt al-wāqiʻa<br> fī afʻāl al-ʻibâd" written by Mūsā ibn Abdullah al-Pahlavānī al-Tōkādī. The second one is the hāshiyah written by Hasan ibn Muhammad el-Rizawiyy on "al-Iḥtimālāt al-wāqiʿa fī afʿāl al-ʿibād" and named "Ḥāshiyah ʿalā İḥtimālāt al-wāqiʿa fī afʿāl al-ʿibād." In the Ottoman intellectual tradition, in the context of human actions the richness of the literature of the writings of qazā, qadar, efʿāl al-ʿibād, khalq al-ʿamāl, free will (al-Irāda al-Juzʾiyya) kasb, and hāshiyah, iḥtiṣār, sharḥ, taʿlīqāt, zayl which are written on these are known. These two works, which are the subject of examination, are examples of works from this category. The first work attempts to solve the ...

Research paper thumbnail of Muhammed b. Mustafa el-Bucevî el-İzmîrî’nin Kazâ, Kader, Fal ve Astrolojiye İlişkin “Risâle fî ẕemmi’l-müşteġilîn bi’l-faʾl ve’l-kehâneti ve’n-nücûm” Adlı Risâlesinin Tahkik, Tahlil ve Tercümesi

Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi, 2021

Research paper thumbnail of Examination And Critical Edition of The Ḥâshiyah of Khatībzādah Muḥyī al-Dīn Effendi’s Entitled Ḥāshiyah ʿalā al-Muqaddimāt al-Arbaʿa

Research paper thumbnail of Muhammed b. Mustafa el-Alâî’ye Nispet edilen Şerḥu İrâde-i Cüzʾiyye’nin Aidiyeti Hakkında Bir Değerkendirme

Research paper thumbnail of İrâde-i Cüzʾiyye Hakkında Bir Risâle ve Şerhi: es-Sâdık el-Kayserî’nin “Risâle fî efʿâli’l-ʿibâd” Risâlesi ve İzzet ed-Divrîkî’nin “Şerḥu Risâle fî efʿâli’l-ʿibâd” Adlı Şerhi

Research paper thumbnail of Muhammed b. Ahmed et-Tarsûsî’nin İrâde-i Cüzʾiyye ve İnsan Fiillerine Dair “Taʿdîlü’l-akvâl fî mesʾeleti halki’l-ʾaʿmâl” Adlı Muhtasar Risâlesinin İnceleme, Tahkik ve Tercümesi

In the this study, how Muhammad ibn Ahmad al-Tarsūsī deals with the issue in his summary work on ... more In the this study, how Muhammad ibn Ahmad al-Tarsūsī deals with the issue in his summary work on the free will (al-Irāda al-Jujʾiyya) and human actions will be examined. In this study, the critical edition and translation of the risālah will also be done. The author divided his risālah into two chapters (maqām). In the first chapters, he dwells on two principles that cause the sects about human acts to be dispersed. The first is that the distinction between voluntary (irādī) and compulsory acts is certain. The second is that the generalizations in religious texts that include human acts are based on God’s creation. Accordingly, the first principle was ignored by Jabriyyah and the second by Qadariyyah. But salaf scholars have reached the truth by taking these two principles into account. According to author, Ashʿarī actually fell into compulsion. The author emphasizes the approach of the Māturīdī’s, whom he calls “our companions”. The author dwells on their dual distinction as “bring...

Research paper thumbnail of Abdülganî b. İsmâil en-Nablusî’nin el-Hâmil fi’l-felek ve’l-mahmûl fi’l-fülk fî ıtlâkı’n-nübüvvet ve’r-risâle ve’l-hilâfe ve’l-mülk Başlıklı Risâlesinin Tahkik ve Tahlili

İslâm Araştırmaları Dergisi

Research paper thumbnail of Tarsûsî’nin Hüsün ve Kubuh Hakkındaki “Telvîḥun ila’t-tercîḥ fî mesʾeleti’t-taḥsîn ve’t-taḳbîḥ” Adlı Risâlesinin İnceleme, Tahkik ve Tercümesi

Research paper thumbnail of Hayâtî Ahmed Efendi̇’Ni̇n Ri̇sâletu’L-İrâdeti̇’L-Cüzʾîyye Adli Ri̇sâlesi̇ni̇n Tahli̇l, Tahki̇k Ve Tercümesi̇

Calisma, Hayâti Ahmed Efendi’nin (o. 1229/1814) Risâletu’l-irâdeti’l-cuzʾiye adli risâlesinin muh... more Calisma, Hayâti Ahmed Efendi’nin (o. 1229/1814) Risâletu’l-irâdeti’l-cuzʾiye adli risâlesinin muhtevasini degerlendirmeyi hedefledigi gibi risâlenin ozgun ve literature katki saglayici taraflarina dikkat cekecektir. Ayrica risâlenin tahkik ve tercumesi de yapilmak suretiyle risâle literature kazandirilacaktir. Osmanli ilim cevresinden irâde-i cuzʾiyye hakkinda muhtelif nitelikte bir yazim halkasinin nesvunema buldugu ve gelistigi malumdur. Iste calismamiza konu olan bu risâle soz konusu yazim halkasindan bir nuve konumundadir. Insan fiilleri hakkindaki gorusleri temellendirmeye yonelik olan muhtasar huviyetteki bu risâlenin, yogun tartisma noktalarina girmeden konuyu derlemeye calistigi gorulmektedir. Risâlenin genel anlamda konuyu anlasilir kilma ve konu hakkindaki yaklasimlari belirlemeyi hedefledigi soylenebilir.

Research paper thumbnail of Mudurnulu Şeyh Şaʿbân Efendi en-Nakşibendî’ye Ait Risâle fi’l-kazâ ve’l-kader Adlı Risâlenin İnceleme, Tahkik ve Tercümesi

Research paper thumbnail of İrâde Özgürlüğünün Metafizik Temeli: Dâvûd-i Karsî’nin Risâle fi’l-İḫtiyârâti’l-Cüzʾiyye ve’l-İrâdâti’l-Ḳalbiyye Adlı Risâlesinin Tahlil, Tahkik ve Tercümesi

Makale Bilgisi Article Information Makale Türü Article Type Araştırma Makalesi Research Article G... more Makale Bilgisi Article Information Makale Türü Article Type Araştırma Makalesi Research Article Geliş Tarihi Date Recieved 16 Mart 2021 16 March 2021 Kabul Tarihi Date Accepted 29 Haziran 2021 29 June 2021 Yayın Tarihi Date Published 30 Haziran 2021 30 June 2021 İntihal Plagiarism Bu makale, iTenticate yazılımı ile taranmıştır. İntihal tespit edilmemiştir. This article has been scanned with iTenticate software. No plagiarism detected. Etik Beyan Ethical Statement Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur (Mustafa Borsbuğa). It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited (Mustafa Borsbuğa). CC BY-NC-ND 4.0 lisansı ile lisanslanmıştır. Licensed under CC BY-NC-ND 4.0 license.

Research paper thumbnail of İnsan Fiilleri ve Kadere Dair Bir Risâle: Seyyid Halîl es-Sırrî b. İbrâhim’e Ait “Risâle fî mesʾeleti’l-kader fî efʿâli’l-ʿibâd” Adlı Risâlenin Tahkik, Tahlil ve Tercümesi

The aim of the study is to bring the risālah of Sayyid Khalīl al-Sirrī ibn Ibrāhim (d. 1303/1886)... more The aim of the study is to bring the risālah of Sayyid Khalīl al-Sirrī ibn Ibrāhim (d. 1303/1886) named Risālah fī masʾalah al-qadar fī afʿāl al-ʿibād into the literature by making critical edition, analyzing and translating it. It is known that a great writing tradition has been formed under human acts throughout the history of Islamic thought, and it is obvious that this writing tradition continued its vitality in the Ottoman intellectual world. This risālah, which is the subject of our study, is one of the products put in this intellectual medium. Khalīl al-Sirrī, in the risālah based on religious texts, is to say that all human situations and actions are by the destiny of God. After expressing jabr (compulsion) and tafwīz approaches in his work, the author places his opinion between these two. On the one hand, the author tries to prove that human beings are not under force and jabr in their volitional actions, and on the other hand, as Muʿtazila claims, he is not independent in ...

Research paper thumbnail of Muhammed b. Mustafa el-Bucevî el-İzmîrî’nin Kazâ, Kader, Fal ve Astrolojiye İlişkin “Risâle fî ẕemmi’l-müşteġilîn bi’l-faʾl ve’l-kehâneti ve’n-nücûm” Adlı Risâlesinin Tahkik, Tahlil ve Tercümesi

Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi

Calisma, Muhammed b. Mustafa el-Bucevi el-Izmiri’nin fal, astronomi ve kehânetin teolojik sakinca... more Calisma, Muhammed b. Mustafa el-Bucevi el-Izmiri’nin fal, astronomi ve kehânetin teolojik sakincalari ve bunlarin imân ve kaderle iliskisini ihtiva eden risâlesini incelemeyi hedeflemektedir. Ayrica risâlenin tahkikli nesri ve tercumesi de yapilarak literature kazandirilacaktir. Risâle muellifin makâle seklinde isimlendirdigi iki bolumden olusmaktadir. Ilk makâlede kadere imân, insan fiilleri ve irâdesi gibi konular incelenirken Mâturidi ve Esʿari geleneklerine atifta bulunmaksizin selefin fiiller hususunda “Ne cebir ne de tefviz vardir yalnizca bu ikisi arasinda bir durum vardir” seklindeki yaklasimi on plana cikarilarak onanmaktadir. Muellif ikinci bolumde Birgivi’nin (o. 981/1573) et-Ṭariḳatu’l-Muḥammediyye eserinden istifade ederek, astroloji ve fal gibi seylerle istigal etmenin teolojik zararlari uzerinde durmaktadir. Muhammed el-Izmiri, yildiz ilimleriyle ugrasmanin serʾi yonden nehyedilen ilimler kategorisine dahil oldugunu ancak bazi serʾi ilimlerin bilinmesine vesile olmasi durumunda caiz oldugunu kabul etmektedir. Muellif bu ilimlerin gaybi olan durumlarin ve olaylarin bilinmesinde bir faydalarinin olmadigini izah etmektedir. Dahasi muellif, insanin imtihan edildiginin bilincinde olmasi, serʿi amel ve iyiliklere sarilmasi gerektigini tavsiye vermektedir.

Research paper thumbnail of İmâm Mâtürîdî ve Ebü’l-Muîn en-Nesefî Bağlamında Orta Asya Âlimlerinin Epistemolojiye Katkıları

Bu çalışma, Orta Asya kelâm âlimlerinden Ebû Mansûr el-Mâtürîdî (ö. 333/944) ve Ebu’l-Muîn en-Nes... more Bu çalışma, Orta Asya kelâm âlimlerinden Ebû Mansûr el-Mâtürîdî (ö. 333/944) ve Ebu’l-Muîn en-Nesefî’nin (ö. 508/1115) umûmen İslâm düşüncesine, husûsen de kelâm ilmine epistemolojik açıdan katkılarını ortaya koymayı hedeflemektedir. Zira mezkûr kelâmcıların kelâm bilgi teorisi bağlamında katkılarına yeterince dikkat çekilmediği iddia edilebilir. İmâm Mâtürîdî’nin bilgi teorisi meselelerine ilişkin konuları inceleyen ilk kelâmcılardan olması ve Ebu’l-Muîn en-Nesefî’nin ise bilgi meselelerini sistematik şekilde ele alan bir âlim olması onları öncelikli bir konuma yerleştirmektedir. Orta Asya âlimlerinden başta İmâm Mâtürîdî ve Ebu’l-Muîn en-Nesefî olmak üzere birçok kelâmcı, bilginin (ilm) imkânı, bilginin tanımı, kaynakları (mesâdirü’l-ilm), değeri, bilgi kaynaklarının sınırları ve alanları, nazar, istidlâl ve bilginin tasnîfi, mütevâtir haber ve haber-i vâhidin bilgi değeri gibi bilgi teorisine ilişkin muhtelif mevzûları gündemlerine alıp eserlerinde tafsilatlı bir biçimde incelemişlerdir.
Söz konusu kelâmcıların, ilâhiyyât, nübüvvât ve sem‘iyyât gibi temel ‘mesâil’ konularınaa giriş yapmadan önce bilgi ve bilgiye tealluk eden ‘vesâil’ meselelerine öncelik verdikleri görülmektedir. Onların bilgi konularını öncelemeleri, bilâhere ele alınacak mesâil konulara bir zemin hazırlamanın yanı sıra muhtelif muhâlif grup ve akımlar ile ortak ve evrensel bir dilin teşekkülü gayesine de matuftur. Zira bilginin imkânından şüphe edildiği veya neyfedildiği ve yahut genel-geçer bilgi kaynaklarından birinin/birkaçının reddedildiği bir söylemde muayyen felsefî ve teolojik meseleler üzerinde tartışmak veya çözüm önerisinde bulunmaya çalışmak imkânsızdır.
İmâm Mâtürîdî ve Ebu’l-Muîn en-Nesefî’nin kitapları nazar-ı dikkate alındığında bu iki kelâmcının epistemoloji bağlamında tartışmaya giriştikleri farklı akımlar görülmektedir. Bu kelâmcılar, eşyanın hakikatini, bilgi kaynaklarını ve bilginin imkânını reddeden ve farklı gruplara ayrılan Septikler (Sûfestâiyye), haberî bilginin imkânı ve değerini (özellikle nübüvvet bağlamında) reddeden Berâhime, bilgi kaynaklarını sadece duyulara hasreden Sümeniyye, akla ve aklî çıkarımlara karşı tamamen menfî duruş sergileyen Haşviyye’nin yanı sıra keşf, ilhâm ve rüya gibi alternatif bilgi kaynakları ortaya koymaya çalışan Sûfiler gibi grup ve akımlar ile mücâdele etmek durumunda kalmışlardır.
Çalışma buradan hareketle, mezkûr kelâmcıların eserlerinde bilgi meselelerini öncelemelerine kaynaklık eden sebepleri ve onların bu girişimlerinin kelâm bilgi teorisine sağladığı katkıları ortaya koymayı hedeflemektedir.
Anahtar Kavramlar: Kelâm, Ebû Mansûr el-Mâtürîdî, Ebu’l-Muîn en-Nesefî, Bilgi, Epistemoloji, Bilgi Kaynakları.

Research paper thumbnail of Abdülġanî b. İsmâil en-Nablusî’nin “el- Ḥâmil fi’l-felek ve’l-maḥmûl fi’l-fülk fî ıṭlâḳi’n-nübüvveti ve’r-risâleti ve’l-ḫilâfeti ve’l-mülki” Başlıklı Risâlesinin Tahkik ve Tahlili

Bu çalışma, tasavvuf ekolünün önemli temsilcilerinden Abdülganî b. İsmâil en-Nablusî'nin (ö. 114... more Bu çalışma, tasavvuf ekolünün önemli temsilcilerinden Abdülganî b. İsmâil en-Nablusî'nin (ö. 1143/1731) "el- Ḥâmil fi’l-felek ve’l-maḥmûl fi’l-fülk fî ıṭlâḳi’n-nübüvveti ve’r-risâleti ve’l-ḫilâfeti ve’l-mülki" başlıklı risâlesinin tahkik ve tahlilinden oluşmaktadır. Risâle, "nebî" ve "resul" kavramlarının peygamberler dışındaki kimseler için kullanımının câiz olup olmadığına ilişkin "ıtlak" konusunu ele almaktadır. Risâlenin konusu, hem kelâmcılar hem de mutasavvıflar tarafından klasik eserlerde ele alınmıştır. Zira bu mesele, muhtelif yönlerden dinin birçok esası ile alâkalı bulunmaktadır. Peygamber dışındaki birine "nebî" ve "resul" kavramla-rını kullanmak zarûriyyât-ı dîniyyenin esaslarından olan "nübüvvet" açısından problem teşkil edecek niteliktedir. Ayrıca Arap dili prensiplerinin bu kullanıma ne ölçüde imkân tanıdığı göz önünde bulundurularak konuya ilişkin analizler yapılmaya çalışılmıştır. Nablusî, meseleye çözüm getirmek amacıyla keşfî ve zevkî bilgiyi dikkate alan sûfî yaklaşımının yanı sıra, evrensel ve genel geçer bilgi kaynağı olan akıl, duyu ve haberî bilgiyi dikkate alan kelâmî metodun yaklaşımını da göz önünde bu-lundurarak geleneksel müktesebatı bu bağlamda değerlendirmeye çalışmıştır. Nablusî'nin ele aldığı konuya ilişkin nasıl bir yaklaşım ortaya koyduğu ve katkı sağladığı ifade edildikten sonra, söz konusu risâlenin nüshaları ve mevsukiyeti hakkında da bilgi verilmiştir.
Anahtar kelimeler: Abdülganî en-Nablusî, Niyâzî-yi Mısrî, nübüvvet, risâlet,

Research paper thumbnail of Cüzî İrade Hakkında Bir Risâle ve Şerhi: es-Sâdık el-Kayserî’nin ‘Risâle fî efʿâli’l-ʿibâd Risâlesi’ ve İzzet ed-Divrîkî’nin ‘Şerḥu Risâle fî efʿâli’l-ʿibâd Şerhi’

Atebe, Jun 15, 2021

Bu makale, iTenticate yazılımınca taranmıştır. İntihal tespit edilmemiştir/This article has been ... more Bu makale, iTenticate yazılımınca taranmıştır. İntihal tespit edilmemiştir/This article has been scanned by iTenticate. No plagiarism detected. Etik Beyan/Ethical Statement: Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur/It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited (Mustafa Borsbuğa-Coşkun Borsbuğa).

Research paper thumbnail of Examination, Critical Edition and Translation of Abū Naʿīm Ahmad el-Khādimī’s Risālah Entitled Risālâh fī afʿāl al-ibād

Our study will examine Abū Naʿīm Ahmad el-Khādimī's (d. 1160/1744) evaluation of his work on posi... more Our study will examine Abū Naʿīm Ahmad el-Khādimī's (d. 1160/1744) evaluation of his work on positioning the approaches about human actions through his epistle called Risālâh fī afʿāl al-ʿibād. In addition, the original and contributing aspects of the treatise will be pointed out. In addition to these, it is aimed to bring the risālah into the literature by making the critical edition and translation. Throughout the history of Islam, many approaches have emerged about human actions and partial will (al-irādah al-juzʾiyyah); parallel to this, a writing literature has developed that tries to identify the divergence and common points of these approaches and to locate them in a certain place. This concise epistle, which is the subject of our study, can also be seen as a product of this literature. The author's positioning and classifying Jalāl al-Dīn al-Dawwānī (d. 908/1502), al-Sayyid al-Sharīf al-Jurjānī (d. 816/1413) and Ṣadr aş-Sharīʿa al-Thānī (d. 747/1346) in terms of actions different from the common Māturīdī and Ashʿarī traditions one of its attractive aspects.

Research paper thumbnail of Klasik dönem kelâmında bilgi edinme kaynaklarının kuvvet değeri

ÖZETBu çalışma, hicrî III-V. (Milâdî IX-XI.) yüzyılları klasik dönem kelâmındabilgi kaynaklarının... more ÖZETBu çalışma, hicrî III-V. (Milâdî IX-XI.) yüzyılları klasik dönem kelâmındabilgi kaynaklarının kuvvet değerini konu almaktadır.ABSTRACTThe present study discusses the epistemic value of the sources of knowledgein classical kalam between hijri III-V centuries

Research paper thumbnail of Hatibzâde Muhyiddin Efendi'nin Hâşiye ʿale'l-Mukaddimâti'l-Erbaʿa Adlı Hâşiyesinin Tahkik ve Tahlili

Çalışma, mukaddimât-ı erbaʿa silsilesinden Hatibzâde Muhyiddin Efendi'ye (ö. 901/1496) ait &l... more Çalışma, mukaddimât-ı erbaʿa silsilesinden Hatibzâde Muhyiddin Efendi'ye (ö. 901/1496) ait <em>Hâşiye ʿale'l-mukaddimâti'l-erbaʿa</em> adlı hâşiyesini incelemeyi amaçlamaktadır. Ayrıca çalışmada, henüz tahkik edilmemiş olan bu hâşiyenin tahkiki de yapılarak literatüre kazandırılması hedeflenmektedir. Bunun yanı sıra çalışma, hâşiyenin nüshaları, müellifin hayatı ve risâleye müteallık birçok konuyu da ele almaktadır. Hatibzâde'nin <em>Hâşiye ʿale'l-mukaddimâti'l-erbaʿa</em> adlı hâşiyesi, ilk defa Sadruşşerîʿa (ö. 747/1346) tarafından <em>et-Tavzîh</em> eserinde dile getirilen mukaddimât-ı erbaʿa bölümüne Teftâzânî'nin (ö. 792/1390) <em>et-Telvîh</em>'te yazdığı şerhi esas alınarak yazılmış bir hâşiyedir. <em>et-Tavzîh</em> ve <em>et-Telvîh</em> eserleri üzerinden Sadruşşerîʿa ile Teftâzânî'nin değerlendirilmesi ve mukayese edilmesine yönelik Fatih Sultan Mehmed'in (ö. 886/...

Research paper thumbnail of İrade-i Cüzʾiyye ve İnsan Fiilleri Hakkında Bir Risale ve Haşiyesi: Mûsâ b. Abdullah el-Pehlevânî et-Tokâdî’nin “el-İhtimâlâtü’l-Vâkiʿa Fî Efʿâli’l-ʿibâd” Adlı Risalesi ve Ali b. Muhammed b. Hasan er-Rizevî’nin “Hâşiye ʿalâ Risâleti’l-İhtimâlâti’l-Vâkiʿa Fî Efʿâli’l-ʿibâd” Adlı Haşiyesi

ATEBE, Dec 15, 2020

Öz Çalışma insan fiilleri bağlamında incelenen irade-i cüzʾiyye konusuna ilişkin iki risalenin in... more Öz Çalışma insan fiilleri bağlamında incelenen irade-i cüzʾiyye konusuna ilişkin iki risalenin inceleme ve tahkikini ele almaktadır. Ayrıca çalışma, bu iki risalenin tercümesini de yapmak suretiyle literatüre kazandıracaktır. İlk risale, Mûsâ b. Abdullah el-Pehlevânî et-Tokâdî’ye (ö. 1133/1721) ait olan Risâletü’l-ihtimâlâti’l-vâkiʿa fî efʿâli’l-ʿibâd adlı muhtasar nitelikteki risaledir. Diğeri ise Ali b. Muhammed b. Hasan er-Rizevî’nin (ö. ?/?) “hocam” ve “üstadım” dediği hocası Pehlevânî’nin söz konusu muhtasar risalesine yazmış olduğu Hâşiye ʻalâ risâleti’l-ihtimâlâti’l-vâkiʻa fî efʻâli’l-ʻibâd adındaki haşiyedir. Osmanlı düşünce geleneğinde, insan fiilleri genelinde, kaza-kader, efʿâl-i ʿibâd, halk-ı ʿamâl, irade-i cüzʾiyye, kesb ve bunlar üzerinde yazılan şerh, haşiye, ihtisâr, taʿlîkât ve zeyil yazım literatürünün zenginliği malumdur. İnceleme konusu olan bu iki risale bu kabilden eserlerin birer örneğidir. İlk risale, Allah’ın her şeyi yaratmasıyla insanın özgürlüğü arasındaki temel problemi, insana ait irade ve kudretin varlığı üzerinden çözmeye çalışmaktadır. Bu muhtasar risale, genel olarak, insan fiilleri ve irade-i cüzʾiyye hakkında var olan yaklaşımları (ihtimâlât-ı ʿakliyye) ortaya koyduktan sonra, kullara ait irade ve eylemleri, Allah’ın kudretinin bunlara tesiri üzerinden irdelemekte ve mezheplerin buna dair yaklaşımlarını serdetmektedir. Risalede ihtiyâr, kesb gibi meselelere ilişkin farklı perspektifler zikredilmesinin yanı sıra insan iradesinin Allah’ın yaratmasına taalluk etmemesi sebebiyle insanın fiillerinde özgür olduğu tezi ispat edilir. Bu muhtasar risaleye yapılan haşiyede ise Rizevî, Pehlevânî’nin muhtasar risalesinde insan fiilleri hakkında zikrettiği mezhepleri detaylandırarak, müellifin bazı tespit, yorum ve önermelerini tasvip edip incelerken diğer bir kısmını da eleştirerek revize etmeye çalışmıştır.

Research paper thumbnail of İrade-i Cüzʾiyye ve İnsan Fiilleri Hakkında Bir Risale ve Haşiyesi: Mûsâ b. Abdullah el-Pehlevânî et-Tokâdî'nin "el-İhtimâlâtü'l-Vâkiʿa Fî Efʿâli'l- ʿibâd" Adlı Risalesi ve Ali b. Muhammed b. Hasan er-Rizevî'nin "Hâşiye ʿalâ Risâleti'l-İhtimâlâti'l-Vâkiʿa Fî Efʿâli'l-ʿibâd" Adlı Haşiyesi

The study handles the critical edition and investigation of two risālah on the subject of the fre... more The study handles the critical edition and investigation of two risālah on the subject of the free will (al-Irāda al-Juzʾiyya). In addition, these two treatises will be translated to be brought to the literature. The first is a semi-summary work entitled "al-Iḥtimālāt al-wāqiʻa<br> fī afʻāl al-ʻibâd" written by Mūsā ibn Abdullah al-Pahlavānī al-Tōkādī. The second one is the hāshiyah written by Hasan ibn Muhammad el-Rizawiyy on "al-Iḥtimālāt al-wāqiʿa fī afʿāl al-ʿibād" and named "Ḥāshiyah ʿalā İḥtimālāt al-wāqiʿa fī afʿāl al-ʿibād." In the Ottoman intellectual tradition, in the context of human actions the richness of the literature of the writings of qazā, qadar, efʿāl al-ʿibād, khalq al-ʿamāl, free will (al-Irāda al-Juzʾiyya) kasb, and hāshiyah, iḥtiṣār, sharḥ, taʿlīqāt, zayl which are written on these are known. These two works, which are the subject of examination, are examples of works from this category. The first work attempts to solve the ...

Research paper thumbnail of Muhammed b. Mustafa el-Bucevî el-İzmîrî’nin Kazâ, Kader, Fal ve Astrolojiye İlişkin “Risâle fî ẕemmi’l-müşteġilîn bi’l-faʾl ve’l-kehâneti ve’n-nücûm” Adlı Risâlesinin Tahkik, Tahlil ve Tercümesi

Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi, 2021

Research paper thumbnail of Examination And Critical Edition of The Ḥâshiyah of Khatībzādah Muḥyī al-Dīn Effendi’s Entitled Ḥāshiyah ʿalā al-Muqaddimāt al-Arbaʿa

Research paper thumbnail of Muhammed b. Mustafa el-Alâî’ye Nispet edilen Şerḥu İrâde-i Cüzʾiyye’nin Aidiyeti Hakkında Bir Değerkendirme

Research paper thumbnail of İrâde-i Cüzʾiyye Hakkında Bir Risâle ve Şerhi: es-Sâdık el-Kayserî’nin “Risâle fî efʿâli’l-ʿibâd” Risâlesi ve İzzet ed-Divrîkî’nin “Şerḥu Risâle fî efʿâli’l-ʿibâd” Adlı Şerhi

Research paper thumbnail of Muhammed b. Ahmed et-Tarsûsî’nin İrâde-i Cüzʾiyye ve İnsan Fiillerine Dair “Taʿdîlü’l-akvâl fî mesʾeleti halki’l-ʾaʿmâl” Adlı Muhtasar Risâlesinin İnceleme, Tahkik ve Tercümesi

In the this study, how Muhammad ibn Ahmad al-Tarsūsī deals with the issue in his summary work on ... more In the this study, how Muhammad ibn Ahmad al-Tarsūsī deals with the issue in his summary work on the free will (al-Irāda al-Jujʾiyya) and human actions will be examined. In this study, the critical edition and translation of the risālah will also be done. The author divided his risālah into two chapters (maqām). In the first chapters, he dwells on two principles that cause the sects about human acts to be dispersed. The first is that the distinction between voluntary (irādī) and compulsory acts is certain. The second is that the generalizations in religious texts that include human acts are based on God’s creation. Accordingly, the first principle was ignored by Jabriyyah and the second by Qadariyyah. But salaf scholars have reached the truth by taking these two principles into account. According to author, Ashʿarī actually fell into compulsion. The author emphasizes the approach of the Māturīdī’s, whom he calls “our companions”. The author dwells on their dual distinction as “bring...

Research paper thumbnail of Abdülganî b. İsmâil en-Nablusî’nin el-Hâmil fi’l-felek ve’l-mahmûl fi’l-fülk fî ıtlâkı’n-nübüvvet ve’r-risâle ve’l-hilâfe ve’l-mülk Başlıklı Risâlesinin Tahkik ve Tahlili

İslâm Araştırmaları Dergisi

Research paper thumbnail of Tarsûsî’nin Hüsün ve Kubuh Hakkındaki “Telvîḥun ila’t-tercîḥ fî mesʾeleti’t-taḥsîn ve’t-taḳbîḥ” Adlı Risâlesinin İnceleme, Tahkik ve Tercümesi

Research paper thumbnail of Hayâtî Ahmed Efendi̇’Ni̇n Ri̇sâletu’L-İrâdeti̇’L-Cüzʾîyye Adli Ri̇sâlesi̇ni̇n Tahli̇l, Tahki̇k Ve Tercümesi̇

Calisma, Hayâti Ahmed Efendi’nin (o. 1229/1814) Risâletu’l-irâdeti’l-cuzʾiye adli risâlesinin muh... more Calisma, Hayâti Ahmed Efendi’nin (o. 1229/1814) Risâletu’l-irâdeti’l-cuzʾiye adli risâlesinin muhtevasini degerlendirmeyi hedefledigi gibi risâlenin ozgun ve literature katki saglayici taraflarina dikkat cekecektir. Ayrica risâlenin tahkik ve tercumesi de yapilmak suretiyle risâle literature kazandirilacaktir. Osmanli ilim cevresinden irâde-i cuzʾiyye hakkinda muhtelif nitelikte bir yazim halkasinin nesvunema buldugu ve gelistigi malumdur. Iste calismamiza konu olan bu risâle soz konusu yazim halkasindan bir nuve konumundadir. Insan fiilleri hakkindaki gorusleri temellendirmeye yonelik olan muhtasar huviyetteki bu risâlenin, yogun tartisma noktalarina girmeden konuyu derlemeye calistigi gorulmektedir. Risâlenin genel anlamda konuyu anlasilir kilma ve konu hakkindaki yaklasimlari belirlemeyi hedefledigi soylenebilir.

Research paper thumbnail of Mudurnulu Şeyh Şaʿbân Efendi en-Nakşibendî’ye Ait Risâle fi’l-kazâ ve’l-kader Adlı Risâlenin İnceleme, Tahkik ve Tercümesi

Research paper thumbnail of İrâde Özgürlüğünün Metafizik Temeli: Dâvûd-i Karsî’nin Risâle fi’l-İḫtiyârâti’l-Cüzʾiyye ve’l-İrâdâti’l-Ḳalbiyye Adlı Risâlesinin Tahlil, Tahkik ve Tercümesi

Makale Bilgisi Article Information Makale Türü Article Type Araştırma Makalesi Research Article G... more Makale Bilgisi Article Information Makale Türü Article Type Araştırma Makalesi Research Article Geliş Tarihi Date Recieved 16 Mart 2021 16 March 2021 Kabul Tarihi Date Accepted 29 Haziran 2021 29 June 2021 Yayın Tarihi Date Published 30 Haziran 2021 30 June 2021 İntihal Plagiarism Bu makale, iTenticate yazılımı ile taranmıştır. İntihal tespit edilmemiştir. This article has been scanned with iTenticate software. No plagiarism detected. Etik Beyan Ethical Statement Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur (Mustafa Borsbuğa). It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited (Mustafa Borsbuğa). CC BY-NC-ND 4.0 lisansı ile lisanslanmıştır. Licensed under CC BY-NC-ND 4.0 license.

Research paper thumbnail of İnsan Fiilleri ve Kadere Dair Bir Risâle: Seyyid Halîl es-Sırrî b. İbrâhim’e Ait “Risâle fî mesʾeleti’l-kader fî efʿâli’l-ʿibâd” Adlı Risâlenin Tahkik, Tahlil ve Tercümesi

The aim of the study is to bring the risālah of Sayyid Khalīl al-Sirrī ibn Ibrāhim (d. 1303/1886)... more The aim of the study is to bring the risālah of Sayyid Khalīl al-Sirrī ibn Ibrāhim (d. 1303/1886) named Risālah fī masʾalah al-qadar fī afʿāl al-ʿibād into the literature by making critical edition, analyzing and translating it. It is known that a great writing tradition has been formed under human acts throughout the history of Islamic thought, and it is obvious that this writing tradition continued its vitality in the Ottoman intellectual world. This risālah, which is the subject of our study, is one of the products put in this intellectual medium. Khalīl al-Sirrī, in the risālah based on religious texts, is to say that all human situations and actions are by the destiny of God. After expressing jabr (compulsion) and tafwīz approaches in his work, the author places his opinion between these two. On the one hand, the author tries to prove that human beings are not under force and jabr in their volitional actions, and on the other hand, as Muʿtazila claims, he is not independent in ...

Research paper thumbnail of Muhammed b. Mustafa el-Bucevî el-İzmîrî’nin Kazâ, Kader, Fal ve Astrolojiye İlişkin “Risâle fî ẕemmi’l-müşteġilîn bi’l-faʾl ve’l-kehâneti ve’n-nücûm” Adlı Risâlesinin Tahkik, Tahlil ve Tercümesi

Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi

Calisma, Muhammed b. Mustafa el-Bucevi el-Izmiri’nin fal, astronomi ve kehânetin teolojik sakinca... more Calisma, Muhammed b. Mustafa el-Bucevi el-Izmiri’nin fal, astronomi ve kehânetin teolojik sakincalari ve bunlarin imân ve kaderle iliskisini ihtiva eden risâlesini incelemeyi hedeflemektedir. Ayrica risâlenin tahkikli nesri ve tercumesi de yapilarak literature kazandirilacaktir. Risâle muellifin makâle seklinde isimlendirdigi iki bolumden olusmaktadir. Ilk makâlede kadere imân, insan fiilleri ve irâdesi gibi konular incelenirken Mâturidi ve Esʿari geleneklerine atifta bulunmaksizin selefin fiiller hususunda “Ne cebir ne de tefviz vardir yalnizca bu ikisi arasinda bir durum vardir” seklindeki yaklasimi on plana cikarilarak onanmaktadir. Muellif ikinci bolumde Birgivi’nin (o. 981/1573) et-Ṭariḳatu’l-Muḥammediyye eserinden istifade ederek, astroloji ve fal gibi seylerle istigal etmenin teolojik zararlari uzerinde durmaktadir. Muhammed el-Izmiri, yildiz ilimleriyle ugrasmanin serʾi yonden nehyedilen ilimler kategorisine dahil oldugunu ancak bazi serʾi ilimlerin bilinmesine vesile olmasi durumunda caiz oldugunu kabul etmektedir. Muellif bu ilimlerin gaybi olan durumlarin ve olaylarin bilinmesinde bir faydalarinin olmadigini izah etmektedir. Dahasi muellif, insanin imtihan edildiginin bilincinde olmasi, serʿi amel ve iyiliklere sarilmasi gerektigini tavsiye vermektedir.

Research paper thumbnail of İmâm Mâtürîdî ve Ebü’l-Muîn en-Nesefî Bağlamında Orta Asya Âlimlerinin Epistemolojiye Katkıları

Bu çalışma, Orta Asya kelâm âlimlerinden Ebû Mansûr el-Mâtürîdî (ö. 333/944) ve Ebu’l-Muîn en-Nes... more Bu çalışma, Orta Asya kelâm âlimlerinden Ebû Mansûr el-Mâtürîdî (ö. 333/944) ve Ebu’l-Muîn en-Nesefî’nin (ö. 508/1115) umûmen İslâm düşüncesine, husûsen de kelâm ilmine epistemolojik açıdan katkılarını ortaya koymayı hedeflemektedir. Zira mezkûr kelâmcıların kelâm bilgi teorisi bağlamında katkılarına yeterince dikkat çekilmediği iddia edilebilir. İmâm Mâtürîdî’nin bilgi teorisi meselelerine ilişkin konuları inceleyen ilk kelâmcılardan olması ve Ebu’l-Muîn en-Nesefî’nin ise bilgi meselelerini sistematik şekilde ele alan bir âlim olması onları öncelikli bir konuma yerleştirmektedir. Orta Asya âlimlerinden başta İmâm Mâtürîdî ve Ebu’l-Muîn en-Nesefî olmak üzere birçok kelâmcı, bilginin (ilm) imkânı, bilginin tanımı, kaynakları (mesâdirü’l-ilm), değeri, bilgi kaynaklarının sınırları ve alanları, nazar, istidlâl ve bilginin tasnîfi, mütevâtir haber ve haber-i vâhidin bilgi değeri gibi bilgi teorisine ilişkin muhtelif mevzûları gündemlerine alıp eserlerinde tafsilatlı bir biçimde incelemişlerdir.
Söz konusu kelâmcıların, ilâhiyyât, nübüvvât ve sem‘iyyât gibi temel ‘mesâil’ konularınaa giriş yapmadan önce bilgi ve bilgiye tealluk eden ‘vesâil’ meselelerine öncelik verdikleri görülmektedir. Onların bilgi konularını öncelemeleri, bilâhere ele alınacak mesâil konulara bir zemin hazırlamanın yanı sıra muhtelif muhâlif grup ve akımlar ile ortak ve evrensel bir dilin teşekkülü gayesine de matuftur. Zira bilginin imkânından şüphe edildiği veya neyfedildiği ve yahut genel-geçer bilgi kaynaklarından birinin/birkaçının reddedildiği bir söylemde muayyen felsefî ve teolojik meseleler üzerinde tartışmak veya çözüm önerisinde bulunmaya çalışmak imkânsızdır.
İmâm Mâtürîdî ve Ebu’l-Muîn en-Nesefî’nin kitapları nazar-ı dikkate alındığında bu iki kelâmcının epistemoloji bağlamında tartışmaya giriştikleri farklı akımlar görülmektedir. Bu kelâmcılar, eşyanın hakikatini, bilgi kaynaklarını ve bilginin imkânını reddeden ve farklı gruplara ayrılan Septikler (Sûfestâiyye), haberî bilginin imkânı ve değerini (özellikle nübüvvet bağlamında) reddeden Berâhime, bilgi kaynaklarını sadece duyulara hasreden Sümeniyye, akla ve aklî çıkarımlara karşı tamamen menfî duruş sergileyen Haşviyye’nin yanı sıra keşf, ilhâm ve rüya gibi alternatif bilgi kaynakları ortaya koymaya çalışan Sûfiler gibi grup ve akımlar ile mücâdele etmek durumunda kalmışlardır.
Çalışma buradan hareketle, mezkûr kelâmcıların eserlerinde bilgi meselelerini öncelemelerine kaynaklık eden sebepleri ve onların bu girişimlerinin kelâm bilgi teorisine sağladığı katkıları ortaya koymayı hedeflemektedir.
Anahtar Kavramlar: Kelâm, Ebû Mansûr el-Mâtürîdî, Ebu’l-Muîn en-Nesefî, Bilgi, Epistemoloji, Bilgi Kaynakları.

Research paper thumbnail of Abdülġanî b. İsmâil en-Nablusî’nin “el- Ḥâmil fi’l-felek ve’l-maḥmûl fi’l-fülk fî ıṭlâḳi’n-nübüvveti ve’r-risâleti ve’l-ḫilâfeti ve’l-mülki” Başlıklı Risâlesinin Tahkik ve Tahlili

Bu çalışma, tasavvuf ekolünün önemli temsilcilerinden Abdülganî b. İsmâil en-Nablusî'nin (ö. 114... more Bu çalışma, tasavvuf ekolünün önemli temsilcilerinden Abdülganî b. İsmâil en-Nablusî'nin (ö. 1143/1731) "el- Ḥâmil fi’l-felek ve’l-maḥmûl fi’l-fülk fî ıṭlâḳi’n-nübüvveti ve’r-risâleti ve’l-ḫilâfeti ve’l-mülki" başlıklı risâlesinin tahkik ve tahlilinden oluşmaktadır. Risâle, "nebî" ve "resul" kavramlarının peygamberler dışındaki kimseler için kullanımının câiz olup olmadığına ilişkin "ıtlak" konusunu ele almaktadır. Risâlenin konusu, hem kelâmcılar hem de mutasavvıflar tarafından klasik eserlerde ele alınmıştır. Zira bu mesele, muhtelif yönlerden dinin birçok esası ile alâkalı bulunmaktadır. Peygamber dışındaki birine "nebî" ve "resul" kavramla-rını kullanmak zarûriyyât-ı dîniyyenin esaslarından olan "nübüvvet" açısından problem teşkil edecek niteliktedir. Ayrıca Arap dili prensiplerinin bu kullanıma ne ölçüde imkân tanıdığı göz önünde bulundurularak konuya ilişkin analizler yapılmaya çalışılmıştır. Nablusî, meseleye çözüm getirmek amacıyla keşfî ve zevkî bilgiyi dikkate alan sûfî yaklaşımının yanı sıra, evrensel ve genel geçer bilgi kaynağı olan akıl, duyu ve haberî bilgiyi dikkate alan kelâmî metodun yaklaşımını da göz önünde bu-lundurarak geleneksel müktesebatı bu bağlamda değerlendirmeye çalışmıştır. Nablusî'nin ele aldığı konuya ilişkin nasıl bir yaklaşım ortaya koyduğu ve katkı sağladığı ifade edildikten sonra, söz konusu risâlenin nüshaları ve mevsukiyeti hakkında da bilgi verilmiştir.
Anahtar kelimeler: Abdülganî en-Nablusî, Niyâzî-yi Mısrî, nübüvvet, risâlet,