Tuğba GÖKBAYIR | Firat University (original) (raw)

Books by Tuğba GÖKBAYIR

ULUSLARARASI GAZİANTEP'İN KURTULUŞU'NUN 100. YILINDA MÎSÂK-I MİLLÎ VE GÜNEY HATTI, 2022

The Turkish world lived under Russian captivity from the middle of the 16th century to the end of... more The Turkish world lived under Russian captivity from the middle of the 16th
century to the end of the 20th century. The Turkish peoples, who were exposed to various policies until 1917, were convinced that their lives would change and they would reach their freedom with the October Revolution. However, the bloodiest and most difficult century of the captivity period has just begun. The fact that the world wars coincided with such a period transformed the struggle for self-preservation of the Turkish World into a struggle for survival. Bekir Sıtkı Çobanzade is one of the other Turkistan intellectuals born into this dark century. Although it is generally thought that Çobanzade was only a linguist and statesman, it is understood that he was a powerful poet with the poems he wrote. Witnessing this period of oppression and having the opportunity to evaluate it objectively made everything he wrote even more valuable. Since Çobanzade wrote most of his poems only for the purpose of warning his people, the problems and living standards of the Turkish peoples in the period can be determined in his poems. In this study, considering Çobanzade’s poems, the living conditions of Turkish peoples will be tried to be discussed since 1917.

Қазақстанның тәуелсіздігі және рухани-мәдени құндылықтар/Independence of Kazakhstan and spiritual and cultural values, 2021

Türkiye Türkçesi, zarf-fiil ekleri bakımından zengin bir dildir. Bazı zarf-fiil ekleri eski yazıl... more Türkiye Türkçesi, zarf-fiil ekleri bakımından zengin bir dildir. Bazı zarf-fiil ekleri eski yazılı kaynaklardan günümüze kadar aynı şekilde gelirken, bazıları ise tarihi gelişim sürecince değişikliğe uğrayıp kalıplaşmıştır. Fakat zarf-fiil ekleri, Türkçesinde Türkiye Türkçesine göre Kırgız Türkçesinde çok daha fazla görülmektedir. Bu çalışmada, Türk dilinin Oğuz grubuna giren Türkiye Türkçesi ve Kıpçak grubuna giren Kırgız Türkçesindeki zarf-fiil ekleri üzerinde durulmuştur. Bu zarf-fiil ekleri, Cengiz Aytmatov’un Birinçi Mugalim ve Botogöz Bulak metinlerinde incelenecektir.

Basat’ın Tepegözü Öldürdüğü Boy’daki Söz Varlığının Anlam Bilgisi Açısından Kazak Türkçesiyle Karşılaştırılması, 2021

15-16. yüzyıllar arasında Oğuz sahasında yazıya geçirilen Dede Korkut Hikâyeleri, Türk dünyasını... more 15-16. yüzyıllar arasında Oğuz sahasında yazıya geçirilen Dede Korkut
Hikâyeleri, Türk dünyasının ortak tarih, düşünce, dil, töre, inanç ve
mitolojisini yansıtan bir eserdir. Bunun yanı sıra eser, Eski Anadolu
Türkçesinin anlam ve kavram açısından gelişmiş bir söz varlığına sahip
olduğunu ortaya koymaktadır. Sözcüklerin farklı anlam ve anlatım
özelliklerini karşılayan bu eserde, bazı sözcüklerin anlamı aynen
korunurken; bazıları ise anlam olaylarına uğrayarak günümüz Kazak
Türkçesinde kullanılmaktadır. Dede Korkut hikâyelerinin Dresden ve
Vatikan nüshası olmak üzere iki nüshası dışında 2018 yılında Tahran’da
Veli Muhammed Hoca tarafından bulunan “Türkistan”, “Günbed” ve
“Türkmen Sahra” adı verilen eserin üçüncü nüshası tespit edilmiştir.
Ayrı ayrı nüshaların olması, ortak bir nüshadan çoğaltıldıklarını gösterir.
Dede Korkut Hikâyeleri üzerine yapılan araştırmalar gözden
geçirildiğinde Türkçe öğretimi, eğitim, kültürel normlar, toplumsal
motifler, sıfat-fiiller, zarf-fiiller, sıfat tamlamaları, halk hikâyeleri
ve söz dizimi vb. birçok alanda yapılmış çalışmaların bulunduğu
görülmektedir. Bu araştırmalar sonucunda, anlam bilimi açısından
herhangi bir karşılaştırma yapılmadığı görülmüştür. Anlam biliminin
alanına anlamla ilgili her şey girmektedir. Bu anlamlar biçim bilgisi, söz
dizimi ve sözcük biliminin ürettiği anlamlar olabilmektedir. Tarihten
günümüze dillerin zaman içindeki evrimi incelendiğinde sözcüklerin
anlamlarının da dilin tarihi boyunca değiştiği görülmektedir. Bu
değişim, anlam olayları sınırları içinde gerçekleşmektedir.
Dresden nüshası esas alınarak hazırlanan bu çalışmada, Sadettin
Özçelik’in hazırladığı Dede Korkut kitabında geçen “Basat’ın Tepegözü
156
YUNUS EMRE-MEHMET AKİF ARMAĞANI TÜRK DİLİ ARAŞTIRMALARI-II
Öldürdüğü Boy” hikâyesi esas alınacaktır. Tepegöz hikâyesindeki
sözcüklerin Kazak Türkçesinde uğradığı anlam olayları; anlam
daralması, anlam genişlemesi, anlam iyileşmesi, anlam kötüleşmesi,
anlam değişmesi başlıkları altında ele alınacaktır. Bu başlıkların yanı
sıra, hikâyede tespit edilen ses görünüşleri benzer olduğu halde anlamları birbirinden farklı olan yanıltıcı eş değer sözcükler de incelenecektir.

Papers by Tuğba GÖKBAYIR

Turkish Studies, 2024

Cite/Atıf: Gökbayır, T. & Suiçer, M. (2024). Elâzığ ağzında üzüm adları ve üzüme bağlı adlandırma... more Cite/Atıf: Gökbayır, T. & Suiçer, M. (2024). Elâzığ ağzında üzüm adları ve üzüme bağlı adlandırmalar. Turkish Studies - Language, 19(Ö1), 519-534. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.76770

Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi International Journal of Turkish World Studies, 2024

Color names have great diversity in Contemporary Turkish dialects. The abundance of color names i... more Color names have great diversity in Contemporary Turkish dialects. The abundance of color names is related to the reinforcement of derivational suffixes. The addition of derivational suffixes to noun and verb stems and enables the derivation of new words. A new or reinforced color name emerges by adding suffixes to color names. For this reason, there is an increase in color names and different functions of colors emerge. These different functions of colors contribute to the processing and development of the language. The vocabulary of each language is a phenomenon that has developed and maintained its vitality throughout the historical process. Color names are also an important cultural part of this treasure. In this study, color names seen in all Contemporary Turkish dialects were identified from various sources. The suffixes that make nouns from nouns in the Northwest (with some dialects), Southeast, Southwest, Southwest, Northeast group and distant dialects of the Turkish language were identified and the words that derived new colour names were discussed. It is shown with which suffixes these words were derived and their meanings are given in quotation marks

Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2024

Animals have an important place in Turkish lifestyle and culture. Animal names also have an impor... more Animals have an important place in Turkish lifestyle and culture. Animal names also have an important place in Dede Korkut stories. For example, the place of the horse in the life of the Turks is too great to be met by any other existence. Bamsı Beyrek states the value of the horse in the life of the Turks by saying, “At demezem sana, kardaş derem, kardaşumdan yeg”, for the horse that awaits him until he comes out of the dungeon. Many animal motifs are used in Dede Korkut stories. The elements symbolized by these animal names sometimes appear as a friend, sometimes as a comrade in arms, and sometimes as a motif representing power. Therefore, these stories are very important for the Turkish world. These stories, which are among the important language texts of Old Oghuz Turkish, are among the important sources that reflect the Turkish language, literature, culture and philosophy. When these epic stories, which have the features of Old Oghuz Turkish, are compared in detail with Kazakh, common patterns attract attention. In this study, animal names of Turkish origin in Dede Korkut stories will be identified and their situation in historical Turkish dialects will be explained. The situation of the identified animal names, how they are reflected in the vocabulary of Kazakh and in which meaning they are used will be stated. In this direction, the sitution of animal names in Dede Korkut stories in Kazakh will be discussed. The findings obtained in the study are stated in the form of items in the "Results" section and the status of the animal names in question is shown.

Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD), 2022

Gökbayır, T. (2022). DİL VE SÖZ BAĞLAMINDA KIRGIZ TÜRKLERİNİN ATASÖZLERİ . Uluslararası Türk Lehç... more Gökbayır, T. (2022). DİL VE SÖZ BAĞLAMINDA KIRGIZ TÜRKLERİNİN ATASÖZLERİ . Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD) , 6 (1) , 255-278 .

Türk toplulukları arasında ortak dil ve kültür unsurlarından biri atasözlerimizdir. Atasözleri, kısa ve özlü sözlerle öğüt veren kalıplaşmış sözlerdir. Bir dilin içerisinde yer alan atasözleri, toplumun dünya görüşünü, deneyimlerini, kültür ve geleneklerini, anlatım gücünü yüzyıllar boyunca devam ettirebilen sözlerdir. Atasözleri, kimi zaman değişime uğramadan yüzyıllar boyu aktarılabilir; kimi zaman da değişikliğe uğrar ya da tamamen kaybolur. Deyimler gibi atasözleri de, aynı dilin lehçelerinde varlığını sürdürebilir. Bütün Türk Dünyasındaki atasözleri, geniş bir alana yayılarak Türklerin ortak tarihini, kültürünü ve dilini yansıtır. Bu çalışmada, Türk dünyasının önemli boylarından Kırgız Türklerinin dil ve söz ile ilgili atasözleri ele alındı. Atasözleri, 1982 yılında Kırgızistan'da basılan "Kırgız Makal Lakaptarı" adlı kitaptan alındı. Dilin toplum içindeki rolü ve önemi değerlendirilecektir. İncelenen atasözlerinde, dil ve sözün hangi amaçlar için ele alındığı alt başlıklar şeklinde gösterilecektir.

Conference Presentations by Tuğba GÖKBAYIR

Ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлының 150 жылдық мерейтойына арналған «АХМЕТ БАЙТҰРСЫНҰЛЫНЫҢ МҰРАСЫ ЖӘНЕ ҰЛТТЫҚ ҚҰНДЫЛЫҚТАР» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференция, 2022

Çağdaş Kazak edebiyatı, 19. yüzyılda başlar ve üç döneme ayrılır:Hazırlık dönemi (19. yüzyıl); Hü... more Çağdaş Kazak edebiyatı, 19. yüzyılda başlar ve üç döneme ayrılır:Hazırlık dönemi (19. yüzyıl); Hürriyet dönemi (1905-1920); Sovyet dönemi (1920’den sonrası). Ahmet Baytursunoğlu, Hürriyet dönemi aydınlarından biridir. Bu dönemde, bağımsız bir ortamdan faydalanan Kazak aydınları, halkını uyarma amacıyla çeşitli yayın organları kurar. Sirke gazetesi, İslamcı Aykap mecmuası, Kazakistan gazetesi, Kazak gazetesi, İşim Dalaşı ve Alaşvb.Kazak aydınları ve çeşitli yayınlarınkurularak millî şuurun canlanması için önemli çalışmalar yapılır.
Bu bildiride, Ahmet Baytursunoğlu ve eserleri üzerine Türkiye’de yapılmış olan çalışmalar ele alınmış, kendi içerisinde başlıklar altında sıralanmış, çalışmanın içeriği hakkında bilgi verilerek genel bir değerlendirme yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler:Ahmet Baytursunoğlu, Kazakistan, Türkiye.

ULUSLARARASI GAZİANTEP'İN KURTULUŞU'NUN 100. YILINDA MÎSÂK-I MİLLÎ VE GÜNEY HATTI, 2022

The Turkish world lived under Russian captivity from the middle of the 16th century to the end of... more The Turkish world lived under Russian captivity from the middle of the 16th
century to the end of the 20th century. The Turkish peoples, who were exposed to various policies until 1917, were convinced that their lives would change and they would reach their freedom with the October Revolution. However, the bloodiest and most difficult century of the captivity period has just begun. The fact that the world wars coincided with such a period transformed the struggle for self-preservation of the Turkish World into a struggle for survival. Bekir Sıtkı Çobanzade is one of the other Turkistan intellectuals born into this dark century. Although it is generally thought that Çobanzade was only a linguist and statesman, it is understood that he was a powerful poet with the poems he wrote. Witnessing this period of oppression and having the opportunity to evaluate it objectively made everything he wrote even more valuable. Since Çobanzade wrote most of his poems only for the purpose of warning his people, the problems and living standards of the Turkish peoples in the period can be determined in his poems. In this study, considering Çobanzade’s poems, the living conditions of Turkish peoples will be tried to be discussed since 1917.

Қазақстанның тәуелсіздігі және рухани-мәдени құндылықтар/Independence of Kazakhstan and spiritual and cultural values, 2021

Türkiye Türkçesi, zarf-fiil ekleri bakımından zengin bir dildir. Bazı zarf-fiil ekleri eski yazıl... more Türkiye Türkçesi, zarf-fiil ekleri bakımından zengin bir dildir. Bazı zarf-fiil ekleri eski yazılı kaynaklardan günümüze kadar aynı şekilde gelirken, bazıları ise tarihi gelişim sürecince değişikliğe uğrayıp kalıplaşmıştır. Fakat zarf-fiil ekleri, Türkçesinde Türkiye Türkçesine göre Kırgız Türkçesinde çok daha fazla görülmektedir. Bu çalışmada, Türk dilinin Oğuz grubuna giren Türkiye Türkçesi ve Kıpçak grubuna giren Kırgız Türkçesindeki zarf-fiil ekleri üzerinde durulmuştur. Bu zarf-fiil ekleri, Cengiz Aytmatov’un Birinçi Mugalim ve Botogöz Bulak metinlerinde incelenecektir.

Basat’ın Tepegözü Öldürdüğü Boy’daki Söz Varlığının Anlam Bilgisi Açısından Kazak Türkçesiyle Karşılaştırılması, 2021

15-16. yüzyıllar arasında Oğuz sahasında yazıya geçirilen Dede Korkut Hikâyeleri, Türk dünyasını... more 15-16. yüzyıllar arasında Oğuz sahasında yazıya geçirilen Dede Korkut
Hikâyeleri, Türk dünyasının ortak tarih, düşünce, dil, töre, inanç ve
mitolojisini yansıtan bir eserdir. Bunun yanı sıra eser, Eski Anadolu
Türkçesinin anlam ve kavram açısından gelişmiş bir söz varlığına sahip
olduğunu ortaya koymaktadır. Sözcüklerin farklı anlam ve anlatım
özelliklerini karşılayan bu eserde, bazı sözcüklerin anlamı aynen
korunurken; bazıları ise anlam olaylarına uğrayarak günümüz Kazak
Türkçesinde kullanılmaktadır. Dede Korkut hikâyelerinin Dresden ve
Vatikan nüshası olmak üzere iki nüshası dışında 2018 yılında Tahran’da
Veli Muhammed Hoca tarafından bulunan “Türkistan”, “Günbed” ve
“Türkmen Sahra” adı verilen eserin üçüncü nüshası tespit edilmiştir.
Ayrı ayrı nüshaların olması, ortak bir nüshadan çoğaltıldıklarını gösterir.
Dede Korkut Hikâyeleri üzerine yapılan araştırmalar gözden
geçirildiğinde Türkçe öğretimi, eğitim, kültürel normlar, toplumsal
motifler, sıfat-fiiller, zarf-fiiller, sıfat tamlamaları, halk hikâyeleri
ve söz dizimi vb. birçok alanda yapılmış çalışmaların bulunduğu
görülmektedir. Bu araştırmalar sonucunda, anlam bilimi açısından
herhangi bir karşılaştırma yapılmadığı görülmüştür. Anlam biliminin
alanına anlamla ilgili her şey girmektedir. Bu anlamlar biçim bilgisi, söz
dizimi ve sözcük biliminin ürettiği anlamlar olabilmektedir. Tarihten
günümüze dillerin zaman içindeki evrimi incelendiğinde sözcüklerin
anlamlarının da dilin tarihi boyunca değiştiği görülmektedir. Bu
değişim, anlam olayları sınırları içinde gerçekleşmektedir.
Dresden nüshası esas alınarak hazırlanan bu çalışmada, Sadettin
Özçelik’in hazırladığı Dede Korkut kitabında geçen “Basat’ın Tepegözü
156
YUNUS EMRE-MEHMET AKİF ARMAĞANI TÜRK DİLİ ARAŞTIRMALARI-II
Öldürdüğü Boy” hikâyesi esas alınacaktır. Tepegöz hikâyesindeki
sözcüklerin Kazak Türkçesinde uğradığı anlam olayları; anlam
daralması, anlam genişlemesi, anlam iyileşmesi, anlam kötüleşmesi,
anlam değişmesi başlıkları altında ele alınacaktır. Bu başlıkların yanı
sıra, hikâyede tespit edilen ses görünüşleri benzer olduğu halde anlamları birbirinden farklı olan yanıltıcı eş değer sözcükler de incelenecektir.

Turkish Studies, 2024

Cite/Atıf: Gökbayır, T. & Suiçer, M. (2024). Elâzığ ağzında üzüm adları ve üzüme bağlı adlandırma... more Cite/Atıf: Gökbayır, T. & Suiçer, M. (2024). Elâzığ ağzında üzüm adları ve üzüme bağlı adlandırmalar. Turkish Studies - Language, 19(Ö1), 519-534. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.76770

Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi International Journal of Turkish World Studies, 2024

Color names have great diversity in Contemporary Turkish dialects. The abundance of color names i... more Color names have great diversity in Contemporary Turkish dialects. The abundance of color names is related to the reinforcement of derivational suffixes. The addition of derivational suffixes to noun and verb stems and enables the derivation of new words. A new or reinforced color name emerges by adding suffixes to color names. For this reason, there is an increase in color names and different functions of colors emerge. These different functions of colors contribute to the processing and development of the language. The vocabulary of each language is a phenomenon that has developed and maintained its vitality throughout the historical process. Color names are also an important cultural part of this treasure. In this study, color names seen in all Contemporary Turkish dialects were identified from various sources. The suffixes that make nouns from nouns in the Northwest (with some dialects), Southeast, Southwest, Southwest, Northeast group and distant dialects of the Turkish language were identified and the words that derived new colour names were discussed. It is shown with which suffixes these words were derived and their meanings are given in quotation marks

Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2024

Animals have an important place in Turkish lifestyle and culture. Animal names also have an impor... more Animals have an important place in Turkish lifestyle and culture. Animal names also have an important place in Dede Korkut stories. For example, the place of the horse in the life of the Turks is too great to be met by any other existence. Bamsı Beyrek states the value of the horse in the life of the Turks by saying, “At demezem sana, kardaş derem, kardaşumdan yeg”, for the horse that awaits him until he comes out of the dungeon. Many animal motifs are used in Dede Korkut stories. The elements symbolized by these animal names sometimes appear as a friend, sometimes as a comrade in arms, and sometimes as a motif representing power. Therefore, these stories are very important for the Turkish world. These stories, which are among the important language texts of Old Oghuz Turkish, are among the important sources that reflect the Turkish language, literature, culture and philosophy. When these epic stories, which have the features of Old Oghuz Turkish, are compared in detail with Kazakh, common patterns attract attention. In this study, animal names of Turkish origin in Dede Korkut stories will be identified and their situation in historical Turkish dialects will be explained. The situation of the identified animal names, how they are reflected in the vocabulary of Kazakh and in which meaning they are used will be stated. In this direction, the sitution of animal names in Dede Korkut stories in Kazakh will be discussed. The findings obtained in the study are stated in the form of items in the "Results" section and the status of the animal names in question is shown.

Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD), 2022

Gökbayır, T. (2022). DİL VE SÖZ BAĞLAMINDA KIRGIZ TÜRKLERİNİN ATASÖZLERİ . Uluslararası Türk Lehç... more Gökbayır, T. (2022). DİL VE SÖZ BAĞLAMINDA KIRGIZ TÜRKLERİNİN ATASÖZLERİ . Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD) , 6 (1) , 255-278 .

Türk toplulukları arasında ortak dil ve kültür unsurlarından biri atasözlerimizdir. Atasözleri, kısa ve özlü sözlerle öğüt veren kalıplaşmış sözlerdir. Bir dilin içerisinde yer alan atasözleri, toplumun dünya görüşünü, deneyimlerini, kültür ve geleneklerini, anlatım gücünü yüzyıllar boyunca devam ettirebilen sözlerdir. Atasözleri, kimi zaman değişime uğramadan yüzyıllar boyu aktarılabilir; kimi zaman da değişikliğe uğrar ya da tamamen kaybolur. Deyimler gibi atasözleri de, aynı dilin lehçelerinde varlığını sürdürebilir. Bütün Türk Dünyasındaki atasözleri, geniş bir alana yayılarak Türklerin ortak tarihini, kültürünü ve dilini yansıtır. Bu çalışmada, Türk dünyasının önemli boylarından Kırgız Türklerinin dil ve söz ile ilgili atasözleri ele alındı. Atasözleri, 1982 yılında Kırgızistan'da basılan "Kırgız Makal Lakaptarı" adlı kitaptan alındı. Dilin toplum içindeki rolü ve önemi değerlendirilecektir. İncelenen atasözlerinde, dil ve sözün hangi amaçlar için ele alındığı alt başlıklar şeklinde gösterilecektir.

Ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлының 150 жылдық мерейтойына арналған «АХМЕТ БАЙТҰРСЫНҰЛЫНЫҢ МҰРАСЫ ЖӘНЕ ҰЛТТЫҚ ҚҰНДЫЛЫҚТАР» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференция, 2022

Çağdaş Kazak edebiyatı, 19. yüzyılda başlar ve üç döneme ayrılır:Hazırlık dönemi (19. yüzyıl); Hü... more Çağdaş Kazak edebiyatı, 19. yüzyılda başlar ve üç döneme ayrılır:Hazırlık dönemi (19. yüzyıl); Hürriyet dönemi (1905-1920); Sovyet dönemi (1920’den sonrası). Ahmet Baytursunoğlu, Hürriyet dönemi aydınlarından biridir. Bu dönemde, bağımsız bir ortamdan faydalanan Kazak aydınları, halkını uyarma amacıyla çeşitli yayın organları kurar. Sirke gazetesi, İslamcı Aykap mecmuası, Kazakistan gazetesi, Kazak gazetesi, İşim Dalaşı ve Alaşvb.Kazak aydınları ve çeşitli yayınlarınkurularak millî şuurun canlanması için önemli çalışmalar yapılır.
Bu bildiride, Ahmet Baytursunoğlu ve eserleri üzerine Türkiye’de yapılmış olan çalışmalar ele alınmış, kendi içerisinde başlıklar altında sıralanmış, çalışmanın içeriği hakkında bilgi verilerek genel bir değerlendirme yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler:Ahmet Baytursunoğlu, Kazakistan, Türkiye.