Florencja (original) (raw)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Ten artykuł dotyczy miasta we Włoszech. Zobacz też: inne znaczenia.

FlorencjaFirenze

gmina
Kolaż zdjęć FlorencjiKolaż zdjęć FlorencjiDawid, Katedra Santa Maria del Fiore, Ponte Vecchio, Galeria Uffizi, Kościół Santa Croce, Piazza della Signoria, Palazzo Vecchio, Palazzo Pitti, widok ogólny katedry
Herb Flaga Herb Flaga
Państwo Włochy
Region Toskania
Prowincja Florencja
Kod ISTAT 048017
Powierzchnia 102 km²
Populacja (2022)• liczba ludności 362 742
• gęstość 3556,3 os./km²
Numer kierunkowy 055
Kod pocztowy 50100
Położenie na mapie ToskaniiMapa konturowa Toskanii, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Florencja”
Położenie na mapie WłochMapa konturowa Włoch, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Florencja”
Ziemia43°47′N 11°15′E/43,783333 11,250000
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Florencja (wł. Firenze, MAF: [fiˈrɛnʦe]) – miasto w środkowych Włoszech, nad Arno, u stóp Apeninów[1], stolica Toskanii i prowincji Florencja, stolica Włoch w latach 1865–1871. W 2022 roku liczyła 362 tys. mieszkańców.

Założone przez Etrusków jako Faesulae[2], zburzone przez Sullę w 82 p.n.e. Następnie odbudowane przez Juliusza Cezara w 59 p.n.e. jako kolonia dla byłych żołnierzy i nazwane Florentia. Zabudowa tego okresu została założona na planie obozu wojskowego. Z tego okresu pochodzi zachowany szachownicowy układ ulic. Początkowo, w czasach Cesarstwa rzymskiego, Florencja była ośrodkiem handlu i rzemiosła. W 405 obroniła się przed najazdem Ostrogotów, w 539 uzależniona od Bizancjum, a od 541 od Gotów. W 570 została podbita przez Longobardów, którzy z kolei utracili miasto na rzecz Franków.

W XI wieku odzyskała znaczenie jako ośrodek handlu, przede wszystkim z uwagi na swoje położenie – na drodze z Francji do Rzymu. W 1078 rozpoczęto budowę nowych fortyfikacji.

Florencja w XIV w.

Od 1115 miasto uzyskało status niezależnego miasta, od 1167[2] weszło w skład Ligi Lombardzkiej, a w 1183 Florencja ogłosiła się komuną miejską. Mimo trwających w tym okresie zatargów pomiędzy stronnictwami gwelfów i gibelinów, licznych sporów i wojen, był to trwający wiele stuleci czas rozkwitu i rozwoju miasta. Oprócz handlu w XII wieku rozwinęło się sukiennictwo, a później także jedwabnictwo. W XIII wieku powstały pierwsze domy bankowe. W 1252 rozpoczęto bicie złotych monet – florenów, które szybko stały się główną monetą Europy. W mieście działali Brunetto Latini, Dante Alighieri, Giotto di Bondone i Arnolfo di Cambio. Jednocześnie narastał konflikt pomiędzy bogatymi kupcami i rzemieślnikami, reprezentowanymi przez cechy, a pozbawioną praw ubogą ludnością.

Florencja w XV w.

Na przełomie XIII i XIV wieku było to jedno z największych miast Europy z ponad 100 tysiącami mieszkańców[3]. Zaraza z 1348[2], która spowodowała dalsze zubożenie społeczeństwa, doprowadziła do wybuchu powstania w 1378, które zmieniło formę sprawowania władzy. Od 1434 miastem począł rządzić ród Medyceuszów, który doprowadził miasto do największej potęgi gospodarczej i kulturalnej (druga połowa XV w.). Pod rządami Wawrzyńca Wspaniałego (Il Magnifico) miasto wzbogaciło się o znaczną liczbę wielkich dzieł sztuki oraz liczne budowle. Po obaleniu Savonaroli w 1498 faktyczną władzę w Republice Florenckiej jako dożywotni gonfalonier przejął Piero Soderini, a jego bliskim współpracownikiem był Niccolò Machiavelli. W 1512, po obaleniu republiki, do władzy powrócili Medyceusze – od 1569 roku jako wielcy książęta Toskanii. Ich rządy trwały do 1737 roku.

Florencja w poł. XIX w.

Był to okres największego rozkwitu miasta zarówno pod względem gospodarczym, jak i kulturalnym. W tym czasie tworzyli w nim Leonardo da Vinci i Michał Anioł (Michelangelo). Pod koniec XVI wieku powstała tam także grupa kompozytorów, poetów i teoretyków muzyki, zwana Cameratą florencką. Z jej działalnością łączy się też powstanie pierwszej w historii światowej muzyki opery – Dafne Jacopa Periego, wystawionej w pałacu Jacopa Corsiego w karnawale 1598.

Widok z Dzwonnicy Giotta w stronę dworca kolejowego i SITY

Po wygaśnięciu dynastii Medyceuszy w 1737 roku Toskania wraz z Florencją została podporządkowana bocznej linii austriackich Habsburgów, a stery władzy przejęła rodzina Lorena[4] (wł. Asburgo-Lorena). W latach 1801–1808 Florencja była stolicą Królestwa Etrurii, następnie ponownie znalazła się pod rządami dynastii habsbursko-lotaryńskiej.

Od 1860 włączona do Królestwa Sardynii, przejściowo była stolicą Zjednoczonych Włoch w latach 1865–1870.

Podczas II wojny światowej Florencję w marcu 1944 objął strajk generalny ogłoszony przez włoski ruch oporu. W lipcu 1944 miasto doznało poważnych zniszczeń od bombardowań i ostrzału artyleryjskiego w trakcie walk toczonych po obu stronach Arno przez oddziały nowozelandzkie 8 Armii brytyjskiej i lokalne grupy ruchu oporu z wojskami niemieckimi i oddziałami włoskich faszystów.

4 listopada 1966 Florencję nawiedziła wielka powódź wskutek wylania Arno, co spowodowało podtopienie i zniszczenie wielu cennych zabytków. M.in. zalany został most Ponte Vecchio; woda uniosła część biżuterii ze sklepów na moście, którą mieszkańcy próbowali potem wyłowić[5].

Mosty Florencji

Dzwonnica Giotta

Mury miejskie wokół Florencji

Katedra Santa Maria del Fiore

Tablica upamiętniająca dawne miejsce zamieszkania Juliusza Słowackiego

Tablica upamiętniająca Teofila Lenartowicza

Grób Michała Kleofasa Ogińskiego w bazylice Santa Croce

We Florencji działa klub piłkarski ACF Fiorentina, który gra w rozgrywkach Serie A.

Gospodarz finału Ligi Światowej siatkarzy w 2014 roku.

Dworzec kolejowy Firenze Santa Maria Novella

  1. ↑ Maciej Malinowski: Bieszczad albo Bieszczadów. obcyjezykpolski.pl. [dostęp 2019-03-25].
  2. ↑ a b c Praca zbiorowa: Encyklopedia PWN – historia świata. T. I. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 772. ISBN 978-83-01-15086-0.
  3. ↑ Scott G. Bruce, Ecologies and Economies in Medieval and Early Modern Europe, Lejda 2010.
  4. ↑ Famiglia Dei Lorena Firenze, firenze-online.com [dostęp 2016-12-17].
  5. ↑ Ł.Ł. Ropczyński Ł.Ł., Florencja [online], Kierunek Włochy, 23 lutego 2018 .

Flaga UNESCO

Kulturowe Sztuka naskalna w Val Camonica Kościół i klasztor dominikański Santa Maria delle Grazie z Ostatnią Wieczerzą Leonarda da Vinci w Mediolanie Zespół zabytkowy Rzymu, dobra Stolicy Apostolskiej leżące na terenie Rzymu, korzystające z prawa eksterytorialności i bazylika św. Pawła za Murami Zespół zabytkowy we Florencji Wenecja wraz z laguną Piazza del Duomo w Pizie Zespół zabytkowy San Gimignano I Sassi w Materze Vicenza – miasto i wille palladiańskie w regionie Veneto Zespół zabytkowy w Sienie Zespół zabytkowy w Neapolu Miasto przemysłowe Crespi d’Adda Renesansowe miasto Ferrara i delta Padu Castel del Monte Trulli w Alberobello Zabytki wczesnochrześcijańskie w Rawennie Zespół zabytkowy w Pienzy Pałac królewski z XVIII w. w Casercie wraz z parkiem, akweduktem Vanvitelli i zespołem San Leucio Rezydencje królewskie dynastii sabaudzkiej Ogród botaniczny w Padwie Katedra, Torre Civica i Piazza Grande w Modenie Zespoły archeologiczne – Pompeje, Herkulanum i Torre Annunziata (oficjalna nazwa wpisana na listę światowego dziedzictwa) Villa Romana del Casale Su Nuraxi w Barumini Portovenere, Cinque Terre i wyspy (Palmaria, Tino i Tinetto) Costiera Amalfitana Strefa archeologiczna w Agrigento Strefa archeologiczna wraz z Bazyliką Patriarchów w Akwilei Park Narodowy Cilento, Vallo di Diano i Alburni oraz stanowiska archeologiczne Paestum i Velia oraz Certosa di Padula Zespół zabytkowy w Urbino Willa Hadriana w Tivoli Asyż, bazylika franciszkańska i inne zabytki franciszkańskie (Erem w Carceri) Miasto Werona Villa d’Este w Tivoli Miasta późnego baroku w dolinie Noto Sacri Monti w Piemoncie i Lombardii Etruskie nekropolie w Cerveteri i Tarkwinii Val d’Orcia Syrakuzy i skalna nekropolia w Pantalica Genua: Le Strade Nuove i system pałaców Rolli Mantua i Sabbioneta Linie kolei retyckiej przez przełęcze Albula i Bernina Longobardowie we Włoszech. Ośrodki władzy, 568 – 774 n.e. Cividale del Friuli Bazylika San Salvatore w Brescii Castelseprio Spoleto Tempietto del Clitunno w Campello sul Clitunno Kościół Santa Sofia w Benewencie Sanktuarium św. Michała Archanioła w Monte Sant’Angelo Prehistoryczne osady na palach Wille i ogrody Medyceuszy w Toskanii Krajobraz winnic Piemontu: Langhe-Roero i Monferrato
Przyrodnicze Wyspy Liparyjskie Monte San Giorgio Dolomity Etna Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy[A]

Flaga Włoch

  1. ↑ Wspólnie z Albanią, Austrią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Chorwacją, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Polską, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwajcarią i Ukrainą