Albert Ramaj - Academia.edu (original) (raw)

Papers by Albert Ramaj

Lovorka Čoralić/ODABRANE TEME IZ POVIJESTI ALBANSKO-HRVATSKIH ODNOSA U KASNOM SREDNJEM I RANOM NOVOM VIJEKU

Predgovor Dr. sc. Lovorka Čoralić se dugo bavi temama albanske povijesti, osobito poviješću migr... more Predgovor

Dr. sc. Lovorka Čoralić se dugo bavi temama albanske povijesti, osobito poviješću migracija koje su se kretale duž istočnojadranske obale i zahvaćale široki prostor od Mletaka do Albanije. Razdoblje njezina istraživanja usmjereno je na kasni srednji vijek i rano novovjekovlje. Knjiga Odabrane teme iz povijesti albansko-hrvatskih odnosa u kasnom srednjem i ranom novom vijeku, koju ovom prigodom objavljujemo, plod je njezinih višegodišnjih istraživanja u različitim arhivima od Zadra do Mletaka. Istovremeno, ova knjiga je zbir okupljenih radova, koji su već ranije objavljeni u različitim časopisima i zbornicima, no za ovo izdanje autorica je sve ovdje okupljene radove iznova preradila i dopunila u mnogim sastavnicama. Takvim postupkom dobili smo jedno posve novo djelo, majstorski skrojenu cjelinu tema o albanskoj povijesti, zbirku historiografskih studija o Albancima iz Ulcinja i Skadra te ostalih mjesta, kao i o njihovim migracijama u mjesta i gradove u Dalmaciji i Istri gdje su se iseljavali, među kojima osobito mjesto zauzimaju Zadar i Mleci.
Ova knjiga zorno prikazuje na koji način historiografija gradi svoju priču jer svi ovdje okupljeni radovi zasnovani su ne samo na relevantnoj znanstvenoj literaturi, nego i na podacima iz povijesnih izvora iz više arhiva. Štoviše, neki od radova zapravo predstavljaju pionirski napor jer su u cjelini zasnovani na podacima iz neobjavljene arhivske građe.
Stoga ova knjiga – zbirka radova dr. sc. Lovorke Čoralić – svakako predstavlja poticaj ne samo za daljnji razvoj albanske historiografije, nego i glede daljnjeg proučavanja albansko-hrvatskih povijesnih odnosa.
Veze između albanskog i hrvatskog naroda dugotrajne su i sežu duboko u srednji vijek. U tom smislu zanimljivo je primijetiti da je prema dosadašnjim istraživanjima najstarija albanska dijaspora na hrvatskom prostoru zabilježena u Dubrovniku u 14. stoljeću, a istovremeno je najstarija hrvatska dijaspora na albanskom prostoru (današnje Kosovo) također vezana uz Dubrovnik, odnosno dubrovačke trgovce i njihove emporije u Janjevu i Letnici koji datiraju također iz 14. stoljeća. Razlozi ovih migracija bili su gospodarski, ponajprije trgovački interesi. Od 18. stoljeća Albanci se naseljavaju i na području Slavonije, posebice u Osijeku, Hrtkovcima i Nikincima, poglavito pod vodstvom biskupa Mihaela Summe. Ta albanska dijaspora poznata je pod imenom Klementinci (Kelmendasi), a tom se temom posebice bavio Frok Zefiq (Frok Zefi). Jednako tako, poznata je i albanska zajednica u Arbanasima kod Zadra, koja je djelovala pod vodstvom biskupa Vicka Zmajevića. U široj javnosti ova zajednica poznata je pod imenom Arbanasi. U ovoj knjizi čitatelj će pronaći djelovanje albanskih vojnika i časnika u Zadru od 16. do 18. stoljeća, kao i teme usko povezane uz albanske obitelji Kruta, Ginni, Katić, Campsi i druge, koje su u glavnom gradu Dalmacije djelovale i prije Zmajevićeva doba. Zadar, koji je čest predmet interesa autorice knjige, ujedno je i njezin rodni grad. O samoj temi zadarskih Arbanasa u prošlim su desetljećima pisali Kruno Krstić i Aleksandar Stipčević. Svi ovi historiografski doprinosi, pa i knjiga radova koja se nalazi pred tobom, dragi čitatelju, predstavljaju solidnu osnovu za pokretanje novih projekata o povijesti Hrvata i hrvatske zajednice na Kosovu, u Makedoniji i Albaniji, te jednako tako za proučavanje povijesti
Albanaca i albanske zajednice na hrvatskim prostorima.
Rad dr. sc. Čoralić iznimno je bitan za razumijevanje i poznavanje albanske povijesti u razdoblju kasnoga srednjeg i ranoga novog vijeka, a albanska zajednica i albanska historiografija nažalost dugo vremena nisu bile upoznate s rezultatima njezinih istraživanja.
Upravo zbog toga rodila se ideja da se njezini radovi okupe na jednom mjestu i iznova objave uz nužne historiografske dopune na onim mjestima gdje je sama autorica uvidjela da su se u međuvremenu od prvog objavljivanja pojavili novi historiografski zaključci.
Nadamo se da će albanski povjesničari prepoznati trud, ne samo dr. sc. Čoralić, nego i izdavača ovoga zbornika, te da će ovo izdanje postati referentna literatura i unutar albanske historiografije.
Jedan od autoričinih radova objavljen je sada već gotovo davne 2013. godine na albanskom jeziku u zborniku posvećenom prof. dr. sc. Zefu Mirditi Poeta nascitur, historicus fit (St. Gallen – Zagreb: Albanisches Institut – Hrvatski institut za povijest), a sada ga donosimo i javnosti podastiremo u hrvatskom prijevodu. Upravo je dr. sc. Čoralić bila ključna osoba da se Hrvatski institut za povijesti i Albanisches Institut udruže u zajedničkom naporu objavljivanja zbornika posvećenog prof. dr. sc. Mirditi, a Jusuf Lika je u zasebnom izdanju uspješno preveo neke priloge vezane za navedenu problematiku s hrvatskog na albanski jezik.
U tom pogledu, s veseljem najavljujemo da smo radove okupljene u ovom zborniku već počeli prevoditi na albanski jezik, te se nadamo da će i ta inačica ove knjige uskoro biti objavljena. Na taj će način izniman i vrijedan rad dr. sc. Čoralić biti još dostupniji istraživačima albanske povijesti, posebice albanskoj historiografiji i široj javnosti. Na kraju valja naglasiti da najveće zasluge za objavljivanje ovog izdanja pripadaju dr. sc. Lovorki Čoralić jer bez njezina višedesetljetnog marljivog rada te niza objavljenih članaka na temu hrvatsko-albanskih povijesnih veza ne bi bilo materijala da se objavi ova knjiga. Ujedno, ova knjiga naša je zajednička zahvala njezinoj predanosti poslu povjesničara i njezinim rezultatima koji predstavljaju ogroman doprinos i hrvatskoj i albanskoj historiografiji.
Na kraju knjige nalaze se biografija i bibliografija Lovorke Čoralić. Nadamo se da je ovo izdanje tek početak buduće plodonosne historiografske suradnje hrvatske i albanske historiografije.
Ovu knjigu zajednički izdaju i javnosti podastiru Zajednica Albanaca Grada Zagreba i Zagrebačke Županije, Albanishces Institut i Hrvatski institut za povijest.

Albert Ramaj & Gordan Ravančić

Albanisches Institut & Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve, 2023

Sagra Congregazione di Propaganda Fide ponente L’eminentissimo e Reverendissimo Sig. Cardinale A... more Sagra Congregazione di Propaganda Fide ponente
L’eminentissimo e Reverendissimo Sig. Cardinale Alessandro Barnabò, Prefetto

Ristretto con sommario nota d’archivio e voto
Sulle missioni dell’Albania Servia e Macedonia, sulle provvidenze da prendersi a vantaggio delle medesime missioni, e sull’Ospizio da fondarsi in Scutari per i Religiosi Francescani.
Luglio
1865.
Emi e Rmi Signori

1. La missione dell’Albania, Servia, e Macedonia comprende attualmente tre Arcivescovadi cioè Antivari, Durazzo, e Scopia e quattro vescovadi cioè Alessio, Pulati, Sappa e Scutari, i quali sono suffraganei di Antivari.

2. In essa vi sono cinque Prefetture Apostoliche, cioè quella di Castrati nella Diocesi di Scutari quella di Pulati, quella della Servia, quella di Macedonia, e quella dell’Epiro, la quale fu stabilita circa il 1832 quando cessò di esistere la Provincia Minoritica Albanese (Somm. pag. 49. c. IV.) Le prime quattro sono affidate ai Minori Riformati, e sono missioni propriamente dette, la quinta ai Minori Osservanti, ed ha cinque ospizii senza cura di anime, due nella Diocesi di Alessio, uno nella Diocesi di Sappa, e due in quella di Durazzo.

3. Al regolare andamento della medesima missione, si volle provvedere nel secolo passato con le prescrizione del Sinodo Albanese celebrato nel 1703. le quali sono in realtà sapientissime sotto ogni rapporto.

4. Col tempo però molte di esse furono quasi dimenticate, e molti abusi invece si erano introdotti nelle varie diocesi. Quindi i Vescovi spesso ricorrendo alla S. C. per avere la soluzione di dubbj per lo più dottrinali, fecero nascere l’idea di un sinodo provinciale, onde gli stessi Vescovi avessero preso di comune accordo quelle provvidenze, che trovavano salutari a quella cristianità.

5. Questa fu appunto la mente espressa dal Sacro Consesso nella generale adunanza dei 18. Aprile 1853. quando si occupava della Ponenza per la elezione dell’Arcivescovo di Antivari e del Vescovo di Scutari. Vi era in essa il dubbio 2. cosi enunciato “Se debba prendersi alcun nuovo provvedimento circa il Seminario nazionale Albanese”, al quale si rispose “affirmative et ad mentem mens est, che L’Emo Prefetto insinui efficacemente ai Vescovi di riunirsi al più presto in sinodo provinciale, dando ai medesimi analoghe istruzioni, perchè possa il medesimo avere vantaggiosi risultati, e fra questi si ponderi se e dove riaprire un Seminario Albanese, affidandone la direzione ad una Congregazione Regolare insegnante”.

6. Scrittosi peraltro in proposito a Monsig. Giovanni Topich allora Vescovo di Scutari, si venne a conoscere che per molti e gravi motivi non potevansi i Vescovi riunire; e però non valendosi ritardare più oltre quei provvedimenti salutari, che esigevano le circostanze di quelle diocesi si procurò la istituzione del Seminario, com’è ben noto all’ EE. LL. RR., e si diresse una circolare a tutti i Vescovi, con la quale ai 27. Settembre 1854 furono invitati a riferire esattamente ciò, che delle singole prescrizioni del precitato Sinodo Albanese nelle rispettive Diocesi era in osservanza, e tutto ciò che delle medesime era andato in disuso, come pure i motivi, che avevano dato causa alla inosservanza, seguendo nella relazione l’ordine tracciato nell’ indice delle materie del sinodo in parola; non che ad aggiungere il progetto di quelle speciali provvidenze, che giudicavano doversi adottare in rispetto ai presenti bisogni dei fedeli dell’Albania, ed il loro parere sopra due quesiti relativi allo spoglio dei Vescovi, ed alla sepoltura dei pubblici peccatori, che si convertono in punto di morte.
7. Nel seguente anno 1855 si ebbero le relazioni dei medesimi Prelati, le quali furono subito stampate, e passate alla chiara memoria di Monsig. Salvatore d’Ozieri allora Ministro Generale dei PP. Cappuccini, e Consultore di questa S. C. con invito di prenderle a disamina, e di emettere su di esse il suo Voto senza perdere di vista il mentovato sinodo, di cui gli fu rimesso un esemplare.
8. Mentre il lodato Consultore stava facendo il commessogli lavoro, nuove istanze, nuovi dubbj, e nuove questioni furono promosse dai Vescovi e dai Religiosi di quelle missioni, le quali attesochè o versano sopra materie già toccate nell’enunciate relazioni, o sono tali, che non possono da quelle disgiungersi, se voglia provvedersi efficacemente al buon andamento delle missioni suddette, così ora si assogettano all’autorevole giudizio dell’EE. LL. unitamente al voto di quel Consultore, ed alla nota di Archivio disposte, per maggior chiarezza, secondo l’ordine del Sinodo Albanese

Më 23 gusht 2023, në Prishtinë është inaguruar një mur që quhet "Muri i nderit-Wall of honor", në... more Më 23 gusht 2023, në Prishtinë është inaguruar një mur që quhet "Muri i nderit-Wall of honor", në të cilin shkruhet në shqip dhe anglisht "Shpëtimtarët e hebrenjve në Kosovë-Rescuers of Jews in Kosova" dhe ku janë vendosur 23 emra e atyre që shpëtuan hebrenjtë. Në inaugurimin e këtij muri ishin të ftuar dhe morën pjesë aktivistë nga jeta politike e Kosovës e më gjërë sikurse kryeministri i Kosovës z. Albin Kurti, kryebashkiaku i Prishtinës z. Përparim Rama, z. Joseph Dioguardi etj,. Sipas mediave, projektin e kishte financuar qeveria e Kosovës. Deri më tani nuk kam hasur në ndonjë shkrim/diskutim konstruktiv lidhur me këtë temë. Por pyetja ime është se çfarë kriteresh apo kushtesh ishin renduar e paraparë për vendosjen e listës emrërore në këtë mur? Më 2017 "Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiparëve" në Shkup ka publikuar librin në të cilin shkruhet mjaft për shpëtimin e hebrenjëve, libër ky i botuar në tri gjuhë: shqip, maqedonisht dhe anglisht dhe mban titullin: "Rrugëtimi-Патешествие-Journey", me autorët Skender Asani & Albert Ramaj. Sipas dijenisë time, këtë libër e kanë pasur në dorë ata që kanë listuar emrat përkatës që do të vendoseshin në këtë mur të vendosur në Prishtinë. Ndër të tjera, në këtë libër gjendet edhe interevista e hebreut Shaul Gattenyo, i cili ende jeton në Izrael dhe gjatë Luftës së Dytë Botërore ishte strehuar në fshatin Letnicë, komuna e Vitisë në Kosovë dhe ende nuk kam dëgjuar se Letnica apo Vitia është shkëputur nga kufijtë territorialë të Kosovës, pra emrat që shpëtuan Shaul Gettenyo duhet të ishin shënuar në këtë mur. Me nismën time private, në vitin 2018, Gattenyo vizitoi herën e fundit Kosovën dhe natyrisht edhe vendstrehimin e vet shpëtimtar Letnicën. Të njëjtin vit iu bë një dokumentar nga Radio-Televizioni i Kosovës (RTK), i cili kishte udhëtuar enkas në Izrael për realizimin e dokumentarit në fjalë. Përsëris sërish se ironikisht asnjë emër nga ata që i shpëtuan jetën Shaul Gettenyo-s në Letnicë nuk janë në listuar e vendisur në këtë mur. Këtu kemi të drejtë besoj t'u rikthehemi sërish kriterve të ndjekura për përpilimin e kësaj liste emërore si dekor mirënjohje e miradije me vlerë përtejnacionale. Ajo që më shqetëson është fakti se dokumentet autentike që dëshmojnë shpëtimin e hebrenjve në Kosovë ruhen në Muzeun e Holocaust-it në Jerusalem "Yad Vashem". Këtu dëshiroj të ceki konkretisht Letnicën dhe Janjevën, sepse janë pikërisht këto dy vende të cilat i njoh shumë mirë sa i përket kësaj teme të cilën po e trajtojmë në këtë shkrim. Këto dokumente janë anashkaluar tërësisht me vetëdije nga politika e atyre që vendosën për publikimin e emrat në këtë mur. Ndërkohë prej asaj kohe nuk jam ndalur në sqarimin e kësaj çëshjteje delikate dhe për rrjedhojë kërkimi im ka marrë formën e një studimi të mirfilltë lidhur shpëtimin e hebrenjve në famullitë katolike Letnicë, Janjevë e më gjërë dhe rolin e Kishës Katolike në Kosovë, duke bërë bashkë materiale të reja dhe në shumë raste tërësisht të panjohura deri më tani. Studimi në fjalë që pritët të botohet si libër më vete përfshin edhe intervistat që i kam marrë "de visu" Shaul Gattenyo, kështu që kjo temë për mua është e njohur. Në dëshminë/dokumet të Zora Pičulin më 3. 8. 1975 që ruhet në Vad Yashem, shkruhet kështu: "Neve na shoqëroi motra Romana, e cila ishte në shtëpi dhe punonte në kopsht e kështu arritëm në fshatin Letnicë. Kur arritëm atje, gjetëm një djalë 11 vjeç të vetmuar, të cilin po ashtu e kishin shpëtuar murgeshat. E thërrisnin me emrin Jožko, kurse emri i tij i vërtetë ishte Beniamin. Ai qante aq shume për nënën e vet sa nuk ngushëllohej dot."... pastaj vazhdon më tej dokumenti: "Meqenëse tashmë kam folur për Beniaminin, aty ishte edhe një vajzë tjetër, 14 vjeçare e që quhej Erika. Kam një fotografi të saj. Ishim bashkë në Shkup tek

Hebrenjtë në Kosovë, një histori pak më ndryshe, 2006

Historia e hebrenjve të Kosovës nuk është e ngjashme me atë të Shqipërisë. Gjatë Luftës së Dytë B... more Historia e hebrenjve të Kosovës nuk është e ngjashme me atë të Shqipërisë. Gjatë Luftës së Dytë Botërore ka raste individuale të ndihmës dhe të mbrojtjes së hebrenjve në Kosovë, por njëkohësisht është e vërtetë e pamohueshme se Waffen-SS Divizioni fashtist shqiptar “Skënderbeu” (“Skanderbeg”), i përbërë kryesisht nga kosovarët, dërgoi në kampin nazist Bergen-Belsen afër Hannover-it rreth 500 hebrenj. Kjo është një e vërtetë që nuk duhet të na frikësojë...

Sylva documentorum spectantium ad Missionem Pulatensem - Përmbledhje dokumentesh mbi misionin e Pultit, 2023

Me pushtimin osman, benediktinët dhe domenikanët e lëshuan vendin dhe veprimtaria misionare mbeti... more Me pushtimin osman, benediktinët dhe domenikanët e lëshuan vendin dhe veprimtaria misionare mbeti në duart e françeskanëve, të cilët deri me mbërritjen e jezuitëve në fund të gjysmës së parë të shekullit XIX, ishin pothuajse të vetmit që mbajtën mbi shpatulla barrën e vështirë të veprimtarisë misionare. Një ndër misionarët françeskanë i cili jetoi për 45 vjet radhazi në Shqipëri ishte edhe P. Camillo Libardi, i cili ka shkruar disa vepra për historinë shqiptare, por ka lënë në dorëshkrim Sylva documentorum et Albaniam pertinentium. I-III, vepër e cila humbi gjurmët pas Luftës së Dytë Botërore dhe për pasojë mbeti e panjohur, përkatësisht e pabotuar. Gjatë hulumtimeve tona u verifikua në arkivin e bibliotekës në Trento dhe u konfirmua prania e dorëshkrimit Sylva documentorum spectantium ad missionem Pulatensem [Albania], që po e botojmë për herë të parë, të cilin e transkriptoi Cezarin Toma. Në këtë libër lexuesit dhe studiuesit do të gjejnë shkrimin bashkangjitur të përgatitur nga Donato Martucci i cili na paraqet edhe letërkëmbimin e C. Libardi-t. Këto letra sjellin të dhëna tejet domethënëse, të cilat përplotësojnë mjaft mirë kuadrin e përgjithët të punës së bërë prej p. Libardi-t.

Albanisches Institut & Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve, 2023

Sagra Congregazione di Propaganda Fide ponente L’eminentissimo e Reverendissimo Sig. Cardinale Al... more Sagra Congregazione di Propaganda Fide ponente
L’eminentissimo e Reverendissimo Sig. Cardinale Alessandro Barnabò, Prefetto

Ristretto con sommario nota d’archivio e voto
Sulle missioni dell’Albania Servia e Macedonia, sulle provvidenze da prendersi a vantaggio delle medesime missioni, e sull’Ospizio da fondarsi in Scutari per i Religiosi Francescani.
Luglio
1865.
Emi e Rmi Signori

1. La missione dell’Albania, Servia, e Macedonia comprende attualmente tre Arcivescovadi cioè Antivari, Durazzo, e Scopia e quattro vescovadi cioè Alessio, Pulati, Sappa e Scutari, i quali sono suffraganei di Antivari.

2. In essa vi sono cinque Prefetture Apostoliche, cioè quella di Castrati nella Diocesi di Scutari quella di Pulati, quella della Servia, quella di Macedonia, e quella dell’Epiro, la quale fu stabilita circa il 1832 quando cessò di esistere la Provincia Minoritica Albanese (Somm. pag. 49. c. IV.) Le prime quattro sono affidate ai Minori Riformati, e sono missioni propriamente dette, la quinta ai Minori Osservanti, ed ha cinque ospizii senza cura di anime, due nella Diocesi di Alessio, uno nella Diocesi di Sappa, e due in quella di Durazzo.

3. Al regolare andamento della medesima missione, si volle provvedere nel secolo passato con le prescrizione del Sinodo Albanese celebrato nel 1703. le quali sono in realtà sapientissime sotto ogni rapporto.

4. Col tempo però molte di esse furono quasi dimenticate, e molti abusi invece si erano introdotti nelle varie diocesi. Quindi i Vescovi spesso ricorrendo alla S. C. per avere la soluzione di dubbj per lo più dottrinali, fecero nascere l’idea di un sinodo provinciale, onde gli stessi Vescovi avessero preso di comune accordo quelle provvidenze, che trovavano salutari a quella cristianità.

5. Questa fu appunto la mente espressa dal Sacro Consesso nella generale adunanza dei 18. Aprile 1853. quando si occupava della Ponenza per la elezione dell’Arcivescovo di Antivari e del Vescovo di Scutari. Vi era in essa il dubbio 2. cosi enunciato “Se debba prendersi alcun nuovo provvedimento circa il Seminario nazionale Albanese”, al quale si rispose “affirmative et ad mentem mens est, che L’Emo Prefetto insinui efficacemente ai Vescovi di riunirsi al più presto in sinodo provinciale, dando ai medesimi analoghe istruzioni, perchè possa il medesimo avere vantaggiosi risultati, e fra questi si ponderi se e dove riaprire un Seminario Albanese, affidandone la direzione ad una Congregazione Regolare insegnante”.

6. Scrittosi peraltro in proposito a Monsig. Giovanni Topich allora Vescovo di Scutari, si venne a conoscere che per molti e gravi motivi non potevansi i Vescovi riunire; e però non valendosi ritardare più oltre quei provvedimenti salutari, che esigevano le circostanze di quelle diocesi si procurò la istituzione del Seminario, com’è ben noto all’ EE. LL. RR., e si diresse una circolare a tutti i Vescovi, con la quale ai 27. Settembre 1854 furono invitati a riferire esattamente ciò, che delle singole prescrizioni del precitato Sinodo Albanese nelle rispettive Diocesi era in osservanza, e tutto ciò che delle medesime era andato in disuso, come pure i motivi, che avevano dato causa alla inosservanza, seguendo nella relazione l’ordine tracciato nell’ indice delle materie del sinodo in parola; non che ad aggiungere il progetto di quelle speciali provvidenze, che giudicavano doversi adottare in rispetto ai presenti bisogni dei fedeli dell’Albania, ed il loro parere sopra due quesiti relativi allo spoglio dei Vescovi, ed alla sepoltura dei pubblici peccatori, che si convertono in punto di morte.
7. Nel seguente anno 1855 si ebbero le relazioni dei medesimi Prelati, le quali furono subito stampate, e passate alla chiara memoria di Monsig. Salvatore d’Ozieri allora Ministro Generale dei PP. Cappuccini, e Consultore di questa S. C. con invito di prenderle a disamina, e di emettere su di esse il suo Voto senza perdere di vista il mentovato sinodo, di cui gli fu rimesso un esemplare.
8. Mentre il lodato Consultore stava facendo il commessogli lavoro, nuove istanze, nuovi dubbj, e nuove questioni furono promosse dai Vescovi e dai Religiosi di quelle missioni, le quali attesochè o versano sopra materie già toccate nell’enunciate relazioni, o sono tali, che non possono da quelle disgiungersi, se voglia provvedersi efficacemente al buon andamento delle missioni suddette, così ora si assogettano all’autorevole giudizio dell’EE. LL. unitamente al voto di quel Consultore, ed alla nota di Archivio disposte, per maggior chiarezza, secondo l’ordine del Sinodo Albanese

Alnbanisches Institut & Faik Konica, 2022

Ky libër që kemi në dorë ka një histori më vete. Relacioni i ipeshkvit Vincenc Zmajević i vitit 1... more Ky libër që kemi në dorë ka një histori më vete. Relacioni i ipeshkvit Vincenc Zmajević i vitit 1702/1703 është vepër e tre autorëve: Vincenc Zmajević, Peter Bartl dhe Injac Zamputti. Zmajević e ka shkruar këtë relacion nga vizita apostolike në ipeshkvitë e Shqipërisë, Serbisë, Maqedonisë dhe Bullgarisë më 1702/1703. Këtë relacion e ka botuar italisht (versioni i arkivit të Vatikanit) Peter Bartl më 1979 në librin “Quellen und Materialien zur albanischen Geschichte Im 17. Und 18. Jahrhundert“ fq. 1-186, përcjellë me shpjegime e shënime nga Bartl. Shqip është përkthyer nga Injac Zamputti më 1988, përkthim i pabotuar deri tani.

Vincenc Zmajević - relacioni i 1702/03 dhe Kuvendi i Arbënit 1703

Vincenc Zmajević ka lindur në Perast (Mali i Zi) më 23. 12. 1670 në

Autorët e Komunës së Vitisë (Muzafer Ramiqi), 2021

Frok Zefi (në disa raste: Frok Zefiq), lindi më 10 nëntor 1961 në Binçë (Komuna e Vitisë). Shkoll... more Frok Zefi (në disa raste: Frok Zefiq), lindi më 10 nëntor 1961 në Binçë (Komuna e Vitisë). Shkollën fillore e mbaroi në vendlindje, gjimnazin klasik në "Paulinum", në Suboticë të Vojvodinës, ndërsa studimet filozofike-teologjike i ka vijuar në Đakovo (Kroaci), Sarajevë dhe Zagreb. Në Zagreb, në vitin 1989, diplomoi me temën "Don Pal Sagagni `Zognjani` instruktor i gjuhës shqipe dhe edukator i të rinjve kelemndas" (Don Pavao Sagagni, instruktor albanskog jezika i odgojitelj klementinske mladež) tek prof. dr. Juraj Kolarić. Frok Zefi është prift katolik i Ipeshkvisë Đakovo-Osijek. Diakon u shugurua në Gjakovo në vitin 1989, ndërsa meshtar më 29 tetor të të njëjtit vit në Komletinci afër Vinkovci-t. Si kapelan dhe famullitar ka shërbyer në disa famulli në këtë ipeshkvi, si në: Vrbanja, Velika Kopanica, Ivankovo, Brijest/Osijek, Podravski Podgajci, Vuka... Gati tri vite kishte punuar si meshtar në Misionin Katolik kroat në Luxemburg. Momentalisht është famullitar në Brodski Varoš (afër Slavonski Brodit në Kroaci). Frok Zefi përpos shërbimit meshtarak, merret me botime të ndryshme, sidomos që kanë të bëjnë me historinë e popullit shqitpar, përkatësisht të Ipeshkvisë Shkup-Prizren. Botimet e Frok Zefit njihen dhe vlersohen në botën perëndimore.

Koha ditore, 2016

Veprimtaria shkencore e Zef Mirditës përfshin një gamë të gjerë temash, nga parahistoria, antikit... more Veprimtaria shkencore e Zef Mirditës përfshin një gamë të gjerë temash, nga parahistoria, antikiteti, historia e popullit shqiptar, historia e krishterimit të popullit shqiptar, historia e popullit vlleh, marrëdhëniet historike shqiptaro-kroate, si dhe shumë çështje të historisë së Ballkanit të lashtë e deri te koha më e re. Fushë e posaçme e interesimit të tij janë dardanët, një popull i vjetër, i cili jetoi më së shumti në territorin e sotëm të Kosovës. Mbi këtë popull të lashtë ilir ka shkruar një numër të madh punimesh në gjuhën shqipe, kroate, gjermane, frënge dhe italiane. Në shumë punime, ndër të cilat gjithsesi duhet të përmendim edhe monografinë, siç e quante vetë Z. Mirdita "veprën e jetës" "Dardanci i Dardanija u Antici" (Dardanët dhe Dardania në Antikë). Zef Mirdita problematikën e dardanëve dhe të Dardanisë e vështron nga kënde të ndryshme dhe e shqyrton në mënyrë ndërdisiplinore. Njohuritë dhe përfundimet te të cilat ka ardhur janë bazuar në studimin e kujdesshëm të burimeve dhe reflektimin kritik të literaturës relevante, por edhe në punën arkeologjike në terren dhe në shqyrtimin vetjak të zonave të caktuara gjeografike. Këto janë rezultatet e një kërkimi shumëvjeçar mbi Dardanët dhe kjo vepër duhet të vihet në radhën e studimeve më të rëndësishëm mbi ilirët.

Librin BISEDIME MBI “HISTORIN BUJQËSORE TË SHQIPNIS” që po sjellim për botim, paraqet vlerat e me... more Librin BISEDIME MBI “HISTORIN BUJQËSORE TË SHQIPNIS” që po
sjellim për botim, paraqet vlerat e mendimit intelektual shqiptar mbi
problematika që ishin më pak të trajtuara në gjysmën e parë të shekullit të kaluar, siç ishte, bie fjala, çështja e tokës dhe sidomos menaxhimi i saj në pikëpamje agroteknike. Autori i këtij libri, Eqrem Bej Vlora, na sjell fakte të panjohura mbi historinë e tokës bujqësore në Shqipëri dhe sidomos mangësitë që janë shfaqur në të kaluarën sa i përket mirëmbajtjes së saj, ku spikat sidomos sistemi i kullimit dhe shkarkimit të ujërave, si një nga faktorët kryesor që kanë ndikuar në degradimin e tokës së bukës.

Stublla. Monografi, 2005

Periudha e martirëve të Stubllës konsiderohet koha më e lavdishme dhe në tërësi koha që më së tep... more Periudha e martirëve të Stubllës konsiderohet koha më e lavdishme dhe në tërësi koha që më së tepërmi pse Stublla do të njihet në arenën jo vetëm kombëtare, por edhe në atë ndërkombëtare, si vatër e qëndresës, e flijimit dhe e sakrificës për vlerat e patjetërsueshme fetare e kombëtare. Tradita e shenjtë e shqiptarëve stubllas të trashiguar nga të parët shqiptarë katolikë, do të ruhet si sytë e ballit përballë çthurësve osmano-turq. Pikturë, Jerosllav Çermak, "Të pëndjekurit shqiptarë në Anadolli" (1868) (Justice Place, Bruxelles) masiv me të rinj dhe të reja, fëmijë, pleq e plaka, ka ndodhë natën e Shën Kollit të vitit 8 (0. XII), kurse sipas dokumenteve të gjetura, mërgimi i këtyre kryefamiljarëve ndodhi më nëntor 8. (Khs. Arkivi i Kongregatës, De Propaganda Fide, Acta , vëll. , fq. 66r). Sidoqoftë, më shkurt 86, të gjithë do të gjenden në burgjet e Selim Pashës në Shkup... njëri prej tyre kishte vdekur nga vuajtjet dhe nga sëmundjet e marra në ato burgje të ngushta, pa bukë e pa veshmbathje, ... vdekje që rrodhi për shkak se Akcili nuk deshi të bëhet turk e ta mohojë fenë e Krishtit, vdekje që edhe në kohën tonë ringjall idenë e përlartësisë së martirizimit. Dëshmori i parë, i cili më shkurt 86 ra për fe e atdhe, se nuk deshi të bëhej turk, quhet Andre Stublla, alias Augustini i Zefit nga Stublla, i cili, duke qenë i lidhur me pranga në këmbë, në qafë dhe në duar, dha shpirt në burgun e Shkupit. Martirizimi i stubllasve nuk do të marrë fund në burgjet e Shkupit. Rruga e Kalvarit do të vzahdojë tutje drejt Manastirit për në Selanik, e mandej do të pasojë rruga e gjatë (nëpër det me anije) e mërgimit për në Azi, në Muhaliq. Gjithë ky rrugëtim ishte i stërmundimshëm dhe në kushte jonjerëzore. Dhe vendet, përkatësisht burgjet ku ata gjatë rrugës janë ndaluar, ishin në gjendje të mjerueshme, e shpesh herë edhe vdekjeprurëse. Bisedat e mërgimtarëve martirë, që i sollën shumë dokumente, janë shumë të dhimbshme, por edhe tejet heroike. Fjalët e tyre plot fe në Jezu Krishtin, jepnin shpresën dhe fuqinë e fundit, nëse jo më tepër, bile së paku t'i falin turturuesit për hirë të Dashurisë së kryqëzuar. Varreza e martirëve shqiptarë në Muhaliq (Turqi) dhe gjeografia i. PërkufiziMi tPonoMastik Përkufizimin toponomastik të Stubllës do ta fillojmë nga pika lindore, me majën e Stubllavaqës, e cila, sipas ekspertëve të ekspeditave të ndryshme hulumtuese (minerale), që kohë pas kohe i bënin grupe të ndryshme nga vitet 99-969 e deri tani; kjo majë duhet t'i kalojë 000 metra lartësi mbidetare. Në vazhdim, gjatë emërtimeve mikro -dhe mini të mikrotoponimeve të Stubllës, nuk do të ndjekim rradhitjen alfabetike, por do ta përshkruajmë përkufizimin e tyre. Në pikat përkufizuese të toponomastikës së Stubllës, e cila për çudi në disa vende me kilometra largohet, p. sh. nga pika Shtruzh -Lagjja e Qeshmeve -dhe pikërisht nga qeshmet e deri rrugës kah veriu -te kufiri me fshatin Goden i Vogël, nuk ka më shumë se 00 metra! E diku-diku hynë në thellësi të fshatrave tjera, Gërçar, Stançiq -sot kufi i dhunshëm serbomaqedonas, pastaj edhe më në thellësi, në disa fshatra tjera përreth. Për habi, pronarët e sotëm të Stubllës, të disa rajoneve, nuk e dinë lashtësinë e pronave të veta, si, bie fjala, arat te Kisha e Gërçarit dhe mullinjtë e dikurshëm të stubllasve që janë të lashtë, supozohet, të lashtë sa edhe vetë Stublla. toponime kemi edhe në Stubëll), por për të dalë te Rrasat dhe te Lugu i Gjinocit. Nga Lugu i Gjonocit vazhdon deri te Kroi i Hajdarit. Kroi i Hajdarit dhe Stubllavaqa e vogël njihen si të Godenve. Çirica. Është 00 metra larg qeshmeve, mal i të dy fshatrave, Stubëll dhe Goden, pronë private, ndërsa godenasit në rrëzë të saj i kanë varrezat e veta. Lugu i Buçecit (buçet, ushton, jehon). Është rrëzë Çiricës, afër lagjes godenase Mursylovyt. Shumica e këtij lugu është pronë e stubllasve. Aty dhe në breguncat e saja, janë zbulurar shumë varreza antike. Nga Buçeci kalohet te Ara e Brahimit për të dalë te Përroi i Shillocit. Arat e stubllasve shtrihen deri te kufijtë te Lagja e Therralive, për të dalur deri te Guri i Bardhë (Gjylekari), ku toponimi më i madh është Kodra e Beqës. Ara e Gërçarit. Janë ato në mes të Kodrës së Beqës, Kalasë e deri te kisha e Gërçarit -prona shumëshekullore të stubllasve. Aty stubllasit kishin shumë mullinj, kurse arat, shumica e tyre, i posedojnë edhe sot, që deri tash askush nuk ua di lashtësinë.

Nëpër gjurmë t'ujkut orjental Krist Maloki "ushujza orjentale, gjithmonë e pangishme, i ngjitet t... more Nëpër gjurmë t'ujkut orjental Krist Maloki "ushujza orjentale, gjithmonë e pangishme, i ngjitet trupit kolektiv dhe shoqnor dhe ja thithë gjakun pa asnjë droje a skrupullë. Dhe në vend që t'u turpnonte per veprën shkatrimtare të vetën, orjentali shqiptar bahet edhe ma kryenalt, ma kapadaji, ma qejfli... dhe i bje karadyzenit....Orjentali shqiptar asht i zoti per të gjitha... turpet. Shet bab' e nanë, din e iman, per mos me thanë: shpirtin dhe trupin e vet; vetëm e pervetëm që t'i shkoj kungulli mbi uj, vetëm që mos t'i prishen telat e karadyzenit. Idealet e orjentalit shqiptar jan kulltuku dhe llokma." Rreth vitit 1930 Orjentalizma shqipëtare asht pa dyshim një system mendimesh, ndjenjash dhe instiktesh-si çdo sistem tjetër jeteset-me një botë kuptim dhe filozofië të tijen. Dhe si dallohet dhe veçansohet secila filozofië dhe secili botëkuptim nëpër disa principe karakteristike, po njashtu dallohet dhe karakterizohet edhe orjenjtalizma shqiptare nëpër disa shprehje symtomatike dhe jetëfilozofike. Si ma të paren karakteristikë t'ujkut orjental shqiptar duhet t'a e marrim proverbin e çdo çelerpirxhiu të pashpirt: Haja qenit, pija qenit Edhe bjer'karadyzenit: një bonmot, mjerisht, që asht bam bilem fjalë popullore: Orientali shqiptar i pret të gjitha të mirat-per vehte!-çelepir nga të tjerët; bota rreth e perçark asht per te një burim i pashterrun mjetesh, qejfesh dhe lezetesh, të cilët aj i shfrytëzon me çdo mëndyrë dhe methodë, pa pyetë se ku nget dhe ku vret. Detyrë të ndershme apor sakrifica vetmohuese karshi botës peranë s'njef kurr jo, orjentali shqiptar. Perkundrazi ushujza orjentale, gjithmonë e pangishme, i ngjitet trupit kolektiv dhe shoqnor dhe ja thithë gjakun pa asnjë droje a skrupullë. Dhe në vend që t'u turpnonte per veprën shkatrimtare të vetën, orjentali shqiptar bahet edhe ma kryenalt, ma kapadaji, ma qejfli... dhe i bje karadyzenit.... Orjentali s'njef turp a mare, a ma mirë: aj s'ka cipë që t'i nxihet a faqe që t'i skuqet. Prandaj karakterizohet edhe nga thanja pothue popullore: Atje posht, nër ata ripa, Her' m'a hipe, her' t'a hipa! Orjentali shqiptar asht i zoti per të gjitha... turpet. Shet bab' e nanë, din e iman, per mos me thanë: shpirtin dhe trupin e vet; vetëm e pervetëm që t'i shkoj kungulli mbi uj, vetëm që mos t'i prishen telat e karadyzenit. Idealet e orjentalit shqiptar jan kulltuku dhe llokma. Per të ja sigurue vehtes këto të mira perdor aj çdo mjet: bahet, kur e do nevoja, edhe patriot dhe tradhëtor, monarkist dhe bolshevik, perparimtar dhe reakcjanor.... dhe bilem edhe shok i fort me të tjerë. Porse në shpirtin e tij, orjentali shqiptar asht kryekëput renimtar, asht destruktiv.... dhe bashkohet me të tjerët si njata ujqt që vehen së bashku në preë.... porse edhe si njata ujqt që e shkyjn shokun e vet kur dobsohet apor plagoset udhës.

In den kommunistischen Ländern, also auch in Jugoslawien und dementsprechend natürlich im Kosovo,... more In den kommunistischen Ländern, also auch in Jugoslawien und dementsprechend natürlich im Kosovo, wurde die Jugend an staatlichen Schulen mehr oder weniger im Sinne des Atheismus erzogen. So ist Religion für viele im einstigen "Ostblock" etwas Fremdes geworden. Im einstigen Jugoslawien, namentlich im Kosovo, hat sich daran während der dramatischen Jahre, die der politischen Wende folgten, nicht viel geändert: im albanisch-serbischen Krieg, der erst 1999-nach dem Luftkrieg der NATO gegen Serbien-zu Ende ging. Seit dem 10. Juni 1999 verwaltet die UNO die Provinz Kosovo, und zwar auf der Grundlage der bekannten Resolution 1244. In allernächster Zeit wird das Kosovo ganz sicher irgendeine Form staatlicher Unabhängigkeit erhalten. Offizielle Statistiken gibt es im Kosovo nicht, keine Volkszählungen. Deswegen ist es schwierig, konkrete Angaben etwa über die ethnische Zusammensetzung oder über das religiöse Bekenntnis der Bevölkerung zu machen-der Albaner, Serben, Roma, Sinti, Kroaten und weiterer kleiner Volksgruppen. Die Zahl der Einwohner des Kosovo soll bei 2 Mio. liegen, etwa 90% davon Albaner. 90% soll auch der Anteil der Muslime an der Gesamtbevölkerung betragen. Der Anteil der Katholiken liegt bei 3-4% (einige Albaner, Kroaten), Protestanten schätzt man auf 1% (meist Albaner), die Serben sind durchwegs orthodox, Roma und Sinti im Kosovo werden zu den Moslems gerechnet. UNO-Berechnungen zufolge weist das Kosovo schon lange die "jüngste" Bevölkerung Europas auf (Altersdurchschnitt: 23 Jahre). Hinsichtlich der Haltung junger Menschen im Kosovo zur Religion gibt es interessante Aspekte, von denen hier nur einige vorgestellt werden können.

Islamizimi i shqiptarëve filloi me pushtimin e vendit të tyre. Nëpërmjet pranimit të religjionit ... more Islamizimi i shqiptarëve filloi me pushtimin e vendit të tyre. Nëpërmjet pranimit të religjionit shtetëror kërkonin që tu iknin kundërmasave të ashpra turke. Prej këtij momenti krishterimi tek shqiptarët dobësohej pandërprerë -një proces, i cili zgjati deri në fund të sundimit turk (1912). Kemi parasysh faktin se nga frika prej represalieve turke ndodhte kalimi masiv i kryengritësve shqiptarë në shekullin XVII, kështu që para së gjithash ishin dy shkaqe, që shkaktonin kalimin në Islam: detyrimi për të krishterët, që të paguajnë tatim të posaçëm për frymë autoriteteve osmane dhe një rënje e gjërë e institucionit kishtar, për të cilën, gjithësesi për Shqipërinë katolike të veriut, nëpërmejt raporteve vizitatore të piftërinjëve jemi shumë mirë të informuar. Ky islamizim kishte para së gjithash karakter të një pranimi sipërfaqësor të religjionit të ri. Ata që kishin kaluar merrnin emra turq dhe vizitonin nganjëherë xhamitë dhe kështu i paraqiteshin botës përreth tyre sikur myslimanë. Në rrethin e familjeve prapëseprapë rrinin të qëndrueshëm ndaj krishterimit, njëkohësisht vetëm në raste të vogla ndjeknin mësim për besimin e ri. Të krishterët e fshehtë në Shqipëri quheshin "laramanë" d.m.th. "të larëm" "pullali". Die Islamisierung der Albaner begann mit der Eroberung ihres Landes. Den Strengen türkischen Gegenmassnahmen suchten sie durch Annahme der Staatsreligion zu entgehen. Von da an ging das Christentum in Albanien unaufhörlich zurück -ein Vorgang, der bis zum Ende der Türkenherrschaft (1912) andauerte. Wenn man von den aus Frucht vor türkischen Repressalien erfolgten Massenübertritten albanischer Aufständischer im 17. Jahrhundert absieht, so waren es vor allem zwei Gründe, die den ebertitt zum Islam veranlassten: der Zwang für die Christen, den osmanischen Behörden eine besondere Kopfsteuer zu entrichten und ein weitgehender Verfall der kirchlichen Organisation, über den wir, jedenfalls für das katholische Nordalbanien, durch die geistlichen Visitationberichte gut unterrichtet sind. Diese Islamisierung hatte zunächst den Charakter einer äusserlichen Annahme der neuen Religion. Die zu ihr Übergetretenen nahmen türkischen Namen an Ky punim është botuar në: Grazer und Münchner Balkanologjische Studien, Dr.Dr. Rudolf Trofenik, München 967, me titull: "Kryptochristentum und Formen des Religösen Synkretismus in Albanien", fq. 7-27. punimi është përkthyer me lejen e autorit dhe të drejtat për botim apo ribotim në gjuhën shqipe të çfarëdo forme janë tek përkthyesi Albert Ramaj. Aurtori (Peter Bartl) i këtij shkrimi u lind në Cottbus/Niederlausitz më 938 dhe është profesor në Universitetin e München-it /Mynihut, dhe njohës i mirë i historisë shqiptare. Ka botuar disa libra për historinë shqiptare, kurse shqip libri me vlerë përkthyer nga Shkumbin Brestovci "Shqipëria. Nga mesjeta deri sot" është botuar në shtëpinë botuese të Ipeshkvisë së Kosovës "Drita " në Prizren më 999, (vërejtje e përkthyesit). 1 ASV. Missioni 56. 2 E. Durham, High Albania. London 909, fq. 20, -("Of the Turkish names I could get no explanation, except that they liked them, and, as they could not be baptized by them, took them afterwards.") Mihačević, fq. 37. 4 E. Jäckh, Im türkischen Kriegsllager durch Albanien, Heilbronn 9. fq. 48. 5 Relacione mbi gjendjen e Shqipërisë. I, fq. 46. 6 Cordignano, L'Albania a traverso. II, fq. 240-41.

Profesor Georg Renatus SOLTA zë një vend të veçantë në historinë e alban- ologjisë. Studimet e ti... more Profesor Georg Renatus SOLTA zë një vend të veçantë në historinë e alban- ologjisë. Studimet e tija për periudhën antike të gjuhëve ballkanike (ndër ta edhe shqipja) janë shumë të thukta dhe të njohura nga të gjithë shkencëtarët eminentë botëror. Nga shqiptarët, ndër të tjera është i njohur si nxënës i Joklit dhe mik i profesor Çabejt. Ai mbajti kontakte edhe me shumë albanologë shqiptarë dhe të huaj.
Unë e kam njohur profesor Soltën gjatë studimeve të mia në Vjenë. Isha duke hulumtuar për albanologun e madh Norbert Joklin për një shkrim në një gazetë studentore „Djalëria“ që e botonim atëherë në Vjenë dhe gjithsesi që hasa në lidhjet e profesor Soltës me Joklin.

(Përgjigje ndaj shkrimit të z. Aurel Plasari: "Bojaxhitë e Nënë Terezës") I nxitur nga kolegia im... more (Përgjigje ndaj shkrimit të z. Aurel Plasari: "Bojaxhitë e Nënë Terezës") I nxitur nga kolegia ime I. A. u fillua që të punohet për reagimin ndaj shkrimit të Aurel Plasarit, i cili pretendon që Nënë Terezën ta paraqesë me preardhje vllahe. Me përkrahjen sidomos të don Nikson Shabanit u arrit të paraqitet një studim i shkurtër mbi historinë e familjes Bojaxhiu, ku duke u mbështetur në burime arkivore, shihet shumë qartë se kjo familje është shqiptare. Është mirë që në mjetet tona të informimit sensibilizohen herë pas here tema interesante; është mirë, pse kështu i ndihmohet hulumtimit më me rrënjë të temave të shtruara. Rasti i fundit, përkatësisht teza e shtruar kohëve të fundit, sipas së cilës familja Bojaxhiu, pra familja e Nënë Terezës, na qenka me prejardhje vllahe apo aromune, zgjoi interes të madh tek shumë hulumtues, publicistë e mbase po aq edhe tek laikët e shkencës e të polemikave. Gjithandej po shtrohej pyetja se si na e "morën Nënën tonë". Kujtoj se përgjegjia që duhet dhënë të gjithëve është kjo: Nëna Tereze është Nënë e tërë botës e jo vetëm e shqiptarëve, apo e atyre që pretendojnë ta kenë nënë: e aromunëve apo e maqedonëve. Shpresoj se do të hulumtojmë ende mbi familjen Bojaxhiu, sepse ka ende shumë gjëra që nuk janë cekë këtu dhe kanë mbetur në errësirën e arkivave të ndryshëm. Vllehët (aromunët) në Ballkan Për t'u kuptuar më mirë ky shkrim, e shoh të domosdoshme të flitet diç më shumë përkitazi me vllehët në Ballkan. Në fillim të kësaj trajtese dua të rikujtoj se edhe aromuni i njohur dhe i respektuar në tërë botën, historiani vjenez prof. Max Demeter Peyfuss, i ka tërhequr vëmendjen hulumtuesit austriak Karl-Markus Gauss që në hulumtimet e veta mbi aromunët apo vllehët të ruhet nga mania, sipas së cilës çdo njeri në Ballkan, që ishte më i mirë apo më i zoti se të tjerë, duhet deomos të jetë me prejardhje aromune (vllahe). Kjo vlen në mënyrë të veçantë sa u përket shifrave që dëgjohen, mitologjive e legjendave që kallëzohen nga njerëz për (para) historinë dhe të tashmen e aromunëve. Fundja, dhe vetë Gauss e dëshmon se ashtu edhe i ndodhi, kur po zhvillonte hulumtimet e veta në Maqedoni (khs. librin e tij Die sterbenden Europäer, 193-94). Atje, thotë Gauss, çdo mitologji ishte ngritur në nivel "dokumenti" dhe çdo spekulim ishte shndërruar në "argument". Vllehët janë njëri ndër popuj e vjetër të Ballkanit. Ata jetojnë edhe sot në shumë shtete të Ballkanit si në Greqi, Maqedoni, Shqipëri, Rumani, Serbi, Bullgari e gjetiu. Përkundër kësaj, vllehët nuk njihen gati në asnjërin nga shtetet që u përmendën si pakicë kombëtare. Edhe pse nuk ka shënime të besueshme statistikore, besohet se në Ballkan duhet të ketë, sipas supozimeve të përgjithshëm, së paku më shumë se gjysmë milioni vllehë. Pranimi apo mohimi i ekzistencës së vllehëve në shtetet konkrete varet pothuajse kryesisht nga politika e ditës e shtetit gjegjës. Vllehët ishin gjatë historisë të njohur si tregtarë, jo vetëm në Ballkan, por edhe deri në Europë; ata ishin dhe janë të njohur si barinjë nomadë-sidomos për djathin kualitativ të tyre. Në shtete të ndryshme të Ballkanit i quajnë me emra të ndryshëm, si aromunë, vllehë, remër, çobanë, kucovllehë, cincarë, karagunë etj. Vështruar në rrafshin gjuhësor, vllehët flasin po aqë (shumë) dialekte sa edhe nëngrupet e tyre. Fati i tyre ishte tragjik pothuaj në të gjitha

Dokumente arkivore për Stubllën në arkivat e Austrisë in: Gazeta e Stublles

Lovorka Čoralić/ODABRANE TEME IZ POVIJESTI ALBANSKO-HRVATSKIH ODNOSA U KASNOM SREDNJEM I RANOM NOVOM VIJEKU

Predgovor Dr. sc. Lovorka Čoralić se dugo bavi temama albanske povijesti, osobito poviješću migr... more Predgovor

Dr. sc. Lovorka Čoralić se dugo bavi temama albanske povijesti, osobito poviješću migracija koje su se kretale duž istočnojadranske obale i zahvaćale široki prostor od Mletaka do Albanije. Razdoblje njezina istraživanja usmjereno je na kasni srednji vijek i rano novovjekovlje. Knjiga Odabrane teme iz povijesti albansko-hrvatskih odnosa u kasnom srednjem i ranom novom vijeku, koju ovom prigodom objavljujemo, plod je njezinih višegodišnjih istraživanja u različitim arhivima od Zadra do Mletaka. Istovremeno, ova knjiga je zbir okupljenih radova, koji su već ranije objavljeni u različitim časopisima i zbornicima, no za ovo izdanje autorica je sve ovdje okupljene radove iznova preradila i dopunila u mnogim sastavnicama. Takvim postupkom dobili smo jedno posve novo djelo, majstorski skrojenu cjelinu tema o albanskoj povijesti, zbirku historiografskih studija o Albancima iz Ulcinja i Skadra te ostalih mjesta, kao i o njihovim migracijama u mjesta i gradove u Dalmaciji i Istri gdje su se iseljavali, među kojima osobito mjesto zauzimaju Zadar i Mleci.
Ova knjiga zorno prikazuje na koji način historiografija gradi svoju priču jer svi ovdje okupljeni radovi zasnovani su ne samo na relevantnoj znanstvenoj literaturi, nego i na podacima iz povijesnih izvora iz više arhiva. Štoviše, neki od radova zapravo predstavljaju pionirski napor jer su u cjelini zasnovani na podacima iz neobjavljene arhivske građe.
Stoga ova knjiga – zbirka radova dr. sc. Lovorke Čoralić – svakako predstavlja poticaj ne samo za daljnji razvoj albanske historiografije, nego i glede daljnjeg proučavanja albansko-hrvatskih povijesnih odnosa.
Veze između albanskog i hrvatskog naroda dugotrajne su i sežu duboko u srednji vijek. U tom smislu zanimljivo je primijetiti da je prema dosadašnjim istraživanjima najstarija albanska dijaspora na hrvatskom prostoru zabilježena u Dubrovniku u 14. stoljeću, a istovremeno je najstarija hrvatska dijaspora na albanskom prostoru (današnje Kosovo) također vezana uz Dubrovnik, odnosno dubrovačke trgovce i njihove emporije u Janjevu i Letnici koji datiraju također iz 14. stoljeća. Razlozi ovih migracija bili su gospodarski, ponajprije trgovački interesi. Od 18. stoljeća Albanci se naseljavaju i na području Slavonije, posebice u Osijeku, Hrtkovcima i Nikincima, poglavito pod vodstvom biskupa Mihaela Summe. Ta albanska dijaspora poznata je pod imenom Klementinci (Kelmendasi), a tom se temom posebice bavio Frok Zefiq (Frok Zefi). Jednako tako, poznata je i albanska zajednica u Arbanasima kod Zadra, koja je djelovala pod vodstvom biskupa Vicka Zmajevića. U široj javnosti ova zajednica poznata je pod imenom Arbanasi. U ovoj knjizi čitatelj će pronaći djelovanje albanskih vojnika i časnika u Zadru od 16. do 18. stoljeća, kao i teme usko povezane uz albanske obitelji Kruta, Ginni, Katić, Campsi i druge, koje su u glavnom gradu Dalmacije djelovale i prije Zmajevićeva doba. Zadar, koji je čest predmet interesa autorice knjige, ujedno je i njezin rodni grad. O samoj temi zadarskih Arbanasa u prošlim su desetljećima pisali Kruno Krstić i Aleksandar Stipčević. Svi ovi historiografski doprinosi, pa i knjiga radova koja se nalazi pred tobom, dragi čitatelju, predstavljaju solidnu osnovu za pokretanje novih projekata o povijesti Hrvata i hrvatske zajednice na Kosovu, u Makedoniji i Albaniji, te jednako tako za proučavanje povijesti
Albanaca i albanske zajednice na hrvatskim prostorima.
Rad dr. sc. Čoralić iznimno je bitan za razumijevanje i poznavanje albanske povijesti u razdoblju kasnoga srednjeg i ranoga novog vijeka, a albanska zajednica i albanska historiografija nažalost dugo vremena nisu bile upoznate s rezultatima njezinih istraživanja.
Upravo zbog toga rodila se ideja da se njezini radovi okupe na jednom mjestu i iznova objave uz nužne historiografske dopune na onim mjestima gdje je sama autorica uvidjela da su se u međuvremenu od prvog objavljivanja pojavili novi historiografski zaključci.
Nadamo se da će albanski povjesničari prepoznati trud, ne samo dr. sc. Čoralić, nego i izdavača ovoga zbornika, te da će ovo izdanje postati referentna literatura i unutar albanske historiografije.
Jedan od autoričinih radova objavljen je sada već gotovo davne 2013. godine na albanskom jeziku u zborniku posvećenom prof. dr. sc. Zefu Mirditi Poeta nascitur, historicus fit (St. Gallen – Zagreb: Albanisches Institut – Hrvatski institut za povijest), a sada ga donosimo i javnosti podastiremo u hrvatskom prijevodu. Upravo je dr. sc. Čoralić bila ključna osoba da se Hrvatski institut za povijesti i Albanisches Institut udruže u zajedničkom naporu objavljivanja zbornika posvećenog prof. dr. sc. Mirditi, a Jusuf Lika je u zasebnom izdanju uspješno preveo neke priloge vezane za navedenu problematiku s hrvatskog na albanski jezik.
U tom pogledu, s veseljem najavljujemo da smo radove okupljene u ovom zborniku već počeli prevoditi na albanski jezik, te se nadamo da će i ta inačica ove knjige uskoro biti objavljena. Na taj će način izniman i vrijedan rad dr. sc. Čoralić biti još dostupniji istraživačima albanske povijesti, posebice albanskoj historiografiji i široj javnosti. Na kraju valja naglasiti da najveće zasluge za objavljivanje ovog izdanja pripadaju dr. sc. Lovorki Čoralić jer bez njezina višedesetljetnog marljivog rada te niza objavljenih članaka na temu hrvatsko-albanskih povijesnih veza ne bi bilo materijala da se objavi ova knjiga. Ujedno, ova knjiga naša je zajednička zahvala njezinoj predanosti poslu povjesničara i njezinim rezultatima koji predstavljaju ogroman doprinos i hrvatskoj i albanskoj historiografiji.
Na kraju knjige nalaze se biografija i bibliografija Lovorke Čoralić. Nadamo se da je ovo izdanje tek početak buduće plodonosne historiografske suradnje hrvatske i albanske historiografije.
Ovu knjigu zajednički izdaju i javnosti podastiru Zajednica Albanaca Grada Zagreba i Zagrebačke Županije, Albanishces Institut i Hrvatski institut za povijest.

Albert Ramaj & Gordan Ravančić

Albanisches Institut & Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve, 2023

Sagra Congregazione di Propaganda Fide ponente L’eminentissimo e Reverendissimo Sig. Cardinale A... more Sagra Congregazione di Propaganda Fide ponente
L’eminentissimo e Reverendissimo Sig. Cardinale Alessandro Barnabò, Prefetto

Ristretto con sommario nota d’archivio e voto
Sulle missioni dell’Albania Servia e Macedonia, sulle provvidenze da prendersi a vantaggio delle medesime missioni, e sull’Ospizio da fondarsi in Scutari per i Religiosi Francescani.
Luglio
1865.
Emi e Rmi Signori

1. La missione dell’Albania, Servia, e Macedonia comprende attualmente tre Arcivescovadi cioè Antivari, Durazzo, e Scopia e quattro vescovadi cioè Alessio, Pulati, Sappa e Scutari, i quali sono suffraganei di Antivari.

2. In essa vi sono cinque Prefetture Apostoliche, cioè quella di Castrati nella Diocesi di Scutari quella di Pulati, quella della Servia, quella di Macedonia, e quella dell’Epiro, la quale fu stabilita circa il 1832 quando cessò di esistere la Provincia Minoritica Albanese (Somm. pag. 49. c. IV.) Le prime quattro sono affidate ai Minori Riformati, e sono missioni propriamente dette, la quinta ai Minori Osservanti, ed ha cinque ospizii senza cura di anime, due nella Diocesi di Alessio, uno nella Diocesi di Sappa, e due in quella di Durazzo.

3. Al regolare andamento della medesima missione, si volle provvedere nel secolo passato con le prescrizione del Sinodo Albanese celebrato nel 1703. le quali sono in realtà sapientissime sotto ogni rapporto.

4. Col tempo però molte di esse furono quasi dimenticate, e molti abusi invece si erano introdotti nelle varie diocesi. Quindi i Vescovi spesso ricorrendo alla S. C. per avere la soluzione di dubbj per lo più dottrinali, fecero nascere l’idea di un sinodo provinciale, onde gli stessi Vescovi avessero preso di comune accordo quelle provvidenze, che trovavano salutari a quella cristianità.

5. Questa fu appunto la mente espressa dal Sacro Consesso nella generale adunanza dei 18. Aprile 1853. quando si occupava della Ponenza per la elezione dell’Arcivescovo di Antivari e del Vescovo di Scutari. Vi era in essa il dubbio 2. cosi enunciato “Se debba prendersi alcun nuovo provvedimento circa il Seminario nazionale Albanese”, al quale si rispose “affirmative et ad mentem mens est, che L’Emo Prefetto insinui efficacemente ai Vescovi di riunirsi al più presto in sinodo provinciale, dando ai medesimi analoghe istruzioni, perchè possa il medesimo avere vantaggiosi risultati, e fra questi si ponderi se e dove riaprire un Seminario Albanese, affidandone la direzione ad una Congregazione Regolare insegnante”.

6. Scrittosi peraltro in proposito a Monsig. Giovanni Topich allora Vescovo di Scutari, si venne a conoscere che per molti e gravi motivi non potevansi i Vescovi riunire; e però non valendosi ritardare più oltre quei provvedimenti salutari, che esigevano le circostanze di quelle diocesi si procurò la istituzione del Seminario, com’è ben noto all’ EE. LL. RR., e si diresse una circolare a tutti i Vescovi, con la quale ai 27. Settembre 1854 furono invitati a riferire esattamente ciò, che delle singole prescrizioni del precitato Sinodo Albanese nelle rispettive Diocesi era in osservanza, e tutto ciò che delle medesime era andato in disuso, come pure i motivi, che avevano dato causa alla inosservanza, seguendo nella relazione l’ordine tracciato nell’ indice delle materie del sinodo in parola; non che ad aggiungere il progetto di quelle speciali provvidenze, che giudicavano doversi adottare in rispetto ai presenti bisogni dei fedeli dell’Albania, ed il loro parere sopra due quesiti relativi allo spoglio dei Vescovi, ed alla sepoltura dei pubblici peccatori, che si convertono in punto di morte.
7. Nel seguente anno 1855 si ebbero le relazioni dei medesimi Prelati, le quali furono subito stampate, e passate alla chiara memoria di Monsig. Salvatore d’Ozieri allora Ministro Generale dei PP. Cappuccini, e Consultore di questa S. C. con invito di prenderle a disamina, e di emettere su di esse il suo Voto senza perdere di vista il mentovato sinodo, di cui gli fu rimesso un esemplare.
8. Mentre il lodato Consultore stava facendo il commessogli lavoro, nuove istanze, nuovi dubbj, e nuove questioni furono promosse dai Vescovi e dai Religiosi di quelle missioni, le quali attesochè o versano sopra materie già toccate nell’enunciate relazioni, o sono tali, che non possono da quelle disgiungersi, se voglia provvedersi efficacemente al buon andamento delle missioni suddette, così ora si assogettano all’autorevole giudizio dell’EE. LL. unitamente al voto di quel Consultore, ed alla nota di Archivio disposte, per maggior chiarezza, secondo l’ordine del Sinodo Albanese

Më 23 gusht 2023, në Prishtinë është inaguruar një mur që quhet "Muri i nderit-Wall of honor", në... more Më 23 gusht 2023, në Prishtinë është inaguruar një mur që quhet "Muri i nderit-Wall of honor", në të cilin shkruhet në shqip dhe anglisht "Shpëtimtarët e hebrenjve në Kosovë-Rescuers of Jews in Kosova" dhe ku janë vendosur 23 emra e atyre që shpëtuan hebrenjtë. Në inaugurimin e këtij muri ishin të ftuar dhe morën pjesë aktivistë nga jeta politike e Kosovës e më gjërë sikurse kryeministri i Kosovës z. Albin Kurti, kryebashkiaku i Prishtinës z. Përparim Rama, z. Joseph Dioguardi etj,. Sipas mediave, projektin e kishte financuar qeveria e Kosovës. Deri më tani nuk kam hasur në ndonjë shkrim/diskutim konstruktiv lidhur me këtë temë. Por pyetja ime është se çfarë kriteresh apo kushtesh ishin renduar e paraparë për vendosjen e listës emrërore në këtë mur? Më 2017 "Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiparëve" në Shkup ka publikuar librin në të cilin shkruhet mjaft për shpëtimin e hebrenjëve, libër ky i botuar në tri gjuhë: shqip, maqedonisht dhe anglisht dhe mban titullin: "Rrugëtimi-Патешествие-Journey", me autorët Skender Asani & Albert Ramaj. Sipas dijenisë time, këtë libër e kanë pasur në dorë ata që kanë listuar emrat përkatës që do të vendoseshin në këtë mur të vendosur në Prishtinë. Ndër të tjera, në këtë libër gjendet edhe interevista e hebreut Shaul Gattenyo, i cili ende jeton në Izrael dhe gjatë Luftës së Dytë Botërore ishte strehuar në fshatin Letnicë, komuna e Vitisë në Kosovë dhe ende nuk kam dëgjuar se Letnica apo Vitia është shkëputur nga kufijtë territorialë të Kosovës, pra emrat që shpëtuan Shaul Gettenyo duhet të ishin shënuar në këtë mur. Me nismën time private, në vitin 2018, Gattenyo vizitoi herën e fundit Kosovën dhe natyrisht edhe vendstrehimin e vet shpëtimtar Letnicën. Të njëjtin vit iu bë një dokumentar nga Radio-Televizioni i Kosovës (RTK), i cili kishte udhëtuar enkas në Izrael për realizimin e dokumentarit në fjalë. Përsëris sërish se ironikisht asnjë emër nga ata që i shpëtuan jetën Shaul Gettenyo-s në Letnicë nuk janë në listuar e vendisur në këtë mur. Këtu kemi të drejtë besoj t'u rikthehemi sërish kriterve të ndjekura për përpilimin e kësaj liste emërore si dekor mirënjohje e miradije me vlerë përtejnacionale. Ajo që më shqetëson është fakti se dokumentet autentike që dëshmojnë shpëtimin e hebrenjve në Kosovë ruhen në Muzeun e Holocaust-it në Jerusalem "Yad Vashem". Këtu dëshiroj të ceki konkretisht Letnicën dhe Janjevën, sepse janë pikërisht këto dy vende të cilat i njoh shumë mirë sa i përket kësaj teme të cilën po e trajtojmë në këtë shkrim. Këto dokumente janë anashkaluar tërësisht me vetëdije nga politika e atyre që vendosën për publikimin e emrat në këtë mur. Ndërkohë prej asaj kohe nuk jam ndalur në sqarimin e kësaj çëshjteje delikate dhe për rrjedhojë kërkimi im ka marrë formën e një studimi të mirfilltë lidhur shpëtimin e hebrenjve në famullitë katolike Letnicë, Janjevë e më gjërë dhe rolin e Kishës Katolike në Kosovë, duke bërë bashkë materiale të reja dhe në shumë raste tërësisht të panjohura deri më tani. Studimi në fjalë që pritët të botohet si libër më vete përfshin edhe intervistat që i kam marrë "de visu" Shaul Gattenyo, kështu që kjo temë për mua është e njohur. Në dëshminë/dokumet të Zora Pičulin më 3. 8. 1975 që ruhet në Vad Yashem, shkruhet kështu: "Neve na shoqëroi motra Romana, e cila ishte në shtëpi dhe punonte në kopsht e kështu arritëm në fshatin Letnicë. Kur arritëm atje, gjetëm një djalë 11 vjeç të vetmuar, të cilin po ashtu e kishin shpëtuar murgeshat. E thërrisnin me emrin Jožko, kurse emri i tij i vërtetë ishte Beniamin. Ai qante aq shume për nënën e vet sa nuk ngushëllohej dot."... pastaj vazhdon më tej dokumenti: "Meqenëse tashmë kam folur për Beniaminin, aty ishte edhe një vajzë tjetër, 14 vjeçare e që quhej Erika. Kam një fotografi të saj. Ishim bashkë në Shkup tek

Hebrenjtë në Kosovë, një histori pak më ndryshe, 2006

Historia e hebrenjve të Kosovës nuk është e ngjashme me atë të Shqipërisë. Gjatë Luftës së Dytë B... more Historia e hebrenjve të Kosovës nuk është e ngjashme me atë të Shqipërisë. Gjatë Luftës së Dytë Botërore ka raste individuale të ndihmës dhe të mbrojtjes së hebrenjve në Kosovë, por njëkohësisht është e vërtetë e pamohueshme se Waffen-SS Divizioni fashtist shqiptar “Skënderbeu” (“Skanderbeg”), i përbërë kryesisht nga kosovarët, dërgoi në kampin nazist Bergen-Belsen afër Hannover-it rreth 500 hebrenj. Kjo është një e vërtetë që nuk duhet të na frikësojë...

Sylva documentorum spectantium ad Missionem Pulatensem - Përmbledhje dokumentesh mbi misionin e Pultit, 2023

Me pushtimin osman, benediktinët dhe domenikanët e lëshuan vendin dhe veprimtaria misionare mbeti... more Me pushtimin osman, benediktinët dhe domenikanët e lëshuan vendin dhe veprimtaria misionare mbeti në duart e françeskanëve, të cilët deri me mbërritjen e jezuitëve në fund të gjysmës së parë të shekullit XIX, ishin pothuajse të vetmit që mbajtën mbi shpatulla barrën e vështirë të veprimtarisë misionare. Një ndër misionarët françeskanë i cili jetoi për 45 vjet radhazi në Shqipëri ishte edhe P. Camillo Libardi, i cili ka shkruar disa vepra për historinë shqiptare, por ka lënë në dorëshkrim Sylva documentorum et Albaniam pertinentium. I-III, vepër e cila humbi gjurmët pas Luftës së Dytë Botërore dhe për pasojë mbeti e panjohur, përkatësisht e pabotuar. Gjatë hulumtimeve tona u verifikua në arkivin e bibliotekës në Trento dhe u konfirmua prania e dorëshkrimit Sylva documentorum spectantium ad missionem Pulatensem [Albania], që po e botojmë për herë të parë, të cilin e transkriptoi Cezarin Toma. Në këtë libër lexuesit dhe studiuesit do të gjejnë shkrimin bashkangjitur të përgatitur nga Donato Martucci i cili na paraqet edhe letërkëmbimin e C. Libardi-t. Këto letra sjellin të dhëna tejet domethënëse, të cilat përplotësojnë mjaft mirë kuadrin e përgjithët të punës së bërë prej p. Libardi-t.

Albanisches Institut & Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve, 2023

Sagra Congregazione di Propaganda Fide ponente L’eminentissimo e Reverendissimo Sig. Cardinale Al... more Sagra Congregazione di Propaganda Fide ponente
L’eminentissimo e Reverendissimo Sig. Cardinale Alessandro Barnabò, Prefetto

Ristretto con sommario nota d’archivio e voto
Sulle missioni dell’Albania Servia e Macedonia, sulle provvidenze da prendersi a vantaggio delle medesime missioni, e sull’Ospizio da fondarsi in Scutari per i Religiosi Francescani.
Luglio
1865.
Emi e Rmi Signori

1. La missione dell’Albania, Servia, e Macedonia comprende attualmente tre Arcivescovadi cioè Antivari, Durazzo, e Scopia e quattro vescovadi cioè Alessio, Pulati, Sappa e Scutari, i quali sono suffraganei di Antivari.

2. In essa vi sono cinque Prefetture Apostoliche, cioè quella di Castrati nella Diocesi di Scutari quella di Pulati, quella della Servia, quella di Macedonia, e quella dell’Epiro, la quale fu stabilita circa il 1832 quando cessò di esistere la Provincia Minoritica Albanese (Somm. pag. 49. c. IV.) Le prime quattro sono affidate ai Minori Riformati, e sono missioni propriamente dette, la quinta ai Minori Osservanti, ed ha cinque ospizii senza cura di anime, due nella Diocesi di Alessio, uno nella Diocesi di Sappa, e due in quella di Durazzo.

3. Al regolare andamento della medesima missione, si volle provvedere nel secolo passato con le prescrizione del Sinodo Albanese celebrato nel 1703. le quali sono in realtà sapientissime sotto ogni rapporto.

4. Col tempo però molte di esse furono quasi dimenticate, e molti abusi invece si erano introdotti nelle varie diocesi. Quindi i Vescovi spesso ricorrendo alla S. C. per avere la soluzione di dubbj per lo più dottrinali, fecero nascere l’idea di un sinodo provinciale, onde gli stessi Vescovi avessero preso di comune accordo quelle provvidenze, che trovavano salutari a quella cristianità.

5. Questa fu appunto la mente espressa dal Sacro Consesso nella generale adunanza dei 18. Aprile 1853. quando si occupava della Ponenza per la elezione dell’Arcivescovo di Antivari e del Vescovo di Scutari. Vi era in essa il dubbio 2. cosi enunciato “Se debba prendersi alcun nuovo provvedimento circa il Seminario nazionale Albanese”, al quale si rispose “affirmative et ad mentem mens est, che L’Emo Prefetto insinui efficacemente ai Vescovi di riunirsi al più presto in sinodo provinciale, dando ai medesimi analoghe istruzioni, perchè possa il medesimo avere vantaggiosi risultati, e fra questi si ponderi se e dove riaprire un Seminario Albanese, affidandone la direzione ad una Congregazione Regolare insegnante”.

6. Scrittosi peraltro in proposito a Monsig. Giovanni Topich allora Vescovo di Scutari, si venne a conoscere che per molti e gravi motivi non potevansi i Vescovi riunire; e però non valendosi ritardare più oltre quei provvedimenti salutari, che esigevano le circostanze di quelle diocesi si procurò la istituzione del Seminario, com’è ben noto all’ EE. LL. RR., e si diresse una circolare a tutti i Vescovi, con la quale ai 27. Settembre 1854 furono invitati a riferire esattamente ciò, che delle singole prescrizioni del precitato Sinodo Albanese nelle rispettive Diocesi era in osservanza, e tutto ciò che delle medesime era andato in disuso, come pure i motivi, che avevano dato causa alla inosservanza, seguendo nella relazione l’ordine tracciato nell’ indice delle materie del sinodo in parola; non che ad aggiungere il progetto di quelle speciali provvidenze, che giudicavano doversi adottare in rispetto ai presenti bisogni dei fedeli dell’Albania, ed il loro parere sopra due quesiti relativi allo spoglio dei Vescovi, ed alla sepoltura dei pubblici peccatori, che si convertono in punto di morte.
7. Nel seguente anno 1855 si ebbero le relazioni dei medesimi Prelati, le quali furono subito stampate, e passate alla chiara memoria di Monsig. Salvatore d’Ozieri allora Ministro Generale dei PP. Cappuccini, e Consultore di questa S. C. con invito di prenderle a disamina, e di emettere su di esse il suo Voto senza perdere di vista il mentovato sinodo, di cui gli fu rimesso un esemplare.
8. Mentre il lodato Consultore stava facendo il commessogli lavoro, nuove istanze, nuovi dubbj, e nuove questioni furono promosse dai Vescovi e dai Religiosi di quelle missioni, le quali attesochè o versano sopra materie già toccate nell’enunciate relazioni, o sono tali, che non possono da quelle disgiungersi, se voglia provvedersi efficacemente al buon andamento delle missioni suddette, così ora si assogettano all’autorevole giudizio dell’EE. LL. unitamente al voto di quel Consultore, ed alla nota di Archivio disposte, per maggior chiarezza, secondo l’ordine del Sinodo Albanese

Alnbanisches Institut & Faik Konica, 2022

Ky libër që kemi në dorë ka një histori më vete. Relacioni i ipeshkvit Vincenc Zmajević i vitit 1... more Ky libër që kemi në dorë ka një histori më vete. Relacioni i ipeshkvit Vincenc Zmajević i vitit 1702/1703 është vepër e tre autorëve: Vincenc Zmajević, Peter Bartl dhe Injac Zamputti. Zmajević e ka shkruar këtë relacion nga vizita apostolike në ipeshkvitë e Shqipërisë, Serbisë, Maqedonisë dhe Bullgarisë më 1702/1703. Këtë relacion e ka botuar italisht (versioni i arkivit të Vatikanit) Peter Bartl më 1979 në librin “Quellen und Materialien zur albanischen Geschichte Im 17. Und 18. Jahrhundert“ fq. 1-186, përcjellë me shpjegime e shënime nga Bartl. Shqip është përkthyer nga Injac Zamputti më 1988, përkthim i pabotuar deri tani.

Vincenc Zmajević - relacioni i 1702/03 dhe Kuvendi i Arbënit 1703

Vincenc Zmajević ka lindur në Perast (Mali i Zi) më 23. 12. 1670 në

Autorët e Komunës së Vitisë (Muzafer Ramiqi), 2021

Frok Zefi (në disa raste: Frok Zefiq), lindi më 10 nëntor 1961 në Binçë (Komuna e Vitisë). Shkoll... more Frok Zefi (në disa raste: Frok Zefiq), lindi më 10 nëntor 1961 në Binçë (Komuna e Vitisë). Shkollën fillore e mbaroi në vendlindje, gjimnazin klasik në "Paulinum", në Suboticë të Vojvodinës, ndërsa studimet filozofike-teologjike i ka vijuar në Đakovo (Kroaci), Sarajevë dhe Zagreb. Në Zagreb, në vitin 1989, diplomoi me temën "Don Pal Sagagni `Zognjani` instruktor i gjuhës shqipe dhe edukator i të rinjve kelemndas" (Don Pavao Sagagni, instruktor albanskog jezika i odgojitelj klementinske mladež) tek prof. dr. Juraj Kolarić. Frok Zefi është prift katolik i Ipeshkvisë Đakovo-Osijek. Diakon u shugurua në Gjakovo në vitin 1989, ndërsa meshtar më 29 tetor të të njëjtit vit në Komletinci afër Vinkovci-t. Si kapelan dhe famullitar ka shërbyer në disa famulli në këtë ipeshkvi, si në: Vrbanja, Velika Kopanica, Ivankovo, Brijest/Osijek, Podravski Podgajci, Vuka... Gati tri vite kishte punuar si meshtar në Misionin Katolik kroat në Luxemburg. Momentalisht është famullitar në Brodski Varoš (afër Slavonski Brodit në Kroaci). Frok Zefi përpos shërbimit meshtarak, merret me botime të ndryshme, sidomos që kanë të bëjnë me historinë e popullit shqitpar, përkatësisht të Ipeshkvisë Shkup-Prizren. Botimet e Frok Zefit njihen dhe vlersohen në botën perëndimore.

Koha ditore, 2016

Veprimtaria shkencore e Zef Mirditës përfshin një gamë të gjerë temash, nga parahistoria, antikit... more Veprimtaria shkencore e Zef Mirditës përfshin një gamë të gjerë temash, nga parahistoria, antikiteti, historia e popullit shqiptar, historia e krishterimit të popullit shqiptar, historia e popullit vlleh, marrëdhëniet historike shqiptaro-kroate, si dhe shumë çështje të historisë së Ballkanit të lashtë e deri te koha më e re. Fushë e posaçme e interesimit të tij janë dardanët, një popull i vjetër, i cili jetoi më së shumti në territorin e sotëm të Kosovës. Mbi këtë popull të lashtë ilir ka shkruar një numër të madh punimesh në gjuhën shqipe, kroate, gjermane, frënge dhe italiane. Në shumë punime, ndër të cilat gjithsesi duhet të përmendim edhe monografinë, siç e quante vetë Z. Mirdita "veprën e jetës" "Dardanci i Dardanija u Antici" (Dardanët dhe Dardania në Antikë). Zef Mirdita problematikën e dardanëve dhe të Dardanisë e vështron nga kënde të ndryshme dhe e shqyrton në mënyrë ndërdisiplinore. Njohuritë dhe përfundimet te të cilat ka ardhur janë bazuar në studimin e kujdesshëm të burimeve dhe reflektimin kritik të literaturës relevante, por edhe në punën arkeologjike në terren dhe në shqyrtimin vetjak të zonave të caktuara gjeografike. Këto janë rezultatet e një kërkimi shumëvjeçar mbi Dardanët dhe kjo vepër duhet të vihet në radhën e studimeve më të rëndësishëm mbi ilirët.

Librin BISEDIME MBI “HISTORIN BUJQËSORE TË SHQIPNIS” që po sjellim për botim, paraqet vlerat e me... more Librin BISEDIME MBI “HISTORIN BUJQËSORE TË SHQIPNIS” që po
sjellim për botim, paraqet vlerat e mendimit intelektual shqiptar mbi
problematika që ishin më pak të trajtuara në gjysmën e parë të shekullit të kaluar, siç ishte, bie fjala, çështja e tokës dhe sidomos menaxhimi i saj në pikëpamje agroteknike. Autori i këtij libri, Eqrem Bej Vlora, na sjell fakte të panjohura mbi historinë e tokës bujqësore në Shqipëri dhe sidomos mangësitë që janë shfaqur në të kaluarën sa i përket mirëmbajtjes së saj, ku spikat sidomos sistemi i kullimit dhe shkarkimit të ujërave, si një nga faktorët kryesor që kanë ndikuar në degradimin e tokës së bukës.

Stublla. Monografi, 2005

Periudha e martirëve të Stubllës konsiderohet koha më e lavdishme dhe në tërësi koha që më së tep... more Periudha e martirëve të Stubllës konsiderohet koha më e lavdishme dhe në tërësi koha që më së tepërmi pse Stublla do të njihet në arenën jo vetëm kombëtare, por edhe në atë ndërkombëtare, si vatër e qëndresës, e flijimit dhe e sakrificës për vlerat e patjetërsueshme fetare e kombëtare. Tradita e shenjtë e shqiptarëve stubllas të trashiguar nga të parët shqiptarë katolikë, do të ruhet si sytë e ballit përballë çthurësve osmano-turq. Pikturë, Jerosllav Çermak, "Të pëndjekurit shqiptarë në Anadolli" (1868) (Justice Place, Bruxelles) masiv me të rinj dhe të reja, fëmijë, pleq e plaka, ka ndodhë natën e Shën Kollit të vitit 8 (0. XII), kurse sipas dokumenteve të gjetura, mërgimi i këtyre kryefamiljarëve ndodhi më nëntor 8. (Khs. Arkivi i Kongregatës, De Propaganda Fide, Acta , vëll. , fq. 66r). Sidoqoftë, më shkurt 86, të gjithë do të gjenden në burgjet e Selim Pashës në Shkup... njëri prej tyre kishte vdekur nga vuajtjet dhe nga sëmundjet e marra në ato burgje të ngushta, pa bukë e pa veshmbathje, ... vdekje që rrodhi për shkak se Akcili nuk deshi të bëhet turk e ta mohojë fenë e Krishtit, vdekje që edhe në kohën tonë ringjall idenë e përlartësisë së martirizimit. Dëshmori i parë, i cili më shkurt 86 ra për fe e atdhe, se nuk deshi të bëhej turk, quhet Andre Stublla, alias Augustini i Zefit nga Stublla, i cili, duke qenë i lidhur me pranga në këmbë, në qafë dhe në duar, dha shpirt në burgun e Shkupit. Martirizimi i stubllasve nuk do të marrë fund në burgjet e Shkupit. Rruga e Kalvarit do të vzahdojë tutje drejt Manastirit për në Selanik, e mandej do të pasojë rruga e gjatë (nëpër det me anije) e mërgimit për në Azi, në Muhaliq. Gjithë ky rrugëtim ishte i stërmundimshëm dhe në kushte jonjerëzore. Dhe vendet, përkatësisht burgjet ku ata gjatë rrugës janë ndaluar, ishin në gjendje të mjerueshme, e shpesh herë edhe vdekjeprurëse. Bisedat e mërgimtarëve martirë, që i sollën shumë dokumente, janë shumë të dhimbshme, por edhe tejet heroike. Fjalët e tyre plot fe në Jezu Krishtin, jepnin shpresën dhe fuqinë e fundit, nëse jo më tepër, bile së paku t'i falin turturuesit për hirë të Dashurisë së kryqëzuar. Varreza e martirëve shqiptarë në Muhaliq (Turqi) dhe gjeografia i. PërkufiziMi tPonoMastik Përkufizimin toponomastik të Stubllës do ta fillojmë nga pika lindore, me majën e Stubllavaqës, e cila, sipas ekspertëve të ekspeditave të ndryshme hulumtuese (minerale), që kohë pas kohe i bënin grupe të ndryshme nga vitet 99-969 e deri tani; kjo majë duhet t'i kalojë 000 metra lartësi mbidetare. Në vazhdim, gjatë emërtimeve mikro -dhe mini të mikrotoponimeve të Stubllës, nuk do të ndjekim rradhitjen alfabetike, por do ta përshkruajmë përkufizimin e tyre. Në pikat përkufizuese të toponomastikës së Stubllës, e cila për çudi në disa vende me kilometra largohet, p. sh. nga pika Shtruzh -Lagjja e Qeshmeve -dhe pikërisht nga qeshmet e deri rrugës kah veriu -te kufiri me fshatin Goden i Vogël, nuk ka më shumë se 00 metra! E diku-diku hynë në thellësi të fshatrave tjera, Gërçar, Stançiq -sot kufi i dhunshëm serbomaqedonas, pastaj edhe më në thellësi, në disa fshatra tjera përreth. Për habi, pronarët e sotëm të Stubllës, të disa rajoneve, nuk e dinë lashtësinë e pronave të veta, si, bie fjala, arat te Kisha e Gërçarit dhe mullinjtë e dikurshëm të stubllasve që janë të lashtë, supozohet, të lashtë sa edhe vetë Stublla. toponime kemi edhe në Stubëll), por për të dalë te Rrasat dhe te Lugu i Gjinocit. Nga Lugu i Gjonocit vazhdon deri te Kroi i Hajdarit. Kroi i Hajdarit dhe Stubllavaqa e vogël njihen si të Godenve. Çirica. Është 00 metra larg qeshmeve, mal i të dy fshatrave, Stubëll dhe Goden, pronë private, ndërsa godenasit në rrëzë të saj i kanë varrezat e veta. Lugu i Buçecit (buçet, ushton, jehon). Është rrëzë Çiricës, afër lagjes godenase Mursylovyt. Shumica e këtij lugu është pronë e stubllasve. Aty dhe në breguncat e saja, janë zbulurar shumë varreza antike. Nga Buçeci kalohet te Ara e Brahimit për të dalë te Përroi i Shillocit. Arat e stubllasve shtrihen deri te kufijtë te Lagja e Therralive, për të dalur deri te Guri i Bardhë (Gjylekari), ku toponimi më i madh është Kodra e Beqës. Ara e Gërçarit. Janë ato në mes të Kodrës së Beqës, Kalasë e deri te kisha e Gërçarit -prona shumëshekullore të stubllasve. Aty stubllasit kishin shumë mullinj, kurse arat, shumica e tyre, i posedojnë edhe sot, që deri tash askush nuk ua di lashtësinë.

Nëpër gjurmë t'ujkut orjental Krist Maloki "ushujza orjentale, gjithmonë e pangishme, i ngjitet t... more Nëpër gjurmë t'ujkut orjental Krist Maloki "ushujza orjentale, gjithmonë e pangishme, i ngjitet trupit kolektiv dhe shoqnor dhe ja thithë gjakun pa asnjë droje a skrupullë. Dhe në vend që t'u turpnonte per veprën shkatrimtare të vetën, orjentali shqiptar bahet edhe ma kryenalt, ma kapadaji, ma qejfli... dhe i bje karadyzenit....Orjentali shqiptar asht i zoti per të gjitha... turpet. Shet bab' e nanë, din e iman, per mos me thanë: shpirtin dhe trupin e vet; vetëm e pervetëm që t'i shkoj kungulli mbi uj, vetëm që mos t'i prishen telat e karadyzenit. Idealet e orjentalit shqiptar jan kulltuku dhe llokma." Rreth vitit 1930 Orjentalizma shqipëtare asht pa dyshim një system mendimesh, ndjenjash dhe instiktesh-si çdo sistem tjetër jeteset-me një botë kuptim dhe filozofië të tijen. Dhe si dallohet dhe veçansohet secila filozofië dhe secili botëkuptim nëpër disa principe karakteristike, po njashtu dallohet dhe karakterizohet edhe orjenjtalizma shqiptare nëpër disa shprehje symtomatike dhe jetëfilozofike. Si ma të paren karakteristikë t'ujkut orjental shqiptar duhet t'a e marrim proverbin e çdo çelerpirxhiu të pashpirt: Haja qenit, pija qenit Edhe bjer'karadyzenit: një bonmot, mjerisht, që asht bam bilem fjalë popullore: Orientali shqiptar i pret të gjitha të mirat-per vehte!-çelepir nga të tjerët; bota rreth e perçark asht per te një burim i pashterrun mjetesh, qejfesh dhe lezetesh, të cilët aj i shfrytëzon me çdo mëndyrë dhe methodë, pa pyetë se ku nget dhe ku vret. Detyrë të ndershme apor sakrifica vetmohuese karshi botës peranë s'njef kurr jo, orjentali shqiptar. Perkundrazi ushujza orjentale, gjithmonë e pangishme, i ngjitet trupit kolektiv dhe shoqnor dhe ja thithë gjakun pa asnjë droje a skrupullë. Dhe në vend që t'u turpnonte per veprën shkatrimtare të vetën, orjentali shqiptar bahet edhe ma kryenalt, ma kapadaji, ma qejfli... dhe i bje karadyzenit.... Orjentali s'njef turp a mare, a ma mirë: aj s'ka cipë që t'i nxihet a faqe që t'i skuqet. Prandaj karakterizohet edhe nga thanja pothue popullore: Atje posht, nër ata ripa, Her' m'a hipe, her' t'a hipa! Orjentali shqiptar asht i zoti per të gjitha... turpet. Shet bab' e nanë, din e iman, per mos me thanë: shpirtin dhe trupin e vet; vetëm e pervetëm që t'i shkoj kungulli mbi uj, vetëm që mos t'i prishen telat e karadyzenit. Idealet e orjentalit shqiptar jan kulltuku dhe llokma. Per të ja sigurue vehtes këto të mira perdor aj çdo mjet: bahet, kur e do nevoja, edhe patriot dhe tradhëtor, monarkist dhe bolshevik, perparimtar dhe reakcjanor.... dhe bilem edhe shok i fort me të tjerë. Porse në shpirtin e tij, orjentali shqiptar asht kryekëput renimtar, asht destruktiv.... dhe bashkohet me të tjerët si njata ujqt që vehen së bashku në preë.... porse edhe si njata ujqt që e shkyjn shokun e vet kur dobsohet apor plagoset udhës.

In den kommunistischen Ländern, also auch in Jugoslawien und dementsprechend natürlich im Kosovo,... more In den kommunistischen Ländern, also auch in Jugoslawien und dementsprechend natürlich im Kosovo, wurde die Jugend an staatlichen Schulen mehr oder weniger im Sinne des Atheismus erzogen. So ist Religion für viele im einstigen "Ostblock" etwas Fremdes geworden. Im einstigen Jugoslawien, namentlich im Kosovo, hat sich daran während der dramatischen Jahre, die der politischen Wende folgten, nicht viel geändert: im albanisch-serbischen Krieg, der erst 1999-nach dem Luftkrieg der NATO gegen Serbien-zu Ende ging. Seit dem 10. Juni 1999 verwaltet die UNO die Provinz Kosovo, und zwar auf der Grundlage der bekannten Resolution 1244. In allernächster Zeit wird das Kosovo ganz sicher irgendeine Form staatlicher Unabhängigkeit erhalten. Offizielle Statistiken gibt es im Kosovo nicht, keine Volkszählungen. Deswegen ist es schwierig, konkrete Angaben etwa über die ethnische Zusammensetzung oder über das religiöse Bekenntnis der Bevölkerung zu machen-der Albaner, Serben, Roma, Sinti, Kroaten und weiterer kleiner Volksgruppen. Die Zahl der Einwohner des Kosovo soll bei 2 Mio. liegen, etwa 90% davon Albaner. 90% soll auch der Anteil der Muslime an der Gesamtbevölkerung betragen. Der Anteil der Katholiken liegt bei 3-4% (einige Albaner, Kroaten), Protestanten schätzt man auf 1% (meist Albaner), die Serben sind durchwegs orthodox, Roma und Sinti im Kosovo werden zu den Moslems gerechnet. UNO-Berechnungen zufolge weist das Kosovo schon lange die "jüngste" Bevölkerung Europas auf (Altersdurchschnitt: 23 Jahre). Hinsichtlich der Haltung junger Menschen im Kosovo zur Religion gibt es interessante Aspekte, von denen hier nur einige vorgestellt werden können.

Islamizimi i shqiptarëve filloi me pushtimin e vendit të tyre. Nëpërmjet pranimit të religjionit ... more Islamizimi i shqiptarëve filloi me pushtimin e vendit të tyre. Nëpërmjet pranimit të religjionit shtetëror kërkonin që tu iknin kundërmasave të ashpra turke. Prej këtij momenti krishterimi tek shqiptarët dobësohej pandërprerë -një proces, i cili zgjati deri në fund të sundimit turk (1912). Kemi parasysh faktin se nga frika prej represalieve turke ndodhte kalimi masiv i kryengritësve shqiptarë në shekullin XVII, kështu që para së gjithash ishin dy shkaqe, që shkaktonin kalimin në Islam: detyrimi për të krishterët, që të paguajnë tatim të posaçëm për frymë autoriteteve osmane dhe një rënje e gjërë e institucionit kishtar, për të cilën, gjithësesi për Shqipërinë katolike të veriut, nëpërmejt raporteve vizitatore të piftërinjëve jemi shumë mirë të informuar. Ky islamizim kishte para së gjithash karakter të një pranimi sipërfaqësor të religjionit të ri. Ata që kishin kaluar merrnin emra turq dhe vizitonin nganjëherë xhamitë dhe kështu i paraqiteshin botës përreth tyre sikur myslimanë. Në rrethin e familjeve prapëseprapë rrinin të qëndrueshëm ndaj krishterimit, njëkohësisht vetëm në raste të vogla ndjeknin mësim për besimin e ri. Të krishterët e fshehtë në Shqipëri quheshin "laramanë" d.m.th. "të larëm" "pullali". Die Islamisierung der Albaner begann mit der Eroberung ihres Landes. Den Strengen türkischen Gegenmassnahmen suchten sie durch Annahme der Staatsreligion zu entgehen. Von da an ging das Christentum in Albanien unaufhörlich zurück -ein Vorgang, der bis zum Ende der Türkenherrschaft (1912) andauerte. Wenn man von den aus Frucht vor türkischen Repressalien erfolgten Massenübertritten albanischer Aufständischer im 17. Jahrhundert absieht, so waren es vor allem zwei Gründe, die den ebertitt zum Islam veranlassten: der Zwang für die Christen, den osmanischen Behörden eine besondere Kopfsteuer zu entrichten und ein weitgehender Verfall der kirchlichen Organisation, über den wir, jedenfalls für das katholische Nordalbanien, durch die geistlichen Visitationberichte gut unterrichtet sind. Diese Islamisierung hatte zunächst den Charakter einer äusserlichen Annahme der neuen Religion. Die zu ihr Übergetretenen nahmen türkischen Namen an Ky punim është botuar në: Grazer und Münchner Balkanologjische Studien, Dr.Dr. Rudolf Trofenik, München 967, me titull: "Kryptochristentum und Formen des Religösen Synkretismus in Albanien", fq. 7-27. punimi është përkthyer me lejen e autorit dhe të drejtat për botim apo ribotim në gjuhën shqipe të çfarëdo forme janë tek përkthyesi Albert Ramaj. Aurtori (Peter Bartl) i këtij shkrimi u lind në Cottbus/Niederlausitz më 938 dhe është profesor në Universitetin e München-it /Mynihut, dhe njohës i mirë i historisë shqiptare. Ka botuar disa libra për historinë shqiptare, kurse shqip libri me vlerë përkthyer nga Shkumbin Brestovci "Shqipëria. Nga mesjeta deri sot" është botuar në shtëpinë botuese të Ipeshkvisë së Kosovës "Drita " në Prizren më 999, (vërejtje e përkthyesit). 1 ASV. Missioni 56. 2 E. Durham, High Albania. London 909, fq. 20, -("Of the Turkish names I could get no explanation, except that they liked them, and, as they could not be baptized by them, took them afterwards.") Mihačević, fq. 37. 4 E. Jäckh, Im türkischen Kriegsllager durch Albanien, Heilbronn 9. fq. 48. 5 Relacione mbi gjendjen e Shqipërisë. I, fq. 46. 6 Cordignano, L'Albania a traverso. II, fq. 240-41.

Profesor Georg Renatus SOLTA zë një vend të veçantë në historinë e alban- ologjisë. Studimet e ti... more Profesor Georg Renatus SOLTA zë një vend të veçantë në historinë e alban- ologjisë. Studimet e tija për periudhën antike të gjuhëve ballkanike (ndër ta edhe shqipja) janë shumë të thukta dhe të njohura nga të gjithë shkencëtarët eminentë botëror. Nga shqiptarët, ndër të tjera është i njohur si nxënës i Joklit dhe mik i profesor Çabejt. Ai mbajti kontakte edhe me shumë albanologë shqiptarë dhe të huaj.
Unë e kam njohur profesor Soltën gjatë studimeve të mia në Vjenë. Isha duke hulumtuar për albanologun e madh Norbert Joklin për një shkrim në një gazetë studentore „Djalëria“ që e botonim atëherë në Vjenë dhe gjithsesi që hasa në lidhjet e profesor Soltës me Joklin.

(Përgjigje ndaj shkrimit të z. Aurel Plasari: "Bojaxhitë e Nënë Terezës") I nxitur nga kolegia im... more (Përgjigje ndaj shkrimit të z. Aurel Plasari: "Bojaxhitë e Nënë Terezës") I nxitur nga kolegia ime I. A. u fillua që të punohet për reagimin ndaj shkrimit të Aurel Plasarit, i cili pretendon që Nënë Terezën ta paraqesë me preardhje vllahe. Me përkrahjen sidomos të don Nikson Shabanit u arrit të paraqitet një studim i shkurtër mbi historinë e familjes Bojaxhiu, ku duke u mbështetur në burime arkivore, shihet shumë qartë se kjo familje është shqiptare. Është mirë që në mjetet tona të informimit sensibilizohen herë pas here tema interesante; është mirë, pse kështu i ndihmohet hulumtimit më me rrënjë të temave të shtruara. Rasti i fundit, përkatësisht teza e shtruar kohëve të fundit, sipas së cilës familja Bojaxhiu, pra familja e Nënë Terezës, na qenka me prejardhje vllahe apo aromune, zgjoi interes të madh tek shumë hulumtues, publicistë e mbase po aq edhe tek laikët e shkencës e të polemikave. Gjithandej po shtrohej pyetja se si na e "morën Nënën tonë". Kujtoj se përgjegjia që duhet dhënë të gjithëve është kjo: Nëna Tereze është Nënë e tërë botës e jo vetëm e shqiptarëve, apo e atyre që pretendojnë ta kenë nënë: e aromunëve apo e maqedonëve. Shpresoj se do të hulumtojmë ende mbi familjen Bojaxhiu, sepse ka ende shumë gjëra që nuk janë cekë këtu dhe kanë mbetur në errësirën e arkivave të ndryshëm. Vllehët (aromunët) në Ballkan Për t'u kuptuar më mirë ky shkrim, e shoh të domosdoshme të flitet diç më shumë përkitazi me vllehët në Ballkan. Në fillim të kësaj trajtese dua të rikujtoj se edhe aromuni i njohur dhe i respektuar në tërë botën, historiani vjenez prof. Max Demeter Peyfuss, i ka tërhequr vëmendjen hulumtuesit austriak Karl-Markus Gauss që në hulumtimet e veta mbi aromunët apo vllehët të ruhet nga mania, sipas së cilës çdo njeri në Ballkan, që ishte më i mirë apo më i zoti se të tjerë, duhet deomos të jetë me prejardhje aromune (vllahe). Kjo vlen në mënyrë të veçantë sa u përket shifrave që dëgjohen, mitologjive e legjendave që kallëzohen nga njerëz për (para) historinë dhe të tashmen e aromunëve. Fundja, dhe vetë Gauss e dëshmon se ashtu edhe i ndodhi, kur po zhvillonte hulumtimet e veta në Maqedoni (khs. librin e tij Die sterbenden Europäer, 193-94). Atje, thotë Gauss, çdo mitologji ishte ngritur në nivel "dokumenti" dhe çdo spekulim ishte shndërruar në "argument". Vllehët janë njëri ndër popuj e vjetër të Ballkanit. Ata jetojnë edhe sot në shumë shtete të Ballkanit si në Greqi, Maqedoni, Shqipëri, Rumani, Serbi, Bullgari e gjetiu. Përkundër kësaj, vllehët nuk njihen gati në asnjërin nga shtetet që u përmendën si pakicë kombëtare. Edhe pse nuk ka shënime të besueshme statistikore, besohet se në Ballkan duhet të ketë, sipas supozimeve të përgjithshëm, së paku më shumë se gjysmë milioni vllehë. Pranimi apo mohimi i ekzistencës së vllehëve në shtetet konkrete varet pothuajse kryesisht nga politika e ditës e shtetit gjegjës. Vllehët ishin gjatë historisë të njohur si tregtarë, jo vetëm në Ballkan, por edhe deri në Europë; ata ishin dhe janë të njohur si barinjë nomadë-sidomos për djathin kualitativ të tyre. Në shtete të ndryshme të Ballkanit i quajnë me emra të ndryshëm, si aromunë, vllehë, remër, çobanë, kucovllehë, cincarë, karagunë etj. Vështruar në rrafshin gjuhësor, vllehët flasin po aqë (shumë) dialekte sa edhe nëngrupet e tyre. Fati i tyre ishte tragjik pothuaj në të gjitha

Dokumente arkivore për Stubllën në arkivat e Austrisë in: Gazeta e Stublles

Qasje në kërkimin historik-Approaches in historical research, 2024

Libri paraget leterkembimin që ka të beje me kerkimin mbi historine e dëshmitarëve shqiptare te k... more Libri paraget leterkembimin që ka të beje me kerkimin mbi historine e dëshmitarëve shqiptare te katër fshatrave të Malit të Zi të Shkupit (Stubllës, Binçës, Vërnakollës dhe Terziajve), të internuar ne Karaçabej, Turqi, midis viteve 1846-1848. Banorët ruajtën identitetin e tyre shqiptar dhe të krishtere, pavarësisht ndeshkimeve te renda, internimeve e dhunés deri ne vdekje. Kjo ngarje u studiua nga Dom Gjergi Gjergji, i cili e mbrojti si teze doktorate ne Romë ne vitin 1981.

Korrespondenca qe autori kishte me figura të rëndesishme, nxjerr ne dukje edhe kerkesën e tij për lumturimin dhe shenjtërimin e deshmitarëve.

Frok Zefi - Matej Mazarek - Nadbiskup skopski 1758. – 1808, 2023

U knjizi Froka Zefija “Matej Mazarek, nadbiskup Skopja 1758. - 1808.” pronalazimo nove podatke o ... more U knjizi Froka Zefija “Matej Mazarek, nadbiskup Skopja 1758. - 1808.” pronalazimo nove podatke o životu, djelovanju i vremenu u kojem je živio i djelovao skopski nadbiskup Matej Mazrek, a koji je rođen 1726. godine u Janjevu na Kosovu. Ova je knjiga dobrodoša ne samo za čitaoce, nego i profesionalne povijesničare, jer nema mnogo objavljenih istraživanja o životu i djelovanju nabiskupa Mazareka. Stoga je ova knjiga vrlo važna za razumijevanje razdoblja u kojem je Mazarek živio i djelovao.
Skopska nadbiskupija tada je obuhvaćala današnje područje Kosova, Makedonije i južne Srbije, pa čak i neke dijelove sjeverne Albanije. Mazreka je za nadbiskupa zajedno s Benediktom Zuzzerijem i Petrom Dumnom, posvetio u dubrovačkoj katedrali 1759. dubrovački nadbiskup Arcangelo Lupi,. Mazarek je kao nadbiskup djelovao 50 godina (1758.-1808.). Njegov život kao nadbiskupa bio je vrlo težak. Prilike i okolnosti u kojima je živio bile su vrlo teške, osobito za katolike ove nadbiskupije, koji su bili pod „osmanskom vlašću“. Mazarek je najviše rezidirao iz Janjeva. Njegove relacije i pisma upućena u Vatikan vrlo su važni za povijest ne samo skopske nadbiskupije i Katoličke crkve na Kosovu i Makedoniji, nego općenito za povijest cijele ove regije. Mazarkove relacije i njegova pisma pripremili smo za objavu i nadamo se da ćemo ih uskoro objaviti. Budući da za sada ne postoji niti jedna cjelovita znanstvena studija o životu i djelovanju nadbiskupa Mateja Mazareka, ovo djelo autora Froka Zefija vrlo je prikladno da saznamo više o životu i djelovanju nadbiskupa Mazareku.

Frok Zefi (ponekad se piše i Frok Zefiq) poznat je po dvije teme kojima se je do sada bavio. To su povijest Albanaca u Slavoniji i povijest skopsko-prizrenske nadbiskupije u razdoblju od 17. do 19, stoljeća. O potonjoj temi Zefi je objavio 4 sveska. Vrlo je poznat po svojim istraživanjima u vatikanskim arhivima, što se očituje i u ovom radu o Mazreku , te se ovo istraživanje uvelike temelji na vatikanskim dokumentima. Zefi je objavio i knjigu o Skopskom nadbiskupu Mihael Summi, koji je također dijelom djelovao u Skopskoj nadbiskupiji, a zatim se s dijelom svojih vjernika preselio u Slavoniju, te je tamo djelovao na području grada Osijeka u Hrvatskoj, gdje je umro i sahranjen. Zefi je također priredio rukopis o skopskom nadbiskupu Gjon Nikolle Kazaziju, čije se objavljivanje očekuje. Ovo djelo posvećeno Mateju Mazreku ispunjava veliku prazninu, posebno za povijest Kosova i Makedonije.
Frok Zefi nekoliko je godina imao zdravstvenih problema, ali se polako vraća normalnom životu, a nadamo se i istraživanju. Njegova plodna istraživačka djelatnost još je nepoznata unutar albanske zajednice, no na Zapadu je njegovo djelovanje vrlo poznato. U razgovoru s njim ohrabrili smo ga vezano za buduće vrijeme, riječima “doći će tvoje vrijeme”, a izgleda da će to vrijeme uistinu polako i doći, jer smo počeli njegova djela prevoditi na albanski jezik, a cijeli projekt prevođenja i objave Zefijevih rukopisa je preuzeo je na sebe autor ovih redaka.
Knijga o Mazarekovu djelovanj izlazi na hrvatskom jeziku, a uskoro će biti objavljena i na albanskom. Za izdavanje ove knjige trebamo zahvaliti Sejfedinu Prekaziju i njegovom velikom angažmanu, i to ne samo za ovo izdanje. Naime, treba napomenuti da za su većinu Frok Zefijevih djela objavljenih u Zagrebu zaslužan Sejfedin Prekaziju i Ton Marku, što do danas nije bilo javno istaknuto.

Albert Ramaj
Albanisches Institut

Sylva documentorum spectantium ad Missionem Pulatensem Përmbledhje dokumentesh mbi misionin e Pultit, 2023

Me pushtimin osman, benediktinët dhe domenikanët e lëshuan vendin dhe veprimtaria misionare mbeti... more Me pushtimin osman, benediktinët dhe domenikanët e lëshuan vendin dhe veprimtaria misionare mbeti në duart e françeskanëve, të cilët deri me mbërritjen e jezuitëve në fund të gjysmës së parë të shekullit XIX, ishin pothuajse të vetmit që mbajtën mbi shpatulla barrën e vështirë të veprimtarisë misionare. Një ndër misionarët françeskanë i cili jetoi për 45 vjet radhazi në Shqipëri ishte edhe P. Camillo Libardi, i cili ka shkruar disa vepra për historinë shqiptare, por ka lënë në dorëshkrim Sylva documentorum et Albaniam pertinentium. I-III, vepër e cila humbi gjurmët pas Luftës së Dytë Botërore dhe për pasojë mbeti e panjohur, përkatësisht e pabotuar. Gjatë hulumtimeve tona u verifikua në arkivin e bibliotekës në Trento dhe u konfirmua prania e dorëshkrimit Sylva documentorum spectantium ad missionem Pulatensem [Albania], që po e botojmë për herë të parë, të cilin e transkriptoi Cezarin Toma. Në këtë libër lexuesit dhe studiuesit do të gjejnë shkrimin bashkangjitur të përgatitur nga Donato Martucci i cili na paraqet edhe letërkëmbimin e C. Libardi-t. Këto letra sjellin të dhëna tejet domethënëse, të cilat përplotësojnë mjaft mirë kuadrin e përgjithët të punës së bërë prej p. Libardi-t.

Sylva documentorum spectantium ad Missionem Pulatensem Përmbledhje dokumentesh mbi misionin e Pultit, 2023

Me pushtimin osman, benediktinët dhe domenikanët e lëshuan vendin dhe veprimtaria misionare mbeti... more Me pushtimin osman, benediktinët dhe domenikanët e lëshuan vendin dhe veprimtaria misionare mbeti në duart e françeskanëve, të cilët deri me mbërritjen e jezuitëve në fund të gjysmës së parë të shekullit XIX, ishin pothuajse të vetmit që mbajtën mbi shpatulla barrën e vështirë të veprimtarisë misionare. Një ndër misionarët françeskanë i cili jetoi për 45 vjet radhazi në Shqipëri ishte edhe P. Camillo Libardi, i cili ka shkruar disa vepra për historinë shqiptare, por ka lënë në dorëshkrim Sylva documentorum et Albaniam pertinentium. I-III, vepër e cila humbi gjurmët pas Luftës së Dytë Botërore dhe për pasojë mbeti e panjohur, përkatësisht e pabotuar. Gjatë hulumtimeve tona u verifikua në arkivin e bibliotekës në Trento dhe u konfirmua prania e dorëshkrimit Sylva documentorum spectantium ad missionem Pulatensem [Albania], që po e botojmë për herë të parë, të cilin e transkriptoi Cezarin Toma. Në këtë libër lexuesit dhe studiuesit do të gjejnë shkrimin bashkangjitur të përgatitur nga Donato Martucci i cili na paraqet edhe letërkëmbimin e C. Libardi-t. Këto letra sjellin të dhëna tejet domethënëse, të cilat përplotësojnë mjaft mirë kuadrin e përgjithët të punës së bërë prej p. Libardi-t.

Sylva documentorum spectantium ad Missionem Pulatensem, 2023

Albanisches Institut & Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve, 2023

Sagra Congregazione di Propaganda Fide ponente L’eminentissimo e Reverendissimo Sig. Cardinale Al... more Sagra Congregazione di Propaganda Fide ponente
L’eminentissimo e Reverendissimo Sig. Cardinale Alessandro Barnabò, Prefetto

Ristretto con sommario nota d’archivio e voto
Sulle missioni dell’Albania Servia e Macedonia, sulle provvidenze da prendersi a vantaggio delle medesime missioni, e sull’Ospizio da fondarsi in Scutari per i Religiosi Francescani.
Luglio
1865.
Emi e Rmi Signori

1. La missione dell’Albania, Servia, e Macedonia comprende attualmente tre Arcivescovadi cioè Antivari, Durazzo, e Scopia e quattro vescovadi cioè Alessio, Pulati, Sappa e Scutari, i quali sono suffraganei di Antivari.

2. In essa vi sono cinque Prefetture Apostoliche, cioè quella di Castrati nella Diocesi di Scutari quella di Pulati, quella della Servia, quella di Macedonia, e quella dell’Epiro, la quale fu stabilita circa il 1832 quando cessò di esistere la Provincia Minoritica Albanese (Somm. pag. 49. c. IV.) Le prime quattro sono affidate ai Minori Riformati, e sono missioni propriamente dette, la quinta ai Minori Osservanti, ed ha cinque ospizii senza cura di anime, due nella Diocesi di Alessio, uno nella Diocesi di Sappa, e due in quella di Durazzo.

3. Al regolare andamento della medesima missione, si volle provvedere nel secolo passato con le prescrizione del Sinodo Albanese celebrato nel 1703. le quali sono in realtà sapientissime sotto ogni rapporto.

4. Col tempo però molte di esse furono quasi dimenticate, e molti abusi invece si erano introdotti nelle varie diocesi. Quindi i Vescovi spesso ricorrendo alla S. C. per avere la soluzione di dubbj per lo più dottrinali, fecero nascere l’idea di un sinodo provinciale, onde gli stessi Vescovi avessero preso di comune accordo quelle provvidenze, che trovavano salutari a quella cristianità.

5. Questa fu appunto la mente espressa dal Sacro Consesso nella generale adunanza dei 18. Aprile 1853. quando si occupava della Ponenza per la elezione dell’Arcivescovo di Antivari e del Vescovo di Scutari. Vi era in essa il dubbio 2. cosi enunciato “Se debba prendersi alcun nuovo provvedimento circa il Seminario nazionale Albanese”, al quale si rispose “affirmative et ad mentem mens est, che L’Emo Prefetto insinui efficacemente ai Vescovi di riunirsi al più presto in sinodo provinciale, dando ai medesimi analoghe istruzioni, perchè possa il medesimo avere vantaggiosi risultati, e fra questi si ponderi se e dove riaprire un Seminario Albanese, affidandone la direzione ad una Congregazione Regolare insegnante”.

6. Scrittosi peraltro in proposito a Monsig. Giovanni Topich allora Vescovo di Scutari, si venne a conoscere che per molti e gravi motivi non potevansi i Vescovi riunire; e però non valendosi ritardare più oltre quei provvedimenti salutari, che esigevano le circostanze di quelle diocesi si procurò la istituzione del Seminario, com’è ben noto all’ EE. LL. RR., e si diresse una circolare a tutti i Vescovi, con la quale ai 27. Settembre 1854 furono invitati a riferire esattamente ciò, che delle singole prescrizioni del precitato Sinodo Albanese nelle rispettive Diocesi era in osservanza, e tutto ciò che delle medesime era andato in disuso, come pure i motivi, che avevano dato causa alla inosservanza, seguendo nella relazione l’ordine tracciato nell’ indice delle materie del sinodo in parola; non che ad aggiungere il progetto di quelle speciali provvidenze, che giudicavano doversi adottare in rispetto ai presenti bisogni dei fedeli dell’Albania, ed il loro parere sopra due quesiti relativi allo spoglio dei Vescovi, ed alla sepoltura dei pubblici peccatori, che si convertono in punto di morte.
7. Nel seguente anno 1855 si ebbero le relazioni dei medesimi Prelati, le quali furono subito stampate, e passate alla chiara memoria di Monsig. Salvatore d’Ozieri allora Ministro Generale dei PP. Cappuccini, e Consultore di questa S. C. con invito di prenderle a disamina, e di emettere su di esse il suo Voto senza perdere di vista il mentovato sinodo, di cui gli fu rimesso un esemplare.
8. Mentre il lodato Consultore stava facendo il commessogli lavoro, nuove istanze, nuovi dubbj, e nuove questioni furono promosse dai Vescovi e dai Religiosi di quelle missioni, le quali attesochè o versano sopra materie già toccate nell’enunciate relazioni, o sono tali, che non possono da quelle disgiungersi, se voglia provvedersi efficacemente al buon andamento delle missioni suddette, così ora si assogettano all’autorevole giudizio dell’EE. LL. unitamente al voto di quel Consultore, ed alla nota di Archivio disposte, per maggior chiarezza, secondo l’ordine del Sinodo Albanese

Alnbanisches Institut & Faik Konica, 2022

Ky libër që kemi në dorë ka një histori më vete. Relacioni i ipeshkvit Vincenc Zmajević i vitit 1... more Ky libër që kemi në dorë ka një histori më vete. Relacioni i ipeshkvit Vincenc Zmajević i vitit 1702/1703 është vepër e tre autorëve: Vincenc Zmajević, Peter Bartl dhe Injac Zamputti. Zmajević e ka shkruar këtë relacion nga vizita apostolike në ipeshkvitë e Shqipërisë, Serbisë, Maqedonisë dhe Bullgarisë më 1702/1703. Këtë relacion e ka botuar italisht (versioni i arkivit të Vatikanit) Peter Bartl më 1979 në librin “Quellen und Materialien zur albanischen Geschichte Im 17. Und 18. Jahrhundert“ fq. 1-186, përcjellë me shpjegime e shënime nga Bartl. Shqip është përkthyer nga Injac Zamputti më 1988, përkthim i pabotuar deri tani.

Vincenc Zmajević - relacioni i 1702/03 dhe Kuvendi i Arbënit 1703

Vincenc Zmajević ka lindur në Perast (Mali i Zi) më 23. 12. 1670 në

Librin BISEDIME MBI “HISTORIN BUJQËSORE TË SHQIPNIS” që po sjellim për botim, paraqet vlerat e me... more Librin BISEDIME MBI “HISTORIN BUJQËSORE TË SHQIPNIS” që po
sjellim për botim, paraqet vlerat e mendimit intelektual shqiptar mbi
problematika që ishin më pak të trajtuara në gjysmën e parë të shekullit të kaluar, siç ishte, bie fjala, çështja e tokës dhe sidomos menaxhimi i saj në pikëpamje agroteknike. Autori i këtij libri, Eqrem Bej Vlora, na sjell fakte të panjohura mbi historinë e tokës bujqësore në Shqipëri dhe sidomos mangësitë që janë shfaqur në të kaluarën sa i përket mirëmbajtjes së saj, ku spikat sidomos sistemi i kullimit dhe shkarkimit të ujërave, si një nga faktorët kryesor që kanë ndikuar në degradimin e tokës së bukës.

Ku qëndron kuptimi i jetës, 2003

Gjatë sistemit monist, shkenca e psikologjisë në botën shqiptare nuk e përjetoi zhvillimin e dësh... more Gjatë sistemit monist, shkenca e psikologjisë në botën shqiptare nuk e përjetoi zhvillimin e dëshiruar, ndërsa psikanaliza diku-diku ishte jo vetëm e tabuizuar dhe “terra incognita”, por edhe e ndaluar. Kohën e fundit, posaqërish Tirana, ka filluar t'i përkthjejë klasikët e psikanalizës siç janë: Sigmund Freud, Erich Fromm, Karl Gustav Jung, Alfred Adler etj. Shpëtia botuese “shpresa” ka nderin që t'u bashkangjitet shtëpive botuese të këtij lëmi për t'i afruar lexuesit shqiptar etërit apo themeluesit e shkollave te lloj-llojshme të psikanalizës, mes të tjerave, edhe Shkollën e Viktor Frankl e ashtu quajtura “logoterapia”.
Psikologjia si e tillë është drejtuar sipas shembullit të shkencave empirike: pamja e njeriut (personit) ishte reduktuar pothuajse në një kornizë mekanike. Këtij reduktimi të njëanshëm iu kundërvu Viktor E. Frankl me teorinë e re, të quajtur drejtimi i tretë i shkollës së Vjenës (psikanaliza e Freudit dhe e Alfred Adlerit, psikologjia individuale) “vullneti për kuptim”. Epiqendra e kësaj teorie është dhënia e kuptimit të çdo gjëje që ndodh në jetë.
Në shekullin XX si dhe tani, në shek. XXI, njeriu ballafaqohet me pakuptimsinë, me vakuumin (zbrazëtinë) ekzistenciale nga rijedhin edhe neurozat kolektive., Frankl është i bindur se njeriu në asnjë mënyrë nuk është në mëhirën e fatit as të mjedisit. Për të është e rëndësishme se ajo i shmanget lirise së njeriut, nuk është në fuqinë e tij si dhe nuk është as përgjegjës. Mirepo, fati si dhe lilia e individit varen nga vetë njeriu e nxit ate dhe, ashtu, ai edhe dallohet nga kafsha, e cila është e mbërthyer ne determinizmin e ligjit të natyrës.
Parathënia e Franklit per religjiozitetin si dhe për “Ngarkuesin e kuptimit”, pa dyshim hap një dimension të....

Zamputti është i njohur për studimet e përkthimet e tij brilante për historinë e letërsinë shqipt... more Zamputti është i njohur për studimet e përkthimet e tij brilante për historinë e letërsinë shqiptare, Nuk ka aspak dyshim se ky emër formoi dhe frymëzoi gjenerata të ndryshme studiuesish të rinj përmes publikimeve të tij. Puna e tij është shumë frytdhënëse për historiografinë shqiptare. E kam cekur edhe më herët se Injac Zamputti është gati "i vetmuar" për historiografinë shqiptare në llojin e punës së tij, sepse mënyra, metoda dhe dija e tij reflektojnë në publikimet e tij edhe sot e tutje. Vepra që kemi në dorë është një vepër tejet e rëndësishme për të kuptuar dhe plotësuar veprat studimore apo përkthimet e Zamputti-t, duke u futur në brendësi të jetës së tij. Albanisches Institut dhe shtëpia botuese "Faik Konica" kanë botuar disa vepra të Zamputti-t dhe ka marrë përsipër të botojnë veprën "Kujtimet". Këtë vepër e ka përgatitur në këtë formë Jozef Zamputti, i biri i Injacit. Ky libër është i ndarë në dy pjesë: pjesa e parë është: "Mirazhe-Arritje-Zhgënjime 1910-1944" dhe pjesa e dytë "E pakryemja sinfoni skëterrore, 1945-1992". Libri është i pasuruar me shumë fotografi nga jeta dhe familja e Injac Zamputti-t. Albanisches Institut dhe Shtëpia Botuese "Faik Konica" kanë botuar deri më sot disa vepra të Injac Zamputti-t. Albert Ramaj Këto kujtime autori i ka lënë në dorëshkrim; kuptohet me makinën e shkrimit të asaj kohe. Siç vihet re, pjesën e parë (1910-1944) autori e ka shkruar me gjuhën letrare; kjo sepse është shkruar në vitet '80. Ndërsa pjesën e dytë e ka shkruar në fillimet e viteve '90 dhe është kthyer në dialektin e veriut, doemos mjaft të zbutur. Gjatë kujtimeve të pjesës së parë janë shtuar nga ana jonë disa punime të autorit të asaj periudhe që ndihmojnë për të kuptuar e shpjeguar më mirë mendësinë e kohës dhe të autorit. Në pjesën e dytë autori vetë ka përfshirë një studim të tij me titull "Mbi autoktoninë e shqiptarëve në Ballkan nga legjenda në histori". Jozef Zamputti "Kështu ndodhi që, prej vitit 1949 dhe deri në fund të jetës, si fushë kryesore e kontributit të Injac Zamputit në shkencën dhe kulturën shqiptare spikati ajo e diplomatikës." Aurel Plasari "Në penën e Injac Zamputtit, historia e Shqipërisë vazhdonte të zhvillohej në lidhje të ngushtë me Republikën e Venedikut e me atë të Raguzës, me mbretërinë e Napolit apo me atë të Spanjës, me mbretëritë e Francës, Gjermanisë, Hungarisë e sigurisht me Papatin. Është edhe falë tij, që historia e Shqipërisë në shekujt e sundimit osman mbeti një histori evropiane dhe nuk u katandis në një kronikë provinciale otomane. Pra, Historia e Shqipërisë si një histori evropiane." Pellumb Xhufi "At Giuseppe Valentini S.J. (1900-1979) dhe Injac Zamputti (1910-1998), mësuesi dhe dishepulli, janë pa asnjë dyshim dy themelvënësit dhe njëkohësisht dy diplomatistët e pambërritshëm të botimit të burimeve dokumentare për historinë e Shqipërisë." Kastriot Marku Duke patur si qёllim kryesor tё shkruajё kujtimet, nё formёn e tyre tё pёrjetshme historike, letrare dhe shkencore, Zamputti e ka tё qartё detyrёn e madhe qё i ka ngarkuar vetes nё moshё tё rёnduar nga puna dhe vitet dhe, nё mёnyrё tё saktё e tё qartё, i rri konsekuent gjithçkaje nё parimin letrar, historik e vёrtetёsinё jetёsore. Musa Vyshka ISBN 978-3-9524201-7-1 ISBN

Albanisches Institut, në bashkëpunim me Shtëpinë Botuese "Faik Konica", ka botuar më 2015 veprën ... more Albanisches Institut, në bashkëpunim me Shtëpinë Botuese "Faik Konica", ka botuar më 2015 veprën e Injac Zamputtit "Dokumente për historinë e Shqipërisë (1623-1653) dhe ribotuar më 2018 "Relacione e dokumente për historinë e Shqipërisë (1610-1650)". Kjo është vepra e tretë që po botojmë. Në të njëjtën kohë botojmë edhe veprën e katërt të tij me kujtimet që ai ka lënë dhe që janë një dëshmi shumë interesante për jetën dhe kohën në të cilën ka jetuar. Injac Zamputti është kolosi i historiografisë shqiptare. Vlera e veprave dhe e shkrimeve të tija nuk zbehet aspak edhe pse kanë kaluar shumë dekada nga periudha e publikimit, bile e kundërta. Nëse lexohen apo rilexohen ato shkrime e vepra, vërtetohet kjo gjë. Pikërisht kjo është edhe arsyeja kryesore që po botojmë këtë vepër të tij dhe, në këtë mënyrë, kuptohet edhe ajo që e vlerësojmë dhe e respektojmë shumë lart punën e tij të palodhshme. Duhet vënë në dukje se kjo vepër është shumë e rëndësishme për studime e hulumtime të mëtutjeshme në fushën e historisë dhe letërsisë shqiptare. Libri që kemi në dorë "Studime albanologjike (1941-2013)", përgatitur nga i biri i autorit, Jozef Zamputti, është i ndarë në tri pjesë. Pjesa e parë është teza e doktoraturës së tij që botohet për të parën herë, siç është shkruar më 1941 me titull "Il Seicento Veneziano e l'Albania Turca" ("Shtatëqinda Veneciane dhe Arbëria Turke"). Tezën e doktoratës e botojmë në gjuhën italiane, ashtu siç e ka paraqitur në Universitetin e Triestes, që, në Shqipërinë diktatoriale, nuk iu pranua kurrë si titull doktorate. Pjesa e dytë e këtij libri përmban shkrimet e Zamputtit të botuara në revista të ndryshme shkencore: Në fakt këto janë ribotim i tyre, por të përmbledhura në formë libri dhe në mënyrë kronologjike. Janë studime sidomos mbi historinë shqiptare, por ka edhe nga letërsia, historia e letërsisë shqiptare etj. Shkrimet që janë përfshirë në këtë libër botohen me gjuhën origjinale të botimeve të asaj kohe. Prandaj, ka edhe me dialektin e veriut që u lejua në botime deri në vitet '60. Pjesa e tretë e këtij libri përmban dy intervistat e tij që po i ribotojmë këtu, bibliografinë dhe biografinë e Injac Zamputtit.

Më 2015, Albanisches Institut në bashkëpunim më shtëpinë botuese "Konica" kemi botuar librin e In... more Më 2015, Albanisches Institut në bashkëpunim më shtëpinë botuese "Konica" kemi botuar librin e Injac Zamputtit "Dokumente për historinë e Shqipërisë (1623-1653)", vepër të cilën autori e kishte lënë në dorëshkrim. Ashtu edhe siç kemi paralajmëruar edhe më herët se do të ribotojmë veprat të tjera të Injac Zamputtit, kësaj radhe po ribotojmë "Relacionet", vepër që ishte botuar më parë në dy vëllime, por që këtu po i botojmë së bashku në një vëllim të vetëm. Injac Zamputti është njëri ndër historianët më të rëndësishëm për historinë shqiptare. Vepra e tij është pa dyshim themeli dhe shtylla kryesore e historiografisë shqiptare. Zamputti kishte kuptuar rëndësinë e dokumenteve dhe e kishte marrë përsipër këtë si një mision, që të sillte në shqip dokumentet më të rëndësishme për historinë shqiptare. Në fakt ai ishte pothuajse i vetmi shqiptar që e kuptoi si askush tjetër se njohja e burimeve janë mundësia me e mirë për të studiuar si duhet historinë e një vendi dhe përmes kësaj nisme ai synoi të krijonte breza të rinj historianësh të mirëfilltë. Modeli i transkriptimit, përkthimit dhe botimit të dokumenteve në gjuhën shqipe dhe origjinale (italiane e latine), ka mbetur sot e kësaj dite ende i "vetmuar".

Albanisches Institut në St. Gallen ka pranuar me shumë dëshirë që të botojë librin e Injac Zamput... more Albanisches Institut në St. Gallen ka pranuar me shumë dëshirë që të botojë librin e Injac Zamputtit "Dokumente për Historinë e Shqipërisë (1623-1653)". Injac Zamputti është shumë i respektuar në shumë qarqe shkencore, sidomos historike, por edhe etnografike, kulturore, letrare jo vetëm në Shqipëri e Kosovë, por edhe më gjerë. Këtë respekt gëzon Zamputti për shkak të punës dhe veprimtarisë së tij të zellshme dhe serioze e cila e përcolli tërë jetën e tij. Në kohën e regjimit komunist, ai punoi në kushte shumë të vështira, por serioziteti dhe përkushtimi ndaj shkencës, bëri që historiografia shqitpare të përparojë shumë përmes botimeve të tija, bile lirisht mund të thuhet se Zamputti ishte shtylla kryesore në Shqipëri që historiografia e mesjetës shqiptare, në kohën e diktaturës komuniste, të mos jetë vetëm ideologjike. Opusi i Zamputtit është i gjerë, kur shofim listën e publikimeve të tija. Duhet pasur parasysh se përgatitja e tij serioze akademike bëri që ai të "zhytet" në botën e shkencës, duke filluar në vendlindjen e tij në Shkodër, për ta mbyllur në Itali. Në Shkodër, saktësisht në kolegjin Saverian, ku ishte formuar Zamputti në kohën e rinisë së tij, kishte mësimdhënës shumë të mirë; këtu po çek vetëm dy: Dom Ndre Mjedja dhe Giuseppe (Zef) Valentini. Qysh në kohën 21 vjeçare Zamputti ligjëron letërsinë shqipe në Kolegjin Saverian në krah të Dom Ndre Mjedjes, kurse mësimet që mori nga Giuseppe Valentini ishin mbresëlënëse për tërë jetën e Zamputtit. Valentini ishte mësuesi i tij për leximin e dokumentacionit për historinë shqiptare. Me Valentinin nuk mundi të takohej më pas përfundimit të luftës së dytë botërore, sepse Valentini gjendej tashmë në Itali, kurse Zamputti në Shqipëri, por njëri (Valentini) në anën tjetër të Adriatikut vepronte më përkushtim për historinë shqiptare, e tjetri (Zamputti) në anën tjetër dhe me të njejtën frymë europiane-edhepse nuk e lejonin të shkonte nëpër arkiva të Europës. Injac Zamputti mbeti në Shqipëri dhe iu përkushtua tërësisht shkencës, konkretisht historisë shqiptare të mesjetës dhe me botimet e veta arriti që ato vepra të mbesin edhe sot kryevepra historiografike dhe burime kryesore historike të asaj periudhe. Librin e Zamputtit "Dokumente për Historinë e Shqipërisë (1623-1653)", që kishte lënë në dorëshkrim dhe që është vazhdim i serisë së vëllimeve me dokumente të botuara prej tij, po e botojmë me kënaqësi dhe lirisht mund të themi edhe me krenari. Ky libër është shumë i rëndësishëm për historinë shqiptare, pikërisht për vitet e lartëshënuara 1623-1653, sepse Zamputti lexon, transkripton dhe përkthen dokumente të rëndësishme, që janë ende të panjohura për studjuesit shqiptarë dhe që

The history of humankind has events that have left deep traces in time. The Second World War is o... more The history of humankind has events that have left deep traces in time. The Second World War is one of the most tragic events known to humanity. During this war, occurred the terrifying Holocaust project, which ended with the elimination of six million innocent Jews. This happened only because of their religion or their ethnicity. Thus, this crime is one of the darkest marks, not only from WWII, but also in the entire history of mankind. It has remained in oure memory as the “guilty conscience“ of a whole generation of people, that contributed , allowed or took part directly in this tragedy. From today’s perspective, we would never believe, that six million Jews would be wiped off the face of the earth in only a few years. Nevertheless, this happened, and it has remained in the annals of history as one of the most terrifying events against humanity. In that difficult period, those who had the slightest chance of sur-viving had to look for possibilities on finding an alternative path. This would not have be achieved, without the help of the courageous and humane people that in difficult moments sacrificed themselves for saving the life of others. Those were not simple acts. Those were critical times, where shrewdness, civic courage, real and concrete humanism was more than necessary.

(dokumente, fotografi dhe dëshmi) (documents, pictures and testimonies)

Me luftën për Kosovën një popull, historia e të cilit deri vonë ishte në një errësirë të thellë, ... more Me luftën për Kosovën një popull, historia e të cilit deri vonë ishte në një errësirë të thellë, u bë objekt i interesimit të përgjithshëm. Shqiptarët konsiderohen për pasardhës të ilirëve të cilët, që nga koha e Augustit, u zhdukën nga drita e historisë dhe këtu dolën përsëri tek në shek. 11. Në të vëretë, historia (e këtij populli) ka rrjedhur krejt ndryshe. Atdheu i kryehershëm i shqiptarëve ishin viset malore në qendër të Gadishullit të Ballkanit. Këtu, për çudi, populli i besëve konvertoi në krishterizëm shumë heret, përkatësisht që në shek. 4. Me ndihmën e manastireve të tyre lart në male dhe me një gjuhë kishëtare të mëvetëshme bese, krishterizimi i besëve u arrit marramendshëm shpejt. Kjo mrekulli u ndihmoi besëve që t'i përballonin fortunës së sulmeve e të pushtimeve të paganëve, përkatësisht të sllavëve, që ndodhën në shek. 6 e 7. Nga disa vendbanime të tyre që, për shkak të rrethanave historike, u bënë vendbanime-ishuj të tyre, disa mijëra besë u shpërngulën në shek. 9 në Shqipërinë e sotme të Veriut, në rrethina të një fortese bizantine. Këta janë, nëse tezat provokuese të këtij libri janë mbushamendëse, pararendësit e shqiptarëve të sotëm. Autori ndjek shtigje të reja. Këto konsistojnë në rrethanën që ky i ndërthuri bashkë metodat e shkencës së historisë dhe ato të historisë së gjuhës. Kjo ia bëri të mundshme autorit që trajtat e emrave të vendeve dhe huazimet (gjuhësore) t'i lexojë si burime historike. Në këtë mënyrë hedhet dritë mbi shtigjet e së kaluarës, të cilat deri vonë konsideroheshin për të pazdritshme. Fillet e krishtërimit shqiptar Gottfried Schramm, i lindur në vitin 1929, studioi në vitet 1948-1952 në Göttingen; u promovua në germanistikë të vjetër, porse më vonë kaloi të merrej me historinë e Europës Lindore. Këtë lëndë e ligjëron që nga viti 1965 në Freiburg. Ndër fusha të tjera të interesimit të autorit tonë bien historia kushtetutare dhe ajo kishëtare në kohën e re të herëshme të pjesës qendrore të Europës Lindore si edhe gjasët e zhvillimit të perandorisë cariste midis Luftës së Krimesë dhe vitit 1917.

Albanisches Institut, 2014

Ky libër botohet me rastin e 100 vjetori të vdekjes së Dom Zef Ramaj. Dom Zefi lindi në Stubëll (... more Ky libër botohet me rastin e 100 vjetori të vdekjes së Dom Zef Ramaj. Dom Zefi lindi në Stubëll (Viti) më 1882. Vitet e para shkollore vizitoi në Prizren, pastaj në Shkodër në kolegjin Ksaverian. Më 1905 vazhdoi studimet teologjike në Innsbruck të Austrisë. Veproi qysh prej 1907 në Shkup, si famullitar dhe mësues i shkollës Shqipe. Më 1910 pagëzoi Gonxhe Bojaxhiun (Nënë Tereza). Ky libër monografik është vetëm një pjesë e jetës së Dom Zefit Ramaj, e cila duhet edhe më të hulumtohet e studiohet. Jeta dhe veprimtaria e Dom Zef Ramaj është shumë e bujshme. Ndonëse nuk jetoi as 33 vjet të plota, ai ishte përjetues, dëshmitar e protagonist i rrethanave, ngjarjeve dhe i zhvillimeve të ndryshme historike. Ai e përjetoi pushtetin e Perandorisë Osmane dhe rënien e saj, shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë, luftërat ballkanike (të tmerrshme për fatin e shqiptarëve), e Luftën e Parë Botërore. "Për momentin nuk kam mundësi që t`ju dërgoj një raport të detajuar. Ju duhet të keni parasysh se gjendemi në gjendje lufte.... nuk mund të paramendoni atë se çka është mëkatuar ndaj bashkatdhetarëve tanë në këtë luftë.... zemra ime është përplot, për atë se çfarë mund t`ju shkruaj më tutje. Më mirë do të vdisja se Shqipërinë ta shihja në këtë gjendje, në të cilën gjendet".

Stublla, 2008

Përmbajtja, fq. 5 PARATHËNIE nga Zef Ahmeti, fq. 7 Hyrje. Fq. 11 I. INFORMACIONE DHE DOKUMENTE NG... more Përmbajtja, fq. 5 PARATHËNIE nga Zef Ahmeti, fq. 7 Hyrje. Fq. 11 I. INFORMACIONE DHE DOKUMENTE NGA ARKIVI SHTETËROR I AUSTRISË (VJENË) DHE STUBLLA ME RRËTHINË, fq, 27. 1. Tomë Raspasani, fq. 29. 2. Mbi martirët e Karadakut 1846-48, fq. 35. 3. P. Franë Koliqi, fq. 43. 4. Dom Zef Ramaj në Innsbruck të Austrisë, 45. 5. Shkolla e Stubllës, Mësuesi i saj Dom Mikel Tarabulluzi sipas dokumenteve arkivore, fq. 51. II. " RARA"-LIBRA/MANUSPRIPTE E SHKRIME TË RRALLA, fq. 97. Libra/manuspripte e shkrime të rralla mbi Stubllën, fq. 99. 1 Nos martyrs, fq. 99. 2. Arkivi i llazaristëve në Paris (Archives Lasaristes Paris, 95, rue de sevres 75006 Paris) mbi Stubllën, priftin laraman Viktor Pashkun, fq. 100. 3. Jean-Claude Faveyrial libri " Histoire de l' Albanie"dhe Stublla, fq. 104. 4. Die Schulaktion in Albanien, fq. 105. 5. Jezuiti fratel Zefi nga Stublla, fq. 108. IL Frate Zef e la missione volante (Giuseppe Valentini), fq. 112. 6. " Ditari"i don Mikel Tarabulluzit, fq. 117. III. KRIPTOKRISHTENIZMI APO LARAMANIZMI NË KARADAK, FQ. 131. Kriptokrishtenizmi apo laramanizmi në Karadak, fq. 133. 1. Inter omnigenas calamitates, fq. 134. 2. Quod provinciale, fq. 144. 3. Imzot Lazër Mjeda dhe laramanët e Karadakut, fq. 147. 4. Të pagëzuarit që mbahen fshehtë në Karadak, fq. 148. 5. Libër pagëzimi i kriptokrishterëve (matricularum baptizatorum cryptoca-tholicorum) në Stubëll, fq. 157. 6. P. Viktor Pashku (apo Shahin Ferizi) nga Selishta e Gjilanit -është prifti katolik shqiptar nga fshati " musliman" , fq. 159. 7. Hoxha i Lubishës ishte katolik, 161. 8. në Pozheran festoheshin Kërshënndellat e Pashkët, fq. 162. 9. Motrat Vinçenciane në Stubëll e Letnicë dhe laramanët, fq. 163. IV. BIBLIOGRAFI INTERESANTE, fq. 167. 1. Hylli i Dritës, 167. 2. Johann Georg von Hahn mbi Stubllën dhe kriptokrishtenizmin, fq. 167. 3. Misionet flutarake (missione volante) të Jezuitëve (italianë) në Kosovë dhe në Stubëll 1888-1912. fq, 175. 4. Albanija i Macedonija -Jakov Sliskovic, fq. 177. 5. Autorë të ndryshëm për martirët dhe atë Anton Maroeviqin, 178. 6. Në nder të Zojës Cernagore /n`Cërnagore kem nji Nanë, fq. 180. 7. Kanga e popullit (Në ndeer të Zojës Cernagre), fq. 182. 8. Atë Gjergj Fishta për Stubllën, fq. 190. 9. Die Geschichte der Krypto-katholiken (Laramanen) -Franjo Djuric, fq. 194. 10. Vajtimet nga Stublla, fq. 195. 11. Zef del Gaudio: Martirët shqiptarë (1846-1848)., fq. 195. 12. Don Dedë Ramaj dhe një letër më 1966, fq. 196. V. BURGOSJA DHE LARGIMI I DOM MIKEL TARABULLUZIT, fq. 203. 1. Burgosja e Don Mikel Tarabulluzit dhe Imzot Lazër Mjedës, fq. 205. 2. Largimi i Don Mikelit nga Stublla dhe letra e tij më 1912, fq, 216. VI. Uraniumi i tepërt në Stubëll?, fq. 223. Uraniumi i tepërt në Stubëll?, fq. 225. 1. Field experience of indoor thoron gas measurements in a stable rural community in Yugoslavia, fq. 225. VII. LOJTARËT E KOMBËTARËS ITALIANE DI FRANCESCO DHE TOMMASI VIZITOJNË STUBLLËN, fq. 233. . 1. Dy lojtarë itailanë vizitojnë stubllën -Eusebio di Francesco & Damiano Tommasi, fq. 235. 2 Damiano ed Eusebio a Stublla, fq. 236. VIII. BIBLIOGRAFI MBI STUBLLËN, fq. 239. bibliografi mbi stubllën, fq. 241. IX. KRYPTO-CHRISTENTUM IM KOSOVO (STUBLLA), fq. 259. Lebensäußerungen der " Doppelgläubigen". fq. 263. Laramanen in heutiger Zeit, fq. 264. PËRFUNDIM, 267. X. FOTOALBUMI , fq. 269. " MARUBI"I STUBLLËS -SHIN SHABANI, fq. 269. " Marubi"i Stubllës -Nga Fototeka e Shin Shabanit, fq. 271 7

Përshëndetje ipeshkvit Imzot Mark Sopi me rastin e krezmimit në Vjenë me 22.06.2000 Shkelqësi e n... more Përshëndetje ipeshkvit Imzot Mark Sopi me rastin e krezmimit në Vjenë me 22.06.2000
Shkelqësi e nderuar,
Ardhja e Juaj në mesin tonë është për ne gëzim i madh, sepse jeni udhëheqësi i bashkësisë kishtare në Kosovë dhe si bari i jonë dëshmoni se nuk na harroni dhe jeni me ne në çdo vend ku jetojmë. Edhe pse jemi në mërgim, jemi përherë të lidhur ngusht me vendin tonë, ipeshkvinë tonë, pra, edhe me Ju Shkelqësi; gjithsesi të kundërtën e dëshmoni poashtu Ju vet, sepse prania e Juaj në mesin tonë tregon se edhe Ju keni dëshirë të kaloni kohë me Bashkësinë tonë.
Ky vend - Austria, sidomos Vjena, siç e dini edhe ju vet, ka një traditë të lashtë dhe kishte bashkpunim shumë të mirë me paraardhësit Tuaj, përkatësisht me ipeshkvijtë e Prizrenit. Sidomos duhet të ceket bashkpunimi i Imzot Pjetër Bogdanit me Vjenën, dhe pashkëkohaniku i tij Don Tomë Rraspasani, i lindur në Letnicë, që ishin luftëtarë për mbrojtjen e besimtarëve krishterë, sidoms me ndihmen e Austrisë, përkitazi të gjeneralit Piccolomini. Kjo na fletë se ipeshkvia jonë bashkpunonte me këtë vend, në të cilin momentalisht jetojmë ne, një pjesë e besimtarëve nga Kosova. Nuk duhet harruar as këtë, se gjatë sundimit otoman shumë vite ishte monarkia Austro-Hungareze, me Vjenën si qendër, mrojtëse e Kishës katolike shqiptare, apo siç quhej në gjuhën zyrtare Kultusprotektorat. Me angazhimin, përpjekjen, ndihmën, përkrahjen, sakrificën e shumë qeveritarëve dhe personaliteteve sidomos politike por edhe kishtare austro-hungareze, besimtarët tanë e ruajtën fenë e vet të krishterë aq sa ishte e mundur, zhvilluan dhe ngritën kulturën shqiptare. Ishte ndihmë e pazëvëndësueshme për ndërtiminin e objekteve kishtare e kulturore në kuadër të kishës në ipeshkvinë tonë ishte për paraardhësit Tuaj lehtësim për veprimtarinë e tyre baritore. Nëpërmjet ipeshkvinjëve si Imzot Dario Bucciarelit, Urban Bogdanovich-it, Pashk Trokshit, Lazër Mjedës, e shumë meshtarëve nga ipeshkvia e jonë, Austria ishte përherë prezente me ndihmatë dhe me përkrahjen morale e materiale për besimatër katolikë dhe për tërë popullin shqiptar. Edhe për kthimin në shtëpitë e veta e martirtëve të anës së Karadakut (Stubllës, Binçës, Terziajve, Vernakollës) ishte pjesërisht e angazhuar. Hapën shkollatë kishtare në gjuhën shqipe pothuaj në të gjitha famullitë tona të ipeshkvisë; ne Prizren, Shkup, Manastir, Pejë, Gjakovë, Janjevë, Zym, Letnicë, Stubëll, Ferizaj, Zllakuqan, Mitrovicë etj. Këtë na dëhsmonjë edhe dokumentet arkivore që gjinden në Vjenë.
Qellimisht e ceka këto sende që i parkasin të kaluarës, por gjithësesi lidhen me të tashmen. Sepse siç e dini Ju Shkelqësi, angazhimi i këtij vendi për populin tonë është i madh dhe duhet të jemi mirënjohës. Jeni edhe dëshmitarë për angazhimin e kardinajve të Vjenës për populllin dhe besimtarët shqiptarë, sikur Eminenca e Tij kardinal Franz König dhe Christoph Schönborn, ky i dyti ishte menjëhere pas përfundimit të luftës në vizitë tek Ju dhe popullit në Kosovë; edhe shumë personalitete të tjera austriake u angazhuan për Kosovë. Këtë ndihmë e dëshmuan edhe me themelimin misionin katolik shqiptar, ku për ne besmitarët shqiptar katolik nga tërë famullitë e Kosovës, është një lehtësim shqiprtëror. Ky mision, në fillim me Don Marjan Marku (i cili është këtu i pranishëm) e tash një vit e gjysmë me Don Izak Dodes - që të dy i falenderojmë për punën dhe angazhimin e tyre - është për ne besimtarët vend ku mund t’i ofrohemi lterit shenjt e të bashkmeshojmë në gjuhën shqipe, t’i drejtohemi Atit tonë qiellor në gjuhën që më së lehti është për ne. Për ne është lehtësim shumë i madh që kemi meshtarin i cili na kupton e na udhëzon, lutet për ne dhe bashk me ne, na ndihmon shpirtërisht, na ofron dhe na tubon rreth lterit shenjt ashtu siç e dëshiron Krishti dhe Kisha shenjte. Misioni katolik shqiptar me ndihmen e ipeshkvisë tonë është themeluar dhe me ndihmën e Juaj vepron, për çka Ju falenderojmë Juve, Shkelqësi dhe e falenderojmë meshtarin tonë të tanishëm Don Izakun, poashtu edhe paraardhësin e tij. Angazhimi i meshtarit tonë, sëbashku me ne ishte vitin e kaluar, kur populli ynë i Kosovës përjetonte Kalvarin e vërtetë, afër atyre që kishin nevojë shumë të madhe shpirtërore dhe materiale. Sidomos atyre që arritën në Austri për tu strehuar, por edhe atyre që ishin në Shqipëri apo Maqedoni. E më vonë edhe në vend të ngjarjes, pra, në Kosovë. Ata që kishin arritur në Austri, dukeshin se kishin humbur shpresën dhe kuptimin e jetës, por bashkësia jonë, në krye me meshtarin, ishte që iu rikthente shpresën dhe kuptimin. Si me lutje e me biseda, poashtu edhe me ndihma materiale. Këto janë shenjat e dukshme të Shpirtit Shenjt dhe pranisë së tij në besimtarët e vet. Këto janë shenjat e realizimit të fjalëve të Krishtit, - Ungjillit, janë edhe shenjat e dukshme të realizimi të koncilit të dytë të Vatikanit.
Me këtë rast përshëndesim edhe Don Lenc Sopin, Don Rrok Gjonlleshaj që janë të pranishëm, e falenderojmë edhe famullitarin e argjipeshkvisë së Vjenës. Z. Franz Fischer, që na mundësoi të kremtojmë meshën në famullinë e vet në Rudolfsheim.
Vitin e kaluar ishit Shkelqësi të pranishëm personalisht në udhtim zyrtar në Vjenë, para fillimit të bombardimit, dhe Ju lutëm që të kaloni edhe pak kohë me bashkësinë tonë në Vjenë, kurse përgjigjja e juaj ishte: „Jo, nuk mundem, sepse do të shkoj në Kosovë, dhe të jem i pranishem në popullin tim, i cili ka nevojë për mua“. Dëshira e Juaj ishte që të jeni me popull. Tash erdhët përsëri, por në kohëra më të mira, e për këtë na gëzon shumë ardhja dhe qëndrimi i Juaj në mesin tonë.
Ju sot po iu ndani këtyre të rinjëve sakramentin shenjt të përforcimit - krezmimin. Me pranimin e këtij sakramenti të rinjët dëshmojnë vet besimin në Zotin, dmth. atë që e dëshmuan prindërit dhe kumbarët për këta të rinjë në pagëzim, tani e dëshmojnë vetë dhe me pranimin e këtij sakramenti përforcohen me Shpirtin Shenjt që të mund të qëndrojnë të fortë, të palëkundshëm ne fe. Për pranimin e këtij sakramenti janë përgatitur këta të rinjë që sa më denjësisht të pranojnë këtë sakrament. Me shtrirjen e duarve Tuaja mbi kandidatë dhe lyerjen me vajë, pranojnë kandidatët Shpirtin Shenjt dhe shtatë dhantitë e t’ia, bëhen «ushtarë të Krishtit» të cilin duhet ta dëshmojnë në çdo vend dhe kohë, ashtu siç e lypë Kisha shenjte.
Me këto fjalë, Shkelqësi e deruar, Ju përshëndesim, në emër të meshtarit tonë Don Izakut, në emër të kandidatëve për krezmim, në emër të tërë bashkësisë katolike shqiptare në Vjenë dhe në tërë Austrinë, sepse sot janë të bashkuar të gjithë dhe Ju dëshirojmë mirëseardhje. Në të ardhmën Ju dëshirojmë shëndet e suksese, hire dhe bekime. Por edhe një dëshirë e kemi, që mos të na harroni - sëpaku me lutje apo të vini sa më shpesh dhe përherë jeni të mirëseardhur në bashkësinë tonë. Ju falenderojmë nga zemra që keni ardhur sepse këni bërë udhë të gjatë deri këtu, por e dim se dëshira e Juaj është që të takoni besimtarët e Jauj kudo që janë.
Në shenjë falenderimi, rrepsketi dhe përkujtimi u japim një dhuratë, simbol që të na kujtoni dhe të luteni për ne.
(Tekstin e fjalës përshëndetëse e përgatiti Albert Ramaj, kurse pershëndetjen në fillim të meshës e lexoi Ardiana Jakaj)

Autorwët e Komunës së Vitisë (Muzafer Ramiqi), 2021

Frok Zefi (në disa raste: Frok Zefiq), lindi më 10 nëntor 1961 në Binçë (Komuna e Vitisë). Shkoll... more Frok Zefi (në disa raste: Frok Zefiq), lindi më 10 nëntor 1961 në Binçë
(Komuna e Vitisë). Shkollën fillore e mbaroi në vendlindje, gjimnazin
klasik në ”Paulinum”, në Suboticë të Vojvodinës, ndërsa studimet
filozofike-teologjike i ka vijuar në Đakovo (Kroaci), Sarajevë dhe
Zagreb. Në Zagreb, në vitin 1989, diplomoi me temën ”Don Pal
Sagagni `Zognjani` instruktor i gjuhës shqipe dhe edukator i të rinjve
kelemndas“ (Don Pavao Sagagni, instruktor albanskog jezika i
odgojitelj klementinske mladež)

Për këtë përvjetor të vdekjes së Kolë jam «fajtor» unë. Duhet thënë kështu sepse vite më parë, du... more Për këtë përvjetor të vdekjes së Kolë jam «fajtor» unë. Duhet thënë kështu sepse vite më parë, duke hulumtuar për historinë e familjës Bojaxhiu, hasa në vështërsi me vitin e vdekjes së Kolë Bojaxhiut, shënohej në disa raste viti 1917, 1918, 1919 dhe 1920, bile edhe në vitin 1921. Jo që ishte data e vdekjës e saktë, por as vitet jo.
Pastaj hulumtova dhe gjeta jo vetëm vitin por edhe ditnë e vorrimit të tij në një shkrim/letërkëmbim një studijuesi në gjuhën gjermane, ku shenohej dita e vorrimit të Kolë Bojaxhiut dhe ishte 2 gusht 1919. Sipas traditës katolike të kohës, nëse dikush sdes, vorrimi i tij bëhej një ditë më vonë, për këtë arsye dita e vdekjes së tij, duhet të jetë 1 gusht 1919 dhe këtë e botova për të parën herë në gazetën Shekulli më 1 apo 2 gusht 2008 në Tiranë e pastaj e morrën edhe mediat tjera.

Për jetën e Kolë Bojaxhiut kemi pak të dhëna biografike. Sipas të gjitha gjasave, Kolë Bojaxhiu sipas gjitha gjasave lindi më 1878 në Prizren. Për vitin e lindjes poashtu shënohen shumë vite, këtë duhet hulumutar, por shpresoj se këtë gjë, do ta zbardhim. Për fat të mirë, kemi disa të dhëna për Kolë Bojaxhiun deri sa ishte në Prizren.