Enver UYSAL - Academia.edu (original) (raw)
Papers by Enver UYSAL
DergiPark (Istanbul University), Dec 15, 2002
Bu çalışmada, önce kısaca lhvan'ın kimliği, felsefe ve bilim anlayışı ile bilimieli sınıflamasına... more Bu çalışmada, önce kısaca lhvan'ın kimliği, felsefe ve bilim anlayışı ile bilimieli sınıflamasına değinilmiştir. Sonra da lhvan'ın "Tanımlar Risalesi (fi'I-Hudüd ve'r-Rusüm):'ne dayanarak, X. yüzyıl Islam dünyasının felsefe ve bilim düzeyi hakkında fikir veren ve o dönem bilim çevrelerinde tedavülde olan felsefi ve bilimsel kavramıara alfabetik olarak yer verilmiştir. S UM MARY This article is a brief investigation on the idenUty of lkhwan as•Safa, their understanding of philosophy and classification of sciences. Here you can find same philosophical and scişntifical concepts alphabeticaly, which they were in circulation on X. century muslim world and illuminated the level of philosophy and science of this period on the basis of that treatise of lkhwan as-Safa: "fi'I-Hudüd•va'r-Husüm". iHVAN'IN KiMLiGi ÜZERiNE BiRKAÇ SÖZ lhvan-ı Safa, Islam dünyasında IV/X. yüzyılda ortaya çıkmış, dini, ahlaki, felsefi ve siyasi amaçları olan, bu amaçlarını gerçekleştirebiirnek için de kardeşlik, dostluk, yardımlaşma ve dayanışmayı ilke edinen bir gurubun adıdır. 1 lhvan'ın yaşadığı dönem, Islam dünyasının dini, siyasi ve kültürel açıdan yoğun tartışmalara, hatta çekişmelere sahne olduğu. dönemdir. lhvan, halkın dini ve ahlaki duyarlılığının gittikçe zayıfladığını, mezhep çekişmelerinin ~rttığını görünce, Islam toplumunun sürüklenmeye başladığı bu kaostan, yine dini ve ahlaki unsurl.arı öne çıkararak kurtulabileceğini düşünmüş; kardeşlik, dostluk, yardımlaşma ve dayanışma ile gerçekleştirilecek toplumsal birlik ve beraberliğin, entellektüel planda felsefe ve bilim ile de takviye edildiğinde, daha aydın bir toplum oluşturulabileceğini tasavvur etmişti. Ayrıca, halk arasında yaygın olan dini anlayış ve yaşayışın, şu ya da bu ölçüde Yrd. Doç. Dr. Uludağ Üniversitesi 1 ihvan, yazdığı Risalelerde, bu gurubu oluşturup örgütleyen kişilerin adını-siyasi soruşturma endişesiyle olsa gerek-hiçbir yerde açıklamaz. Gurubu kimlerin oluşturduğunu, dolayısıyla ihvan-ı Saıa Risalelerinin kimler tarafından yazıldığını islam düşüncesi tarihi üzerine yazılan kaynaklardan öğreniyoruz Kaynaklarda geçen isimler: Zeyd b. Rufaa, Ebü Süleyman Muhammed b. Mu'şir ei-Busti (Makdisi veya Mukaddesi olarak bilinir.), Ebu'I-Hasan Ali b. Harun ez-Zencani, Ebü Ahmed ei-Mihrcani ve ei-Avfi'dir. (Bkz. Ebü Hayyan et
Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dergisi, 2013
Kindî "hayal gücü"nü ve onun işleyişini "Uyku ve Rüyanın Mahiyeti Üzerine" adlı risalesinde dile ... more Kindî "hayal gücü"nü ve onun işleyişini "Uyku ve Rüyanın Mahiyeti Üzerine" adlı risalesinde dile getirir. Onun hayal gücü ile ilgili kullandığı kavram, "mütehayyile" değil, "musavvira"dır. Fârâbî ve İbn Sînâ ise hayal gücü için daha çok "mütehayyile" kavramını kullanmaktadır. Kindî'nin, "musavvira" kavramını kullanmakla birlikte, bu kavrama, Fârâbî ve İbn Sînâ'nın "mütehayyile"ye yüklediği anlamları daha dar bir çerçevede yüklediği anlaşılmaktadır. Bu çalışmada Kindî'nin "musavvira" kavramına ilişkin düşünceleri değerlendirilecek, kavramın "mütehayyile" adıyla Fârâbî ve İbn Sînâ'da kazandığı anlam genişlemesi, detaya inmeden verilmeye çalışılacaktır.
Journal of Moral Education, Sep 1, 2007
Bu calisma Ibn Hazm’in ahlâka iliskin dusuncelerini ortaya koymayi hedeflemektedir. Dusunurun ahl... more Bu calisma Ibn Hazm’in ahlâka iliskin dusuncelerini ortaya koymayi hedeflemektedir. Dusunurun ahlâka dair temel eseri, “Mudâvâtu’nNufus”tur. Eser, el-Ahlâk ve’s-Siyer adiyla da bilinmektedir. Ibn Hazm bu eserde genel anlamda hayata, ozel anlamda da ahlâka iliskin tecrubelerini dile getirmistir. Ona gore felsefenin amaci; nefsi egiterek insani erdemli kilmak, ona dunya ve ahiret mutlulugunu kazandirmaktir. Dinin amaci da bundan farkli bir sey degildir. Bu durumda felsefe ile dinin, ahlâki misyonlari itibariyle ortustugu anlasilmaktadir. Ibn Hazm insan tabiatinin ahlâki acidan onemini vurgulamakla beraber, akilli insani, “temyiz gucunun gerekli gordugu seyleri yerine getiren kimse” olarak tanimlar. Ahlâktaki “dort erdem” uzerinde genis olarak durur, ancak dini bir yaklasimla Allah’in ve Resulunun emirlerinin butun erdemleri kapsadigini ifade eder. Ayrica o, iyi insanlarla dostlugun, erdemlere sahip olmadaki olumlu katkisini belirtir. Eserinde zaman zaman ahlâki ogutlere de yer verir
DergiPark (Istanbul University), Dec 15, 2004
DergiPark (Istanbul University), Jun 1, 2004
Akıl ve nefs kavramları Kindî felsefesinde de Fârâbî felsefesinde de birbirinden kesin çizgilerle... more Akıl ve nefs kavramları Kindî felsefesinde de Fârâbî felsefesinde de birbirinden kesin çizgilerle ayrılamayan, önemli iki kavramdır. Bu kavramlar ahlâkî bir içerikle incelendiğinde; Kindî'nin akıl anlayışında Aristocu tasnifi benimsediği ve felsefe tanımlarında ahlâk anlayışına dair önemli ipuçları bulunduğu anlaşılmaktadır. Onun nefs anlayışında Platoncu, Yeni Platoncu ve Yeni Pythagorasçı unsurların etkili olduğu görülür. Fârâbî'nin ise bir "sistem filozofu" olma özelliği bu iki kavram incelemesinde bile dikkati çeker. Onun metafiziği, psikolojisi, ahlâk ve siyaset anlayışı birbiriyle ilişkilidir. O, fî Meânî el-Akl adlı risalesinde sistematik bir yaklaşımla aklı; a. Avamî b. Kelâmî c. Burhanî d. Ahlâkî e. Psikolojik ve Epistemolojik f. Metafizik akıl şeklinde tasnif etmiş, ahlâkî aklı da Nikomakhos'a Ethik'e dayanarak incelemiştir. Fârâbî'ye göre faal aklın insanı görüp gözetmesiyle kazanılan teorik yetkinlik, son aşamada ahlâkî yetkinliğe, "faal akılla itisal" şeklinde gerçekleşen "yüce mutluluk"a vesile olmaktadır. Fârâbî bunları dile getirirken saf bir Aristocu olarak görünmektedir.
DergiPark (Istanbul University), 1998
Istanbul University - DergiPark, 2008
Değer, ahlâk felsefesinin en önemli kavramlarından biridir. Değer, insan davranışlarının iyi mi, ... more Değer, ahlâk felsefesinin en önemli kavramlarından biridir. Değer, insan davranışlarının iyi mi, kötü mü olduğunu anlamak için başvurulan kriterdir. Şüphesiz insan bir değerler varlığıdır. Onun hayatını anlamlı kılan, sahip olduğu değerlerdir. Ancak, özellikle son yüzyılda değer yargılarımızda dikkati çeken değişimler ve bozulmalar yaşanmaktadır. Bu, büyük ölçüde dinî ve ahlâkî kimliğimizdeki kaymaların sonucudur. Bu çalışma, değer yargılarımızdaki iyileşmenin, dinî ve ahlâkî kimliğimizi koruma ile yakından ilişkili olduğunu ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dergisi, 1986
Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2002
Bu çalışmada, önce kısaca lhvan'ın kimliği, felsefe ve bilim anlayışı ile bilimieli sınıflama... more Bu çalışmada, önce kısaca lhvan'ın kimliği, felsefe ve bilim anlayışı ile bilimieli sınıflamasına değinilmiştir. Sonra da lhvan'ın "Tanımlar Risalesi (fi'I-Hudüd ve'r-Rusüm):'ne dayanarak, X. yüzyıl Islam dünyasının felsefe ve bilim düzeyi hakkında fikir veren ve o dönem bilim çevrelerinde tedavülde olan felsefi ve bilimsel kavramıara alfabetik olarak yer verilmiştir
Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2004
Bir "yetenekler ve egiliiiiler varligi" olan insanin egilimi son derece onemli bir prob... more Bir "yetenekler ve egiliiiiler varligi" olan insanin egilimi son derece onemli bir problemdir. Bu yetenekierin gelistirilmesi, egilimlerin dogru yonlendirilmesi gerekir. Bu da, insani tani.niayi, onun varlik yapisini bilmeyi gerektirir. Felsefi antropolojinin insana yukledigi nitelikler bu baglanida onemlidir. Cunku insani dogru tanimadan, dogru egitmek mumkun degildir. Ayrica, Tanri-alem ve Tanri-insan iliskisi ile egitenegitilen iliskisi arasinda onemli bir benzerlik soz konusudur. "Egilini"in eski dildeki karsiligi "terbiye"dir. Arapcada "Rabb" kavraminin turedigi ··r-b-b" koku ile "terbiye" kavraminin turedigi "r-b-v" kokunun tefil ve tefa'ul kaliplari arasinda bir anlam benzerligi, hatta ayniligi mevcuttur. Dolayisiyla "Rabb" kavrami ayni zamanda "murebbi" anlamini da icermektedir. "Rabbu'n-Nas" ve ozellikle "Rabbu'I-Aiemin" nitelikleri, Allah'in, Kur'an&...
Dinler, inananlarindan sadece dini pratikler istemez. Insanin iliskilerini de duzenler. Ahlâk bir... more Dinler, inananlarindan sadece dini pratikler istemez. Insanin iliskilerini de duzenler. Ahlâk bir “iliskiler kompleksi” olarak gorulebilir. Iyi iliskilerle paralel gitmeyen, daha dogrusu ahlâki bir zemin uzerine kurulmayan bir dindarligin, zaman zaman olumsuz yansimalari gozlemlenir. Bundan dolayi, dindar insanda hakli olarak ahlâki yetkinlik de aranir. Dindar oldugunu soyleyen kisi, ortalama insanin bile sahip oldugu ahlâki yetkinlikten yoksun ise, o dindarlik, sorgulanmasi gereken, problemli bir dindarliktir. Şu net olarak ifade edilebilir ki, iyi Musluman olmanin/dindarligin yolu, oncelikle “iyi insan olma”dan gecer. Iyi insan olmadan, insanligin gerektirdigi ahlâki degerler kusanilmadan iyi Musluman/dindar olmak mumkun degildir. Bu makale, insani/ahlâki erdem – Islâmi/dini erdem ayirimini merkez alarak, felsefi ve dini bir temellendirme ile dindarligin ahlâki temelini sorgulamayi amaclamaktadir
Bu calisma Ibn Hazm’in ahlâka iliskin dusuncelerini ortaya koymayi hedeflemektedir. Dusunurun ahl... more Bu calisma Ibn Hazm’in ahlâka iliskin dusuncelerini ortaya koymayi hedeflemektedir. Dusunurun ahlâka dair temel eseri, “Mudâvâtu’n-Nufus”tur. Eser, el-Ahlâk ve’s-Siyer adiyla da bilinmektedir. Ibn Hazm bu eserde genel anlamda hayata, ozel anlamda da ahlâka iliskin tecrubelerini dile getirmistir. Ona gore felsefenin amaci; nefsi egiterek insani erdemli kilmak, ona dunya ve ahiret mutlulugunu kazandirmaktir. Dinin amaci da bundan farkli bir sey degildir. Bu durumda felsefe ile dinin, ahlâki misyonlari itibariyle ortustugu anlasilmaktadir. Ibn Hazm insan tabiatinin ahlâki acidan onemini vurgulamakla beraber, akilli insani, “temyiz gucunun gerekli gordugu seyleri yerine getiren kimse” olarak tanimlar. Ahlâktaki “dort erdem” uzerinde genis olarak durur, ancak dini bir yaklasimla Allah’in ve Resulunun emirlerinin butun erdemleri kapsadigini ifade eder. Ayrica o, iyi insanlarla dostlugun, erdemlere sahip olmadaki olumlu katkisini belirtir. Eserinde zaman zaman ahlâki ogutlere de yer verir
Bu calisma Ibn Hazm’in ahlâka iliskin dusuncelerini ortaya koymayi hedeflemektedir. Dusunurun ahl... more Bu calisma Ibn Hazm’in ahlâka iliskin dusuncelerini ortaya koymayi hedeflemektedir. Dusunurun ahlâka dair temel eseri, “Mudâvâtu’nNufus”tur. Eser, el-Ahlâk ve’s-Siyer adiyla da bilinmektedir. Ibn Hazm bu eserde genel anlamda hayata, ozel anlamda da ahlâka iliskin tecrubelerini dile getirmistir. Ona gore felsefenin amaci; nefsi egiterek insani erdemli kilmak, ona dunya ve ahiret mutlulugunu kazandirmaktir. Dinin amaci da bundan farkli bir sey degildir. Bu durumda felsefe ile dinin, ahlâki misyonlari itibariyle ortustugu anlasilmaktadir. Ibn Hazm insan tabiatinin ahlâki acidan onemini vurgulamakla beraber, akilli insani, “temyiz gucunun gerekli gordugu seyleri yerine getiren kimse” olarak tanimlar. Ahlâktaki “dort erdem” uzerinde genis olarak durur, ancak dini bir yaklasimla Allah’in ve Resulunun emirlerinin butun erdemleri kapsadigini ifade eder. Ayrica o, iyi insanlarla dostlugun, erdemlere sahip olmadaki olumlu katkisini belirtir. Eserinde zaman zaman ahlâki ogutlere de yer verir
Butun bilimlerde kavramlar son derece onemlidir. Kavramlar da adeta insanlar gibidir. Olusum ve g... more Butun bilimlerde kavramlar son derece onemlidir. Kavramlar da adeta insanlar gibidir. Olusum ve gelisim surecleri vardir. Bazi kavramlarin belli donemlerde anlam genislemesi yasadigina, ama zamanla tedavulden kalktigina da sahit oluruz. Islam dusuncesinin felsefi kultur ile tanistigi erken donemlerde (8 ve 9. yuzyillar) Yunan felsefesinden intikal eden kavramlarin Arapcalastirilip tanimlanmasi onemli bir sorun idi. Islam felsefesinde bu gorevi Hudud risalelerinin ustlendigini, hatta sonralari bir Hudud risalesi yazmanin gelenek haline geldigini soylemek mumkundur. Bu risâleler, bir yandan filozofun sisteminin temel kavramlarini ele verirken, diger yandan da yazildigi donemin tedavulde olan kavramlari hakkinda fikir vermektedir. Bir kavramdaki anlam degisikligini ya da onun zamanla kazandigi anlam genisligini bu risaleler uzerinden takip etmek mumkun gorunmektedir. Ve bu, felsefi literatur adina onemli bir kazanimdir. Hudud risaleleri bu acidan buyuk onem arz etmektedir. Bu makalede ...
Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2019
Günümüzde Psikolojik Danışma ve Rehberlik, gerek eğitim, gerekse hayatımızın diğer alanları için ... more Günümüzde Psikolojik Danışma ve Rehberlik, gerek eğitim, gerekse hayatımızın diğer alanları için önemli bir yere sahiptir. Buna yönelik hizmetlerin ana kavramlarından olan ideal benlik, kendini gerçekleştirme, anlam arayışı, mutluluk gibi kavramlar ve bunlara ulaşma çabası, Fârâbî felsefesindeki iyi, yetkinlik, nihai hedef ve mutluluk kavramlarıyla benzerlik göstermektedir. Her iki disiplinin de ortak noktası, son kertede kişinin sağlıklı ve mutlu bir birey olabilmesidir. Fakat gerçek mutluluğun ne olduğu ve ona nasıl ulaşılacağı doğru şekilde bilinmediği takdirde, bu süreç sonunda derin bir hayal kırıklığı yaşanması kaçınılmazdır. Ayrıca nihai hedefin bu dünya ile sınırlı tutulması, bu hedefe ulaşıldığında anlam arayışının ve yaşam gayesinin sona ermesi gibi önemli bir sorunu da beraberinde getirecektir. Bu ise PDR çalışmalarının zayıf halkası olarak görünmektedir. Çalışmada önce konunun kavramsal boyutu üzerinde durulmuş, PDR hizmetlerinin temelini oluşturan anlam arayışı, öz farkındalık ve özellikle A. Maslow'un düşüncelerine dayanarak kendini gerçekleştirme kavramı ile PDR'de nihai gayeler belirlenmeye çalışılmıştır. İkincil olarak Fârâbî'nin özellikle Tahsîlu's-Saâde, Tenbîh alâ Sebîli's-Saâde, Fusûlü'l-Medenî ve el
Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2019
Uludag Universitesi Ilahiyat Fakultesi Dergisi, 2004
... Deborah L. Black, Al-Fârâbî, History of Islamic Philosophy (Editör: Seyyed Hossein Nasr ve Ol... more ... Deborah L. Black, Al-Fârâbî, History of Islamic Philosophy (Editör: Seyyed Hossein Nasr ve Oliver Leaman) içinde, Routledge, London 1996, s.186 ... Bu da bir şeyi tercih etme ya da bir şeyden uzak durma şeklinde iradeyle ilgili fiilleri dile getiren yargı ve önermelerde ortaya çıkar. ...
DergiPark (Istanbul University), Dec 15, 2002
Bu çalışmada, önce kısaca lhvan'ın kimliği, felsefe ve bilim anlayışı ile bilimieli sınıflamasına... more Bu çalışmada, önce kısaca lhvan'ın kimliği, felsefe ve bilim anlayışı ile bilimieli sınıflamasına değinilmiştir. Sonra da lhvan'ın "Tanımlar Risalesi (fi'I-Hudüd ve'r-Rusüm):'ne dayanarak, X. yüzyıl Islam dünyasının felsefe ve bilim düzeyi hakkında fikir veren ve o dönem bilim çevrelerinde tedavülde olan felsefi ve bilimsel kavramıara alfabetik olarak yer verilmiştir. S UM MARY This article is a brief investigation on the idenUty of lkhwan as•Safa, their understanding of philosophy and classification of sciences. Here you can find same philosophical and scişntifical concepts alphabeticaly, which they were in circulation on X. century muslim world and illuminated the level of philosophy and science of this period on the basis of that treatise of lkhwan as-Safa: "fi'I-Hudüd•va'r-Husüm". iHVAN'IN KiMLiGi ÜZERiNE BiRKAÇ SÖZ lhvan-ı Safa, Islam dünyasında IV/X. yüzyılda ortaya çıkmış, dini, ahlaki, felsefi ve siyasi amaçları olan, bu amaçlarını gerçekleştirebiirnek için de kardeşlik, dostluk, yardımlaşma ve dayanışmayı ilke edinen bir gurubun adıdır. 1 lhvan'ın yaşadığı dönem, Islam dünyasının dini, siyasi ve kültürel açıdan yoğun tartışmalara, hatta çekişmelere sahne olduğu. dönemdir. lhvan, halkın dini ve ahlaki duyarlılığının gittikçe zayıfladığını, mezhep çekişmelerinin ~rttığını görünce, Islam toplumunun sürüklenmeye başladığı bu kaostan, yine dini ve ahlaki unsurl.arı öne çıkararak kurtulabileceğini düşünmüş; kardeşlik, dostluk, yardımlaşma ve dayanışma ile gerçekleştirilecek toplumsal birlik ve beraberliğin, entellektüel planda felsefe ve bilim ile de takviye edildiğinde, daha aydın bir toplum oluşturulabileceğini tasavvur etmişti. Ayrıca, halk arasında yaygın olan dini anlayış ve yaşayışın, şu ya da bu ölçüde Yrd. Doç. Dr. Uludağ Üniversitesi 1 ihvan, yazdığı Risalelerde, bu gurubu oluşturup örgütleyen kişilerin adını-siyasi soruşturma endişesiyle olsa gerek-hiçbir yerde açıklamaz. Gurubu kimlerin oluşturduğunu, dolayısıyla ihvan-ı Saıa Risalelerinin kimler tarafından yazıldığını islam düşüncesi tarihi üzerine yazılan kaynaklardan öğreniyoruz Kaynaklarda geçen isimler: Zeyd b. Rufaa, Ebü Süleyman Muhammed b. Mu'şir ei-Busti (Makdisi veya Mukaddesi olarak bilinir.), Ebu'I-Hasan Ali b. Harun ez-Zencani, Ebü Ahmed ei-Mihrcani ve ei-Avfi'dir. (Bkz. Ebü Hayyan et
Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dergisi, 2013
Kindî "hayal gücü"nü ve onun işleyişini "Uyku ve Rüyanın Mahiyeti Üzerine" adlı risalesinde dile ... more Kindî "hayal gücü"nü ve onun işleyişini "Uyku ve Rüyanın Mahiyeti Üzerine" adlı risalesinde dile getirir. Onun hayal gücü ile ilgili kullandığı kavram, "mütehayyile" değil, "musavvira"dır. Fârâbî ve İbn Sînâ ise hayal gücü için daha çok "mütehayyile" kavramını kullanmaktadır. Kindî'nin, "musavvira" kavramını kullanmakla birlikte, bu kavrama, Fârâbî ve İbn Sînâ'nın "mütehayyile"ye yüklediği anlamları daha dar bir çerçevede yüklediği anlaşılmaktadır. Bu çalışmada Kindî'nin "musavvira" kavramına ilişkin düşünceleri değerlendirilecek, kavramın "mütehayyile" adıyla Fârâbî ve İbn Sînâ'da kazandığı anlam genişlemesi, detaya inmeden verilmeye çalışılacaktır.
Journal of Moral Education, Sep 1, 2007
Bu calisma Ibn Hazm’in ahlâka iliskin dusuncelerini ortaya koymayi hedeflemektedir. Dusunurun ahl... more Bu calisma Ibn Hazm’in ahlâka iliskin dusuncelerini ortaya koymayi hedeflemektedir. Dusunurun ahlâka dair temel eseri, “Mudâvâtu’nNufus”tur. Eser, el-Ahlâk ve’s-Siyer adiyla da bilinmektedir. Ibn Hazm bu eserde genel anlamda hayata, ozel anlamda da ahlâka iliskin tecrubelerini dile getirmistir. Ona gore felsefenin amaci; nefsi egiterek insani erdemli kilmak, ona dunya ve ahiret mutlulugunu kazandirmaktir. Dinin amaci da bundan farkli bir sey degildir. Bu durumda felsefe ile dinin, ahlâki misyonlari itibariyle ortustugu anlasilmaktadir. Ibn Hazm insan tabiatinin ahlâki acidan onemini vurgulamakla beraber, akilli insani, “temyiz gucunun gerekli gordugu seyleri yerine getiren kimse” olarak tanimlar. Ahlâktaki “dort erdem” uzerinde genis olarak durur, ancak dini bir yaklasimla Allah’in ve Resulunun emirlerinin butun erdemleri kapsadigini ifade eder. Ayrica o, iyi insanlarla dostlugun, erdemlere sahip olmadaki olumlu katkisini belirtir. Eserinde zaman zaman ahlâki ogutlere de yer verir
DergiPark (Istanbul University), Dec 15, 2004
DergiPark (Istanbul University), Jun 1, 2004
Akıl ve nefs kavramları Kindî felsefesinde de Fârâbî felsefesinde de birbirinden kesin çizgilerle... more Akıl ve nefs kavramları Kindî felsefesinde de Fârâbî felsefesinde de birbirinden kesin çizgilerle ayrılamayan, önemli iki kavramdır. Bu kavramlar ahlâkî bir içerikle incelendiğinde; Kindî'nin akıl anlayışında Aristocu tasnifi benimsediği ve felsefe tanımlarında ahlâk anlayışına dair önemli ipuçları bulunduğu anlaşılmaktadır. Onun nefs anlayışında Platoncu, Yeni Platoncu ve Yeni Pythagorasçı unsurların etkili olduğu görülür. Fârâbî'nin ise bir "sistem filozofu" olma özelliği bu iki kavram incelemesinde bile dikkati çeker. Onun metafiziği, psikolojisi, ahlâk ve siyaset anlayışı birbiriyle ilişkilidir. O, fî Meânî el-Akl adlı risalesinde sistematik bir yaklaşımla aklı; a. Avamî b. Kelâmî c. Burhanî d. Ahlâkî e. Psikolojik ve Epistemolojik f. Metafizik akıl şeklinde tasnif etmiş, ahlâkî aklı da Nikomakhos'a Ethik'e dayanarak incelemiştir. Fârâbî'ye göre faal aklın insanı görüp gözetmesiyle kazanılan teorik yetkinlik, son aşamada ahlâkî yetkinliğe, "faal akılla itisal" şeklinde gerçekleşen "yüce mutluluk"a vesile olmaktadır. Fârâbî bunları dile getirirken saf bir Aristocu olarak görünmektedir.
DergiPark (Istanbul University), 1998
Istanbul University - DergiPark, 2008
Değer, ahlâk felsefesinin en önemli kavramlarından biridir. Değer, insan davranışlarının iyi mi, ... more Değer, ahlâk felsefesinin en önemli kavramlarından biridir. Değer, insan davranışlarının iyi mi, kötü mü olduğunu anlamak için başvurulan kriterdir. Şüphesiz insan bir değerler varlığıdır. Onun hayatını anlamlı kılan, sahip olduğu değerlerdir. Ancak, özellikle son yüzyılda değer yargılarımızda dikkati çeken değişimler ve bozulmalar yaşanmaktadır. Bu, büyük ölçüde dinî ve ahlâkî kimliğimizdeki kaymaların sonucudur. Bu çalışma, değer yargılarımızdaki iyileşmenin, dinî ve ahlâkî kimliğimizi koruma ile yakından ilişkili olduğunu ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dergisi, 1986
Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2002
Bu çalışmada, önce kısaca lhvan'ın kimliği, felsefe ve bilim anlayışı ile bilimieli sınıflama... more Bu çalışmada, önce kısaca lhvan'ın kimliği, felsefe ve bilim anlayışı ile bilimieli sınıflamasına değinilmiştir. Sonra da lhvan'ın "Tanımlar Risalesi (fi'I-Hudüd ve'r-Rusüm):'ne dayanarak, X. yüzyıl Islam dünyasının felsefe ve bilim düzeyi hakkında fikir veren ve o dönem bilim çevrelerinde tedavülde olan felsefi ve bilimsel kavramıara alfabetik olarak yer verilmiştir
Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2004
Bir "yetenekler ve egiliiiiler varligi" olan insanin egilimi son derece onemli bir prob... more Bir "yetenekler ve egiliiiiler varligi" olan insanin egilimi son derece onemli bir problemdir. Bu yetenekierin gelistirilmesi, egilimlerin dogru yonlendirilmesi gerekir. Bu da, insani tani.niayi, onun varlik yapisini bilmeyi gerektirir. Felsefi antropolojinin insana yukledigi nitelikler bu baglanida onemlidir. Cunku insani dogru tanimadan, dogru egitmek mumkun degildir. Ayrica, Tanri-alem ve Tanri-insan iliskisi ile egitenegitilen iliskisi arasinda onemli bir benzerlik soz konusudur. "Egilini"in eski dildeki karsiligi "terbiye"dir. Arapcada "Rabb" kavraminin turedigi ··r-b-b" koku ile "terbiye" kavraminin turedigi "r-b-v" kokunun tefil ve tefa'ul kaliplari arasinda bir anlam benzerligi, hatta ayniligi mevcuttur. Dolayisiyla "Rabb" kavrami ayni zamanda "murebbi" anlamini da icermektedir. "Rabbu'n-Nas" ve ozellikle "Rabbu'I-Aiemin" nitelikleri, Allah'in, Kur'an&...
Dinler, inananlarindan sadece dini pratikler istemez. Insanin iliskilerini de duzenler. Ahlâk bir... more Dinler, inananlarindan sadece dini pratikler istemez. Insanin iliskilerini de duzenler. Ahlâk bir “iliskiler kompleksi” olarak gorulebilir. Iyi iliskilerle paralel gitmeyen, daha dogrusu ahlâki bir zemin uzerine kurulmayan bir dindarligin, zaman zaman olumsuz yansimalari gozlemlenir. Bundan dolayi, dindar insanda hakli olarak ahlâki yetkinlik de aranir. Dindar oldugunu soyleyen kisi, ortalama insanin bile sahip oldugu ahlâki yetkinlikten yoksun ise, o dindarlik, sorgulanmasi gereken, problemli bir dindarliktir. Şu net olarak ifade edilebilir ki, iyi Musluman olmanin/dindarligin yolu, oncelikle “iyi insan olma”dan gecer. Iyi insan olmadan, insanligin gerektirdigi ahlâki degerler kusanilmadan iyi Musluman/dindar olmak mumkun degildir. Bu makale, insani/ahlâki erdem – Islâmi/dini erdem ayirimini merkez alarak, felsefi ve dini bir temellendirme ile dindarligin ahlâki temelini sorgulamayi amaclamaktadir
Bu calisma Ibn Hazm’in ahlâka iliskin dusuncelerini ortaya koymayi hedeflemektedir. Dusunurun ahl... more Bu calisma Ibn Hazm’in ahlâka iliskin dusuncelerini ortaya koymayi hedeflemektedir. Dusunurun ahlâka dair temel eseri, “Mudâvâtu’n-Nufus”tur. Eser, el-Ahlâk ve’s-Siyer adiyla da bilinmektedir. Ibn Hazm bu eserde genel anlamda hayata, ozel anlamda da ahlâka iliskin tecrubelerini dile getirmistir. Ona gore felsefenin amaci; nefsi egiterek insani erdemli kilmak, ona dunya ve ahiret mutlulugunu kazandirmaktir. Dinin amaci da bundan farkli bir sey degildir. Bu durumda felsefe ile dinin, ahlâki misyonlari itibariyle ortustugu anlasilmaktadir. Ibn Hazm insan tabiatinin ahlâki acidan onemini vurgulamakla beraber, akilli insani, “temyiz gucunun gerekli gordugu seyleri yerine getiren kimse” olarak tanimlar. Ahlâktaki “dort erdem” uzerinde genis olarak durur, ancak dini bir yaklasimla Allah’in ve Resulunun emirlerinin butun erdemleri kapsadigini ifade eder. Ayrica o, iyi insanlarla dostlugun, erdemlere sahip olmadaki olumlu katkisini belirtir. Eserinde zaman zaman ahlâki ogutlere de yer verir
Bu calisma Ibn Hazm’in ahlâka iliskin dusuncelerini ortaya koymayi hedeflemektedir. Dusunurun ahl... more Bu calisma Ibn Hazm’in ahlâka iliskin dusuncelerini ortaya koymayi hedeflemektedir. Dusunurun ahlâka dair temel eseri, “Mudâvâtu’nNufus”tur. Eser, el-Ahlâk ve’s-Siyer adiyla da bilinmektedir. Ibn Hazm bu eserde genel anlamda hayata, ozel anlamda da ahlâka iliskin tecrubelerini dile getirmistir. Ona gore felsefenin amaci; nefsi egiterek insani erdemli kilmak, ona dunya ve ahiret mutlulugunu kazandirmaktir. Dinin amaci da bundan farkli bir sey degildir. Bu durumda felsefe ile dinin, ahlâki misyonlari itibariyle ortustugu anlasilmaktadir. Ibn Hazm insan tabiatinin ahlâki acidan onemini vurgulamakla beraber, akilli insani, “temyiz gucunun gerekli gordugu seyleri yerine getiren kimse” olarak tanimlar. Ahlâktaki “dort erdem” uzerinde genis olarak durur, ancak dini bir yaklasimla Allah’in ve Resulunun emirlerinin butun erdemleri kapsadigini ifade eder. Ayrica o, iyi insanlarla dostlugun, erdemlere sahip olmadaki olumlu katkisini belirtir. Eserinde zaman zaman ahlâki ogutlere de yer verir
Butun bilimlerde kavramlar son derece onemlidir. Kavramlar da adeta insanlar gibidir. Olusum ve g... more Butun bilimlerde kavramlar son derece onemlidir. Kavramlar da adeta insanlar gibidir. Olusum ve gelisim surecleri vardir. Bazi kavramlarin belli donemlerde anlam genislemesi yasadigina, ama zamanla tedavulden kalktigina da sahit oluruz. Islam dusuncesinin felsefi kultur ile tanistigi erken donemlerde (8 ve 9. yuzyillar) Yunan felsefesinden intikal eden kavramlarin Arapcalastirilip tanimlanmasi onemli bir sorun idi. Islam felsefesinde bu gorevi Hudud risalelerinin ustlendigini, hatta sonralari bir Hudud risalesi yazmanin gelenek haline geldigini soylemek mumkundur. Bu risâleler, bir yandan filozofun sisteminin temel kavramlarini ele verirken, diger yandan da yazildigi donemin tedavulde olan kavramlari hakkinda fikir vermektedir. Bir kavramdaki anlam degisikligini ya da onun zamanla kazandigi anlam genisligini bu risaleler uzerinden takip etmek mumkun gorunmektedir. Ve bu, felsefi literatur adina onemli bir kazanimdir. Hudud risaleleri bu acidan buyuk onem arz etmektedir. Bu makalede ...
Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2019
Günümüzde Psikolojik Danışma ve Rehberlik, gerek eğitim, gerekse hayatımızın diğer alanları için ... more Günümüzde Psikolojik Danışma ve Rehberlik, gerek eğitim, gerekse hayatımızın diğer alanları için önemli bir yere sahiptir. Buna yönelik hizmetlerin ana kavramlarından olan ideal benlik, kendini gerçekleştirme, anlam arayışı, mutluluk gibi kavramlar ve bunlara ulaşma çabası, Fârâbî felsefesindeki iyi, yetkinlik, nihai hedef ve mutluluk kavramlarıyla benzerlik göstermektedir. Her iki disiplinin de ortak noktası, son kertede kişinin sağlıklı ve mutlu bir birey olabilmesidir. Fakat gerçek mutluluğun ne olduğu ve ona nasıl ulaşılacağı doğru şekilde bilinmediği takdirde, bu süreç sonunda derin bir hayal kırıklığı yaşanması kaçınılmazdır. Ayrıca nihai hedefin bu dünya ile sınırlı tutulması, bu hedefe ulaşıldığında anlam arayışının ve yaşam gayesinin sona ermesi gibi önemli bir sorunu da beraberinde getirecektir. Bu ise PDR çalışmalarının zayıf halkası olarak görünmektedir. Çalışmada önce konunun kavramsal boyutu üzerinde durulmuş, PDR hizmetlerinin temelini oluşturan anlam arayışı, öz farkındalık ve özellikle A. Maslow'un düşüncelerine dayanarak kendini gerçekleştirme kavramı ile PDR'de nihai gayeler belirlenmeye çalışılmıştır. İkincil olarak Fârâbî'nin özellikle Tahsîlu's-Saâde, Tenbîh alâ Sebîli's-Saâde, Fusûlü'l-Medenî ve el
Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2019
Uludag Universitesi Ilahiyat Fakultesi Dergisi, 2004
... Deborah L. Black, Al-Fârâbî, History of Islamic Philosophy (Editör: Seyyed Hossein Nasr ve Ol... more ... Deborah L. Black, Al-Fârâbî, History of Islamic Philosophy (Editör: Seyyed Hossein Nasr ve Oliver Leaman) içinde, Routledge, London 1996, s.186 ... Bu da bir şeyi tercih etme ya da bir şeyden uzak durma şeklinde iradeyle ilgili fiilleri dile getiren yargı ve önermelerde ortaya çıkar. ...