HASAN FIRAT DİKER | Fatih Sultan Mehmet Vakıf University (original) (raw)

Papers by HASAN FIRAT DİKER

Curator: The Museum Journal, 2024

Conversion to a museum is a common destiny of many cultural assets that cannot continue to serve... more Conversion to a museum is a common destiny of many cultural assets that cannot continue to serve their original functions. They are usually re-functioned to provide public benefits in return for the expenditures made for their preservation. However, their architectural features may not always meet the expected results when functioning as a museum. The spatial limitations arising in such conversions are the main design gaps in
the museumization projects. This article aims to address these gaps using a sample project of a museum on Sultan Mehmed the Conqueror converted from a medieval education structure.

Technical Annals, 2023

Throughout its history, Hagia Sophia has faced seismic risks due to structural issues. The ambiti... more Throughout its history, Hagia Sophia has faced seismic risks due to structural issues. The ambitious design led to the complete collapse of the main dome merely 21 years after its construction, and partial collapses occurred in the 10th and 14th centuries. Over time, the structure underwent various repairs and reinforcements. Following the collapse of the southeastern section during the 1346 earthquake, flying buttresses were installed, attaching to the main dome from four directions. However, during the Fossati repairs (1847-1849), these elements were removed and replaced with iron beams, framing the upper perimeter of the pedestal supporting the main dome. The current challenges faced by the main dome are primarily rooted in the design of the piers and arches rather than
the dome itself. Since reconstructing these structural elements is impossible, efforts
to address the dome's issues have concentrated on retrofitting the supporting system. This study critically assesses the current state of the main dome, examining past interventions. As a solution, it proposes reinforcing the main dome structure by installing a tension ring to enhance stability.

Technical Annals, 2023

The terrestrial scanning project of Hagia Sophia's subterranean structures took place in 2020. Th... more The terrestrial scanning project of Hagia Sophia's subterranean structures took place in 2020. This field study enabled the creation of a threedimensional point cloud model capturing the underground tunnels and structures. Subsequently, in 2022, a more detailed documentation of the older hypogeum within Hagia Sophia was conducted. This study particularly focused on the three largest subterranean structures on the site. The first of these is the passage beneath the esonarthex, delineating a structural transition between the Theodosian and Justinian periods, spanning from the fifth to the sixth centuries. Notably, the discovery of a previously unnoticed column base on the floor of this structure prompted an update to the plan of the Theodosian atrium. The second focus lies on the vaults beneath Justinian's atrium, requiring an architectural visualization update since Schneider's documentation in 1941. These subterranean structures define the boundaries of the no longer physically existing Justinian atrium, and the debris within them awaits excavation to provide further insights. The last structure examined is the hypogeum dating back to the 4th century. This structure underwent a more detailed redocumentation following a partial clean-up and has been digitally visualized.

DergiPark (Istanbul University), Jul 30, 2020

Üzerine yapılan meşhur Külliye ile anılan, Süleymaniye'nin, Darius'un M.Ö. 513 yılında gerçekleşe... more Üzerine yapılan meşhur Külliye ile anılan, Süleymaniye'nin, Darius'un M.Ö. 513 yılında gerçekleşen İskit seferi öncesinden beri yerleşim alanı olduğu düşünülmektedir. Bölge, 330 yılında Konstantinus şehrini kurup surlarını yaptığı dönemden bu yana da şehrin sınırları içindedir. Bu metin, Süleymaniye bölgesi nerededir ve Süleymaniye bölgesinde neler vardır sorusunu Konstantinopolis şehrinin 5. yüzyıla ait envanter listesi Notitia Urbis Constantinopoletae üzerinden soracaktır. Notitia, II. Theodosius (hd 401-450) dönemine ait bir envanter listesidir. Bu liste antik yazarların gerçekliği şüpheli şehir tasvirlerinden farklı olarak, idari bir yarar gözeterek yapılmış olduğu sanılmakta ve bu sebeple gerçeklikten uzaklaşmadığı düşünülmektedir. Ayrıca bu liste hazırlandığı dönemin çağdaşıdır. Bu yönüyle de geçmişin ışıltısını anlatan antik yazarlardan ayrılır. Araştırma sınırları bugün Süleymaniye bölgesi için bilinen iki sınır üzerinden belirlenmiştir. Bunlar Süleymaniye bölgesinin Unesco Dünya Miras listesiyle belirlenen koruma sınırı, ikincisi bölge için 2006 yılında ilan edilen yenileme sınırıdır. Bu iki sınır koruma sınırlarında çakışmakta, yenileme sınırı koruma sınırını Haliç kıyılarına doğru genişletmektedir. Güncel sınırlarda üzerinden, bir başka ve antik sınır belirleyicisi Notitia'nın tariflerinin anlaşılması hedeflenmektedir.

Megaron, 2015

Giriş Van Gölü'nün doğu kıyısında anıtsal bir şekilde yükselen Van Kalesi (Şekil 1), MÖ 9. yüzyıl... more Giriş Van Gölü'nün doğu kıyısında anıtsal bir şekilde yükselen Van Kalesi (Şekil 1), MÖ 9. yüzyılın ikinci yarısında Urartu Kralı I. Sarduri tarafından kurulan başkent Tuşpa'nın yerleşim alanında yükselmektedir. 1 Kurulduğu günden 20. yüzyılın başlarına kadar işlevini sürdüren Van Kalesi, birçok uygarlıktan izler taşır. Özellikle Urartu dönemine tarihlendirilen Sardur Burç, Analıkız Kutsal Alanı, kaya mezarları ve yazıtları, Menua Şirşinisi en dikkat çekici kalıntılardandır. Bunlarla birlikte Osmanlı dönemine ait kerpiç burçlar da Van Kalesi'nin dikkat çeken ve kalenin siluetini oluşturan diğer önemli yapılarındandır. 2012 yılı kazı sezonunda ekip üyesi olarak katıldığımız Eski Van Şehri, Kalesi ve Höyüğü Kazısı'nda inceleme olanağı bulduğumuz bu burçların ilk grubu Van Kalesi'nin batı kısmında yer almaktadır (Şekil 2). İç Kale içerisinde, Yeni Saray olarak tanımlanan alanın hemen doğusunda ana kaya üzerine inşa edilmiş, taş temelli kerpiç duvar örgülü ve birbirleriyle bütünleşik dört adet Osmanlı burcu yükselmektedir. Büyük Burç veya Gözetleme Kulesi olarak bilinen bu burçların her birine A, B, C ve D kodları verilmiştir. E kodu ise bu burçların kuzeyindeki Van İç Kale kapısının yanında yer alan taş duvar örgülü burca verilmiştir (Şekil 3).

Open Archaeology, 2023

Hagia Sophia's hypogeum is a group of subterranean Roman tomb structures located in the area betw... more Hagia Sophia's hypogeum is a group of subterranean Roman tomb structures located in the area between the northeastern side of the structure and the imaret ("soup kitchen") of Hagia Sophia. Consisting of three chambers connected by a passage, the hypogeum is dated to the fourth century and older than the current Hagia Sophia. The story of the architectural documentation of the hypogeum is also interesting. As a matter of fact, exposed findings during the museum research still contribute to the dating studies of the structure. The first digital architectural visualisation of the space was made in 2020 within the documentation of the subterranean structures of Hagia Sophia. After the partial cleaning of the inner space at the end of 2021, a relatively more favourable environment allowed for its visualisation. This study presents the most recent architectural documentation of the hypogeum carried out, the first reconstruction plan proposal, and a virtual superposition of the structure with its superstructure. Completely cleaning the interior and top will enable this space to be thoroughly documented and dated. By including the narrative of the documentation story to the present, this study is expected to be the last visualisation of the hypogeum until it is completely cleaned. The lack of architecturally similar structures in Istanbul requires special attention to this subterranean structure.

FSM ilmî araştırmalar insan ve toplum bilimleri dergisi, Jun 26, 2019

Threatening the life of mankind as a predator reptile in its habitual regions caused crocodiles t... more Threatening the life of mankind as a predator reptile in its habitual regions caused crocodiles to be a symbol of power in belief systems since Ancient Egypt. Ottomans were very interested in this exotic animal, which they met after the conquest of Egypt, and although it was foreign to the climate of central authority, they adopted it both with its own existence and the images it reminded within the aspects they could associate with. As it was the peak of wonder itself at the begining, crocodiles were later brought to Istanbul to be exhibited, and with the images they inspired, they became motifs in many facts and fictions such as remedies for sufferings, inspiration for ships, marks for chocolates and finally, the leading actor of a mystery mummy fiction. This study aims to following the traces of the wondrous mysteries evoked by crocodiles within the context of their effects to Ottoman cultural life, still present today.

DergiPark (Istanbul University), Feb 8, 2023

Pek çok kültür varlığı, seçilmiş ya da arzu edilen tarihi, bünyesinde gündemin hizmetine sunmak i... more Pek çok kültür varlığı, seçilmiş ya da arzu edilen tarihi, bünyesinde gündemin hizmetine sunmak için seferber edilmektedir. Eski eserlerin korunmasından sorumlu özel ve resmi idareler de kullanım dışı kalmış bu yapılardan müzeleştirme yoluyla kamu faydası üretmeyi amaçlar. Bu bağlamda, tarihi yapılar, kültürü turistik amaçlar için metalaştırmak adına kullanılırken, geçmişin kurgulanmasını haklı çıkarmak için de manipüle edilirler. Nitekim, iktidarların gündem ve beklentilerine cevap veren bu tür popülist dönüşümler, hem turistik hem de siyasi rantlar sunmayı hedefler. Günümüzde müzeleştirme, tarihi bir mekanda anlatılmak istenen herhangi bir tarihi temayı anlatmanın kolaylığını hala sağlıyor görünmektedir. Ancak müze kullanımına elverişsiz tarihi mekanlar, bu dönüşümlerden sonra her zaman beklenen sonuçları vermeyebilir. Çünkü, müzeleştirilen her eski eser bu yeni işlevi kolaylıkla üstlenip benimseyemez. Hatta "isteksiz müzeler" olarak tanımlanan bazı dönüşümler, içlerinde düzenlenen uygunsuz sergilemeler nedeniyle siyasi polemiklere de sebep olabilir. Burada, tasarımcılar da müzeleştirme süreçlerinde yaptıkları müdahalelerle tarihi mekanların aurasını bozma baskısı altında kalmaktadır. Bu makale, kültür varlıklarının müzeleştirilme biçimlerini, bağlamsızlık sorununu, müzeleştirmenin vadesini, mekansal organizasyonu ve sergileme yaklaşımlarını ele almaktadır.

Uzerine yapilan meshur Kulliye ile anilan, Suleymaniye’nin, Darius’un M.O. 513 yilinda gerceklese... more Uzerine yapilan meshur Kulliye ile anilan, Suleymaniye’nin, Darius’un M.O. 513 yilinda gerceklesen Iskit seferi oncesinden beri yerlesim alani oldugu dusunulmektedir. Bolge, 330 yilinda Konstantinus sehrini kurup surlarini yaptigi donemden bu yana da sehrin sinirlari icindedir. Bu metin, Suleymaniye bolgesi nerededir ve Suleymaniye bolgesinde neler vardir sorusunu Konstantinopolis sehrinin 5. yuzyila ait envanter listesi Notitia Urbis Constantinopoletae uzerinden soracaktir. Notitia, II. Theodosius (hd 401-450) donemine ait bir envanter listesidir. Bu liste antik yazarlarin gercekligi supheli sehir tasvirlerinden farkli olarak, idari bir yarar gozeterek yapilmis oldugu sanilmakta ve bu sebeple gerceklikten uzaklasmadigi dusunulmektedir. Ayrica bu liste hazirlandigi donemin cagdasidir. Bu yonuyle de gecmisin isiltisini anlatan antik yazarlardan ayrilir. Arastirma sinirlari bugun Suleymaniye bolgesi icin bilinen iki sinir uzerinden belirlenmistir. Bunlar Suleymaniye bolgesinin Unesco ...

bab Journal of FSMVU Faculty of Architecture and Design, 2023

Many cultural assets are functionalized to mobilise the selected or desired histories within them... more Many cultural assets are functionalized to mobilise the selected or desired histories within themselves in the service of agenda. The private and official administrations that are responsible for the preservation of the historical structures, also intend to to create public service from these out-of-use buildings by means of museumization. In this context, the historical buildings are used in the name of commodifying the culture for touristical aims, and manipulated to justify the fictionalisation of the past as well. Thus, these sort of populist conversions responding to the agendas and expectations of political powers aims at presenting both touristic and political incomes. Today, museumization still seem to provide the convenience of telling any historical theme that is desired to be told at a historical place. But, the inconvenient historical buildings for museum use may not always meet the expected results after these conversions. Because every museumizated cultural asset cannot easily assume and adopt this new function. Even, some conversions defined as "reluctant museums" may also cause political polemics because of the unconvenient exhibitions organized within them. Here, designers are also under the pressure of spoiling the aura of the historical spaces during the museumization processes with their interventions. This article deals with the museamization of cultural assets, the problem of contextlessness, the life of museumization, the spatial organization, and exhibition approaches.

Pek çok kültür varlığı, seçilmiş ya da arzu edilen tarihi, bünyesinde gündemin hizmetine sunmak için seferber edilmektedir. Eski eserlerin korunmasından sorumlu özel ve resmi idareler de kullanım dışı kalmış bu yapılardan müzeleştirme yoluyla kamu faydası üretmeyi amaçlar. Bu bağlamda, tarihi yapılar, kültürü turistik amaçlar için metalaştırmak adına kullanılırken, geçmişin kurgulanmasını haklı çıkarmak için de manipüle edilirler. Nitekim, iktidarların gündem ve beklentilerine cevap veren bu tür popülist dönüşümler, hem turistik hem de siyasi rantlar sunmayı hedefler. Günümüzde müzeleştirme, tarihi bir mekanda anlatılmak istenen herhangi bir tarihi temayı anlatmanın kolaylığını hala sağlıyor görünmektedir. Ancak müze kullanımına elverişsiz tarihi mekanlar, bu dönüşümlerden sonra her zaman beklenen sonuçları vermeyebilir. Çünkü, müzeleştirilen her eski eser bu yeni işlevi kolaylıkla üstlenip benimseyemez. Hatta “isteksiz müzeler” olarak tanımlanan bazı dönüşümler, içlerinde düzenlenen uygunsuz sergilemeler nedeniyle siyasi polemiklere de sebep olabilir. Burada, tasarımcılar da müzeleştirme süreçlerinde yaptıkları müdahalelerle tarihi mekanların aurasını bozma baskısı altında kalmaktadır. Bu makale, kültür varlıklarının müzeleştirilme biçimlerini, bağlamsızlık sorununu, müzeleştirmenin vadesini, mekansal organizasyonu ve sergileme yaklaşımlarını ele almaktadır.

Open Archaeology

Hagia Sophia’s hypogeum is a group of subterranean Roman tomb structures located in the area betw... more Hagia Sophia’s hypogeum is a group of subterranean Roman tomb structures located in the area between the northeastern side of the structure and the imaret (“soup kitchen”) of Hagia Sophia. Consisting of three chambers connected by a passage, the hypogeum is dated to the fourth century and older than the current Hagia Sophia. The story of the architectural documentation of the hypogeum is also interesting. As a matter of fact, exposed findings during the museum research still contribute to the dating studies of the structure. The first digital architectural visualisation of the space was made in 2020 within the documentation of the subterranean structures of Hagia Sophia. After the partial cleaning of the inner space at the end of 2021, a relatively more favourable environment allowed for its visualisation. This study presents the most recent architectural documentation of the hypogeum carried out, the first reconstruction plan proposal, and a virtual superposition of the structure w...

Preservation, Digital Technology & Culture, 2021

This article presents the preliminary evaluation of the first terrestrial laser scan survey on th... more This article presents the preliminary evaluation of the first terrestrial laser scan survey on the subterranean structures of Hagia Sophia, which was built in the Late Antique Era in Istanbul. The project which was carried out in 2020, aimed to study the underground network of Hagia Sophia which consists of ventilation channels, wells, and other spatial units of various sizes, serving various functions (e.g. a passage, hypogeum, and cellar). This project allowed for a visualization of units that have a total length of approximately 936 m. According to our observations, this infrastructure provided water supply, drainage, and air circulation. The cloud point data derived from the scanning provided us with a plan overlapping with the ground floor, and multiple cross-sections which present the relationship of the different layers with each other. To this end, the survey helps understand the different underground layers, as well as their relations with the superstructures. These relatio...

MEGARON / Yıldız Technical University, Faculty of Architecture E-Journal, 2015

Preservation, Digital Technology & Culture (PDT&C), 2021

This article presents the preliminary evaluation of the first terrestrial laser scan survey on th... more This article presents the preliminary evaluation of the first terrestrial laser scan survey on the subterranean structures of Hagia Sophia, which was built in the Late Antique Era in Istanbul. The project which was carried out in 2020, aimed to study the underground network of Hagia Sophia which consists of ventilation channels, wells, and other spatial units of various sizes, serving various functions (e.g. a passage, hypogeum, and cellar). This project allowed for visualization of units that have a total length of approximately 936 m. According to our observations, this infrastructure provided water supply, drainage, and air circulation. The cloud point data derived from the scanning provided us with a plan overlapping with the ground floor, and multiple cross-sections which present the relationship of the different layers with each other. To this end, the survey helps understand the different underground layers, as well as their relations with the superstructures. These relations enabled us to discuss the atriums of the Theodosian Hagia Sophia and Justinian’s Hagia Sophia. Finally, we could determine the points where the debris and mud have blocked or restricted air circulation in the channels.

Revadır Revan Köşkü’ne!.., 2004

Anadolu ve Çevresinde Ortaçağ-4, 2010

bāb Journal of Architecture and Design Vol.1, No.2, July 2020 / bāb Mimarlık ve Tasarım Dergisi Cilt 1, Sayı 2, Temmuz 2020, 2020

Üzerine yapılan meşhur Külliye ile anılan, Süleymaniye’nin, Darius’un M.Ö. 513 yılında gerçekleşe... more Üzerine yapılan meşhur Külliye ile anılan, Süleymaniye’nin, Darius’un M.Ö. 513 yılında gerçekleşen İskit seferi öncesinden beri yerleşim alanı olduğu düşünülmektedir. Bölge, 330 yılında Konstantinus şehrini kurup surlarını yaptığı dönemden bu yana da şehrin sınırları içindedir. Bu metin, Süleymaniye bölgesi nerededir ve Süleymaniye bölgesinde neler vardır sorusunu Konstantinopolis şehrinin 5. yüzyıla ait envanter listesi Notitia Urbis Constantinopoletae üzerinden soracaktır. Notitia, II. Theodosius (hd 401-450) dönemine ait bir envanter listesidir. Bu liste antik yazarların gerçekliği şüpheli şehir tasvirlerinden farklı olarak, idari bir yarar gözeterek yapılmış olduğu sanılmakta ve bu sebeple gerçeklikten uzaklaşmadığı düşünülmektedir. Ayrıca bu liste hazırlandığı dönemin çağdaşıdır. Bu yönüyle de geçmişin ışıltısını anlatan antik yazarlardan ayrılır. Araştırma sınırları bugün Süleymaniye bölgesi için bilinen iki sınır üzerinden belirlenmiştir. Bunlar Süleymaniye bölgesinin Unesco Dünya Miras listesiyle belirlenen koruma sınırı, ikincisi bölge için 2006 yılında ilan edilen yenileme sınırıdır. Bu iki sınır koruma sınırlarında çakışmakta, yenileme sınırı koruma sınırını Haliç kıyılarına doğru genişletmektedir. Güncel sınırlarda üzerinden, bir başka ve antik sınır belirleyicisi Notitia’nın tariflerinin anlaşılması hedeflenmektedir.

Curator: The Museum Journal, 2024

Technical Annals, 2023

DergiPark (Istanbul University), Jul 30, 2020

Megaron, 2015

Open Archaeology, 2023

FSM ilmî araştırmalar insan ve toplum bilimleri dergisi, Jun 26, 2019

DergiPark (Istanbul University), Feb 8, 2023

bab Journal of FSMVU Faculty of Architecture and Design, 2023

Open Archaeology

Preservation, Digital Technology & Culture, 2021

MEGARON / Yıldız Technical University, Faculty of Architecture E-Journal, 2015

Preservation, Digital Technology & Culture (PDT&C), 2021

This article presents the preliminary evaluation of the first terrestrial laser scan survey on th... more This article presents the preliminary evaluation of the first terrestrial laser scan survey on the subterranean structures of Hagia Sophia, which was built in the Late Antique Era in Istanbul. The project which was carried out in 2020, aimed to study the underground network of Hagia Sophia which consists of ventilation channels, wells, and other spatial units of various sizes, serving various functions (e.g. a passage, hypogeum, and cellar). This project allowed for visualization of units that have a total length of approximately 936 m. According to our observations, this infrastructure provided water supply, drainage, and air circulation. The cloud point data derived from the scanning provided us with a plan overlapping with the ground floor, and multiple cross-sections which present the relationship of the different layers with each other. To this end, the survey helps understand the different underground layers, as well as their relations with the superstructures. These relations enabled us to discuss the atriums of the Theodosian Hagia Sophia and Justinian’s Hagia Sophia. Finally, we could determine the points where the debris and mud have blocked or restricted air circulation in the channels.

Revadır Revan Köşkü’ne!.., 2004

Anadolu ve Çevresinde Ortaçağ-4, 2010

bāb Journal of Architecture and Design Vol.1, No.2, July 2020 / bāb Mimarlık ve Tasarım Dergisi Cilt 1, Sayı 2, Temmuz 2020, 2020

Ayasofya Müzesi Yıllığı no:14, 2014

Ayasoyfa Müzesi Yıllığı no:14, 2014

Ayasofya Müzesi Yıllığı no:13, 2010

Ayasofya Fethin Nişanesi Fatih'in Emaneti, 2020

İnci Aslanoğlu için Bir Mimarlık Tarihi Dizimi, 2019

Ayasofya: Bir İktidar Öyküsü

Ayasofya ve Onarımları, 2016

“Büyük Kilise” veya “Ayasofya Cami-i Kebiri”, ne şekilde kendisinden bahsedilirse bahsedilsin Aya... more “Büyük Kilise” veya “Ayasofya Cami-i Kebiri”, ne şekilde kendisinden bahsedilirse bahsedilsin Ayasofya hiçbir zaman sadece mimari bir yapı olarak görülmemiştir. “İlahi Hikmet” adı altında önemli bir sembol değer olan Ayasofya, 6. yüzyıldan itibaren dönemsel aralıklarla sürekli olarak değişim ve onarım öyküsüne sahne olmuştur. Bu kitapta, sadece Ayasofya'nın mimarlık ve restorasyon tarihini değil, iktisadi, sosyal, kültürel ve siyasi dönüşümlerin bir anıt eserde nasıl izler bırakabildiğini de görecek Ayasofya hakkında bilinmeyen, az bilinen ve yanlış bilinenlerin bilgi ve belgelerini bulacaksınız. Eklemlenmiş ve yok olmuş unsurlarıyla, Ayasofya tarihinin dokuz ayrı döneminde nasıl gözüküyordu? İç mekanın önceki görünümleri nasıldı? Ayasofya için hangi dönemde ne tür harcamalar yapıldı? İnşasında, hasarlarında ve onarımlarında kimler rol aldı? Ayasofya harcındaki kültür izleri nelerdir? Efsaneler ve gerçekler nasıl bir algıyla harmanlandı? Ana kubbe mozaiklerinin ne kadarı günümüze intikal etti? Doğu yarım kubbedeki ayet ne zaman silindi? Çan kulesi ne zaman yok edildi? Ayasofya’nın ve selatin camilerin kıbleleri doğru mu? Osmanlı döneminde mozaikler açıkta mıydı? Ayasofya’nın ibadete açılmasını ilk olarak kim resmen talep etti? İskele neden uzun bir süre kaldırılamadı? Bu soruların cevapları bu kitapta yer alıyor. Dr. Hasan Fırat Diker’in çalışması sayesinde okuyucu Ayasofya onarımlarının sürecini aydınlatan zengin görsel malzemenin yanında Ayasofya'nın tarih boyunca değişen farklı görünümleri, yazmalardaki Ayasofya harçlarının dayanımı, Fossati’nin yok ettiği uçan payandaların simülasyonu, mozaik melek yüzlerinin kapatılıp açılması ve Ayasofya’da hüküm sürmüş iktidarların izleri gibi pek çok ilginç bilgiye neden sonuç ilişkisi içinde ulaşmış olacaktır.

Proceedings of the 2nd International Conference on Islamic Architectural Heritage The Future and the Built Environment, 2019

The Hippodrome of Constantinople was built as a Roman circus for the performance of chariot races... more The Hippodrome of Constantinople was built as a Roman circus for the performance of chariot races in the Roman style. Sphendone, is the main architectural remark of the Hippodrome, with protecting its integrity and authenticity. This structure handled in this study, is unique historical asset, which convey valuable information about the architectural style, building techniques and social life of the Roman and Byzantine Ages and is important for the sustainability of the urban memory. In the course of the study, data from library and archival research were collected, photographic surveys, measured drawings on the sites, descriptions and chronological analyses were prepared and evaluated in the scope of architectural conservation discipline. proposals for maintenance, repair, management and utilization of the architectural and archaeological values were put forward.

ULUSLARARASI AYASOFYA SEMPOZYUMU II: KADİM BİR MABEDİN TARİHİ, BİLDİRİLER KİTABI, 2023

It is possible to say that the earthquake risk carried by Hagia Sophia throughout its history is ... more It is possible to say that the earthquake risk carried by Hagia Sophia throughout its history is involved with its structural system problems. The weaknesses of the ambitious structural system of the building caused the main dome to collapse completely 21 years after its construction, and partially in the 10th and 14th centuries, twice. Hagia Sophia has been constantly repaired and strengthened throughout its history. It can be evaluated that the design of the piers and arches plays a role in the current problems of the main dome, rather than the dome itself. Undoubtedly, since it will not be possible to reconstruct these building elements, the search for solutions to the problems that manifest themselves in the main dome has focused on the interventions aimed at retrofitting the carrier system rather than the dome.
After the collapsion of the southeast part of the main dome in the 1346
earthquake, the last devastating earthquake the dome experienced, the dome reconstructed and retrofitted with buttresses flying from four directions. In the last quarter of the 16th century, Mimar Sinan had important interventions to retrofit the structure. During the Fossati repairs of Hagia Sophia (1847-1849), the flying buttresses supporting the main dome from four directions were removed and the perimeter of the pedestal on which the main dome sits was framed with iron beams from four directions. In an earthquake simulation we conducted in 2011, the
dome of Hagia Sophia was modeled with flying buttresses and in its current form, and the functionality of the buttresses was detected. In this research, the current structure of the main dome has been questioned along with the interventions and intervention proposals made to the main dome throughout history. As a result of our research, a proposal with reference to provision of a tension ring has been theoretically presented in order to protect the main dome and so the half domes, which will not spoil the silhouette and structural texture of Hagia Sophia.

ULUSLARARASI AYASOFYA SEMPOZYUMU II: KADİM BİR MABEDİN TARİHİ, BİLDİRİLER KİTABI, 2023

Hipoje, Ayasofya’nın kuzeydoğu cephesi ile Ayasofya İmareti arasında Vezir Bahçesi olarak bilinen... more Hipoje, Ayasofya’nın kuzeydoğu cephesi ile Ayasofya İmareti arasında Vezir Bahçesi olarak bilinen bölgede yer alan bir grup yer altı mezar yapısıdır. Bir geçitle birbirine bağlanan üç yer altı mekanından oluşan bu yapı, 4. yüzyıla tarihlenmekte olup Ayasofya’dan daha eskidir. Zamanla işlevi ve mimarisi değişen hipojenin rölövesi Ayasofya’nın müzeleştirilmesinden sonra belgelenmiştir. Yapı tarihi boyunca dönüştürülmüş olsa da bulunduğu arkeolojik alanın Geç Antik Çağ’ına ışık tutmaya devam etmektedir. Ancak mevcut haliyle ilgiye ve korunmaya muhtaçtır. Araştırma kapsamında öncelikle hipojenin mimari belgeleme tarihi ve geçirdiği dönüşümler üzerinde durulmuştur. Daha sonra bu çalışma için özel olarak hazırlanan dijital mimari görselleştirmelerin desteğiyle yapının mevcut durumu ve koruma sorunları anlatılmıştır. Bu çalışma, hipojenin koruma sorunlarını ortadan kaldırmak için bir farkındalık yaratmayı amaçlamaktadır.

FETİH VE AYASOFYA SEMPOZYUMU BİLDİRİLER KİTABI, 2022

XII. Uluslararası Sinan Sempozyumu, 8 – 9 Nisan 2021, 2021

ÖZET Çalışmamızda Topkapı Sarayı Arşivinde bulunan iki geç dönem Osmanlı belgesinden dönemin yapı... more ÖZET
Çalışmamızda Topkapı Sarayı Arşivinde bulunan iki geç dönem Osmanlı belgesinden dönemin yapı ve yangın teknolojisinin izleri incelenmiştir. Birbirinden ayrı iki teknolojinin izlerinin takip edildiği bu her iki belge bizi başka yerlere götürmüş ve dönemin teknoloji algısı hakkında fikir sahibi olmamıza yardımcı olmuştur.

İlk belge, İtalyan yapımı “Alikurna” adı verilen İtalyan ürünü bir kağıda yazılmış metnin tercümesidir. Denizde kalıp içerisinde duvar yapımına ilişkin bilgilerin verildiği metinde “poçolona” olarak tercüme edilmiş puzolan harcının nasıl kullanılacağından bahsedilmektedir. İtalya’dan ithal edilen bir kağıda yazılmış bu metinde, aslında adını Napoli kentinin yakınındaki bir kasaba olan Pozzuoli’den alan puzolan ismindeki volkanik tüften bahsedilmektedir. Ancak söz konusu malzemenin tercümanın
tercihiyle başka bir söyleyişte tercüme edildiği gözükmektedir. 19. yüzyılın ortalarına kadar Osmanlıların ithal ettiği poçolana, bu dönemde bir Fransız tarafından İstanbul’da keşfedilmiş ve belli bir süre madenin imtiyaz hakkı kendisine verilmiştir.

Araştırmamıza konu olan ikinci belge ise, İtalyan bilim insanı Giovanni Aldini’nin Sultan II. Mahmud’a yazdığı bir mektubun tercümesidir. Aldini, sultana itfaiyecilerin yangına karşı korunmasına yönelik yaptığı buluşlardan ve bunların İstanbul’da çok sık meydana gelen yangınlarda kullanılabileceğinden bahsetmektedir. Mektubunda “amyanto” olarak geçen amyant (asbest) malzemesini kullanarak aleve karşı dayanımlı elbiseleri nasıl tasarlayıp ürettiğini ve Avrupa’nın farklı şehirlerinde çıkan yangınlarda icatlarının nasıl işe yaradığını dile getirir. Ancak, arşiv taramalarından Aldini’nin bu teklifinin cevapsız kaldığı ve karşılık görmediği anlaşılmaktadır. Giovanni Aldini aynı zamanda kendisi gibi fizikçi olan Luigi Galvani’nin yeğenidir. Onun ortaya koyduğu Galvanizm’i araştırmalarıyla devam ettirmiş, hatta Mary Shelley'in romanındaki Doktor Frankenstein'a ilham vermiştir.

ABSTRACT
In our study, the traces of the building and fire technology of the period were examined from two late period Ottoman documents in the Topkapı Palace Archive. Each of these documents which the traces of two different technologies followed, took us to other cases and helped us to get an opinion about the technology perception of the period.

The first document is a translation of the text written on an Italian paper called "Alikurna" made in Italy. The text mentions the use of pozzolan mortar which translated as "poçolona", in the construction of walls within the formwork in the sea. This text, written on a paper imported from Italy, actually mentions a volcanic tuff named pozzolan, which takes its name from Pozzuoli, a town in the city of Naples. However, the material in question has been translated with a different pronunciation
according to the translator's preference. Poçolana which had been imported by the Ottomans until the middle of the 19th century was discovered in Istanbul by a French in this period and the privilege of
the mine was given to him for a certain period of time.

The second document subject to our research is the translation of a letter written by the Italian scientist Giovanni Aldini to Sultan Mahmud II. Aldini mentions to Sultan that, his inventions protect firefighters against fire and that they can be used in fires that occur in Istanbul, frequently. In the document, he explained how he designed and produced flameproof clothes using asbestos material, and how his inventions were useful in fires that occurred in different cities of Europe. However, it is understood from archive scans that Aldini's proposal was unanswered and did not
receive a response. Giovanni Aldini is also the nephew of Luigi Galvani, a physicist like him. He continued his Galvanism with his researches and even inspired Doctor Frankenstein in Mary Shelley's novel.

Uluslararası Ayasofya Sempozyumu Bi̇ldi̇ri̇ler Ki̇tabı (24-25 Eylül 2020) / Proceedings of the International Hagia Sophia Symposium (September 24-25,2020) , 2020

Üniversitemizin Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünden aldığı izinle gerçekleştirilen, ... more Üniversitemizin Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünden aldığı izinle gerçekleştirilen, “Ayasofya Yer Altı Yapılarının Görüntülenmesi ve Belgelenmesi Projesi”nin saha çalışmaları 29 Haziran-16 Temmuz 2020 tarihleri arasında tamamlanmıştır. Bu araştırma projesi, FSMVÜ Mimarlık ve Tasarım Fakültesi öğretim üyelerinden Doç. Dr. Hasan Fırat Diker, Doç. Dr. Mine Esmer ve Dr. Öğr. Üyesi Alidost Ertuğrul ile İTÜ Güzel Sanatlar Bölümü’nden Öğr. Gör. Arkeolog Ali Hakan Eğilmez yürütücülüğünde gerçekleştirilmiştir. Zorlu koşullarda gerçekleşen bu çalışma sayesinde, yeni keşiflerle toplam uzunluğu yaklaşık 936 metreyi bulan Ayasofya ve çevresindeki yer altı menfezleri ve yapılarının üç boyutlu taraması yapılmıştır. Böylece Ayasofya’nın zemin altında hava sirkülasyonu ile su tesisatının erişimini sağlayan altyapının gizemli mekânlarının görselleştirilmesi ve bu projenin ardından yer altı yapılarında yer yer hava sirkülasyonunu engelleyen yıkıntıların ve çamur birikintisinin uzaklaştırılması yönünde öneriler geliştirilmesi hedeflenmiştir.

Bu araştırma kapsamında daha önceden belgelenmemiş Ayasofya manzumesinin pek çok yer altı yapısı keşfedilmiş ve Ayasofya envanterine dijital ortamda kazandırılmıştır. Böylece Geç Antik dönemde inşa edilmiş Ayasofya’nın sürdürülebilir korunmasına yönelik yeni bulgular ortaya konulmuştur. Araştırma projemizin Ayasofya’nın nefes almasına imkân tanıyacak yer altı yapılarına yönelik yeni bir projeyle devam etmesi, olağanüstü evrensel değere sahip bu anıtın korunması ve sonraki nesillere aktarılması adına büyük önem arz etmektedir. Yer altı mekânlarının taraması, genişliğin elverdiği mekânlarda FSMVÜ Mimarlık ve Tasarım Fakültesi bünyesindeki 3D yersel lazer tarama cihazının üniversite öğretim üyelerimiz tarafından kullanımı ile, yüksekliği 60 cm altında kalan tünellerde ise KRM Harita firmasının sağladığı daha ufak boyutlu bir tarama cihazı ile firmanın mühendis ekibi tarafından gerçekleştirilmiştir. Araştırmamız daha önceden bir bütün olarak ele alınmamış ve mimari rölöve tekniği ile ifadelendirilmemiş olan Bizans ve Osmanlı dönemine ait yer altı yapılarını belgelemeye yöneliktir.

Uluslararası Ayasofya Sempozyumu Bildiriler Kitabı (24-25 Eylül 2020) / Proceedings of the International Hagia Sophia Symposium (September 24-25, 2020), 2020

Nowadays, many studies have been conducted to increase the water-resistance of slaked lime and to... more Nowadays, many studies have been conducted to increase the water-resistance of slaked lime and to accelerate its setting time. In recent studies, pozzolanic additives and organic polymers were added in lime mortars to accelerate the setting time, mechanical strength and resistance to water. These additives give different properties to lime-based mortars and plasters.

Although the written sources regarding the history and construction of pre-modern buildings are limited, they act as a bridge to transfer the architectural knowledge to the next generations. As the pre-modern manuscripts may have been written after a long time the events they had concerned with, the transformations brought by the oral narrative transfer may also lead to the evolution of these texts.

After the conquest of Istanbul by Turks, a Byzantine manuscript involved with the history of Istanbul and Hagia Sophia was translated to Turkish by the order of Sultan Mehmet II. But the organic additives mentioned in this translated Byzantine and Ottoman sources were different from each other. While the Byzantine source mentioned the use of boiled barley and elm bark, the Ottoman source mentioned the use of boiled ash tree leaves. As they deserved to be compared in a pre-investigational process, different lime mortar specimens prepared by adding the relevant organic additives. This study is just a pre-research to understand the effects of them to the lime mortar, rather than making a comprehensive chemical analysis and it requires further steps. After the
mechanical tests, the specimens yielded interesting results in terms of strength.

Proceeding of International Hagia Sophia Symposium / Uluslararası Ayasofya Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 2020

ÖZET Tarihi yapılarda kullanılan malzemeler ve bu malzemelerin nasıl bir araya getirildiğini göst... more ÖZET
Tarihi yapılarda kullanılan malzemeler ve bu malzemelerin nasıl bir araya getirildiğini gösteren yapım teknikleri, yapıların mimari ve sanat açısından mevcut olan niteliklerine ek olarak önemli tarihi bilgiler sunar. Bu sebeple malzeme ve yapım tekniği önemli bilgiler sunması yanında korunması gerekli özgün niteliklerdendir. Yapılarda farklı dönemlerde yapılmış olan inşa faaliyetleri ve müdahaleler, malzeme araştırmalarından elde edilen somut veriler ile anlamlandırılabilmektedir. Söz konusu araştırmalar için yapıda mevcut olan malzemeleri temsil edecek konumlardan yeterli sayı ve miktarda alınan numuneler üzerinde yapılan kimyevi, fiziki, mineralojik ve petrografik analizler sonucu söz konusu malzemelerin nitelikleri belirlenmekte, ayrıca malzemelerdeki bozulma sebepleri ve süreçleri aydınlatılmakta ve böylece malzemelerin teşhis safhası bilimsel olarak tamamlanmaktadır.
Bu çalışma kapsamında, İstanbul Ayasofya’nın yer altı yapılarından alınan doğal taş, harç, sıva, ahşap ve kemik örnekleri incelenmiştir. Yer altı yapılarında gerçekleştirilen keşifler sırasında alınan numuneler bu yapıların tanımlanması konusunda fikir elde etmek amacıyla yapılan ön malzeme araştırmaları kapsamında laboratuvarda gerçekleştirilen deney ve analizlerle incelenmiştir. Yapılan çalışmalar sonucunda, harç ve sıva örneklerinin kaymak kireç bağlayıcıya ve tuğla kırığı ile kireçtaşı kırığı gibi agregalara sahip, bağlayıcı/agrega oranının da 1/3 civarında olduğu tespit edilmiştir. Kızılağaç türü olduğu tespit edilen ahşap örneği yanmış durumda kuyu dibinden alınmıştır. Yer altı yapılarından alınan kemiklerin ise koyun/keçi ve sığır kemikleri olduğu belirlenmiştir. Söz konusu kemiklerin yer altı yapılarına nasıl geldiğini anlamak zordur ancak kemiklerin sonradan yanmış olması yer altı yapılarına da sirayet eden büyük bir yangını işaret eder. Alınan doğal taş örneklerinin grovak, kireçtaşı ve od taşı olduğu belirlenmiş, od taşının Ayasofya’nın ilk yapımında temel ve yer altı galeri sisteminde kullanılmış olduğu belirlenmiştir.

Anahtar kelimeler: Ayasofya Camii, Bizans, yeraltı yapıları, geleneksel yapı malzemesi, arkeometri

ABSTRACT
The building materials used in historical buildings and the construction techniques showing how these materials were brought together provide important historical information in addition to the architectural and artistic properties of the buildings. For this reason, material and construction technique are among the original qualities that must be preserved as well as providing important information. Construction activities and interventions carried out in different periods in buildings can be interpreted with concrete data obtained from material research. As a result of the chemical, physical, mineralogical and petrographic analyzes performed on samples taken in sufficient numbers and quantities to represent the materials existing in the building for researches, the characteristics of the materials are determined, and the reasons and processes of the deterioration in the materials are clarified and the diagnosis phase of the materials is completed scientifically.
Within the scope of this study, natural stones, mortars, plaster, wood and bone samples taken from the underground structures of Istanbul Hagia Sophia were examined. The samples taken during the explorations carried out in the underground structures were investigated with the experiments and analyzes carried out in the laboratory within the scope of the preliminary material researches to obtain an idea about the identification of these structures. As a result of the studies, it has been determined that the mortar and plaster samples have slaked lime binder and aggregates such as brick and limestone particles, and the binder / aggregate ratio is around 1/3. The wood sample found to be alder type was taken from the bottom of the well in a burnt condition. The bones taken from underground structures were determined to be sheep / goat and cattle bones. It is difficult to understand how the bones came to the underground structures, but the fact that the bones were burnt later indicates a great fire that also spread to the underground structures. It was determined that the natural stone samples taken were graywacke, limestone and dacidic tuff locally named ‘od’ (fire) stone, and it was determined that the od stone was used in the foundation and underground gallery system in the first construction of Hagia Sophia.

Keywords: Istanbul, Hagia Sophia Mosque, Byzantine, underground structures, traditional building materials, archaeometry

PROCEEDINGS OF THE INTERNATIONAL HAGIA SOPHIA SYMPOSIUM, 2020

The Three Dimensional Scanning and Visualisation of the Underground Structures of Hagia Sophia Th... more The Three Dimensional Scanning and Visualisation of the Underground Structures of Hagia Sophia
The Hagia Sophia, built in the Late Antiquity, has reached the present day with minor repairs as much as possible, with the concern of giving further damage to its structural integrity. Only the repairs after earthquake damages were extensive interventions such as the buttresses added to the main building that are exceptions of this condition during its long lifetime over centuries. Hagia Sophia has been depicted in European painting techniques by European travelers with perspective and plan drawings since the 15th century. Nevertheless, visual data for its underground structures is notably new.
Throughout the 20th century, scholars have carried out many surveys for the superstructure that was in priority. Yet, so far, no systematic and holistic architectural documentation has been carried out for the underground structures of the building. As a result of not conducting such a study, air conditioning problems related to the infrastructure of Hagia Sophia continued until today, and the perception of the building as a whole with all its related substructures was not possible. No matter how comprehensive the surveys on the existing superstructure carried out with modern imaging devices are, it is comprehensible that all repair, rehabilitation, and ventilation works will be incomplete and inadequate without establishing the relationship of Hagia Sophia with its underground structures. The research for the substructures of Hagia Sophia carried out by BUMAK in 2009 and Çiğdem Özkan Aygün’s team in 2010, revealed that they required thorough architectural documentation.
This study aims to understand and document the underground structures of Hagia Sophia that are the ventilation canals, tombs, and wells. Yet another objective is to examine their possible relations with the Second Hagia Sophia (408-532 CE). Investigating the substructures, which are supposed to serve as ventilation, groundwater control, rainwater discharge, and water installation canals can contribute to understanding the causes of the current humidity problem of Hagia Sophia. Within the scope of this study, we have scanned the above-mentioned spatial units with three-dimensional laser scanner devices. A diagnostic for the continuity of the underground structures was possible with the help of a partial Ground Penetrating Radar implementation. Underground corridors that should have structural continuity, but do not allow access due to silted debris and mud piles were the subject of this study on the ground floor level.
Prior to the scanning work, a determination for the methodology of this research was necessary. Therefore, we visited the building in January-February to define the methods and devices. After our examinations, we concluded that the corridor under the inner narthex was appropriate to scan with the Faro Focus 150 S laser scanning device since this corridor is relatively higher than the other underground structures. The processing of the obtained data would be possible with Faro Scene software. For the rest of the underground corridors, which are narrower and lower in elevation, Faro Focus 150 S was not suitable for use due to its weight and dimensions. Thus, it would be possible to obtain digital data and photographic data with the Leica BLK360 Camera Laser Scanner, which was easier to carry and use in low and narrow spatial units. For the water-filled wells, our method was to create a point cloud from underwater photographs taken by the help of expert divers and combining with the clouds of previous scans. Finally, the conclusion of the preliminary research showed us the necessity for the combined use of these three methods to visualize the substructures of Hagia Sophia.
For the continuation of our research, after Fatih Sultan Mehmet Vakıf University got the permission from the General Directorate of Cultural Heritage and Museums, the field studies of the Hagia Sophia underground structures scanning project, which we carried out in cooperation with the Hagia Sophia Museum Directorate, was run between 29 June-16 July 2020. Assoc. Prof. Hasan Fırat Diker, Assoc. Prof. Mine Esmer and Dr. Alidost Ertuğrul from Faculty of Architecture and Design at Fatih Sultan Mehmet Vakıf University and Lecturer Hakan Eğilmez from the Department of Fine Arts at Istanbul Technical University conducted the research project. It was possible to scan and visualize the underground structures and wells of Hagia Sophia, which has a total length of approximately 900 meters through this study carried out under difficult circumstances. The aim was to examine thoroughly the infrastructure that provides the air circulation under the ground flooring of Hagia Sophia. Thus it would be possible to develop suggestions for the removal of the debris and mud which has silted and which prevents air circulation in some parts of the channels.
This three-dimensional scanning and documentation study targets to understand the architectural features and functions of the Hagia Sophia underground structures. The research by uncovering the infrastructure problems indicates the need for further qualified and in-depth surveys on Hagia Sophia. The outputs of our research aim to contribute to infrastructural repair works in the near and long –term projects. Decades, perhaps centuries of neglect of these underground structures, which we have identified with our study, may be useful to eliminate existing air conditioning and humidity problems. It is understandable that silting, collapses, and thrash in the underground system will cause visible structural problems above the ground. A thorough study is necessary to eliminate the troubles detected in our survey. We completed the research just before the conversion of the building to serve as a mosque. In this period of change in the status of the building, we could finish our work with the support provided by Hayrullah Cengiz, the last director of the Hagia Sophia Museum. We hope that the three-dimensional documentation we have carried out to enhance the protection of the building and eliminate its problems will contribute to the preservation of this world heritage monument after the change of function it has undergone.