Alfredo Erias - Academia.edu (original) (raw)

Papers by Alfredo Erias

anuariobrigantino.betanzos.net

e historiador, arquiveiro e arqueólogo municipal de Narón (http://www.andrepena.org). ** Alfredo ... more e historiador, arquiveiro e arqueólogo municipal de Narón (http://www.andrepena.org). ** Alfredo Erias Martínez é director do Anuario Brigantino, do Museo das Mariñas e arquiveiro-bibliotecario municipal de Betanzos (http://www.alfredoerias.com). I.-INTRODUCIÓN A gran atracción de Galicia para os pobos antigos do continente europeo e do Mediterráneo non se debía unicamente á sona dos seus metais (ouro, estaño...), con ser isto moi importante, senón a unha crenza arraigada no máis fondo dos sentimentos da vella Europa. A Nosa Gallaecia (a forma Gallaike presente xa no s. V a. C., unha vez, na obra de Herodoto e nun poeta médico do s. IV a. C-López Férez-, é moito máis antiga que a forma Kallaike) era o fin do mundo, o Finis Terrae, lugar onde morría o Sol e onde a antiga Xeografía Sagrada situaba a porta do Paraíso. E as Augas Santas das praias dos nosos finisterres atlánticos, chamadas aínda na Idade Media "arenas Paradisi", acubillaban os portos benditos onde embarcaban as ánimas dos europeos no psicopompo Navío cara a illa marabillosa dos Ben Aventurados. Galicia, a atalaia pola que descendía ó mar o Sol a tomar a súa barca, e a onde conducía o camiño das estrelas (a Vía Láctea), foi na antigüidade considerada a antesala do Alén e un importante lugar de acceso ó Outro Mundo. A mitoloxía grega concibía o Alén, os Campos E a rexión de onde vén o céfiro e a da posta do sol habítana os celtas. (Éforo de Cime, Fr. 30 b 5, ca. 350 a.C). Sumario: Este traballo nace co achado de Andrés Pena de que a fíbula de Braganza do Museo Británico pertence ó contexto lusogalaico ó representar un Hércules Oghmios en forma de guerreiro celta. E continuou cando Alfredo Erias atopa un texto de Aristóteles que di que as Columnas de Hércules se chamaron antes "Columnas de Briareo", e identifica este antigo deus indíxena (logo adoptado polos gregos como un Hecatónquiro, xigante de cen brazos e cincoenta cabezas) co Berobreo do Facho de Donón, fronte ás illas Cíes. É a verdadeira historia de Berobreo/Breogán. Amosábase así claramente a existencia dun antiquísimo camiño de peregrinación que levaba ós finisterres atlánticos e, particularmente, ós de Galicia. Porque Galicia era para os antigos o Fin do Mundo, mesmo o Outro Mundo, que quedaba despois do río Limia, que identificaban co Lethes ou río do esquecemento (ó que se negaban a pasar as tropas de Décimo Xunio Bruto). Galicia era a meta do Sol, o lugar da súa morte, o último avatar dos deuses solares antes de afundirse no océano para resucitar despois e volver a iniciar o ciclo.

con los retratos de sus fundadores (ca. 1674).

Anuario Brigantino 2012, nº 35 MUSEO DAS MARIÑAS (DE BETANZOS) (II): CAPITEIS DO DESTRUIDO «MOEST... more Anuario Brigantino 2012, nº 35 MUSEO DAS MARIÑAS (DE BETANZOS) (II): CAPITEIS DO DESTRUIDO «MOESTEIRO» DE SAN FRANCISCO E OUTROS RESTOS DO DESASTRE Sumario Móstranse aquí os capiteis e todos os demais restos de que tenemos noticia do desaparecido «moesteiro» de San Francisco de Betanzos, destruído na década de 1870. Abstract We show here the capitals and other remains that we know of the former monastery of San. Francisco in Betanzos, destroyed in the 1870's.

Salvo advertencia, as fotos e debuxos son do autor © * Alfredo Erias Martínez é director do Anuar... more Salvo advertencia, as fotos e debuxos son do autor © * Alfredo Erias Martínez é director do Anuario Brigantino, do Museo das Mariñas, arquiveirobibliotecario municipal de Betanzos e coordinador xeral de Restauro: revista internacional del Patrimonio Histórico. <http://www.alfredoerias.com>, <http://anuariobrigantino.betanzos.net>, <http:// hemeroteca.betanzos.net>, <http://www.revistarestauro.com>. s canzorros, cans, modillóns ou ménsulas eran na súa orixe a cabeza das vigas que, asomándose ó exterior, soportaban os beirados. En Roma vémolos xa de pedra e esculpidos, complementándose iconograficamente coas antefixas que remataban os imbrex dos tellados. Pero será no mundo románico e no gótico onde se desenvolven enormemente para cumprir unha función, tanto ornamental, como, e sobre todo, pedagóxica no ámbito da sociedade e do Cristianismo daquel tempo. De feito, isto fixo que en moitos casos a función portante fose secundaria ou inexistente. Pero non están só no bordo dos tellados, senón que os vemos nos arraques de arcos, baixo estatuas, nas fachadas Sumario No Betanzos da segunda metade do século XIV e principios do XV as súas tres igrexas (San Francisco, Santa María do Azougue e Santiago) teñen unha gran cantidade de canzorros, que seguen a tradición románica. Desentrañar a linguaxe iconográfica que neles se contén é o obxectivo do presente traballo. E estúdanse conxuntamente porque se considera que forman parte dun mesmo sistema, derivado do Xuízo Final e do Xuízo Universal do interior da ábsida de San Francisco. Abstract In Betanzos in the second half of the fourteenth century and the beginning of the fifteenth, the three churches (San Francisco, Santa María do Azougue and Santiago) had a large number of cornices which followed the Norman tradition. The object of the present work is to decipher the iconographic language contained on them. And we are studying them together because it is thought that they form part of the same system, derived from the Final Judgement and the Universal Judgement on the interior of the apse in San Francisco. Anuario Brigantino 2010, nº 33 ICONOGRAFIA DOS CANZORROS DAS TRES IGREXAS GÓTICAS DE BETANZOS canzorros, que seguen a tradición románica, aínda que formen parte de edificios do chamado gótico galego. Visualizar, describir se fose necesario e desentrañar no posible a linguaxe iconografica que neles se contén, é o obxectivo do presente traballo.

EL HOMBRE QUE VOMITA RAMAS (GREEN MAN U HOMBRE VERDE, SANTIAGO EL VERDE...), Y ALGUNAS FIGURAS DE... more EL HOMBRE QUE VOMITA RAMAS (GREEN MAN U HOMBRE VERDE, SANTIAGO EL VERDE...), Y ALGUNAS FIGURAS DE RESUCITADOS DE LA GALICIA MEDIEVAL: REFLEXIÓNS A PARTIR DE ALGUNOS CASOS INTRODUCCIÓN

Anuario Brigantino 2014, nº 37 TITULO ALFREDO ERIAS MARTÍNEZ etanzos, unha das capitais de provin... more Anuario Brigantino 2014, nº 37 TITULO ALFREDO ERIAS MARTÍNEZ etanzos, unha das capitais de provincia do Antigo Reino de Galicia, conta con numerosas representacións do seu escudo municipal desde o século XV, tanto en pedra como en madeira, cemento, bordados en bandeiras e reposteiros, debuxos sobre papel, pinturas, gravados, etc. OS PRIMEIROS ESCUDOS EN PEDRA Hai coincidencia xeral en que o primeiro escudo municipal de Betanzos é o que está labrado en baixorrelevo na zona oriental do intradós do arcosolio do sepulcro de Jácome Mouro Reimóndez, na igrexa de San Francisco (figs. 1-2ab), datado no s. XV. Falaríanos ese escudo do oficio público («REGEDOR : DESTA : CIDADE») do persoeiro que ten ó outro lado do intradós o escudo familiar dos Reimóndez (sobre campo liso, un dragón). O que máis chama a atención é a carencia de roeles, bezantes ou tortillos, como se denominarán máis adiante. Cronoloxicamente (primeiras décadas do s. XVI), o seguinte escudo é o que se labrou na pedra orixinal dos canos da Fonte dos Ánxeles (fig ). Tampouco ten roeles, bezantes ou tortillos. No outro extremo da pedra está o escudo do arcediano Pedro de Ben (morto en 1525 e enterrado nunha espectacular capela funeraria renacentista da igrexa de Santiago), que debeu pagar a obra desa fonte, loxicamente en estilo tamén renacentista. Na actual edificación, quizais máis ben unha reforma (unha obra de 1834), reutilizouse esta pedra ubicándoa na parte superior frontal cunha función meramente decorativa, pero na que aínda se ven, ben disimulados, os buratos tapados dos seus dous canos na parte inferior central.

Este é un traballo que demostra que o tramo do Camiño Norte que vai de Vilalba a Betanzos foi bor... more Este é un traballo que demostra que o tramo do Camiño Norte que vai de Vilalba a Betanzos foi borrado da rede de camiños xacobeos, sen ningunha base científica e, por conseguinte, debe restaurarse. Abstract This is a work that shows that the section of the North Way that goes from Vilalba to Betanzos has been erased from the xacobean paths network without any scientific basis and, therefore, must be restored.

INTRODUCCIÓN El título de este trabajo es, al mismo tiempo, su principal conclusión: la de que ex... more INTRODUCCIÓN El título de este trabajo es, al mismo tiempo, su principal conclusión: la de que existió en la catedral de Santiago, alrededor del año 1100 (el 1 de julio Gelmírez fue elegido obispo y consagrado el 21 de abril de 1101; más tarde, en 1120, sería el primer arzobispo de Compostela), un programa escultórico que contaba en clave moralizante o de exemplum (para este concepto puede verse Harto, 2011) la Historia de Betsabé, primero amante y luego esposa del rey David. Este programa, concebido, sin duda, para la Puerta Norte, se componía de una serie de obras que quizás no llegaron a instalarse juntas nunca, puesto que ni siquiera se describen en el mismo lugar en el libro quinto del Codex Calixtinus. Sin embargo, esas piezas aun hoy existen, por lo que, a pesar de ser descritas por numerosos historiadores, es preciso estudiarlas de nuevo para entender que componían un discurso coherente que ahora, después de 900 años, se recupera, si esta propuesta es acertada, naturalmente. Inicié este camino de casualidad, cuando estaba preparando una exposición de dibujo y pintura sobre las mujeres de la Compostela medieval. Y como pintarlas y dibujarlas implicaba entenderlas, me pregunté antes de nada quiénes eran las «mujeres» de la Puerta Norte (también llamada del Paraíso, Francígena o de la Azabachería) de la catedral de Santiago, de que habla el libro quinto del Codex Calixtinus, escrito alrededor de 1140 (A. Moralejo y otros, 2014): En memoria del gran investigador Serafín Moralejo, que siempre me aconsejó con generosidad y me acogió en el catálogo de la exposición, Santiago, camino de Europa: culto y cultura en la peregrinación a Compostela. * Alfredo Erias Martínez es doctor en Historia del Arte y licenciado en Geografía e Historia por la Universidad de Santiago de Compostela. Es director del Anuario Brigantino, del Museo das Mariñas y del Archivo y Biblioteca municipales de Betanzos. Es académico de número de la Academia Auriense-Mindoniense de San Rosendo y director de su revista Rudesindus. Es presidente del patronato de la Fundación Luís Monteagudo y miembro del patronato de la Fundación Jiménez-Cossío. Sumario En este trabajo se aportan datos suficientes que demuestran que alrededor del año 1100 el Maestro de la Puerta Francígena de la catedral de Santiago esculpió una Historia de Betsabé de la que se conservan dispersas las tres piezas esenciales: la mujer con racimos de uvas, la mujer adúltera y la mujer con cachorro de león. Por diferentes avatares, probablemente estas piezas nunca llegaron a estar expuestas juntas (ya no las ve así el autor del Codex Calixtinus), por lo que se muestran ahora en su orden originario por primera vez, y hacen visible este tema perdido después de más de 900 años. Abstract In this work there are enough data provided to show that around the year 1100 the Mestre da Porta Francixena of the Cathedral of Santiago made an esculpe of the History of Betsabé, from which the three essential pieces are conserved, but dispersed: the «woman with clusters of grapes», the «adulterous woman» and «woman with lion cub». By different avatars, these pieces probably never got to be together (does not see them in same way the author of the Codex Calixtinus), so they are now displayed, in their original order for the first time, making these lost theme visible after more than 900 years.

anuariobrigantino.betanzos.net

e historiador, arquiveiro e arqueólogo municipal de Narón (http://www.andrepena.org). ** Alfredo ... more e historiador, arquiveiro e arqueólogo municipal de Narón (http://www.andrepena.org). ** Alfredo Erias Martínez é director do Anuario Brigantino, do Museo das Mariñas e arquiveiro-bibliotecario municipal de Betanzos (http://www.alfredoerias.com). I.-INTRODUCIÓN A gran atracción de Galicia para os pobos antigos do continente europeo e do Mediterráneo non se debía unicamente á sona dos seus metais (ouro, estaño...), con ser isto moi importante, senón a unha crenza arraigada no máis fondo dos sentimentos da vella Europa. A Nosa Gallaecia (a forma Gallaike presente xa no s. V a. C., unha vez, na obra de Herodoto e nun poeta médico do s. IV a. C-López Férez-, é moito máis antiga que a forma Kallaike) era o fin do mundo, o Finis Terrae, lugar onde morría o Sol e onde a antiga Xeografía Sagrada situaba a porta do Paraíso. E as Augas Santas das praias dos nosos finisterres atlánticos, chamadas aínda na Idade Media "arenas Paradisi", acubillaban os portos benditos onde embarcaban as ánimas dos europeos no psicopompo Navío cara a illa marabillosa dos Ben Aventurados. Galicia, a atalaia pola que descendía ó mar o Sol a tomar a súa barca, e a onde conducía o camiño das estrelas (a Vía Láctea), foi na antigüidade considerada a antesala do Alén e un importante lugar de acceso ó Outro Mundo. A mitoloxía grega concibía o Alén, os Campos E a rexión de onde vén o céfiro e a da posta do sol habítana os celtas. (Éforo de Cime, Fr. 30 b 5, ca. 350 a.C). Sumario: Este traballo nace co achado de Andrés Pena de que a fíbula de Braganza do Museo Británico pertence ó contexto lusogalaico ó representar un Hércules Oghmios en forma de guerreiro celta. E continuou cando Alfredo Erias atopa un texto de Aristóteles que di que as Columnas de Hércules se chamaron antes "Columnas de Briareo", e identifica este antigo deus indíxena (logo adoptado polos gregos como un Hecatónquiro, xigante de cen brazos e cincoenta cabezas) co Berobreo do Facho de Donón, fronte ás illas Cíes. É a verdadeira historia de Berobreo/Breogán. Amosábase así claramente a existencia dun antiquísimo camiño de peregrinación que levaba ós finisterres atlánticos e, particularmente, ós de Galicia. Porque Galicia era para os antigos o Fin do Mundo, mesmo o Outro Mundo, que quedaba despois do río Limia, que identificaban co Lethes ou río do esquecemento (ó que se negaban a pasar as tropas de Décimo Xunio Bruto). Galicia era a meta do Sol, o lugar da súa morte, o último avatar dos deuses solares antes de afundirse no océano para resucitar despois e volver a iniciar o ciclo.

con los retratos de sus fundadores (ca. 1674).

Anuario Brigantino 2012, nº 35 MUSEO DAS MARIÑAS (DE BETANZOS) (II): CAPITEIS DO DESTRUIDO «MOEST... more Anuario Brigantino 2012, nº 35 MUSEO DAS MARIÑAS (DE BETANZOS) (II): CAPITEIS DO DESTRUIDO «MOESTEIRO» DE SAN FRANCISCO E OUTROS RESTOS DO DESASTRE Sumario Móstranse aquí os capiteis e todos os demais restos de que tenemos noticia do desaparecido «moesteiro» de San Francisco de Betanzos, destruído na década de 1870. Abstract We show here the capitals and other remains that we know of the former monastery of San. Francisco in Betanzos, destroyed in the 1870's.

Salvo advertencia, as fotos e debuxos son do autor © * Alfredo Erias Martínez é director do Anuar... more Salvo advertencia, as fotos e debuxos son do autor © * Alfredo Erias Martínez é director do Anuario Brigantino, do Museo das Mariñas, arquiveirobibliotecario municipal de Betanzos e coordinador xeral de Restauro: revista internacional del Patrimonio Histórico. <http://www.alfredoerias.com>, <http://anuariobrigantino.betanzos.net>, <http:// hemeroteca.betanzos.net>, <http://www.revistarestauro.com>. s canzorros, cans, modillóns ou ménsulas eran na súa orixe a cabeza das vigas que, asomándose ó exterior, soportaban os beirados. En Roma vémolos xa de pedra e esculpidos, complementándose iconograficamente coas antefixas que remataban os imbrex dos tellados. Pero será no mundo románico e no gótico onde se desenvolven enormemente para cumprir unha función, tanto ornamental, como, e sobre todo, pedagóxica no ámbito da sociedade e do Cristianismo daquel tempo. De feito, isto fixo que en moitos casos a función portante fose secundaria ou inexistente. Pero non están só no bordo dos tellados, senón que os vemos nos arraques de arcos, baixo estatuas, nas fachadas Sumario No Betanzos da segunda metade do século XIV e principios do XV as súas tres igrexas (San Francisco, Santa María do Azougue e Santiago) teñen unha gran cantidade de canzorros, que seguen a tradición románica. Desentrañar a linguaxe iconográfica que neles se contén é o obxectivo do presente traballo. E estúdanse conxuntamente porque se considera que forman parte dun mesmo sistema, derivado do Xuízo Final e do Xuízo Universal do interior da ábsida de San Francisco. Abstract In Betanzos in the second half of the fourteenth century and the beginning of the fifteenth, the three churches (San Francisco, Santa María do Azougue and Santiago) had a large number of cornices which followed the Norman tradition. The object of the present work is to decipher the iconographic language contained on them. And we are studying them together because it is thought that they form part of the same system, derived from the Final Judgement and the Universal Judgement on the interior of the apse in San Francisco. Anuario Brigantino 2010, nº 33 ICONOGRAFIA DOS CANZORROS DAS TRES IGREXAS GÓTICAS DE BETANZOS canzorros, que seguen a tradición románica, aínda que formen parte de edificios do chamado gótico galego. Visualizar, describir se fose necesario e desentrañar no posible a linguaxe iconografica que neles se contén, é o obxectivo do presente traballo.

EL HOMBRE QUE VOMITA RAMAS (GREEN MAN U HOMBRE VERDE, SANTIAGO EL VERDE...), Y ALGUNAS FIGURAS DE... more EL HOMBRE QUE VOMITA RAMAS (GREEN MAN U HOMBRE VERDE, SANTIAGO EL VERDE...), Y ALGUNAS FIGURAS DE RESUCITADOS DE LA GALICIA MEDIEVAL: REFLEXIÓNS A PARTIR DE ALGUNOS CASOS INTRODUCCIÓN

Anuario Brigantino 2014, nº 37 TITULO ALFREDO ERIAS MARTÍNEZ etanzos, unha das capitais de provin... more Anuario Brigantino 2014, nº 37 TITULO ALFREDO ERIAS MARTÍNEZ etanzos, unha das capitais de provincia do Antigo Reino de Galicia, conta con numerosas representacións do seu escudo municipal desde o século XV, tanto en pedra como en madeira, cemento, bordados en bandeiras e reposteiros, debuxos sobre papel, pinturas, gravados, etc. OS PRIMEIROS ESCUDOS EN PEDRA Hai coincidencia xeral en que o primeiro escudo municipal de Betanzos é o que está labrado en baixorrelevo na zona oriental do intradós do arcosolio do sepulcro de Jácome Mouro Reimóndez, na igrexa de San Francisco (figs. 1-2ab), datado no s. XV. Falaríanos ese escudo do oficio público («REGEDOR : DESTA : CIDADE») do persoeiro que ten ó outro lado do intradós o escudo familiar dos Reimóndez (sobre campo liso, un dragón). O que máis chama a atención é a carencia de roeles, bezantes ou tortillos, como se denominarán máis adiante. Cronoloxicamente (primeiras décadas do s. XVI), o seguinte escudo é o que se labrou na pedra orixinal dos canos da Fonte dos Ánxeles (fig ). Tampouco ten roeles, bezantes ou tortillos. No outro extremo da pedra está o escudo do arcediano Pedro de Ben (morto en 1525 e enterrado nunha espectacular capela funeraria renacentista da igrexa de Santiago), que debeu pagar a obra desa fonte, loxicamente en estilo tamén renacentista. Na actual edificación, quizais máis ben unha reforma (unha obra de 1834), reutilizouse esta pedra ubicándoa na parte superior frontal cunha función meramente decorativa, pero na que aínda se ven, ben disimulados, os buratos tapados dos seus dous canos na parte inferior central.

Este é un traballo que demostra que o tramo do Camiño Norte que vai de Vilalba a Betanzos foi bor... more Este é un traballo que demostra que o tramo do Camiño Norte que vai de Vilalba a Betanzos foi borrado da rede de camiños xacobeos, sen ningunha base científica e, por conseguinte, debe restaurarse. Abstract This is a work that shows that the section of the North Way that goes from Vilalba to Betanzos has been erased from the xacobean paths network without any scientific basis and, therefore, must be restored.

INTRODUCCIÓN El título de este trabajo es, al mismo tiempo, su principal conclusión: la de que ex... more INTRODUCCIÓN El título de este trabajo es, al mismo tiempo, su principal conclusión: la de que existió en la catedral de Santiago, alrededor del año 1100 (el 1 de julio Gelmírez fue elegido obispo y consagrado el 21 de abril de 1101; más tarde, en 1120, sería el primer arzobispo de Compostela), un programa escultórico que contaba en clave moralizante o de exemplum (para este concepto puede verse Harto, 2011) la Historia de Betsabé, primero amante y luego esposa del rey David. Este programa, concebido, sin duda, para la Puerta Norte, se componía de una serie de obras que quizás no llegaron a instalarse juntas nunca, puesto que ni siquiera se describen en el mismo lugar en el libro quinto del Codex Calixtinus. Sin embargo, esas piezas aun hoy existen, por lo que, a pesar de ser descritas por numerosos historiadores, es preciso estudiarlas de nuevo para entender que componían un discurso coherente que ahora, después de 900 años, se recupera, si esta propuesta es acertada, naturalmente. Inicié este camino de casualidad, cuando estaba preparando una exposición de dibujo y pintura sobre las mujeres de la Compostela medieval. Y como pintarlas y dibujarlas implicaba entenderlas, me pregunté antes de nada quiénes eran las «mujeres» de la Puerta Norte (también llamada del Paraíso, Francígena o de la Azabachería) de la catedral de Santiago, de que habla el libro quinto del Codex Calixtinus, escrito alrededor de 1140 (A. Moralejo y otros, 2014): En memoria del gran investigador Serafín Moralejo, que siempre me aconsejó con generosidad y me acogió en el catálogo de la exposición, Santiago, camino de Europa: culto y cultura en la peregrinación a Compostela. * Alfredo Erias Martínez es doctor en Historia del Arte y licenciado en Geografía e Historia por la Universidad de Santiago de Compostela. Es director del Anuario Brigantino, del Museo das Mariñas y del Archivo y Biblioteca municipales de Betanzos. Es académico de número de la Academia Auriense-Mindoniense de San Rosendo y director de su revista Rudesindus. Es presidente del patronato de la Fundación Luís Monteagudo y miembro del patronato de la Fundación Jiménez-Cossío. Sumario En este trabajo se aportan datos suficientes que demuestran que alrededor del año 1100 el Maestro de la Puerta Francígena de la catedral de Santiago esculpió una Historia de Betsabé de la que se conservan dispersas las tres piezas esenciales: la mujer con racimos de uvas, la mujer adúltera y la mujer con cachorro de león. Por diferentes avatares, probablemente estas piezas nunca llegaron a estar expuestas juntas (ya no las ve así el autor del Codex Calixtinus), por lo que se muestran ahora en su orden originario por primera vez, y hacen visible este tema perdido después de más de 900 años. Abstract In this work there are enough data provided to show that around the year 1100 the Mestre da Porta Francixena of the Cathedral of Santiago made an esculpe of the History of Betsabé, from which the three essential pieces are conserved, but dispersed: the «woman with clusters of grapes», the «adulterous woman» and «woman with lion cub». By different avatars, these pieces probably never got to be together (does not see them in same way the author of the Codex Calixtinus), so they are now displayed, in their original order for the first time, making these lost theme visible after more than 900 years.