Doç. Dr. FEVZİ RENÇBER | Georgetown University (original) (raw)
Papers by Doç. Dr. FEVZİ RENÇBER
1950’den sonra kırsal kesimden büyük şehirlere göç eden Aleviler, göç ettikleri büyük şehirlerde,... more 1950’den sonra kırsal kesimden büyük şehirlere göç eden Aleviler, göç ettikleri büyük şehirlerde, inançlarını, kültürlerini sürdürmek vb. sebeplerden dolayı dernek ve vakıflar başlığı altında cemevleri ve kültür evleri kurarak hızlı bir şekilde örgütlenmeye başlamışlardır. Bu çalışmamda Türkiye ve dünyanın önemli merkezlerinden olan ve Alevilerin yoğun olarak yaşadıkları İstanbul’da bulunan cemevlerini ve faaliyetlerini inceledim. Genel olarak Alevi örgütlenmesi: Dergahlar, vakıflar, cem ve kültür evlerinden oluşmaktadır. Cemevlerinin kuruluşunu, kuruluşuna öncülük eden önemli kişileri ve cemevlerinin sosyal, eğitim, kültürel, basın-yayın ve dini faaliyetlerini, cemevi yöneticileri ve Alevi dedeleriyle yaptığım görüşme, mülakat ve şahsi gözlemlerim ayrıca Alevilikle ilgili diğer kaynaklardan yararlanarak bu çalışmayı meydana getirdim. Yaptığım çalışmanın akademik camiaya faydalı olmasını umuyorum. ABSTRACT THE CEM EVLERI AND THEIR ACTIVITIES, IN ISTANBUL After their migration to big...
e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 2014
Adıyaman yöresinde Alevîler, Sünnîler ve diğer dinî gruplar birlik, beraberlik ve dayanışma içeri... more Adıyaman yöresinde Alevîler, Sünnîler ve diğer dinî gruplar birlik, beraberlik ve dayanışma içerisinde yüzyıllardır bir arada yaşamışlardır. Geçmişten günümüze yörede Alevî-Sünnî çatışmaları olmamıştır. Yapılacak alan araştırmalarında incelenen konu ile ilgili yapılması gerekenlerden biri incelenecek inanç gruplarının coğrafi dağılımı ve demografik yapısının ortaya çıkarılmasıdır. Araştırmamızın veri toplama yöntemi mülakat ve gözlem tekniğidir. Bunun yanında çalışmamızda Adıyaman il ve ilçelerinde yaşayan Alevîlerin demografik yapısı, Türkiye İstatistik Kurumu 2011 yılı adrese dayalı nüfus kayıt sistemi (ADNKS) veri tabanından elde edilmiştir. Çalışmamızda yörede yaşayan Alevîlerin Adıyaman nüfusuna oranı yaklaşık olarak tespit edilmeye çalışılmıştır.
The Journal of Academic Social Science Studies, 2013
Alawites owe their existence continuing up to today to the presence of the ocak culture. The ocak... more Alawites owe their existence continuing up to today to the presence of the ocak culture. The ocak system was very influential in the Alawite's preserving their systematic structure up to the present by eluding the problems they went through and the religious groups they were affected from as a society, a religious group within the historical process and not being directly subject to assimilation. The ocak system has a religious, social and historical importance for the Alawite and Bektashi societies. The Alawite society survived up to the present by the courtesy of the extant ocak system which carried the names of babas, dedes, abdals and dervishes, who were very effective in the shaping of Alawism. In this article, we focus on the origins of the ocak culture in Alawism, its meaning and its institutionalization within the historical process. In addition, problems of ocaks today are briefly touched upon. We aimed at drawing attention to the problems faced by ocak culture and the possible threats it may face in the future. As a result, by considering the examining solutions to problems and needs of institutions and given the fact that the proposition is target solution of academic studies, we expressed that in this changing modern age, the ocak culture and the institution of dedelik should be re-examinated from scientific, legal, religious and social perspectives. So that, we expressed a number of proposed solutions.
The Journal of Academic Social Science Studies, 2013
The Journal of Academic Social Science Studies, 2015
Kitap iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm Erdebil tekkesinin kuruluşu ve faaliyetleri, ikinc... more Kitap iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm Erdebil tekkesinin kuruluşu ve faaliyetleri, ikinci bölüm ise Safevî Devleti'nin teşekkülü ve gelişim safhaları başlığını taşımaktadır. Ana başlıklara paralel olarak alt başlıklarla konu detaylandırılmıştır. Biz ana başlıklar altında farklı bölümlerden bilgi sunacağız. a) Erdebil Tekkesinin Kuruluşu ve Faaliyetleri Erdebil Tekkesi, Şeyh Safiyüddin İshak tarafından kurulmuştur. Safevî hareketi birçok müridi ile farklı ülkelerce saygınlık kazanmıştır. Tarihsel süreçte Safevî tarikatı bünyesinde yaşanan dini/siyasi gelişmelerle zaman içinde Safevî Devleti'ne geçiş süreci yaşanmıştır. Safevî Devleti'nin anlaşılması ancak Safevî tarikatının incelenmesiyle mümkündür. Kitapta Safevîlerin nesebi hakkında onların Kürt, Türk veya Arap oldukları yönünde üç ayrı görüş zikredilmektedir. Safevîlerin Türk menşeli olduklarını dile getiren görüş daha ağır basmaktadır. Çünkü Erdebil tekkesinin kurucusu ve onun neslinden gelen tarikat pirleri ve postnişinler Türkçe konuşmaktadır. Bir başka rivayet ise Safevîlerin Kürt geçmişlerine ait bütün delilleri ortadan kaldırdıkları yönündedir. Çelenk'e göre bu konuda kesin bir yargıya varılamaz. Fakat saf Türk oldukları mutedil görüş olarak kabul edilmektedir. Safevî Devleti'nin teşekkülü üç dönemden oluşmaktadır. Birinci dönem Şeyh Safiyüddin İshak dönemidir ki tarikat, adını bu isimden almıştır. Şeyh Safiyüddin İshak, ihlas ve samimiyetiyle oldukça kalabalık bir müridan kitlesine sahip olmuş ve bölgedeki güçlerin güven ve iltifatını kazanmıştır. Safevî dergâhının bu dönemi Sünnî ve Şafii bir karaktere sahiptir. Bu da bize Sünnî bir yapının zamanla Şiî bir yapıya dönüştüğünü göstermektedir. Daha sonra yerine oğlu Şeyh Sadreddin Musa geçmiştir. Sadreddin Musa dönemi de büyük oranda önceki döneme benzer. Şeyh Musa, oğlu Şeyh Hoca Ali'yi halefi seçer. Bu dönemde Şiîlik tohumları atılmıştır denilse de gerçeklik ve geçerlilik payı tartışmalıdır. Tarikatın maddi ve manevi koruyuculuğunu Timur yapmaktadır. Şeyhin isteği üzerine Diyar-ı Rum'dan getirilen esirler serbest bırakılır. Esiran-i Rum adı verilen bu kimseler tarikata sempati duymuşlardır. Bu durumda taraftarların arttığını söylemek mümkündür. Somuncu Baba olarak bilinen Aksarayi ve Hacı Bayram Veli bu dönemin isimlerindendir. Sosyal tabanda etkinin daha çok arttığı dönem ise Hoca Ali'nin oğlu Şeyh İbrahim dönemidir. Erdebil Dergâhında ikinci dönem Şeyh Cüneyd dönemidir ki bu dönemde tarikatın yapısı büyük oranda değişmiş, tarikat şeyhlikten şahlığa doğru kaymaya başlamıştır. Bunun doğal sonucu olarak Erdebil adeta bir ordugâh şehre dönüşmüştür. Tarikatın, devletleşme
e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 2017
Muhammed Cihat ORUÇ Alevilik, son yıllarda sosyal, siyasi ve dini açılardan Türkiye'nin gündemi... more Muhammed Cihat ORUÇ Alevilik, son yıllarda sosyal, siyasi ve dini açılardan Türkiye'nin gündemini en fazla meşgul eden, tartışılan ve güncelliğini koruyan konulardan biri haline gelmiştir. Son yüzyılda ülkemizde sıkça gündeme gelen, farklı açılardan tartışma konusu yapılan Alevilik hakkında özellikle 1980'lerden sonra araştırmalar yoğunlaşmış, birçok akademik çalışma yapılmış, kitaplar yazılmış, makaleler yayınlanmıştır. 1950'li yıllardan sonra sosyal, dini, siyasi ve kültürel olarak çok boyutlu bir görünüm arz eden Alevi topluluklar, bu tarihten itibaren köyden kente yoğun göç dalgaları sonucu Türkiye'nin farklı yerleşim birimlerine yerleşerek kendi kimliklerini ifade etmeye başlamışlardır. Ülkemizde Aleviler şu
Turk Kulturu Ve Hacı Bektas Veli Arastırma Dergisi, 2010
Bu calismamizda Anadolu Aleviliginin onemli merkezlerinden birisi olan Adiyaman bolgesindeki gele... more Bu calismamizda Anadolu Aleviliginin onemli merkezlerinden birisi olan Adiyaman bolgesindeki geleneksel Aleviligi( Adiyaman’da Alevilik ), inanclari, ibadetleri, orf ve adetleri, ahlaki kurallari, incelenecektir.
Özet Türbe ve yatır geleneği, genelde Anadolu Alevîlerinde özelde ise Adıyaman Alevîleri arasında... more Özet Türbe ve yatır geleneği, genelde Anadolu Alevîlerinde özelde ise Adıyaman Alevîleri arasında uygulana gelen önemli dini fenomenlerden biridir. Türbe ve yatır olgusunun arka planında dinî, kültürel, içtimaî ve tarihî etkenler söz konusudur. Bu gelenekte ziyaret yerleri, türbe ve yatırlar olabildiği gibi dağ-tepe, ateş, taş, yer, su ve ağaçlar da olabilmektedir. Bu çalışmada Adıyaman il ve ilçelerinde ikamet eden Alevîlerin, evliya veya eren olarak kabul ettikleri kişilerin metfun bulundukları türbe ve yatırlara yaptıkları ziyaretler incelenmeye çalışılmıştır. Çalışmada öncelikle türbe ve yatır kavramları üzerinde durulmuş, buralara yapılan ziyaretler-in Alevî anlayışındaki anlam ve önemi anlatılmıştır. Daha sonra Adıyaman yöresinde yaşayan Alevîlerin ziyaret ettikleri türbe ve yatırlar üzerinde durulmuştur. Yaklaşık 20-25 türbe Adıyaman Alevîleri tarafından düzenli olarak ziyaret edilmektedir. Mülakat ve betimley-ici yöntem kullanılarak ortaya konulan çalışmada, Adıyaman Alevîle...
Alevi orgutlenisi tarihsel surecte farkli sekilde kendini gostermistir. Gecmisten gunumuze Alevi ... more Alevi orgutlenisi tarihsel surecte farkli sekilde kendini gostermistir. Gecmisten gunumuze Alevi orgutlenisi, dergâhlar, tekkeler, zaviyeler, dernekler, vakiflar, cem ve kultur evleri seklinde olmustur. Gunumuz Turkiye’sinde cem ve cem evi, hakkinda cok konusulan, tartisilan bir konu haline gelmistir. Alevi ve Bektasiler rituellerini, adab ve erkân mekâni olarak gecmiste hizmet veren dergâh, tekke ve zaviyelerin; meydan evi veya meydan odasi denilen kisimlarinda icra etmislerdir. Cumhuriyet doneminde tekke ve zaviyelerin kapatilmasiyla beraber Alevi ve Bektasiler, cem ve diger erkânlarini farkli mekânlarda yurutmuslerdir. Aleviler 1970’lerden sonra, cem evi olarak adlandirdiklari mekânlarda adab ve erkânlarini icra etmislerdir. Bugun cem evi kavrami, cem evinin Alevi anlayisindaki yeri, cem evlerinin ibadethane statusune alinmasi degisik platformlarda tartisilmaktadir. Bu makalede Islam tarihi gelenegi icinde ibadet edilen mekânlar, Alevi geleneginde cem evi kurumunun tarihi gecmisi...
Turk Kulturu Ve Haci Bektas Veli-arastirma Dergisi, 2014
Turbe ve yatir gelenegi, genelde Anadolu Alevilerinde ozelde ise Adiyaman Alevileri arasinda uygu... more Turbe ve yatir gelenegi, genelde Anadolu Alevilerinde ozelde ise Adiyaman Alevileri arasinda uygulana gelen onemli dini fenomenlerden biridir. Turbe ve yatir olgusunun arka planindadini, kulturel, ictimai ve tarihi etkenler soz konusudur. Bu gelenekte ziyaret yerleri, turbe ve yatirlar olabildigi gibi dag-tepe, ates, tas, yer, su ve agaclar da olabilmektedir. Bu calismada Adiyaman il ve ilcelerinde ikamet eden Alevilerin, evliya veya eren olarak kabul ettikleri kisilerin metfun bulunduklari turbe ve yatirlara yaptiklari ziyaretler incelenmeye calisilmistir. Calismada oncelikle turbe ve yatir kavramlari uzerinde durulmus, buralara yapilan ziyaretlerinAlevi anlayisindaki anlam ve onemi anlatilmistir. Daha sonra Adiyaman yoresinde yasayan Alevilerin ziyaret ettikleri turbe ve yatirlar uzerinde durulmustur. Yaklasik 20-25 turbe Adiyaman Alevileri tarafindan duzenli olarak ziyaret edilmektedir. Mulakat ve betimleyici yontem kullanilarak ortaya konulan calismada, Adiyaman Alevileri tarafi...
Dârdan Indirme Erkâni, Can Asi Erkâni veya Rizalik-Helallik Erkâni olarak da bilinmektedir. Alevi... more Dârdan Indirme Erkâni, Can Asi Erkâni veya Rizalik-Helallik Erkâni olarak da bilinmektedir. Alevi ve Bektasilerde gunumuze kadar suregelen bu erkân olen kisiler adina yapilan bir erkândir. Alevi-Bektasi geleneginde sadece hayatta olan talip ve dervisler dâra cekilmez, ayrica Hakk’a yuruyen muhip, talip, dervis, dede, baba veya dedebaba icin de dâr cekilir. Hicbir Alevi-Bektasi, olumunden sonra kusurlarinin ortaya cikmasini istemez. Bu yuzden olenler icin yapilan dâr erkâni bireysel ve toplumsal sorumlulugu artiran bir guce sahiptir. Bu erkân olunun ruhunun azaptan kurtulmasi, yuceltilmesi, olen sahsi tezkiye etmek icin yapilir. Bu cemde merhumun ruhu hayirla yâd edilir, hakki olanlarin hakkini varislerden istemesi talep edilir. Olen sahsin borcu varsa odenir, hakki olanlarla olenin yakini arasinda helallesme yapilir. Erkândan sonra kurban kesilir, yapilan yemekler misafirlere ikram edilir. Adiyaman yoresinde dârdan indirme erkânlari hâlâ yapilmakta ve kurbanlar kesilmektedir. Bu erk...
Bu calismamizda Anadolu Aleviliginin onemli merkezlerinden birisi olan Adiyaman bolgesindeki gele... more Bu calismamizda Anadolu Aleviliginin onemli merkezlerinden birisi olan Adiyaman bolgesindeki geleneksel Aleviligi( Adiyaman’da Alevilik ), inanclari, ibadetleri, orf ve adetleri, ahlaki kurallari, incelenecektir.
e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, Dec 31, 2019
e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi
İSLAM MEZHEPLERİ TARİHİ DERSİNE YÖNELİK GÖRÜŞ VE BEKLENTİLER (Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakült... more İSLAM MEZHEPLERİ TARİHİ DERSİNE YÖNELİK GÖRÜŞ VE BEKLENTİLER (Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Örneği) Views and Expectations to The Course of History Islamic Sects (Sirnak University Faculty of Theology Sample) 38 Fevzi Rençber öğrenci üzerinde anket çalışması uygulanmış ve sonuçlar değerlendirilmiştir. Bunun yanında İslam Mezhepleri Tarihi dersinin teorik yönünün pratik hayattaki tesiri, yani birlikte yaşamaya katkısı değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: İslam Mezhepleri Tarihi, Bilgi, Hoşgörü, İlahiyat, Şırnak regardless of gender and age difference during the 2016-2017 academic year and the results were evaluated. At the same time, the contribution of the theoretica lcourse of the history of Islamic sects to the practical effect of the theoretical orientation, namely co-habitation, has been assessed.
e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi
Prof. Dr. Harun Yildiz tarafindan kaleme alinan Kendi Kaynaklari Isiginda Hâriciligin Dogusu ve G... more Prof. Dr. Harun Yildiz tarafindan kaleme alinan Kendi Kaynaklari Isiginda Hâriciligin Dogusu ve Gelisimi adli kitap, 2010 yilinda Arastirma Yayinlari tarafindan basilmis olup 13x21 ebadindadir ve 210 sayfadan olusmaktadir. Kitap giris, iki bolum, sonuc ve bibliyografya kisimlarindan olusmaktadir. Yazar giris bolumunde; arastirmanin metodu ve arastirmanin kaynaklari hakkinda genis bir literatur taramasi yaparak Hâricicilik hakkinda arastirma yapacaklarin muracaat edebilecekleri hemen hemen butun kaynaklari tafsilatli bir sekilde tanitmakta, klasik bir Hâricilik bibliyografyasini okuyucuya sunmaktadir. Bu anlamda eser, giris bolumunde verdigi bilgilerle Islam Mezhepleri Tarihi’nde metodolojik bir calisma disiplininin nasil olmasi gerektigini ortaya koymaktadir. Mezheplerin, sadece muhalifler tarafindan yazilan eserlerle degil, bizzat kendi kurucu ve ta r aftarlarinin yazdigi eserler goz onunde bulundurularak yeniden ele alinmasi gerektigi fikri uzerinde durmaktadir. Oyle anlasilmaktadir ki bu yaklasim tarzi, ulkemiz Mezhepler Tarihi gelenegine onemli katkilar saglayacaktir
Ondokuz Mayıs Universitesi Ilahiyat Fakultesi Dergisi, 2013
Babalar, dedeler, abdallar ve dervisler gunumuz Aleviligin bicimlenmesinde en onemli etkiye sahip... more Babalar, dedeler, abdallar ve dervisler gunumuz Aleviligin bicimlenmesinde en onemli etkiye sahiptir. Seyyid ve serif olduguna inanilan bu insanlarin soyundan gelmek ocak sahibi olmak anlamina gelmektedir. Tarihsel surec icinde Alevilerin kendi sistematik yapisini korumasinda ocak sisteminin buyuk etkisi vardir. Bu baglamda Anadolu Aleviliginin saglikli bir tarzda anlasilabilmesi, soya dayali ocak kurumun anlasilmasi ile esdegerdir. Bu tebligimizde genel olarak ocak kultunun Aleviler arasindaki yeri ve tarihi onemi uzerinde durulmustur. Daha sonra Alevi/Bektasi kulturunun yasandigi Adiyaman’daki Alevi ocaklari tarihsel ve guncel boyutlariyla incelenmistir. Bu cercevede, Aguicen, Kureysan, Uryan Hizir, Seyyid Dervis Cemal, Dervis Gevr ve Memi Haciyan gibi ocaklar calismamizin kapsamina dâhildir.
e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi
Muslumanlar, ‘birlik icinde olmalari’ yonunde Allah tarafindan cok sayida hitaba muhatap olmalari... more Muslumanlar, ‘birlik icinde olmalari’ yonunde Allah tarafindan cok sayida hitaba muhatap olmalarina ragmen bu birligi muhafaza edememislerdir. Gunumuzde Muslumanlar, daha once Bati toplumunu yuzyillarca mesgul eden mezhep savaslariyla karsi karsiya kalmislardir. Bu noktada Muslumanlarin birligini bozan bu mezhep catismalarinin ortaya cikis ve gelisim surecinin akademik calismalarla ele alinarak detayli bir sekilde incelenmesi buyuk bir zaruret olarak ortaya cikmaktadir. Bu baglamda calismamizda mezhep taassubunun tarihsel sureci, soz konusu surecin kaynaklari ve Islam birligi insasina yonelik olumsuz etkileri uzerinde durularak Kur’an-i Kerim ve hadislerde birlik ve beraberligin onemi ele alinacak; ardindan soz konusu taassubu asmanin saglikli yollari uzerinde durulacaktir. Bu baglamda taassup ne oldugu (anlam cercevesi, taassubun ziddi, tarihi ornekleri vs.), Kitap ve sunnette taassubun ve ziddi olan birligin nasil dile getirildigi, Islam’in temel kaynaklarinda bu konuyla ilgili hangi hususlara dikkat cekildigi, gunumuzde taassubun goruntusu, bunu doguran veya birlige engel teskil eden ic-dis unsurlar ve ardindan cozum onerileri dile getirilecektir. Makalemizde hem tarihi hem guncel hem de gelecege etkisi olan onemli bir kavram olarak “taassup” Islam Mezhepleri Tarihi Anabilim Dali baglaminda analiz edilecektir. Gunumuz Islam dunyasinda yasanan hadiseler goz onunde bulundurularak genellemeler ve tumel ilkelerden ziyade guncel orneklemeler ve tikel yapilar uzerinde durulacaktir.
e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi
e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi
1950’den sonra kırsal kesimden büyük şehirlere göç eden Aleviler, göç ettikleri büyük şehirlerde,... more 1950’den sonra kırsal kesimden büyük şehirlere göç eden Aleviler, göç ettikleri büyük şehirlerde, inançlarını, kültürlerini sürdürmek vb. sebeplerden dolayı dernek ve vakıflar başlığı altında cemevleri ve kültür evleri kurarak hızlı bir şekilde örgütlenmeye başlamışlardır. Bu çalışmamda Türkiye ve dünyanın önemli merkezlerinden olan ve Alevilerin yoğun olarak yaşadıkları İstanbul’da bulunan cemevlerini ve faaliyetlerini inceledim. Genel olarak Alevi örgütlenmesi: Dergahlar, vakıflar, cem ve kültür evlerinden oluşmaktadır. Cemevlerinin kuruluşunu, kuruluşuna öncülük eden önemli kişileri ve cemevlerinin sosyal, eğitim, kültürel, basın-yayın ve dini faaliyetlerini, cemevi yöneticileri ve Alevi dedeleriyle yaptığım görüşme, mülakat ve şahsi gözlemlerim ayrıca Alevilikle ilgili diğer kaynaklardan yararlanarak bu çalışmayı meydana getirdim. Yaptığım çalışmanın akademik camiaya faydalı olmasını umuyorum. ABSTRACT THE CEM EVLERI AND THEIR ACTIVITIES, IN ISTANBUL After their migration to big...
e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 2014
Adıyaman yöresinde Alevîler, Sünnîler ve diğer dinî gruplar birlik, beraberlik ve dayanışma içeri... more Adıyaman yöresinde Alevîler, Sünnîler ve diğer dinî gruplar birlik, beraberlik ve dayanışma içerisinde yüzyıllardır bir arada yaşamışlardır. Geçmişten günümüze yörede Alevî-Sünnî çatışmaları olmamıştır. Yapılacak alan araştırmalarında incelenen konu ile ilgili yapılması gerekenlerden biri incelenecek inanç gruplarının coğrafi dağılımı ve demografik yapısının ortaya çıkarılmasıdır. Araştırmamızın veri toplama yöntemi mülakat ve gözlem tekniğidir. Bunun yanında çalışmamızda Adıyaman il ve ilçelerinde yaşayan Alevîlerin demografik yapısı, Türkiye İstatistik Kurumu 2011 yılı adrese dayalı nüfus kayıt sistemi (ADNKS) veri tabanından elde edilmiştir. Çalışmamızda yörede yaşayan Alevîlerin Adıyaman nüfusuna oranı yaklaşık olarak tespit edilmeye çalışılmıştır.
The Journal of Academic Social Science Studies, 2013
Alawites owe their existence continuing up to today to the presence of the ocak culture. The ocak... more Alawites owe their existence continuing up to today to the presence of the ocak culture. The ocak system was very influential in the Alawite's preserving their systematic structure up to the present by eluding the problems they went through and the religious groups they were affected from as a society, a religious group within the historical process and not being directly subject to assimilation. The ocak system has a religious, social and historical importance for the Alawite and Bektashi societies. The Alawite society survived up to the present by the courtesy of the extant ocak system which carried the names of babas, dedes, abdals and dervishes, who were very effective in the shaping of Alawism. In this article, we focus on the origins of the ocak culture in Alawism, its meaning and its institutionalization within the historical process. In addition, problems of ocaks today are briefly touched upon. We aimed at drawing attention to the problems faced by ocak culture and the possible threats it may face in the future. As a result, by considering the examining solutions to problems and needs of institutions and given the fact that the proposition is target solution of academic studies, we expressed that in this changing modern age, the ocak culture and the institution of dedelik should be re-examinated from scientific, legal, religious and social perspectives. So that, we expressed a number of proposed solutions.
The Journal of Academic Social Science Studies, 2013
The Journal of Academic Social Science Studies, 2015
Kitap iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm Erdebil tekkesinin kuruluşu ve faaliyetleri, ikinc... more Kitap iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm Erdebil tekkesinin kuruluşu ve faaliyetleri, ikinci bölüm ise Safevî Devleti'nin teşekkülü ve gelişim safhaları başlığını taşımaktadır. Ana başlıklara paralel olarak alt başlıklarla konu detaylandırılmıştır. Biz ana başlıklar altında farklı bölümlerden bilgi sunacağız. a) Erdebil Tekkesinin Kuruluşu ve Faaliyetleri Erdebil Tekkesi, Şeyh Safiyüddin İshak tarafından kurulmuştur. Safevî hareketi birçok müridi ile farklı ülkelerce saygınlık kazanmıştır. Tarihsel süreçte Safevî tarikatı bünyesinde yaşanan dini/siyasi gelişmelerle zaman içinde Safevî Devleti'ne geçiş süreci yaşanmıştır. Safevî Devleti'nin anlaşılması ancak Safevî tarikatının incelenmesiyle mümkündür. Kitapta Safevîlerin nesebi hakkında onların Kürt, Türk veya Arap oldukları yönünde üç ayrı görüş zikredilmektedir. Safevîlerin Türk menşeli olduklarını dile getiren görüş daha ağır basmaktadır. Çünkü Erdebil tekkesinin kurucusu ve onun neslinden gelen tarikat pirleri ve postnişinler Türkçe konuşmaktadır. Bir başka rivayet ise Safevîlerin Kürt geçmişlerine ait bütün delilleri ortadan kaldırdıkları yönündedir. Çelenk'e göre bu konuda kesin bir yargıya varılamaz. Fakat saf Türk oldukları mutedil görüş olarak kabul edilmektedir. Safevî Devleti'nin teşekkülü üç dönemden oluşmaktadır. Birinci dönem Şeyh Safiyüddin İshak dönemidir ki tarikat, adını bu isimden almıştır. Şeyh Safiyüddin İshak, ihlas ve samimiyetiyle oldukça kalabalık bir müridan kitlesine sahip olmuş ve bölgedeki güçlerin güven ve iltifatını kazanmıştır. Safevî dergâhının bu dönemi Sünnî ve Şafii bir karaktere sahiptir. Bu da bize Sünnî bir yapının zamanla Şiî bir yapıya dönüştüğünü göstermektedir. Daha sonra yerine oğlu Şeyh Sadreddin Musa geçmiştir. Sadreddin Musa dönemi de büyük oranda önceki döneme benzer. Şeyh Musa, oğlu Şeyh Hoca Ali'yi halefi seçer. Bu dönemde Şiîlik tohumları atılmıştır denilse de gerçeklik ve geçerlilik payı tartışmalıdır. Tarikatın maddi ve manevi koruyuculuğunu Timur yapmaktadır. Şeyhin isteği üzerine Diyar-ı Rum'dan getirilen esirler serbest bırakılır. Esiran-i Rum adı verilen bu kimseler tarikata sempati duymuşlardır. Bu durumda taraftarların arttığını söylemek mümkündür. Somuncu Baba olarak bilinen Aksarayi ve Hacı Bayram Veli bu dönemin isimlerindendir. Sosyal tabanda etkinin daha çok arttığı dönem ise Hoca Ali'nin oğlu Şeyh İbrahim dönemidir. Erdebil Dergâhında ikinci dönem Şeyh Cüneyd dönemidir ki bu dönemde tarikatın yapısı büyük oranda değişmiş, tarikat şeyhlikten şahlığa doğru kaymaya başlamıştır. Bunun doğal sonucu olarak Erdebil adeta bir ordugâh şehre dönüşmüştür. Tarikatın, devletleşme
e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, 2017
Muhammed Cihat ORUÇ Alevilik, son yıllarda sosyal, siyasi ve dini açılardan Türkiye'nin gündemi... more Muhammed Cihat ORUÇ Alevilik, son yıllarda sosyal, siyasi ve dini açılardan Türkiye'nin gündemini en fazla meşgul eden, tartışılan ve güncelliğini koruyan konulardan biri haline gelmiştir. Son yüzyılda ülkemizde sıkça gündeme gelen, farklı açılardan tartışma konusu yapılan Alevilik hakkında özellikle 1980'lerden sonra araştırmalar yoğunlaşmış, birçok akademik çalışma yapılmış, kitaplar yazılmış, makaleler yayınlanmıştır. 1950'li yıllardan sonra sosyal, dini, siyasi ve kültürel olarak çok boyutlu bir görünüm arz eden Alevi topluluklar, bu tarihten itibaren köyden kente yoğun göç dalgaları sonucu Türkiye'nin farklı yerleşim birimlerine yerleşerek kendi kimliklerini ifade etmeye başlamışlardır. Ülkemizde Aleviler şu
Turk Kulturu Ve Hacı Bektas Veli Arastırma Dergisi, 2010
Bu calismamizda Anadolu Aleviliginin onemli merkezlerinden birisi olan Adiyaman bolgesindeki gele... more Bu calismamizda Anadolu Aleviliginin onemli merkezlerinden birisi olan Adiyaman bolgesindeki geleneksel Aleviligi( Adiyaman’da Alevilik ), inanclari, ibadetleri, orf ve adetleri, ahlaki kurallari, incelenecektir.
Özet Türbe ve yatır geleneği, genelde Anadolu Alevîlerinde özelde ise Adıyaman Alevîleri arasında... more Özet Türbe ve yatır geleneği, genelde Anadolu Alevîlerinde özelde ise Adıyaman Alevîleri arasında uygulana gelen önemli dini fenomenlerden biridir. Türbe ve yatır olgusunun arka planında dinî, kültürel, içtimaî ve tarihî etkenler söz konusudur. Bu gelenekte ziyaret yerleri, türbe ve yatırlar olabildiği gibi dağ-tepe, ateş, taş, yer, su ve ağaçlar da olabilmektedir. Bu çalışmada Adıyaman il ve ilçelerinde ikamet eden Alevîlerin, evliya veya eren olarak kabul ettikleri kişilerin metfun bulundukları türbe ve yatırlara yaptıkları ziyaretler incelenmeye çalışılmıştır. Çalışmada öncelikle türbe ve yatır kavramları üzerinde durulmuş, buralara yapılan ziyaretler-in Alevî anlayışındaki anlam ve önemi anlatılmıştır. Daha sonra Adıyaman yöresinde yaşayan Alevîlerin ziyaret ettikleri türbe ve yatırlar üzerinde durulmuştur. Yaklaşık 20-25 türbe Adıyaman Alevîleri tarafından düzenli olarak ziyaret edilmektedir. Mülakat ve betimley-ici yöntem kullanılarak ortaya konulan çalışmada, Adıyaman Alevîle...
Alevi orgutlenisi tarihsel surecte farkli sekilde kendini gostermistir. Gecmisten gunumuze Alevi ... more Alevi orgutlenisi tarihsel surecte farkli sekilde kendini gostermistir. Gecmisten gunumuze Alevi orgutlenisi, dergâhlar, tekkeler, zaviyeler, dernekler, vakiflar, cem ve kultur evleri seklinde olmustur. Gunumuz Turkiye’sinde cem ve cem evi, hakkinda cok konusulan, tartisilan bir konu haline gelmistir. Alevi ve Bektasiler rituellerini, adab ve erkân mekâni olarak gecmiste hizmet veren dergâh, tekke ve zaviyelerin; meydan evi veya meydan odasi denilen kisimlarinda icra etmislerdir. Cumhuriyet doneminde tekke ve zaviyelerin kapatilmasiyla beraber Alevi ve Bektasiler, cem ve diger erkânlarini farkli mekânlarda yurutmuslerdir. Aleviler 1970’lerden sonra, cem evi olarak adlandirdiklari mekânlarda adab ve erkânlarini icra etmislerdir. Bugun cem evi kavrami, cem evinin Alevi anlayisindaki yeri, cem evlerinin ibadethane statusune alinmasi degisik platformlarda tartisilmaktadir. Bu makalede Islam tarihi gelenegi icinde ibadet edilen mekânlar, Alevi geleneginde cem evi kurumunun tarihi gecmisi...
Turk Kulturu Ve Haci Bektas Veli-arastirma Dergisi, 2014
Turbe ve yatir gelenegi, genelde Anadolu Alevilerinde ozelde ise Adiyaman Alevileri arasinda uygu... more Turbe ve yatir gelenegi, genelde Anadolu Alevilerinde ozelde ise Adiyaman Alevileri arasinda uygulana gelen onemli dini fenomenlerden biridir. Turbe ve yatir olgusunun arka planindadini, kulturel, ictimai ve tarihi etkenler soz konusudur. Bu gelenekte ziyaret yerleri, turbe ve yatirlar olabildigi gibi dag-tepe, ates, tas, yer, su ve agaclar da olabilmektedir. Bu calismada Adiyaman il ve ilcelerinde ikamet eden Alevilerin, evliya veya eren olarak kabul ettikleri kisilerin metfun bulunduklari turbe ve yatirlara yaptiklari ziyaretler incelenmeye calisilmistir. Calismada oncelikle turbe ve yatir kavramlari uzerinde durulmus, buralara yapilan ziyaretlerinAlevi anlayisindaki anlam ve onemi anlatilmistir. Daha sonra Adiyaman yoresinde yasayan Alevilerin ziyaret ettikleri turbe ve yatirlar uzerinde durulmustur. Yaklasik 20-25 turbe Adiyaman Alevileri tarafindan duzenli olarak ziyaret edilmektedir. Mulakat ve betimleyici yontem kullanilarak ortaya konulan calismada, Adiyaman Alevileri tarafi...
Dârdan Indirme Erkâni, Can Asi Erkâni veya Rizalik-Helallik Erkâni olarak da bilinmektedir. Alevi... more Dârdan Indirme Erkâni, Can Asi Erkâni veya Rizalik-Helallik Erkâni olarak da bilinmektedir. Alevi ve Bektasilerde gunumuze kadar suregelen bu erkân olen kisiler adina yapilan bir erkândir. Alevi-Bektasi geleneginde sadece hayatta olan talip ve dervisler dâra cekilmez, ayrica Hakk’a yuruyen muhip, talip, dervis, dede, baba veya dedebaba icin de dâr cekilir. Hicbir Alevi-Bektasi, olumunden sonra kusurlarinin ortaya cikmasini istemez. Bu yuzden olenler icin yapilan dâr erkâni bireysel ve toplumsal sorumlulugu artiran bir guce sahiptir. Bu erkân olunun ruhunun azaptan kurtulmasi, yuceltilmesi, olen sahsi tezkiye etmek icin yapilir. Bu cemde merhumun ruhu hayirla yâd edilir, hakki olanlarin hakkini varislerden istemesi talep edilir. Olen sahsin borcu varsa odenir, hakki olanlarla olenin yakini arasinda helallesme yapilir. Erkândan sonra kurban kesilir, yapilan yemekler misafirlere ikram edilir. Adiyaman yoresinde dârdan indirme erkânlari hâlâ yapilmakta ve kurbanlar kesilmektedir. Bu erk...
Bu calismamizda Anadolu Aleviliginin onemli merkezlerinden birisi olan Adiyaman bolgesindeki gele... more Bu calismamizda Anadolu Aleviliginin onemli merkezlerinden birisi olan Adiyaman bolgesindeki geleneksel Aleviligi( Adiyaman’da Alevilik ), inanclari, ibadetleri, orf ve adetleri, ahlaki kurallari, incelenecektir.
e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi, Dec 31, 2019
e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi
İSLAM MEZHEPLERİ TARİHİ DERSİNE YÖNELİK GÖRÜŞ VE BEKLENTİLER (Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakült... more İSLAM MEZHEPLERİ TARİHİ DERSİNE YÖNELİK GÖRÜŞ VE BEKLENTİLER (Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Örneği) Views and Expectations to The Course of History Islamic Sects (Sirnak University Faculty of Theology Sample) 38 Fevzi Rençber öğrenci üzerinde anket çalışması uygulanmış ve sonuçlar değerlendirilmiştir. Bunun yanında İslam Mezhepleri Tarihi dersinin teorik yönünün pratik hayattaki tesiri, yani birlikte yaşamaya katkısı değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: İslam Mezhepleri Tarihi, Bilgi, Hoşgörü, İlahiyat, Şırnak regardless of gender and age difference during the 2016-2017 academic year and the results were evaluated. At the same time, the contribution of the theoretica lcourse of the history of Islamic sects to the practical effect of the theoretical orientation, namely co-habitation, has been assessed.
e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi
Prof. Dr. Harun Yildiz tarafindan kaleme alinan Kendi Kaynaklari Isiginda Hâriciligin Dogusu ve G... more Prof. Dr. Harun Yildiz tarafindan kaleme alinan Kendi Kaynaklari Isiginda Hâriciligin Dogusu ve Gelisimi adli kitap, 2010 yilinda Arastirma Yayinlari tarafindan basilmis olup 13x21 ebadindadir ve 210 sayfadan olusmaktadir. Kitap giris, iki bolum, sonuc ve bibliyografya kisimlarindan olusmaktadir. Yazar giris bolumunde; arastirmanin metodu ve arastirmanin kaynaklari hakkinda genis bir literatur taramasi yaparak Hâricicilik hakkinda arastirma yapacaklarin muracaat edebilecekleri hemen hemen butun kaynaklari tafsilatli bir sekilde tanitmakta, klasik bir Hâricilik bibliyografyasini okuyucuya sunmaktadir. Bu anlamda eser, giris bolumunde verdigi bilgilerle Islam Mezhepleri Tarihi’nde metodolojik bir calisma disiplininin nasil olmasi gerektigini ortaya koymaktadir. Mezheplerin, sadece muhalifler tarafindan yazilan eserlerle degil, bizzat kendi kurucu ve ta r aftarlarinin yazdigi eserler goz onunde bulundurularak yeniden ele alinmasi gerektigi fikri uzerinde durmaktadir. Oyle anlasilmaktadir ki bu yaklasim tarzi, ulkemiz Mezhepler Tarihi gelenegine onemli katkilar saglayacaktir
Ondokuz Mayıs Universitesi Ilahiyat Fakultesi Dergisi, 2013
Babalar, dedeler, abdallar ve dervisler gunumuz Aleviligin bicimlenmesinde en onemli etkiye sahip... more Babalar, dedeler, abdallar ve dervisler gunumuz Aleviligin bicimlenmesinde en onemli etkiye sahiptir. Seyyid ve serif olduguna inanilan bu insanlarin soyundan gelmek ocak sahibi olmak anlamina gelmektedir. Tarihsel surec icinde Alevilerin kendi sistematik yapisini korumasinda ocak sisteminin buyuk etkisi vardir. Bu baglamda Anadolu Aleviliginin saglikli bir tarzda anlasilabilmesi, soya dayali ocak kurumun anlasilmasi ile esdegerdir. Bu tebligimizde genel olarak ocak kultunun Aleviler arasindaki yeri ve tarihi onemi uzerinde durulmustur. Daha sonra Alevi/Bektasi kulturunun yasandigi Adiyaman’daki Alevi ocaklari tarihsel ve guncel boyutlariyla incelenmistir. Bu cercevede, Aguicen, Kureysan, Uryan Hizir, Seyyid Dervis Cemal, Dervis Gevr ve Memi Haciyan gibi ocaklar calismamizin kapsamina dâhildir.
e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi
Muslumanlar, ‘birlik icinde olmalari’ yonunde Allah tarafindan cok sayida hitaba muhatap olmalari... more Muslumanlar, ‘birlik icinde olmalari’ yonunde Allah tarafindan cok sayida hitaba muhatap olmalarina ragmen bu birligi muhafaza edememislerdir. Gunumuzde Muslumanlar, daha once Bati toplumunu yuzyillarca mesgul eden mezhep savaslariyla karsi karsiya kalmislardir. Bu noktada Muslumanlarin birligini bozan bu mezhep catismalarinin ortaya cikis ve gelisim surecinin akademik calismalarla ele alinarak detayli bir sekilde incelenmesi buyuk bir zaruret olarak ortaya cikmaktadir. Bu baglamda calismamizda mezhep taassubunun tarihsel sureci, soz konusu surecin kaynaklari ve Islam birligi insasina yonelik olumsuz etkileri uzerinde durularak Kur’an-i Kerim ve hadislerde birlik ve beraberligin onemi ele alinacak; ardindan soz konusu taassubu asmanin saglikli yollari uzerinde durulacaktir. Bu baglamda taassup ne oldugu (anlam cercevesi, taassubun ziddi, tarihi ornekleri vs.), Kitap ve sunnette taassubun ve ziddi olan birligin nasil dile getirildigi, Islam’in temel kaynaklarinda bu konuyla ilgili hangi hususlara dikkat cekildigi, gunumuzde taassubun goruntusu, bunu doguran veya birlige engel teskil eden ic-dis unsurlar ve ardindan cozum onerileri dile getirilecektir. Makalemizde hem tarihi hem guncel hem de gelecege etkisi olan onemli bir kavram olarak “taassup” Islam Mezhepleri Tarihi Anabilim Dali baglaminda analiz edilecektir. Gunumuz Islam dunyasinda yasanan hadiseler goz onunde bulundurularak genellemeler ve tumel ilkelerden ziyade guncel orneklemeler ve tikel yapilar uzerinde durulacaktir.
e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi
e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi