Halil Ortakcı | Bulent Ecevit University (original) (raw)

Papers by Halil Ortakcı

Journal of Academic Sirah , 2024

The Qur’an, which was revealed over a span of twenty-three years, addressed the Jāhiliyyah societ... more The Qur’an, which was revealed over a span of twenty-three years, addressed the Jāhiliyyah society. Throughout this period, the Prophet Muhammad (s) engaged extensively with the populace, nurturing the generation of the Companions. There was a gradual infusion of new beliefs, customs, traditions, and moral values into the society. The Messenger of Allah identified Jāhiliyya as a recurrent phenomenon and issued warnings to his companions about its potential resurgence. This regression is discernible within the foundational social structures of tribes, women, and slaves that were central to the Arab social order. Notably, following the demise of the Prophet Muhammad (s), the entrenched tribalism led to wars of ridda. Historically, this tribalism has presented a significant challenge not only to the Islamic Ummah but also to humanity at large. Islam notably transformed the adverse perceptions of women, which were prevalent in the era of Jāhiliyyah, by elevating the status of motherhood. Despite these advancements, the societal perception of women gradually reverted over time. During the Prophet’s era, there was a shift from owning slaves to recognizing slaves as a distinct social class, aimed at gradually improving their status through emancipation. Nevertheless, this transition was marred by setbacks that echoed past injustices. This article offers a comprehensive analysis of the transformations and regressions that affected tribes, women, and slaves from pre-Islamic Arab society to the modern period, with an emphasis on the epoch of the Prophet Muhammad.

İbn Asakir/Ibn 'Asākir, 2023

Üstün hıfz/ezber yeteneğiyle ön plana çıkan Ebü’l-Kasım İbn Asâkir (d. 499/1105-ö. 571/1176), Dım... more Üstün hıfz/ezber yeteneğiyle ön plana çıkan Ebü’l-Kasım İbn
Asâkir (d. 499/1105-ö. 571/1176), Dımaşk’ta yaşamış bir hadisçi,
tarihçi, kelamcı ve şairdir. O, uzun süreli ilim yolculuklarına
çıkarak benzersiz bir ilmî çevre oluşturmuştur. Böylece
etki sahasını Şam sınırlarının ötesine taşımıştır. Siyasî-mezhebî
kavgaların gölgesinde ve Haçlı tehlikesinin derinden hissedildiği
bir zaman diliminde hayat süren İbn Asâkir, yaşadığı
coğrafyanın dinî ve siyasî önemini anlatmak istemiştir.
Bunun için de ömrünü 80 ciltten oluşan ve şehir tarihlerinin
en hacimlisi olan Târîhu Medîneti Dımaşk adlı kitabı yazmaya
hasretmiştir. Cihatla ilgili hadisleri toplayarak Haçlılara karşı
Müslümanların mücadele motivasyonunu ve birlikteliğini teşvik
etmeye çalışmıştır. Zira politik istikrarın ne kadar önemli
olduğunu şehirdeki iktidar kavgaları sırasında müşahede etmiştir.
Dımaşk’ı yöneten Nureddin Zengî’nin politikalarına ve
Nizâmiye Medreseleri’ndeki Eş‘arî öğretiye sıkıca bağlılığını
göstererek siyasî ve itikadî bütünlüğü korumaya çalışmıştır.
Elinizdeki bu kitapta, İslâm ilim tarihinin dikkat çekici figürlerinden
biri olan İbn Asâkir’in hayatı farklı bir bakış açısıyla
ele alınmıştır. Yazar, VI./XII. asırda Şam bölgesindeki siyasî
ve ilmî yaşama dönemin hadis otoritesi olan mezkûr isim üzerinden
ışık tutmuştur.
Renowned for his exceptional memorization abilities, Ebü'l-Kasım Ibn Asakir (b. 499/1105 - d. 571/1176) was a hadith scholar, historian, theologian, and poet who resided in Damascus. He embarked on extensive scholarly journeys, creating a unique academic environment and extending his influence beyond the confines of Damascus. Living in a time overshadowed by political and sectarian conflicts and deeply affected by the threat of the Crusades, Ibn Asakir aimed to depict the religious and political significance of his geographical surroundings.

To achieve this, he devoted his life to writing 'Tārīkh Madīnat Dimashq,' a monumental work spanning 80 volumes, considered the most extensive among city histories. Collecting hadiths related to jihad, he sought to encourage Muslim unity and motivation in the face of the Crusaders. He witnessed the importance of political stability during power struggles within the city. Displaying allegiance to the policies of Nureddin Zengi, who governed Damascus, and firmly adhering to the Ash'ari doctrine in the Nizamiyya Madrasas, he endeavored to maintain both political and doctrinal integrity.

This book presents a different perspective on the life of Ibn Asakir, an intriguing figure in the history of Islamic scholarship. The author sheds light on the political and scholarly life of the era in the Damascus region during the 6th/12th century, focusing on this eminent figure who was a hadith authority.

HISTORICAL DEVELOPMENT AND BASIC CHARACTERISTICS OF SOUTH ARABIAN INSCRIPTIONS/GÜNEY ARABİSTAN YAZITLARININ TARİHSEL GELİŞİMİ VE TEMEL ÖZELLİKLERİ , 2023

Large-scale archaeological excavations were conducted in Southern Arabia in the 19th century. The... more Large-scale archaeological excavations were conducted in Southern Arabia in the 19th century. They were initiated by Westerners in the century. Arab interest in the region has significantly increased over the last fifty years. However, there is insufficient curiosity and awareness about Yemeni inscriptions in our country. Given the current situation, it is evident that the importance of epigraphic materials should be maintained on the agenda. This is because the inscriptions in Yemen bear traces of an ancient civilization in religious, political, cultural, and economic domains. Possessing all this knowledge will contribute to a better understanding of the Quran and the era in which it was revealed. In this article, the historical development and some fundamental features of the inscriptions discovered in Southern Arabia are discussed in a panoramic manner. The study encompasses the evolution of the Musnad and Zabūr scripts, which constitute the written language of the inscriptions, the formal characteristics of the Musnad alphabet, transcription issues, the chronological categorization of the inscriptions, the fundamental features of the Maʿīn, Sabaean, Hadramaut, and Qatabanian dialects used in the inscriptions, essential linguistic rules concerning epigraphic materials, and the form and content of the inscriptions. Information regarding its attributes is provided. Consequently, the aim is to facilitate the work of researchers interested in Yemeni archaeology in this field.

Guney Arabistan Yazıtları ve İslam Kaynakları Işıgında Hadis Kelimesinin Semantik Analizi Üzerine Bir Deneme/An Essay on the Semantic Analysis of the Word Hadith in the Light of South Arabian Inscriptions and Islamic Sources, 2021

Güney Arabistan yazıtları, elimize ulaşan en eski Arapça metinler arasında yer alır. Bu kalıtlard... more Güney Arabistan yazıtları, elimize ulaşan en eski Arapça metinler arasında yer alır. Bu kalıtlardan hareketle İslâm’ın doğuşuna kadarki süreçte kelimelerin anlam serüvenini takip etmek genelde göz ardı edilen bir konudur. Bu tarihsel malzemeye İslam’dan sonra kaleme alınmış eserler de dahil edilerek kavramların anlam haritaları oluşturulabilir. Böylece sözcüğün -kullanıldığı dönem göz önünde bulundurularak- daha doğru bir tanımı yapılabilir. Bu çalışmada Kur’ân’dan sonra dinin ikinci kaynağı olan Sünnet’in kapsamına giren hadîs kavramı, -tarihsel gelişmeler de göz önünde bulundurularak- Güney Arabistan yazıtları ve İslam kaynakları ışığında ele alınacaktır. Ortaya konulacak anlam haritasıyla Resûlullah’ın sözü olarak kullanılan hadîs kelimesinin anlaşılmasına ve tarifine katkı sunulmaya çalışılacaktır.

Kureyş’in Habeşistan Elçiliğinden Hz. Peygamber’in Yemen Valiliğine: Abdullah b. Ebî Rebî‘a (ö. 35/656) / From the Quraysh’s Envoy to Abyssinia to the Prophetic Governorship of Yemen: ʿAbdallāh b. Abī Rabīʿa (d. 35/656), 2023

ʿAbdallāh b. Abī Rabīʿa (d. 35/656), a prominent figure of Mecca, was affiliated with the clan of... more ʿAbdallāh b. Abī Rabīʿa (d. 35/656), a prominent figure of Mecca, was affiliated with the clan of Banū Makhzūm. He engaged in commercial visits to various regions such as Abyssinia, Yemen, and Damascus. Notably, he served as the envoy of the Quraysh to Abyssinia and provided financial support to the polytheists in battles like Badr and Uhud. Despite this, he adopted a judicious and balanced political approach, refraining from completely severing his ties with the Muslim community. After the conquest of Mecca, he embraced Islam and was appointed by Prophet Muhammad as the governor of the city of al-Janad in Yemen, a position he held until the era of Caliph ʿAli. Following the assassination of Caliph Uthman, he sought to bring the killers of the slain caliph to justice by engaging in a struggle against the insurgents. This article presents the biography of ʿAbdallāh b. Abī Rabī‘a, one of the prominent figures of the Quraysh, shedding light on his significant role in the events of that period. Specifically, it elucidates the process through which Abdullah, the Quraysh’s envoy to Abyssinia, was designated as the governor of Yemen by Prophet Muhammad. Additionally, it provides insights into ʿAbdallāh b. Abī Rabīʿa’s political stance and the position he took during the period spanning from the election process of Caliph Uthman to his assassination.
Mekke’nin önde gelen isimlerinden olan Abdullah b. Ebî Rebî‘a (ö. 35/656), Mahzûmoğulları ailesine mensuptur. Habeşistan, Yemen ve Şam bölgelerine ticarî ziyaretlerde bulunmuştur. O, Kureyş’in Habeşistan elçisidir. Bedir ve Uhud gibi savaşlarda müşrikleri finanse etmiştir. Buna mukabil, makul ve dengeli bir siyaset izleyerek Müslümanlarla ilişkisini tamamen koparmamıştır. Mekke’nin fethinden sonra Müslüman olmuş ve Hz. Peygamber tarafından Yemen’in Cened şehrine vali olarak tayin edilmiştir. Hz. Ali dönemine kadar bu görevine devam etmiştir. Hz. Osman’ın katli üzerine isyancılarla mücadelede taraf olmuştur. Bu makalede Kureyş’in önde gelen isimlerinden olan Abdullah b. Ebî Rebî‘a’nın biyografisi, dönemin önemli olaylarındaki rolüyle bağlantılı biçimde sunulmuştur. Böylece Kureyş’in Habeşistan elçisi olan Abdullah’ın Hz. Peygamber tarafından Yemen’e vali olarak tayin edilme süreci ortaya konulmuştur. Ayrıca Hz. Osman’ın seçim sürecinden katline kadarki süreçte takındığı siyasî tavır ve tuttuğu taraf hakkında bilgi verilmiştir.

Akademik siyer dergisi, 2022

Hz. Peygamber, vefat etmeden önce Arabistan'ın tamamında siyasî hakimiyeti tesis etmişti. Ridde h... more Hz. Peygamber, vefat etmeden önce Arabistan'ın tamamında siyasî hakimiyeti tesis etmişti. Ridde hadiseleri hariç tutulursa Müslümanlar arasındaki siyasî-dinî birliktelik Hz. Osman'ın (ö. 35/656) hilafetinin ikinci yarısına kadar devam etti. Bu zaman diliminde siyasî istikrarsızlık ortaya çıktı. Zira Hz. Peygamber'in vefatından yaklaşık yirmi sene geçmiş ve yeni bir nesil ortaya çıkmıştı. İslâm tarihinde bu zamandaki politik atmosferi saran sise fitne adı verilir. Her ne kadar kaynaklarda söz konusu dönemle ilgili çok sayıda rivayet olsa da yaşanan siyasî belirsizlik hakkında kesin yargıda bulunmak güçtür. Ancak Hz. Osman'ın öldürülmesinin İslâm dünyasının ayrışmasına zemin hazırladığı kesindir. Siyasî doğruları ve yanlışları ayırt etmenin güç olduğu bu politik atmosferde Hz. Ali (ö. 40/661), hilafet vazifesini üstlendi. Ancak asilerin linç girişimiyle vefat eden Hz. Osman'ı katledenlerin cezalandırılması onun karşısına çıkan ilk ve en büyük sorun oldu. Çözüme kavuşturulması mümkün olmayan bu mesele nedeniyle Hz. Osman'ın Şam valisi Hz. Muâviye (ö. 60/680), Hz. Ali'ye biat etmedi. Hz. Ali'nin hilafeti için yaratılan meşruiyet krizi, toplumun kutuplaşmasıyla sonuçlandı. Bu ayrışmanın derinden hissedildiği bölgelerden biri de Yemen'dir. Yemenlilerin, bu politik iklimde tarafsızlıklarını sürdürmeleri mümkün değildi. Bundan dolayı bölge, Hz. Ali ve Hz. Muâviye'nin çatışma sahalarından biri olmuştur. Hz. Ali, amcasının oğlu Ubeydullah b. Abbas'ı Yemen'e vali olarak görevlendirse de Hz. Muâviye, Büsr b. Ebî Ertât isimli komutanını göndererek bölgeyi kontrol altına almıştır. Bu çalışma, Hz. Ali ve Hz. Muâviye ihtilafının Yemen'deki sonuçlarını ortaya koymak için hazırlanmıştır.

BİR İNANÇ MERKEZi VE TARİHİ MEKAN OLARAK EBU KUBEYS DAĞI HAKKINDAKİ RİVAYETLERİN TESPİTİ/DETERMINATION OF THE NARRATIONS ABOUT ABŪ QUBAYS MOUNTAIN AS A BELIEF CENTER AND HISTORICAL SITE, 2020

Abü Qubays is the closest mountain to the Ka'ba and the one of the most visited places in Mecca s... more Abü Qubays is the closest mountain to the Ka'ba and the one of the most visited places in Mecca since pre-Islamic times. This mountain has been visited by the peoplejpilgrims and many histarical events have occurred on it. Therefore, many narrations about this place exist in the literature. In this study, these scattered narrations related to Abü Qubays, which was demolished in ı 980s and a palace was built, will be identified and the im portance of the mountain as a belief center and histarical place will be revealed. Further information will be provided about the geographical structure of the mountain, how it is being named and subjected to parables as well as its utilization as a center of observation and the structures like ribat, mosque and zaviye built on it. Thus, why the mountain is so important in Islamic culture and civilization will be better understood.

Political Division after Prophet Muhammad in Yemen the Conflict between ʿAlī and Muʿāwiya, 2022

The Prophet secured political dominance throughout Arabia, before his death. Except for the Ridda... more The Prophet secured political dominance throughout Arabia, before his death. Except for the Ridda events, Muslims remained united politically and religiously until the second era of Uthman’s (d. 35/656) reign. Political instability occurred during this time, as a new generation emerged about two decades following the Prophet’s death. These events that separated Muslims into political groups, ended with Uthman’s death. In the History of Islam, at this time, political atmosphere was called “fitnah”. Despite the fact that there are numerous speculations about that time in the sources, it is difficult to form a definitive judgment about the political obscurity. However, it is certain that Uthman’s murder laid the backround for division of the Muslims into political parties. In this political situation, where it is difficult to distinguish between political right and wrong,.ʿAlī (d. 40/661) became caliph. However, the first and most serious difficulty he faced was the punishment of those who murdered Uthman, who lost his life due to the lynching of the rebels. Utman's governor in Damascus, Muʿāwiya (d. 60/680), refused to pledge loyalty to ʿAlī because of this unsolved issue. The legitimacy crisis resulted in division of society into two groups. Yemen is one of the districts where the political separation is most evident. It was not possible for the Yemenis to maintain their neutrality in this political situation. As a result, the territory became one of the secondary areas of contention between ʿAlī and Muʿāwiya. ʿAlī inducted his uncle’s son, Ubaydullah b. Abbas, as governor of Yemen. However, Muʿāwiya sent his commander, Busr b. Abī Artāt, to take control of the area. This study is intended for discussing the ultimate consequences of ʿAlī and Muʿāwiya conflict in Yemen.

Books by Halil Ortakcı

Câhiliye'den Emevîlerin Sonuna Kadar Yemen (Siyaset, Nüfus, Ekonomi, İlim ve Kültürel Miras) / The yemen: From jahiliya to the end of Umayyads (Politics, Population, Economy, Science and Cultural Heritage), 2023

Yemen, where many states were established in the pre-Islamic period, is of great importance for t... more Yemen, where many states were established in the pre-Islamic period, is of great importance for the accumulation of culture and civilization. Therefore, examining the developments in the region from Jahiliyya to the collapse of the Umayyads will make a significant contribution to the transfer of this accumulation. This region became a place where the population density was low until the end of the Umayyads because of the migration to the north during the period of Rasid Caliphs. For this reason, Yemen has become an easy region to manage. Political stability in the region has contributed greatly to the preservation of cultural heritage. In addition, Yemen is a remarkable region in terms of Islamic science and accumulation as well as developments in the field of history, hadith, commentary, fiqh and poetry, in which Abnâ played a major role. In Yemen, the Arab-Persian mixture called Abnâ played a critical role in the transfer of science and cultural heritage. Furthermore, with its dams, inscriptions, castles and palaces, this region is a place where cultural heritage is preserved and passed on from generation to generation. Agriculture, farming, mining, weaving, leatherwork and trade which are developed in this region is also an important economic centers for the state. In this study, it is aimed to reveal the importance of Yemen in terms of Islamic culture and civilization. Keywords: Jahiliya, Umayyad, Arab, Yemen, Demography, Economy, Science, Cultural Heritage, Abnâ

SERAHSÎ’NİN MEBSÛT İSİMLİ ESERİNDE DEVLET BAŞKANI OLARAK HZ. PEYGAMBER/IN SERAHSÎ'S BOOK NAMED MEBSUT THE PROPHET AS HEAD OF STATE

TANZİMAT’TAN CUMHURİYET’E OSMANLI BASININDA GENÇLİĞİN PROBLEMLERİNE GENEL BİR BAKIŞ/A GENERAL OVERVIEW OF YOUTH PROBLEMS IN THE OTTOMAN PRESS FROM TANZIMAT TO THE REPUBLIC, 2021

İbn Haldun, dünün bugüne suyun suya benzediğinden daha çok benzediğini söyler. Çünkü insan ve top... more İbn Haldun, dünün bugüne suyun suya benzediğinden daha çok
benzediğini söyler. Çünkü insan ve toplumun karakteristik özellikleri
vardır. Bu düşünceye göre gençliğin sorunlarında da bir döngüsellik
söz konusudur. Zira her dönemde neslin bozulduğuna yönelik şikayetler olmuştur. Günümüzde olduğu gibi batılılaşmanın başlamasıyla birlikte son dönem Osmanlı süreli yayınlarında da gençlerin aynı
problemine vurgu yapılmıştır. Zira Tanzimat’tan sonra Avrupa’ya
gönderilen bazı gençler, Batı’ya ait değer yargılarını ve yaşam biçimini
Osmanlı topraklarına getirme gayreti içine girmiştir. Ayrıca Tanzimat
sonrasında mektep, medrese ve ecnebî okullarından farklı mefkûrelere
sahip üç genç nesil ortaya çıkmıştır. Bu da onlar arasında çatışmaların
yaşanmasını kaçınılmaz hale getirmiştir.
İslamcı mecmualarda Tanzimat sonrası Osmanlı gençliğinin durumuyla ilgili birçok tespit ve tenkide yer verilmiştir. Bu eleştiriler şu konular üzerine yoğunlaşmaktadır: Fedakâr olmadıkları, tahsil gördükleri eğitim kurumları bakımından üç farklı gençliğin ortaya çıktığı, batının hayat tarzını benimsedikleri, memleket meselelerine karşı duyarsız
oldukları, itikatlarının zayıf olduğu...
Benzer tenkitlerin bugün de yapıldığı bir gerçektir. Dolayısıyla günümüz gençliğinin sorunlarını anlamada ve çözüm üretmede geçmiş
tartışmaları bilmek büyük önem taşır. Bu çalışmada Osmanlı süreli yayınlarında yer alan gençliğin problemlerine yönelik söz konusu eleştiriler ve çözüm önerileri ana hatlarıyla ele alınacaktır.

VEHB B. MÜNEBBİH’İN KUR’ÂN’A DAİR TARİHÎ RİVAYETLERİ/HISTORICAL NARRATIONS OF WAHB B. MUNABBİH ABOUT THE QURAN, 2023

Kur’ân-ı Kerîm’deki kıssalarda geçmiş milletlerin geçirdiği tarihsel süreç ve eski medeniyetlerin... more Kur’ân-ı Kerîm’deki kıssalarda geçmiş milletlerin geçirdiği tarihsel süreç ve
eski medeniyetlerin yükseliş ve çöküşü gibi hususlarda bilgiler verilmektedir. Bu
yönüyle Kur’ân; Tarih araştırmaları için başvurulması zaruri bir kitap olmuştur.
Kur’ân’daki tarihsel bilgi, ilim adamlarınca incelenmiş ve araştırmalara konu
edinilmiştir. Ancak çoğu kıssada mekân, zaman ve kişi isimlerinden bahsedilmemesi Kur’ân’daki tarihsel bilginin tefsirini de gerekli kılmıştır. Âyetlerde geçen
geçmişin hadiseleri hususunda Hz. Peygamber’in (s) hadisleri başta olmak üzere
İsrâiliyât türevi haberlere başvurulmuştur. Bu anlamda başvurulan isimlerden biri de İran asıllı olan Yemenli Vehb b. Münebbih (ö. 114/732) olmuştur. Ondan
çok sayıda haber, Taberî ve İbn Ebî Hâtim başta olmak üzere tefsir kaynaklarında
aktarılmıştır. Kendisinden yapılan rivayet iktibaslarının sayısı o kadar çoktur ki
onun ayrı bir tefsiri olduğu dahi düşünülmüştür. Onun yetmişten fazla kutsal kitaba dair eseri okuduğu ve Şam’dan kitaplar getirttiği nakledilmektedir. Buna ek
olarak eski Yemen diline de aşina olduğu muhakkaktır. Dolayısıyla Yemen’de yaşamış bir âlim olarak Kur’ân’da Yemen’le ilintili kıssaları ve kelimeleri en iyi bilen isimlerden biri olduğu söylenebilir. Ayrıca kardeşi Hemmâm b. Münebbih’in
de hadis rivayetine odaklanması ve Ebû Hureyre’den nakilde bulunması ilmî muhit bakımından Vehb’in önemini arttırmaktadır. Vehb b. Münebbih’in tefsir kaynaklarına geçen rivayetleri incelendiğinde onun Kur’ân’daki tarihî hadiseleri anlamak için ciddi bir gayret içerisine girdiği görülür. Ancak ondan aktarılan rivayetlerin tamamen İsrâiliyât türevi olduğunu söylemek güçtür. Zira muteber kabul
edilen altı hadis kitabında rivayet nakletmesi ve bu nakillerin İsrâiliyat türü olmaması dikkat çekicidir. Dolayısıyla onun salt kıssacı olarak adlandırılması doğru değildir. O, Kur’ân’daki tarihî olayları anlamaya yardımcı olacak tarihsel bilgileri “kaybolmasındansa bilinmesi daha iyidir” düşüncesiyle aktarmış gibi görülmektedir. Bu yönüyle Taberî gibi hem tarihçi hem de tefsirci olan bir âlimi derinden etkilemiştir. Bu çalışmada Vehb b. Münebbih’in hayatıyla birlikte tefsirlerde yer alan tarihsel rivayetlerinin konu dağılımı ortaya konulacaktır. Böylece
Vehb’in Kur’ân’a dair rivayetleri hakkında yapılacak çalışmalara literatür taraması bakımından katkı sunulacaktır.