Fatih Numan KÜÇÜKBALLI | Selcuk University (Selçuk Üniversitesi) (original) (raw)
Makaleler / Articles by Fatih Numan KÜÇÜKBALLI
Prof. Dr. Yakup Karasoy Armağanı, 2024
Korkut Ata Türkiyat araştırmaları dergisi :, Mar 26, 2024
Ferheng-i Şuʿÿrì, 20 bini aşkın sözcük ihtiva eden, Farsçadan Türkçeye hazırlanmış bir sözlüktür ... more Ferheng-i Şuʿÿrì, 20 bini aşkın sözcük ihtiva eden, Farsçadan Türkçeye hazırlanmış bir sözlüktür ve dört cilt olarak Ozan Yılmaz tarafından yayımlanmıştır. Bu çalışma, daha önce hazırlamış olduğumuz "Ferheng-i Şuʿÿrì'de Yer Alan Çağatay Türkçesine Ait Söz Varlığı-Fiiller-" adlı çalışmamızın devamı niteliğindedir. Bu yazının temelini sözlükte yer alan isimler oluşturmaktadır. Ferheng-i Şuʿÿrì'de yer alan Çağatayca isimlerin tespit edilmesinde çok titiz davranılmış ve dört ciltlik eser sayfa sayfa taranmıştır. Tarama işlemi bitirildikten sonra sözcükler alfabetik olarak listelenmiş, sözcüklerin anlamları da verilmiştir. Tespit edilen isimlerin Çağatay Türkçesiyle farklı coğrafyalarda yazılan ve çalışmamızda kaynak olarak kullanılan Fazlullâh Han Lügâti, Feraği'nin Çağatay Türkçesi Sözlüğü, Fethali Kaçar'ın Çağatay Türkçesi Sözlüğü, ḪulÀṣa-i AbbÀsì, NiyÀzi-NevÀyì'nin Sözleri ve Çağatayca Tanıklar, Üss-i LisÀn-ı Türkì ve ZebÀn-ı Türkì adlı sözlüklerdeki durumları belirtilmiştir. Ayrıca Çağatayca kaydı düşülen ancak Arapça, Farsça, Moğolca kökenli olan sözcüklerin kökenleri (Ar.), (Far.), (Moğ.) gibi kısaltmalarla gösterilmiştir. Bu şekilde, araştırmacılara, Ferheng-i Şuʿÿrì'deki Çağatayca isimlerin köken bakımından mukayese edilmesi imkânı sunulmuştur.
Karadeniz Araştırmaları
Deyimler çoğunlukla ne zaman ortaya çıktığı bilinmeyen, halkın ortak ürünü olan kalıplaşmış yapıl... more Deyimler çoğunlukla ne zaman ortaya çıktığı bilinmeyen, halkın ortak ürünü olan kalıplaşmış yapılardır. Deyimlerin bünyesinde tarihî dönemlerde kalmış, günümüzde unutulmuş kelimelerle karşılaşmak ihtimal dâhilindedir. Ayrıca deyimler standart dilde kullanılmayan, sadece ağızlarda yaşayan kelimeleri de ihtiva edebilir. Ağızlarda yaşayan deyimlerin daha iyi anlaşılabilmesi için ihtiva ettikleri kelimelerin de muhataplar tarafından biliniyor olması gerekmektedir. Söz konusu gereklilikten hareketle Alanya yöresi ağızlarında kullanılan 1500 civarında deyim taranmış ve standart Türkiye Türkçesinde kullanılmayan 65 kelime incelemeye tabi tutulmuştur. Alanya yöresinde kullanılan deyimler hususunda Tevfik Hacıhamdioğlu tarafından hazırlanan Alanya Ağzından Esintiler adlı eser kaynak alınmıştır. İncelenen kelimelerin tespit edilebildiği ölçüde kökenleri gösterilmiştir. Ayrıca ilgili kelimelerin Eski Türkçe, Eski Anadolu Türkçesi, Osmanlı Türkçesi ve Türkiye Türkçesinin diğer ağızlarında tanık...
Prof. Dr. Bilgehan Atsız Gökdağ Armağanı, 2023
Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2023
Ferheng-i Şuʿūrî; 17. yüzyılda, Osmanlı sahasında, Şuʿûrî Hasan Efendi tarafından Farsça-Türkçe s... more Ferheng-i Şuʿūrî; 17. yüzyılda, Osmanlı sahasında, Şuʿûrî Hasan Efendi tarafından Farsça-Türkçe sözlük geleneği doğrultusunda oluşturulmuş bir eserdir. Farsça madde başı olarak yer alan sözcükler açıklanmış, anlam verildikten sonra sözcüğün Arapça, Osmanlı Türkçesi ve Çağatay Türkçesindeki karşılıkları gösterilmiştir. Sözlük bu özelliğiyle büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada eserde yer alan fiiller üzerinde durulmuştur. İlk olarak Çağatay Türkçesine ait olduğu ifade edilen fiiller taranıp listelenmiş, ardından bu fiillerin Çağatay Türkçesi sözlüklerinde var olup olmadığı, var ise hangi anlamlara sahip olduğu, ses ve anlam değişimine uğrayıp uğramadığı gibi hususlar ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmanın Çağatay Türkçesi araştırmalarına ve söz varlığı çalışmalarına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Bu çalı mada, Orta ve Batı Anadolu a ızlarında kullanılan berenarı ~ bere arı kelimesinin etimolo... more Bu çalı mada, Orta ve Batı Anadolu a ızlarında kullanılan berenarı ~ bere arı kelimesinin etimolojisi ve kar ıladı ı kavramlar incelenmi tir. Derleme Sözlü ü'nde yirmi civarında de i kesi bulunan kelimenin, derleme yeri olarak Afyon,
Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi
Türk-İslam tarihinde önemli izler bırakan, Anadolu’da Sünni olmayan topluluklar tarafından pir ka... more Türk-İslam tarihinde önemli izler bırakan, Anadolu’da Sünni olmayan topluluklar tarafından pir kabul edilen Hacı Bektaş Veli’ye atfedilen eser sayısı yedidir. Bu eserler içerisinde Makâlât Arapça; Kitâbu’l-Fevâid ve Makâlât-ı Gaybiyye ve Kelimât-ı Ayniyye Farsçadır. A. Gölpınarlı, onun Türkçe Şathiyye adlı iki sayfalık bir eseri olduğundan bahsetmiş, ancak yeri hakkında bilgi vermemiştir. Besmele Tefsiri ve Fatiha Tefsiri adlı eserlerinin dili Türkçedir. Bu altı eserin yanında bir de Nasihatler’inin olduğu varsayılmaktadır. Hacı Bektaş’a atfedilen yedi eser içinde sadece Makalat’ın ona ait olduğuna kesin gözüyle bakılmaktadır. Diğer eserlerin Hacı Bektaş’a ait olup olmadığı konusunda belirsizlik bulunmaktadır. Besmele Tefsiri üzerine Hamiye Duran, Fatiha Tefsiri üzerineyse Hüseyin Özcan çalışmıştır. Dili Türkçe olan bu iki eserle ilgili yapılan çalışmalarda dil özelliklerine çok az değinilmiştir. Çalışmamızda söz konusu bu iki eserin dil özellikleri ses bilgisi, şekil bilgisi ve söz...
Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü is the product of a study based on the scanning of more than two hund... more Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü is the product of a study based on the scanning of more than two hundred works, which are considered valuable in terms of the vocabulary of Western Turkish. It includes a text pool from Old Anatolian Turkish to the last periods of Ottoman Turkish. Although it is out of use in the standard language, it is possible to find many words living in dialects in the Tarama Sözlüğü. However, there are some lexicological errors or deficiencies in the Tarama Sözlüğü, which is such a valuable work in terms of Turkish vocabulary. Among these, problems about making dictionary entries are the part that we focus on. In the Tarama Sözlüğü, there are problems such as reading errors and inflectional structures under the making dictionary entries, as well as the problem of items that are evaluated under a single item, despite the requirement to be itemized as homonymous. Although the spelling and pronunciation of these words are the same, their meanings and origins are different, that is, although their signifiers are the same, their signifieds are different. Ten words with these qualities have been identified. It has been revealed by etymological explanations that these words, which are collected under a single item, are homonymous and should be handled under separate items.
The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS)
Türk Dil Kurumu, 1932 yılında kurulduktan hemen sonra 1933-1959 yılları arasında -iki farklı döne... more Türk Dil Kurumu, 1932 yılında kurulduktan hemen sonra 1933-1959 yılları arasında -iki farklı dönemde- Türkiye Türkçesi ağızlarının söz varlığıyla ilgili yurt genelinde kapsamlı derleme faaliyetleri yürütmüştür. Bu derlemelerin sonucunda 1962-1982 yılları arasında 230.000 civarında söz varlığı ögesini içeren 12 ciltlik Derleme Sözlüğü yayımlanmıştır. Türk Dil Kurumu haricinde bireysel gayretlerle de önemli derleme çalışmaları yapılmıştır. Ancak hiçbiri Derleme Sözlüğü’nün büyüklüğüne erişememiştir. Derleme Sözlüğü, tamamlandığı tarihten bu yana Türkiye Türkçesi ağızlarının söz varlığı hususunda ana kaynak olma özelliğini hâlâ korumaktadır. Bu sebeple yapılan derlemelerde genelde Derleme Sözlüğü’yle karşılaştırılma yoluna gidilmiştir. Söz konusu karşılaştırmalar sonucunda Derleme Sözlüğü’ne katkı mahiyetinde yeni bir çalışma türü ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada söz konusu katkı çalışmalarıyla ilgili açıklamalı bir bibliyografya hazırlamak amaçlanmıştır. Tespit edilebildiği kadarıyla 19...
KARADENİZ ARAŞTIRMALARI BALKAN, KAFKAS, DOĞU AVRUPA VE ANADOLU İNCELEMELERİ DERGİSİ , 2019
Radloff, Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy (OSTN) adlı sözlüğünü 1893-1911 yılları arasında altışar... more Radloff, Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy (OSTN) adlı sözlüğünü 1893-1911 yılları arasında altışar yıl arayla dört cilt olarak yayımlamıştır. Bu sözlükte tarihî ve çağdaş pek çok Türk lehçesine ait yaklaşık 68 bin madde başı bulunmaktadır. Eserdeki tarihî lehçelere ait söz varlığı büyük oranda daha önce yayımlanan çalışmalardan alınmıştır. Çağdaş lehçelere ait kelimeler ise genellikle o dönemki konuşma dillerinden derlenmiştir. Özellikle o güne kadar pek bilinmeyen Türk lehçelerinin söz varlığının ilk defa bu eserde derlenmiş olması, eseri çok değerli kılmaktadır. OSTN’deki Altay Türkçesine ait kelimelerin tamamına yakını 1860’lı yıllarda bizzat Radloff tarafından derlenmiştir. Aynı zamanda söz konusu kelimeler sözlüğün temelini oluşturmuştur. OSTN’de Altay Türkçesi ağızlarına (Altay Kiji, Teleüt, Tölös, Lebed, Kumandı ve Tuba) ait toplam 11286 madde başı tespit edilmiştir. Ayrıca sözlükte çok sayıda örnek cümle mevcuttur. Bu çalışmada OSTN’deki zengin dil malzemesinden yola çıkılarak 19. yüzyıl Altay Türkçesi ve ağızlarının ünlülerle ilgili ses özellikleri ele alınmıştır. Altay Türkçesindeki normal süreli, uzun ve kısa ünlüler ayrı ayrı değerlendirilmiş ve ünlü uyumları hakkında bilgiler verilmiştir.
Altay Turkleri, Guney Sibirya’da yasayan bir Turk boyudur. Altay daglari bolgesinde yasamalarinda... more Altay Turkleri, Guney Sibirya’da yasayan bir Turk boyudur. Altay daglari bolgesinde yasamalarindan dolayi Altay adiyla anilmislardir. Radloff, Altay adinin bazi arastirmacilar tarafindan Ala-Tau “Ala dag”, Altin-Tau “Altin dag” seklinde aciklandigini ve kendi fikrince bu adin Al-Tayga “yuksek tasli dag” olmasi gerektigini belirtmistir C I 1954: 71 . Yakin zamanda yapilan bir calismada cesitli fonetik deliller sunularak Altay isminin altun “altin” kelimesinin fonetik ikizi oldugu sonucuna ulasilmistir Yildiz, 2017: 195 .
Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (37), 2017
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünden 40. Yıla Armağan, 2015
Özet Ağızlar, teknolojik gelişmeler ve kitle iletişim araçlarının yaygınlaşmasıyla standart dilin... more Özet
Ağızlar, teknolojik gelişmeler ve kitle iletişim araçlarının yaygınlaşmasıyla standart dilin baskın etkinliğinde kaybolmakta ve söz varlıkları gün geçtikçe yok olmaktadır. Bu durum ağız çalışmalarında planlı ve hızlı bir şekilde uzmanlar tarafından yapılacak derleme çalışmalarının aciliyetini ortaya koymaktadır. Yapılacak çalışmalarda metin derlemeleriyle yetinilmemeli, çalışılan yörenin söz varlığı da tek tek ortaya çıkarılmalıdır.
Anadolu ve Rumeli ağızlarının söz varlığıyla ilgili en kapsamlı çalışma Türk Dil Kurumu (TDK) tarafından yayımlanan Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (DS) ’dür. Bu eser, söz varlığı derlemeleri için en önemli kriterdir. Dolayısıyla bu hususta yayımlanan çalışmalar hep DS’ye katkı mahiyetindedir. Bu çalışmada Gazipaşa (Antalya) ağzının yerel söz varlığıyla yazılmış şiirlerden oluşan Gazipaşa Dillere Destan adlı eserden yola çıkarak DS’ye katkı yapmak amaçlandı.
Anahtar Kelimeler
Ağız Araştırmaları, Derleme Sözlüğü, Antalya Gazipaşa Ağzı, Gazipaşa Dillere Destan.
Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 2020
Âşık Ömer 17. yüzyılda yaşamış önemli bir halk şairi olarak bilinmektedir. Şiirleri incelendiğind... more Âşık Ömer 17. yüzyılda yaşamış önemli bir halk şairi olarak bilinmektedir. Şiirleri incelendiğinde onun sadece halk şiiri tarzında değil, aynı zamanda divan şairleriyle boy ölçüşecek seviyede aruzla şiirler yazdığı anlaşılmaktadır. Âşık Ömer, şiirlerinin sanatsal güzelliği ve Türk edebiyatı tarihindeki ününe oranla hak ettiği seviyede araştırma konusu olmamıştır. Şiirleriyle ilgili en kapsamlı çalışma henüz on yıl kadar önce yapılmış ve bu çalışmada 1455 şiir yer almıştır. Bu 1455 şiir, Âşık Ömer’in divanının altı farklı nüshası karşılaştırılarak ve daha önce yayımlanan şiirler taranarak bir araya getirilmiştir. Şairin manzumelerinin bu kadarla sınırlı olmayıp iki bini aştığı tahmin edilmektedir. Alanın uzmanlarının malumudur ki neredeyse her mecmua ve cönkte Âşık Ömer’e ait şiirlere rastlamak mümkündür. Yakup Karasoy ve Orhan Yavuz’un 2010 yılında Âşık Ömer Divanı’nı yayımlamasından sonra cönk ve mecmualardaki şiirlerden hareketle Âşık Ömer Divanı’na katkı mahiyetinde çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Bu doğrultuda şu ana kadar altı çalışma yapılmış ve bu altı çalışmada toplam 148 yeni şiir tespit edilmiştir.
Bu makale Âşık Ömer Divanı’na katkı olarak hazırlanan çalışmaların yedincisidir. Çalışmamızda iki farklı mecmua taranmıştır. Mecmualardan biri Millî Kütüphane Abdullah Öztemiz koleksiyonunda 06 MİL YZ A 2623, diğeri ise Edirne Selimiye Yazma Eserler Kütüphanesi’nde 22 Sel 2207/2 numara ile kayıtlıdır. Millî Kütüphane Abdullah Öztemiz koleksiyonunda bulunan mecmua ilk defa tarafımızdan okunmuştur. Edirne Selimiye Yazma Eserler Kütüphanesi’ndeki mecmua üzerine ise daha önce bir yüksek lisans çalışması yapılmıştır. Bu mecmuanın yazısı oldukça kötüdür. Söz konusu yüksek lisans çalışmasında Âşık Ömer’ ait şiirlerde çok sayıda okuma yanlışı vardır. Tezin sonunda yer alan tıpkıbasımdan faydalanılarak Âşık Ömer kaydı olan şiirler tarafımızdan yeniden okunmuştur.
Bu iki mecmuada Âşık Ömer’e ait toplam 70 şiir bulunmaktadır. Bu 70 şiirin 47 tanesi Âşık Ömer Divanı’nda mevcut olup 23 tanesi ise yer almamaktadır. Âşık Ömer Divanı’yla ortak şiirlerde kelime düzeyinde varyantlaşmalar vardır. Genel olarak mecmualardaki şiirlerde eksiklikler bulunmaktadır. Ortak şiirlerde Âşık Ömer Divanı’nda olmayan sadece bir dörtlük tespit edilmiştir.
Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi
Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü is the product of a study based on the scanning of more than two hund... more Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü is the product of a study based on the scanning of more than two hundred works, which are considered valuable in terms of the vocabulary of Western Turkish. It includes a text pool from Old Anatolian Turkish to the last periods of Ottoman Turkish. Although it is out of use in the standard language, it is possible to find many words living in dialects in the Tarama Sözlüğü. However, there are some lexicological errors or deficiencies in the Tarama Sözlüğü, which is such a valuable work in terms of Turkish vocabulary. Among these, problems about making dictionary entries are the part that we focus on. In the Tarama Sözlüğü, there are problems such as reading errors and inflectional structures under the making dictionary entries, as well as the problem of items that are evaluated under a single item, despite the requirement to be itemized as homonymous. Although the spelling and pronunciation of these words are the same, their meanings and origins are differ...
Books by Fatih Numan KÜÇÜKBALLI
Wilhelm Radloff’un Sözlüğündeki Altay Türkçesine Ait Kelimelerin İncelenmesi (Ses Bilgisi-Karşılaştırmalı Sözlük), 2023
Altay Türkçesi ve Türkiye Türkçesi Ağızlarının Ortak Kelimeler Sözlüğü (Eski Türkçe Karşılaştırmalı), 2023
HARPUTLU YAZICI MUHAMMED’İN AHMEDİYYE’Sİ (Giriş-Metin-Türkçe Kelimeler Sözlüğü-Tıpkıbasım), 2022
Türk edebiyatında Hz. Muhammed’in (SAV) hayatını konu edinen eserler her zaman büyük bir ilgiye m... more Türk edebiyatında Hz. Muhammed’in (SAV) hayatını konu edinen eserler her zaman büyük bir ilgiye mazhar olmuştur. Bu tür eserler, Hz. Peygamber’in hayatı örnek gösterilerek dinî bilgilerin öğretilmesi, öğütler verilmesi vb. hususlarda halka ulaşmada önemli bir araç kabul edilmiştir. Harputlu Yazıcı Muhammed’in Ahmediyyesi de bu minvalde bir eserdir. Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi 11567 numarada kayıtlı olan Ahmediyye, 313 varak olup 10177 beyitten meydana gelmektedir. 1709 yılında tamamlanmıştır. Hz. Muhammed’in Hz. Âdem, Hz. İdris, Hz. Nuh, Hz. Musa, Hz. Süleyman ve Hz. İsa üzerine üstünlükleri anlatılarak başlamaktadır. Ardından Hz. Muhammed’in nurunun intikal ettiği Hz. Âdem, Hz. Şit, Hz. İdris, Hz. Nuh, Hz. İbrahim ve Hz. İsmail bahisleri geçmektedir. Bunlar arasında Hz. Âdem ve Hz. İbrahim uzun uzun anlatılmıştır. Peygamber efendimizin hayatı anlatıldıktan sonra kıyamet alametleri, mahşer, cennet, cehennem vb. konularda önemli bilgiler verilmiştir. Hz. Muhammed’in mucizeleriyle son bulmaktadır. Oldukça sade bir dille yazılan eser, barındırdığı arkaik kelimeler ve ağız özellikleri bakımından dil araştırmaları için de ayrı bir öneme sahiptir.
Bu çalışmada Harputlu Yazıcı Muhammed ve Ahmediyye hakkında bilgiler verilmiş, metin, çeviri yazı işaretleriyle Latin harflerine aktarılmıştır. Türk dili çalışmalarına katkı sağlaması amacıyla Türkçe kelimelerin sözlüğü oluşturulmuştur.
Prof. Dr. Yakup Karasoy Armağanı, 2024
Korkut Ata Türkiyat araştırmaları dergisi :, Mar 26, 2024
Ferheng-i Şuʿÿrì, 20 bini aşkın sözcük ihtiva eden, Farsçadan Türkçeye hazırlanmış bir sözlüktür ... more Ferheng-i Şuʿÿrì, 20 bini aşkın sözcük ihtiva eden, Farsçadan Türkçeye hazırlanmış bir sözlüktür ve dört cilt olarak Ozan Yılmaz tarafından yayımlanmıştır. Bu çalışma, daha önce hazırlamış olduğumuz "Ferheng-i Şuʿÿrì'de Yer Alan Çağatay Türkçesine Ait Söz Varlığı-Fiiller-" adlı çalışmamızın devamı niteliğindedir. Bu yazının temelini sözlükte yer alan isimler oluşturmaktadır. Ferheng-i Şuʿÿrì'de yer alan Çağatayca isimlerin tespit edilmesinde çok titiz davranılmış ve dört ciltlik eser sayfa sayfa taranmıştır. Tarama işlemi bitirildikten sonra sözcükler alfabetik olarak listelenmiş, sözcüklerin anlamları da verilmiştir. Tespit edilen isimlerin Çağatay Türkçesiyle farklı coğrafyalarda yazılan ve çalışmamızda kaynak olarak kullanılan Fazlullâh Han Lügâti, Feraği'nin Çağatay Türkçesi Sözlüğü, Fethali Kaçar'ın Çağatay Türkçesi Sözlüğü, ḪulÀṣa-i AbbÀsì, NiyÀzi-NevÀyì'nin Sözleri ve Çağatayca Tanıklar, Üss-i LisÀn-ı Türkì ve ZebÀn-ı Türkì adlı sözlüklerdeki durumları belirtilmiştir. Ayrıca Çağatayca kaydı düşülen ancak Arapça, Farsça, Moğolca kökenli olan sözcüklerin kökenleri (Ar.), (Far.), (Moğ.) gibi kısaltmalarla gösterilmiştir. Bu şekilde, araştırmacılara, Ferheng-i Şuʿÿrì'deki Çağatayca isimlerin köken bakımından mukayese edilmesi imkânı sunulmuştur.
Karadeniz Araştırmaları
Deyimler çoğunlukla ne zaman ortaya çıktığı bilinmeyen, halkın ortak ürünü olan kalıplaşmış yapıl... more Deyimler çoğunlukla ne zaman ortaya çıktığı bilinmeyen, halkın ortak ürünü olan kalıplaşmış yapılardır. Deyimlerin bünyesinde tarihî dönemlerde kalmış, günümüzde unutulmuş kelimelerle karşılaşmak ihtimal dâhilindedir. Ayrıca deyimler standart dilde kullanılmayan, sadece ağızlarda yaşayan kelimeleri de ihtiva edebilir. Ağızlarda yaşayan deyimlerin daha iyi anlaşılabilmesi için ihtiva ettikleri kelimelerin de muhataplar tarafından biliniyor olması gerekmektedir. Söz konusu gereklilikten hareketle Alanya yöresi ağızlarında kullanılan 1500 civarında deyim taranmış ve standart Türkiye Türkçesinde kullanılmayan 65 kelime incelemeye tabi tutulmuştur. Alanya yöresinde kullanılan deyimler hususunda Tevfik Hacıhamdioğlu tarafından hazırlanan Alanya Ağzından Esintiler adlı eser kaynak alınmıştır. İncelenen kelimelerin tespit edilebildiği ölçüde kökenleri gösterilmiştir. Ayrıca ilgili kelimelerin Eski Türkçe, Eski Anadolu Türkçesi, Osmanlı Türkçesi ve Türkiye Türkçesinin diğer ağızlarında tanık...
Prof. Dr. Bilgehan Atsız Gökdağ Armağanı, 2023
Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2023
Ferheng-i Şuʿūrî; 17. yüzyılda, Osmanlı sahasında, Şuʿûrî Hasan Efendi tarafından Farsça-Türkçe s... more Ferheng-i Şuʿūrî; 17. yüzyılda, Osmanlı sahasında, Şuʿûrî Hasan Efendi tarafından Farsça-Türkçe sözlük geleneği doğrultusunda oluşturulmuş bir eserdir. Farsça madde başı olarak yer alan sözcükler açıklanmış, anlam verildikten sonra sözcüğün Arapça, Osmanlı Türkçesi ve Çağatay Türkçesindeki karşılıkları gösterilmiştir. Sözlük bu özelliğiyle büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada eserde yer alan fiiller üzerinde durulmuştur. İlk olarak Çağatay Türkçesine ait olduğu ifade edilen fiiller taranıp listelenmiş, ardından bu fiillerin Çağatay Türkçesi sözlüklerinde var olup olmadığı, var ise hangi anlamlara sahip olduğu, ses ve anlam değişimine uğrayıp uğramadığı gibi hususlar ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmanın Çağatay Türkçesi araştırmalarına ve söz varlığı çalışmalarına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Bu çalı mada, Orta ve Batı Anadolu a ızlarında kullanılan berenarı ~ bere arı kelimesinin etimolo... more Bu çalı mada, Orta ve Batı Anadolu a ızlarında kullanılan berenarı ~ bere arı kelimesinin etimolojisi ve kar ıladı ı kavramlar incelenmi tir. Derleme Sözlü ü'nde yirmi civarında de i kesi bulunan kelimenin, derleme yeri olarak Afyon,
Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi
Türk-İslam tarihinde önemli izler bırakan, Anadolu’da Sünni olmayan topluluklar tarafından pir ka... more Türk-İslam tarihinde önemli izler bırakan, Anadolu’da Sünni olmayan topluluklar tarafından pir kabul edilen Hacı Bektaş Veli’ye atfedilen eser sayısı yedidir. Bu eserler içerisinde Makâlât Arapça; Kitâbu’l-Fevâid ve Makâlât-ı Gaybiyye ve Kelimât-ı Ayniyye Farsçadır. A. Gölpınarlı, onun Türkçe Şathiyye adlı iki sayfalık bir eseri olduğundan bahsetmiş, ancak yeri hakkında bilgi vermemiştir. Besmele Tefsiri ve Fatiha Tefsiri adlı eserlerinin dili Türkçedir. Bu altı eserin yanında bir de Nasihatler’inin olduğu varsayılmaktadır. Hacı Bektaş’a atfedilen yedi eser içinde sadece Makalat’ın ona ait olduğuna kesin gözüyle bakılmaktadır. Diğer eserlerin Hacı Bektaş’a ait olup olmadığı konusunda belirsizlik bulunmaktadır. Besmele Tefsiri üzerine Hamiye Duran, Fatiha Tefsiri üzerineyse Hüseyin Özcan çalışmıştır. Dili Türkçe olan bu iki eserle ilgili yapılan çalışmalarda dil özelliklerine çok az değinilmiştir. Çalışmamızda söz konusu bu iki eserin dil özellikleri ses bilgisi, şekil bilgisi ve söz...
Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü is the product of a study based on the scanning of more than two hund... more Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü is the product of a study based on the scanning of more than two hundred works, which are considered valuable in terms of the vocabulary of Western Turkish. It includes a text pool from Old Anatolian Turkish to the last periods of Ottoman Turkish. Although it is out of use in the standard language, it is possible to find many words living in dialects in the Tarama Sözlüğü. However, there are some lexicological errors or deficiencies in the Tarama Sözlüğü, which is such a valuable work in terms of Turkish vocabulary. Among these, problems about making dictionary entries are the part that we focus on. In the Tarama Sözlüğü, there are problems such as reading errors and inflectional structures under the making dictionary entries, as well as the problem of items that are evaluated under a single item, despite the requirement to be itemized as homonymous. Although the spelling and pronunciation of these words are the same, their meanings and origins are different, that is, although their signifiers are the same, their signifieds are different. Ten words with these qualities have been identified. It has been revealed by etymological explanations that these words, which are collected under a single item, are homonymous and should be handled under separate items.
The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS)
Türk Dil Kurumu, 1932 yılında kurulduktan hemen sonra 1933-1959 yılları arasında -iki farklı döne... more Türk Dil Kurumu, 1932 yılında kurulduktan hemen sonra 1933-1959 yılları arasında -iki farklı dönemde- Türkiye Türkçesi ağızlarının söz varlığıyla ilgili yurt genelinde kapsamlı derleme faaliyetleri yürütmüştür. Bu derlemelerin sonucunda 1962-1982 yılları arasında 230.000 civarında söz varlığı ögesini içeren 12 ciltlik Derleme Sözlüğü yayımlanmıştır. Türk Dil Kurumu haricinde bireysel gayretlerle de önemli derleme çalışmaları yapılmıştır. Ancak hiçbiri Derleme Sözlüğü’nün büyüklüğüne erişememiştir. Derleme Sözlüğü, tamamlandığı tarihten bu yana Türkiye Türkçesi ağızlarının söz varlığı hususunda ana kaynak olma özelliğini hâlâ korumaktadır. Bu sebeple yapılan derlemelerde genelde Derleme Sözlüğü’yle karşılaştırılma yoluna gidilmiştir. Söz konusu karşılaştırmalar sonucunda Derleme Sözlüğü’ne katkı mahiyetinde yeni bir çalışma türü ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada söz konusu katkı çalışmalarıyla ilgili açıklamalı bir bibliyografya hazırlamak amaçlanmıştır. Tespit edilebildiği kadarıyla 19...
KARADENİZ ARAŞTIRMALARI BALKAN, KAFKAS, DOĞU AVRUPA VE ANADOLU İNCELEMELERİ DERGİSİ , 2019
Radloff, Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy (OSTN) adlı sözlüğünü 1893-1911 yılları arasında altışar... more Radloff, Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy (OSTN) adlı sözlüğünü 1893-1911 yılları arasında altışar yıl arayla dört cilt olarak yayımlamıştır. Bu sözlükte tarihî ve çağdaş pek çok Türk lehçesine ait yaklaşık 68 bin madde başı bulunmaktadır. Eserdeki tarihî lehçelere ait söz varlığı büyük oranda daha önce yayımlanan çalışmalardan alınmıştır. Çağdaş lehçelere ait kelimeler ise genellikle o dönemki konuşma dillerinden derlenmiştir. Özellikle o güne kadar pek bilinmeyen Türk lehçelerinin söz varlığının ilk defa bu eserde derlenmiş olması, eseri çok değerli kılmaktadır. OSTN’deki Altay Türkçesine ait kelimelerin tamamına yakını 1860’lı yıllarda bizzat Radloff tarafından derlenmiştir. Aynı zamanda söz konusu kelimeler sözlüğün temelini oluşturmuştur. OSTN’de Altay Türkçesi ağızlarına (Altay Kiji, Teleüt, Tölös, Lebed, Kumandı ve Tuba) ait toplam 11286 madde başı tespit edilmiştir. Ayrıca sözlükte çok sayıda örnek cümle mevcuttur. Bu çalışmada OSTN’deki zengin dil malzemesinden yola çıkılarak 19. yüzyıl Altay Türkçesi ve ağızlarının ünlülerle ilgili ses özellikleri ele alınmıştır. Altay Türkçesindeki normal süreli, uzun ve kısa ünlüler ayrı ayrı değerlendirilmiş ve ünlü uyumları hakkında bilgiler verilmiştir.
Altay Turkleri, Guney Sibirya’da yasayan bir Turk boyudur. Altay daglari bolgesinde yasamalarinda... more Altay Turkleri, Guney Sibirya’da yasayan bir Turk boyudur. Altay daglari bolgesinde yasamalarindan dolayi Altay adiyla anilmislardir. Radloff, Altay adinin bazi arastirmacilar tarafindan Ala-Tau “Ala dag”, Altin-Tau “Altin dag” seklinde aciklandigini ve kendi fikrince bu adin Al-Tayga “yuksek tasli dag” olmasi gerektigini belirtmistir C I 1954: 71 . Yakin zamanda yapilan bir calismada cesitli fonetik deliller sunularak Altay isminin altun “altin” kelimesinin fonetik ikizi oldugu sonucuna ulasilmistir Yildiz, 2017: 195 .
Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (37), 2017
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünden 40. Yıla Armağan, 2015
Özet Ağızlar, teknolojik gelişmeler ve kitle iletişim araçlarının yaygınlaşmasıyla standart dilin... more Özet
Ağızlar, teknolojik gelişmeler ve kitle iletişim araçlarının yaygınlaşmasıyla standart dilin baskın etkinliğinde kaybolmakta ve söz varlıkları gün geçtikçe yok olmaktadır. Bu durum ağız çalışmalarında planlı ve hızlı bir şekilde uzmanlar tarafından yapılacak derleme çalışmalarının aciliyetini ortaya koymaktadır. Yapılacak çalışmalarda metin derlemeleriyle yetinilmemeli, çalışılan yörenin söz varlığı da tek tek ortaya çıkarılmalıdır.
Anadolu ve Rumeli ağızlarının söz varlığıyla ilgili en kapsamlı çalışma Türk Dil Kurumu (TDK) tarafından yayımlanan Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (DS) ’dür. Bu eser, söz varlığı derlemeleri için en önemli kriterdir. Dolayısıyla bu hususta yayımlanan çalışmalar hep DS’ye katkı mahiyetindedir. Bu çalışmada Gazipaşa (Antalya) ağzının yerel söz varlığıyla yazılmış şiirlerden oluşan Gazipaşa Dillere Destan adlı eserden yola çıkarak DS’ye katkı yapmak amaçlandı.
Anahtar Kelimeler
Ağız Araştırmaları, Derleme Sözlüğü, Antalya Gazipaşa Ağzı, Gazipaşa Dillere Destan.
Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 2020
Âşık Ömer 17. yüzyılda yaşamış önemli bir halk şairi olarak bilinmektedir. Şiirleri incelendiğind... more Âşık Ömer 17. yüzyılda yaşamış önemli bir halk şairi olarak bilinmektedir. Şiirleri incelendiğinde onun sadece halk şiiri tarzında değil, aynı zamanda divan şairleriyle boy ölçüşecek seviyede aruzla şiirler yazdığı anlaşılmaktadır. Âşık Ömer, şiirlerinin sanatsal güzelliği ve Türk edebiyatı tarihindeki ününe oranla hak ettiği seviyede araştırma konusu olmamıştır. Şiirleriyle ilgili en kapsamlı çalışma henüz on yıl kadar önce yapılmış ve bu çalışmada 1455 şiir yer almıştır. Bu 1455 şiir, Âşık Ömer’in divanının altı farklı nüshası karşılaştırılarak ve daha önce yayımlanan şiirler taranarak bir araya getirilmiştir. Şairin manzumelerinin bu kadarla sınırlı olmayıp iki bini aştığı tahmin edilmektedir. Alanın uzmanlarının malumudur ki neredeyse her mecmua ve cönkte Âşık Ömer’e ait şiirlere rastlamak mümkündür. Yakup Karasoy ve Orhan Yavuz’un 2010 yılında Âşık Ömer Divanı’nı yayımlamasından sonra cönk ve mecmualardaki şiirlerden hareketle Âşık Ömer Divanı’na katkı mahiyetinde çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Bu doğrultuda şu ana kadar altı çalışma yapılmış ve bu altı çalışmada toplam 148 yeni şiir tespit edilmiştir.
Bu makale Âşık Ömer Divanı’na katkı olarak hazırlanan çalışmaların yedincisidir. Çalışmamızda iki farklı mecmua taranmıştır. Mecmualardan biri Millî Kütüphane Abdullah Öztemiz koleksiyonunda 06 MİL YZ A 2623, diğeri ise Edirne Selimiye Yazma Eserler Kütüphanesi’nde 22 Sel 2207/2 numara ile kayıtlıdır. Millî Kütüphane Abdullah Öztemiz koleksiyonunda bulunan mecmua ilk defa tarafımızdan okunmuştur. Edirne Selimiye Yazma Eserler Kütüphanesi’ndeki mecmua üzerine ise daha önce bir yüksek lisans çalışması yapılmıştır. Bu mecmuanın yazısı oldukça kötüdür. Söz konusu yüksek lisans çalışmasında Âşık Ömer’ ait şiirlerde çok sayıda okuma yanlışı vardır. Tezin sonunda yer alan tıpkıbasımdan faydalanılarak Âşık Ömer kaydı olan şiirler tarafımızdan yeniden okunmuştur.
Bu iki mecmuada Âşık Ömer’e ait toplam 70 şiir bulunmaktadır. Bu 70 şiirin 47 tanesi Âşık Ömer Divanı’nda mevcut olup 23 tanesi ise yer almamaktadır. Âşık Ömer Divanı’yla ortak şiirlerde kelime düzeyinde varyantlaşmalar vardır. Genel olarak mecmualardaki şiirlerde eksiklikler bulunmaktadır. Ortak şiirlerde Âşık Ömer Divanı’nda olmayan sadece bir dörtlük tespit edilmiştir.
Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi
Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü is the product of a study based on the scanning of more than two hund... more Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü is the product of a study based on the scanning of more than two hundred works, which are considered valuable in terms of the vocabulary of Western Turkish. It includes a text pool from Old Anatolian Turkish to the last periods of Ottoman Turkish. Although it is out of use in the standard language, it is possible to find many words living in dialects in the Tarama Sözlüğü. However, there are some lexicological errors or deficiencies in the Tarama Sözlüğü, which is such a valuable work in terms of Turkish vocabulary. Among these, problems about making dictionary entries are the part that we focus on. In the Tarama Sözlüğü, there are problems such as reading errors and inflectional structures under the making dictionary entries, as well as the problem of items that are evaluated under a single item, despite the requirement to be itemized as homonymous. Although the spelling and pronunciation of these words are the same, their meanings and origins are differ...
Wilhelm Radloff’un Sözlüğündeki Altay Türkçesine Ait Kelimelerin İncelenmesi (Ses Bilgisi-Karşılaştırmalı Sözlük), 2023
Altay Türkçesi ve Türkiye Türkçesi Ağızlarının Ortak Kelimeler Sözlüğü (Eski Türkçe Karşılaştırmalı), 2023
HARPUTLU YAZICI MUHAMMED’İN AHMEDİYYE’Sİ (Giriş-Metin-Türkçe Kelimeler Sözlüğü-Tıpkıbasım), 2022
Türk edebiyatında Hz. Muhammed’in (SAV) hayatını konu edinen eserler her zaman büyük bir ilgiye m... more Türk edebiyatında Hz. Muhammed’in (SAV) hayatını konu edinen eserler her zaman büyük bir ilgiye mazhar olmuştur. Bu tür eserler, Hz. Peygamber’in hayatı örnek gösterilerek dinî bilgilerin öğretilmesi, öğütler verilmesi vb. hususlarda halka ulaşmada önemli bir araç kabul edilmiştir. Harputlu Yazıcı Muhammed’in Ahmediyyesi de bu minvalde bir eserdir. Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi 11567 numarada kayıtlı olan Ahmediyye, 313 varak olup 10177 beyitten meydana gelmektedir. 1709 yılında tamamlanmıştır. Hz. Muhammed’in Hz. Âdem, Hz. İdris, Hz. Nuh, Hz. Musa, Hz. Süleyman ve Hz. İsa üzerine üstünlükleri anlatılarak başlamaktadır. Ardından Hz. Muhammed’in nurunun intikal ettiği Hz. Âdem, Hz. Şit, Hz. İdris, Hz. Nuh, Hz. İbrahim ve Hz. İsmail bahisleri geçmektedir. Bunlar arasında Hz. Âdem ve Hz. İbrahim uzun uzun anlatılmıştır. Peygamber efendimizin hayatı anlatıldıktan sonra kıyamet alametleri, mahşer, cennet, cehennem vb. konularda önemli bilgiler verilmiştir. Hz. Muhammed’in mucizeleriyle son bulmaktadır. Oldukça sade bir dille yazılan eser, barındırdığı arkaik kelimeler ve ağız özellikleri bakımından dil araştırmaları için de ayrı bir öneme sahiptir.
Bu çalışmada Harputlu Yazıcı Muhammed ve Ahmediyye hakkında bilgiler verilmiş, metin, çeviri yazı işaretleriyle Latin harflerine aktarılmıştır. Türk dili çalışmalarına katkı sağlaması amacıyla Türkçe kelimelerin sözlüğü oluşturulmuştur.
Prof. Dr. Orhan Yavuz Armağanı, 2021
Palet Yayınları, 2021
Tanıtım kopyası
Bekir Çobanzade Türk-Tatar Dil Bilimine Giriş, 2015
Türk Harp Dili ve Edebiyatı Sempozyumu Bildiri Kitabı 21-22 Haziran 2022, 2023
XI. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu, 2019
Radloff, Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy (Versuch Eines Wörterbuches der Türk-Dialecte) adlı meşh... more Radloff, Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy (Versuch Eines Wörterbuches der Türk-Dialecte) adlı meşhur
sözlüğünü 1893-1911 yılları arasında altışar yıl arayla yayımlamıştır. Bu sözlüğü ilk başta gezilerinde
işine yarayacak küçük pratik bir sözlük (Leksikon) olarak hazırlamıştır. Fakat sonradan Eski Türkçe
(Orhon Yazıtları, Uygur Türkçesi, Kutadgu Bilig), Orta Türkçe (Codex Cumanicus), Osmanlı Türkçesi
ve Çağatay Türkçesi sözlüklerini de taramak suretiyle eserin malzemesini genişletmiştir. Radloff’un
sözlüğünde tarihî lehçelerin yanı sıra Abakan, Azerbaycan, Altay, Baraba, Başkurt, Kaçin, Karaim,
Kazak, Kazan Tatar, Kırgız, Kırım Tatar, Kızıl, Koybal, Küerik, Mişer Tatar, Sagay, Şor, Tarançi ve
Yakut Türkçelerinin söz varlıkları da mevcuttur. Eserde yaklaşık 68 bin madde başı bulunmaktadır.
Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy adlı eserde Altay Türkçesi ağızlarına ait söz varlığının tamamına
yakınının Radloff tarafından derlendiği, çok az bir kısmının ise Verbitskiy tarafından hazırlanan
Altayskogo i Aladagskogo Nareçiy Tyurskogo Yazıka (Türk Dilinin Altay ve Aladağ Ağızları Sözlüğü)
adlı eserden alındığı görülmüştür. Eser, Altay Türkçesiyle ilgili olarak Altay, Teleüt, Tölös, Kumandı,
Lebed ve Tuba ağızlarının söz varlığını ihtiva etmektedir. Söz konusu ağızlara ait toplam 11286 madde
başı tespit edilmiştir. Bu madde başlarının 8392’si Teleüt ağzı, 4365’si Asıl Altay, 56’sı Tölös, 2747’si
Lebed, 611’i Kumandı, 429’u Tuba ağzına aittir. En fazla kelimenin Teleüt ağzına ait olduğu görülmüştür.
En az da Tölös ağzına aittir. Kuzey Altay ağızlarının (Lebed, Kumandı, Tuba) kelime sayısı azdır. Onlar
içinde en çok Lebed ağzından örnek alınmıştır.
Bu çalışmada Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy’deki Altay, Teleüt, Tölös, Kumandı, Lebed ve Tuba
ağızları arasındaki fonetik farklılıklar üzerinde durulacaktır.
3rd International Conference on Studies in Turkology (ICOSTURK'2018) Proceedings Book, 2019
A slide projector and a computer will be available in the presentation rooms. Each presenter will... more A slide projector and a computer will be available in the presentation rooms. Each presenter will have 10 minutes for his/her presentation and 5 minutes for discussions.
Uluslararası Taşeli Sempozyumu, 2019
Âşık Ömer, 17. yüzyılda yaşamış bir divan ve halk şairidir. Doğum ve ölüm tarihi kesin değildir. ... more Âşık Ömer, 17. yüzyılda yaşamış bir divan ve halk şairidir. Doğum ve ölüm
tarihi kesin değildir. 18. yüzyılın başlarında öldüğü tahmin edilmektedir.
Araştırmacılar, şairin doğum yeri hususunda da ihtilafa düşmüşlerdir. Doğum
yeriyle ilgili Aydın ili, Kırım Gezlevi ve Konya’nın Hadim ilçesine bağlı Gezlevi
kasabası görüşleri ileri sürülmüştür. Son yıllarda yapılan çalışmalarda Âşık
Ömer’in Hadim ilçesine bağlı Gezlevi (şimdiki adı Korualan) kasabasında
doğduğu ispatlanmıştır. Şairin 14-15 yaşına kadar Gezlevi’de kaldığı, daha sonra
ilim tahsil etmek ve para kazanmak için gurbete gittiği düşünülmektedir. Bu
bilgiler doğrultusunda Âşık Ömer’i, Taşeli bölgesinde doğup büyümüş, bölgenin
kültüründen etkilenmiş ve Türk halk edebiyatına damga vurmuş büyük bir şair
olarak görmek gerekir.
Bu çalışmada, Yakup Karasoy ve Orhan Yavuz tarafından hazırlanan Âşık
Ömer Divanı adlı çalışmadan hareketle Âşık Ömer’in söz varlığının günümüz
Türkiye Türkçesi ağızlarında ne kadar yaşadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Âşık
Ömer Divanı’nın söz varlığının Derleme Sözlüğü ve Türk Dil Kurumu tarafından
yayımlanan diğer ağız çalışmalarında bulunup bulunmadığı araştırılmıştır.
Türkçe Sözlük’te yer alan kelimeler incelemeye alınmamıştır. Ancak Türkçe
Sözlük’te hlk. (halk ağzında)kısaltmasıyla yazılan kelimeler ağızlardan alındığı için
çalışmaya dâhil edilmiştir.
1st International Conference on Studies in Turkology (ICOSTURK’2016 – Barcelona) Proceedings Book Barcelona, Spain, 2016
Türkçede fiil çekimlerinin olumsuz şekilleri genel olarak {–mA} olumsuzluk eki üzerine zaman ya d... more Türkçede fiil çekimlerinin olumsuz şekilleri genel olarak {–mA} olumsuzluk eki üzerine zaman ya da kip
bildiren ekler getirilerek yapılmaktadır. Geniş zaman çekiminde bu durum farklılık arz etmektedir.
Türkçenin şekil bilgisi özellikleri göz önüne alındığında yapının {–mAr} şeklinde olması beklenir. Ancak bu
yapı metinlerden takip edilebildiği kadarıyla Türkçenin tarihî dönemlerinde {–mAz}, {-mAs} olarak
karşımıza çıkmaktadır. Türkiye Türkçesi de dâhil olmak üzere çağdaş Türk lehçelerinin genelinde {–mAz},
{-mAs} kullanılmaya devam etmektedir. Türk lehçelerinin genelinden farklı olarak Türkmen, Azerbaycan,
Gagavuz ve Salar Türkçelerinde söz konusu yapı bazı şahıslarda {–mAr} ile karşılanmaktadır. Anadolu
ağızlarının bazılarında da birinci ve ikinci şahısların geniş zaman olumsuzluk çekiminde {–mAr}’ın
kullanıldığı görülmüştür. Bu çalışmanın konusunu {–mAr} yapısının Anadolu ağızlarındaki kullanımı;
Türkmen, Azerbaycan, Gagavuz ve Salar Türkçelerindeki durumu oluşturmaktadır.
Uluslararası Geçmişten Günümüze Bozkır Sempozyumu Bildirileri, 2016
Öz Bozkır ilçesi Konya’nın merkezine 116 km uzaklıkta ve Akdeniz bölgesi sınırları içerisindedir.... more Öz
Bozkır ilçesi Konya’nın merkezine 116 km uzaklıkta ve Akdeniz bölgesi sınırları içerisindedir. Hem Akdeniz ikliminin hem de karasal iklimin etkisinde bulunan ilçe zengin kültürel özelliklere sahiptir. Sahip olduğu zengin kültürel yapı ilçenin söz varlığını da aynı oranda zenginleştirmiştir. Ancak Türkiye Türkçesi ağızlarının söz varlığı hususunda en önemli kriter olan Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (Derleme Sözlüğü) incelendiği zaman yöre ağzıyla ilgili bir zenginlik bulunmamaktadır. Çünkü sözlükte, sadece 280 civarında madde başının derleme yer(ler)i arasında “Bozkır” ibaresi vardır. Bu sayı yöre ağzının söz varlığını karşılayacak yeterlilikte değildir. Dolayısıyla Derleme Sözlüğü’nde bulunan kelimelerin en az üç bine yakınının Bozkır ağzında da kullanıldığını rahatlıkla söyleyebiliriz. Ayrıca, son zamanlarda yapılan yeni derlemeler neticesinde yöre ağzından Derleme Sözlüğü’ne eklemeler yapılması gerekli hâle gelmiştir. Söz konusu gerekliliğe binaen bu çalışmada, Derleme Sözlüğü’nde hiç kullanılmayan ya da anlamı eksik olan kelimeler üzerinde durulmuştur.
•
Anahtar Kelimeler
Ağız Araştırmaları, Derleme Sözlüğü, Bozkır (Konya) İlçesi, Bozkır Ağzı, Söz Varlığı.
Tarih, Kültür, Sanat, Turizm ve Tarım Açısından Uluslararası Sarayönü Sempozyumu Bildiri Kitabı, 2014
Bir dilin gelişim seyri ve zenginliğini ortaya koyma adına ağız araştırmaları çok büyük öneme sa... more Bir dilin gelişim seyri ve zenginliğini ortaya koyma adına ağız araştırmaları
çok büyük öneme sahiptir. Son yıllarda Türkiye’de de ağız araştırmalarının önemi
anlaşılmış, özellikle Anadolu ve Rumeli ağızları, araştırmacıların ilgi odağı
olmuştur. Bu alanda çok sayıda çalışma yapılmış ve yapılmaya devam etmektedir.
Bütün bu gayretlere rağmen Anadolu ve Rumeli coğrafyası içinde ağız incelenmesi
yapılmayan birçok bölge bulunmaktadır. Konya’ya bağlı Sarayönü ilçesi de bu
bölgelerden biridir. Sarayönü’yle ilgili ağız çalışması yok denecek kadar azdır. İlçe,
geçmiş yıllarda devletin iskân politikası sonucu Kafkaslardan, Kırım’dan,
Balkanlardan ve Türkiye’nin çeşitli bölgelerinden göç almıştır. Nüfustaki bu
çeşitlilik Sarayönü ağzı üzerine yapılacak genel bir ağız araştırmalarında birçok
sıkıntıyı beraberinde getirmektedir. İlçe geneline bakıldığında yaşayan unsurlar
arasında Yörük ve Türkmen nüfusunun bir yoğunluk arz ettiği görülmektedir.
Bu çalışmada ilçenin yoğunluğunu oluşturan Yörük ve Türkmen boylarının
ağızlarının incelenmesi bölgenin ağız özellikleriyle ilgili daha sağlıklı sonuç vereceği
düşüncesinden hareketle Karabıyık köyü ve Çeşmelisebil kasabasında yaşayan
Yörükler ile Özkent köyü, Gözlü ve Ladik kasabalarında yaşayan Türkmenlerden
metinler derlenmiştir. Derlenen metinlerden hareketle Sarayönü ilçesi Yörük ve
Türkmen ağzının belirgin fonetik ve morfolojik özelliklerini tespit edilmeye
çalışılmıştır.
Tarih, Kültür, Sanat, Turizm ve Tarım Açısından Uluslararası Sarayönü Sempozyumu Bildiri Kitabı, 2014