Şaban Haklı - Academia.edu (original) (raw)

Papers by Şaban Haklı

Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Dec 1, 2007

Mekân ve boşluk, ilk bakışta fiziğin sıradan kavramları arasında görülse de esasında bunlar öneml... more Mekân ve boşluk, ilk bakışta fiziğin sıradan kavramları arasında görülse de esasında bunlar önemli kozmolojik sorunların açıklanmasında da kullanılırlar. Denebilir ki her mekân ve boşluk tasavvurunun, kendisine ait bir kozmolojisi vardır. Hem mekânın hem de boşluğun varlığını reddedenlerin kozmolojisi, her ikisinin de varlığını kabul edenlerin kozmolojisinden; mekânın varlığını kabul edip boşluğun varlığını reddedenlerin kozmoloji ise ilk ikisinden farklıdır. Bunlardan ilki, Elea filozoflarının, ikincisi Grek atomcularının, üçüncüsü ise Aristo ve Meşşâî İslam filozoflarının görüşüdür. İlk iki anlayışta alem sınırsız ve sonsuzdur. İkincisinde, diğerinden farklı olarak alemin içerisinde boşluk vardır. Üçüncü anlayışta ise mekânın, ancak yer tutanla varolabileceği kabul edildiği için alem hem sınırlıdır hem de alemin ötesinde doluluk ve boşluk yoktur. Anahtar kelimeler Mekan, boşluk, kozmoloji, âlem, felsefe.

DergiPark (Istanbul University), Jun 1, 2007

Hemen hemen bütün epistemolojilerde sezgi, bilgisel değeri bakımından en çok tartışılan hususlard... more Hemen hemen bütün epistemolojilerde sezgi, bilgisel değeri bakımından en çok tartışılan hususlardan biridir. Sezgi, en genel anlamıyla "doğrudan kavrayış"tır. Sezgiyi, tartışmalı noktaya getiren şey de bu "doğrudan" ifadesidir. "Doğrudan" terimi, kimi zaman rasyonel ve empirik bilginin karşıtı olarak kullanılırken kimi zaman da-İbn Sînâ"da da olduğu gibi-rasyonel ve empirik bilginin hız ve güvenilirliği anlamında kullanılmıştır. İlkinde ya rasyonel ve empirik bilgiye hiç güvenilmediği için sezgi ön plana çıkartılmakta ya da akıl ve duyularla elde edilmesi zor olan şeylerin ancak yeni bir bilgi kaynağı olarak düşünülen sezgiyle elde edilebileceği savunulmaktadır. Diğerinde ise sezgi, yeni bir bilgi kaynağı olmayıp deney bilgisi sınıfında yer almaktadır. Makale ise bu hususların analizi üzerinedir.

Marife Dini Araştırmalar Dergisi, Apr 1, 2004

THE SEARCH OF "SUBJECT CAUSE" FROM THE ASPECT OF CAUSE AND EFFECT IN IBN SINA'S PHILOSOPHY Accord... more THE SEARCH OF "SUBJECT CAUSE" FROM THE ASPECT OF CAUSE AND EFFECT IN IBN SINA'S PHILOSOPHY According to Aristotales physics which is also accepted by Islamic philosophers, material, formal, final and effective reasons are necessary for a thing to come into existence. While the first two which are basic factors forming the body are interior to the physics science, the other two together with extrinsic to the body are metaphysical reasons which cause the body to form. Avicenna, who accepted affective reason as the most basic reason asserting that the structure of the body is determinated by effective reason, defended that the nature is envisaged by God and so causality is an envisaged causality. I'm of the opinion that such an approach which is undervalued in the history of thought will add a different aspect to the causality discussions.

Eş'arî kelamcıları iki gruba ayrılır: Mütekaddimîn ve müteahhirîn. Gazzâlî, İbn Sînâ'nın ... more Eş'arî kelamcıları iki gruba ayrılır: Mütekaddimîn ve müteahhirîn. Gazzâlî, İbn Sînâ'nın biçimlendirdiği Aristo mantığını Eş'arî kelamına soktu. Mantığın girişi ile birlikte kelamcılar, akıl yürütme yöntemlerini yeniden şekillendirdiler. Felsefenin kelama etkisi, Fahreddîn er-Râzî'de en üst seviyeye çıktı. Râzî, felsefî kelamın kurucusu oldu. Sonraki kelamcılar onu örnek aldılar. Bu çalışmada, felsefenin müteahhirîn kelamcılarına olan etkisini inceledim. Bu konuda, felsefî kelamın gerçek kurucusu olan Fahreddîn er-Râzî'nin rolü üzerinde yoğunlaştık. Çalışma giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. "Giriş"te, felsefe-kelam ilişkisinin tarihi araştırıldı. Mütekaddimîn kelamcıları, islam akîde ve düşüncesine aykırıdır diye mantığa karşı çıktılar. Onların akıl yürütmelerinde görülen hataların ana nedeni buydu. Gazzâlî, kelamcıların mantığa karşı durmalarını eleştirdi. Mantığı bütün ilimler için ölçüt (mi'yârü'l-ilm) kabul etti. Birinci bölümde, filozof ...

Marife Dini Araştırmalar Dergisi, Apr 1, 2004

THE SEARCH OF "SUBJECT CAUSE" FROM THE ASPECT OF CAUSE AND EFFECT IN IBN SINA'S PHILOSOPHY Accord... more THE SEARCH OF "SUBJECT CAUSE" FROM THE ASPECT OF CAUSE AND EFFECT IN IBN SINA'S PHILOSOPHY According to Aristotales physics which is also accepted by Islamic philosophers, material, formal, final and effective reasons are necessary for a thing to come into existence. While the first two which are basic factors forming the body are interior to the physics science, the other two together with extrinsic to the body are metaphysical reasons which cause the body to form. Avicenna, who accepted affective reason as the most basic reason asserting that the structure of the body is determinated by effective reason, defended that the nature is envisaged by God and so causality is an envisaged causality. I'm of the opinion that such an approach which is undervalued in the history of thought will add a different aspect to the causality discussions.

Ortaya cikisi insanlik tarihi kadar eski olan kotuluk problemi, ozellikle teist sistemlerin en on... more Ortaya cikisi insanlik tarihi kadar eski olan kotuluk problemi, ozellikle teist sistemlerin en onemli sorunlari arasinda yer almaktadir. David Hume ile birlikte bu problem, teizmi sarsmis; cagimizda ise ateizmin en buyuk dayanaklarindan biri olmustur. Bu makalede kotuluk problemiyle ilgili bes temel yaklasim tespit ettim ve bunlardan her birini, elestirileriyle birlikte tartistim. Bunun, ateist bir delil olma yeterliligine sahip olup olmadigini ise daha ayrintili inceledim.

Ibn Sinâ Epistemolojisinde Bir Bilgi Kaynagi Olarak “Sezgi” Hemen hemen butun epistemolojilerde s... more Ibn Sinâ Epistemolojisinde Bir Bilgi Kaynagi Olarak “Sezgi” Hemen hemen butun epistemolojilerde sezgi, bilgisel degeri bakimindan en cok tartisilan hususlardan biridir. Sezgi, en genel anlamiyla “dogrudan kavrayis”tir. Sezgiyi, tartismali noktaya getiren sey de bu “dogrudan” ifadesidir. “Dogrudan” terimi, kimi zaman rasyonel ve empirik bilginin karsiti olarak kullanilirken kimi zaman da –Ibn Sinâ‟da da oldugu gibi- rasyonel ve empirik bilginin hiz ve guvenilirligi anlaminda kullanilmistir. Ilkinde ya rasyonel ve empirik bilgiye hic guvenilmedigi icin sezgi on plana cikartilmakta ya da akil ve duyularla elde edilmesi zor olan seylerin ancak yeni bir bilgi kaynagi olarak dusunulen sezgiyle elde edilebilecegi savunulmaktadir. Digerinde ise sezgi, yeni bir bilgi kaynagi olmayip deney bilgisi sinifinda yer almaktadir. Makale ise bu hususlarin analizi uzerinedir

According to Aristotales physics which is also accepted by Islamic philosophers, material, formal... more According to Aristotales physics which is also accepted by Islamic philosophers, material, formal, final and effective reasons are necessary for a thing to come into existence. While the first two which are basic factors forming the body are interior to the physics science, the other two together with extrinsic to the body are metaphysical reasons which cause the body to form. Avicenna, who accepted affective reason as the most basic reason asserting that the structure of the body is determinated by effective reason, defended that the nature is envisaged by God and so causality is an envisaged causality. I’m of the opinion that such an approach which is undervalued in the history of thought will add a different aspect to the causality discussions.

Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Dec 1, 2007

Mekân ve boşluk, ilk bakışta fiziğin sıradan kavramları arasında görülse de esasında bunlar öneml... more Mekân ve boşluk, ilk bakışta fiziğin sıradan kavramları arasında görülse de esasında bunlar önemli kozmolojik sorunların açıklanmasında da kullanılırlar. Denebilir ki her mekân ve boşluk tasavvurunun, kendisine ait bir kozmolojisi vardır. Hem mekânın hem de boşluğun varlığını reddedenlerin kozmolojisi, her ikisinin de varlığını kabul edenlerin kozmolojisinden; mekânın varlığını kabul edip boşluğun varlığını reddedenlerin kozmoloji ise ilk ikisinden farklıdır. Bunlardan ilki, Elea filozoflarının, ikincisi Grek atomcularının, üçüncüsü ise Aristo ve Meşşâî İslam filozoflarının görüşüdür. İlk iki anlayışta alem sınırsız ve sonsuzdur. İkincisinde, diğerinden farklı olarak alemin içerisinde boşluk vardır. Üçüncü anlayışta ise mekânın, ancak yer tutanla varolabileceği kabul edildiği için alem hem sınırlıdır hem de alemin ötesinde doluluk ve boşluk yoktur. Anahtar kelimeler Mekan, boşluk, kozmoloji, âlem, felsefe.

DergiPark (Istanbul University), Jun 1, 2007

Hemen hemen bütün epistemolojilerde sezgi, bilgisel değeri bakımından en çok tartışılan hususlard... more Hemen hemen bütün epistemolojilerde sezgi, bilgisel değeri bakımından en çok tartışılan hususlardan biridir. Sezgi, en genel anlamıyla "doğrudan kavrayış"tır. Sezgiyi, tartışmalı noktaya getiren şey de bu "doğrudan" ifadesidir. "Doğrudan" terimi, kimi zaman rasyonel ve empirik bilginin karşıtı olarak kullanılırken kimi zaman da-İbn Sînâ"da da olduğu gibi-rasyonel ve empirik bilginin hız ve güvenilirliği anlamında kullanılmıştır. İlkinde ya rasyonel ve empirik bilgiye hiç güvenilmediği için sezgi ön plana çıkartılmakta ya da akıl ve duyularla elde edilmesi zor olan şeylerin ancak yeni bir bilgi kaynağı olarak düşünülen sezgiyle elde edilebileceği savunulmaktadır. Diğerinde ise sezgi, yeni bir bilgi kaynağı olmayıp deney bilgisi sınıfında yer almaktadır. Makale ise bu hususların analizi üzerinedir.

Marife Dini Araştırmalar Dergisi, Apr 1, 2004

THE SEARCH OF "SUBJECT CAUSE" FROM THE ASPECT OF CAUSE AND EFFECT IN IBN SINA'S PHILOSOPHY Accord... more THE SEARCH OF "SUBJECT CAUSE" FROM THE ASPECT OF CAUSE AND EFFECT IN IBN SINA'S PHILOSOPHY According to Aristotales physics which is also accepted by Islamic philosophers, material, formal, final and effective reasons are necessary for a thing to come into existence. While the first two which are basic factors forming the body are interior to the physics science, the other two together with extrinsic to the body are metaphysical reasons which cause the body to form. Avicenna, who accepted affective reason as the most basic reason asserting that the structure of the body is determinated by effective reason, defended that the nature is envisaged by God and so causality is an envisaged causality. I'm of the opinion that such an approach which is undervalued in the history of thought will add a different aspect to the causality discussions.

Eş'arî kelamcıları iki gruba ayrılır: Mütekaddimîn ve müteahhirîn. Gazzâlî, İbn Sînâ'nın ... more Eş'arî kelamcıları iki gruba ayrılır: Mütekaddimîn ve müteahhirîn. Gazzâlî, İbn Sînâ'nın biçimlendirdiği Aristo mantığını Eş'arî kelamına soktu. Mantığın girişi ile birlikte kelamcılar, akıl yürütme yöntemlerini yeniden şekillendirdiler. Felsefenin kelama etkisi, Fahreddîn er-Râzî'de en üst seviyeye çıktı. Râzî, felsefî kelamın kurucusu oldu. Sonraki kelamcılar onu örnek aldılar. Bu çalışmada, felsefenin müteahhirîn kelamcılarına olan etkisini inceledim. Bu konuda, felsefî kelamın gerçek kurucusu olan Fahreddîn er-Râzî'nin rolü üzerinde yoğunlaştık. Çalışma giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. "Giriş"te, felsefe-kelam ilişkisinin tarihi araştırıldı. Mütekaddimîn kelamcıları, islam akîde ve düşüncesine aykırıdır diye mantığa karşı çıktılar. Onların akıl yürütmelerinde görülen hataların ana nedeni buydu. Gazzâlî, kelamcıların mantığa karşı durmalarını eleştirdi. Mantığı bütün ilimler için ölçüt (mi'yârü'l-ilm) kabul etti. Birinci bölümde, filozof ...

Marife Dini Araştırmalar Dergisi, Apr 1, 2004

THE SEARCH OF "SUBJECT CAUSE" FROM THE ASPECT OF CAUSE AND EFFECT IN IBN SINA'S PHILOSOPHY Accord... more THE SEARCH OF "SUBJECT CAUSE" FROM THE ASPECT OF CAUSE AND EFFECT IN IBN SINA'S PHILOSOPHY According to Aristotales physics which is also accepted by Islamic philosophers, material, formal, final and effective reasons are necessary for a thing to come into existence. While the first two which are basic factors forming the body are interior to the physics science, the other two together with extrinsic to the body are metaphysical reasons which cause the body to form. Avicenna, who accepted affective reason as the most basic reason asserting that the structure of the body is determinated by effective reason, defended that the nature is envisaged by God and so causality is an envisaged causality. I'm of the opinion that such an approach which is undervalued in the history of thought will add a different aspect to the causality discussions.

Ortaya cikisi insanlik tarihi kadar eski olan kotuluk problemi, ozellikle teist sistemlerin en on... more Ortaya cikisi insanlik tarihi kadar eski olan kotuluk problemi, ozellikle teist sistemlerin en onemli sorunlari arasinda yer almaktadir. David Hume ile birlikte bu problem, teizmi sarsmis; cagimizda ise ateizmin en buyuk dayanaklarindan biri olmustur. Bu makalede kotuluk problemiyle ilgili bes temel yaklasim tespit ettim ve bunlardan her birini, elestirileriyle birlikte tartistim. Bunun, ateist bir delil olma yeterliligine sahip olup olmadigini ise daha ayrintili inceledim.

Ibn Sinâ Epistemolojisinde Bir Bilgi Kaynagi Olarak “Sezgi” Hemen hemen butun epistemolojilerde s... more Ibn Sinâ Epistemolojisinde Bir Bilgi Kaynagi Olarak “Sezgi” Hemen hemen butun epistemolojilerde sezgi, bilgisel degeri bakimindan en cok tartisilan hususlardan biridir. Sezgi, en genel anlamiyla “dogrudan kavrayis”tir. Sezgiyi, tartismali noktaya getiren sey de bu “dogrudan” ifadesidir. “Dogrudan” terimi, kimi zaman rasyonel ve empirik bilginin karsiti olarak kullanilirken kimi zaman da –Ibn Sinâ‟da da oldugu gibi- rasyonel ve empirik bilginin hiz ve guvenilirligi anlaminda kullanilmistir. Ilkinde ya rasyonel ve empirik bilgiye hic guvenilmedigi icin sezgi on plana cikartilmakta ya da akil ve duyularla elde edilmesi zor olan seylerin ancak yeni bir bilgi kaynagi olarak dusunulen sezgiyle elde edilebilecegi savunulmaktadir. Digerinde ise sezgi, yeni bir bilgi kaynagi olmayip deney bilgisi sinifinda yer almaktadir. Makale ise bu hususlarin analizi uzerinedir

According to Aristotales physics which is also accepted by Islamic philosophers, material, formal... more According to Aristotales physics which is also accepted by Islamic philosophers, material, formal, final and effective reasons are necessary for a thing to come into existence. While the first two which are basic factors forming the body are interior to the physics science, the other two together with extrinsic to the body are metaphysical reasons which cause the body to form. Avicenna, who accepted affective reason as the most basic reason asserting that the structure of the body is determinated by effective reason, defended that the nature is envisaged by God and so causality is an envisaged causality. I’m of the opinion that such an approach which is undervalued in the history of thought will add a different aspect to the causality discussions.