Dimitrios Koutroumpas | National & Kapodistrian University of Athens (original) (raw)

Papers by Dimitrios Koutroumpas

Stomatologia, 2024

84 χρόνια συμπληρώθηκαν από την 28η Οκτωβρίου 1940 και η Στοματολογική Εταιρεία της Ελλάδος, η αρ... more 84 χρόνια συμπληρώθηκαν από την 28η Οκτωβρίου 1940 και η Στοματολογική Εταιρεία της Ελλάδος, η αρχαιότερη Ελληνική Οδοντιατρική Εταιρεία, τιμώντας τους αγώνες των προγόνων μας δημοσιεύει το επετειακό άρθρο του Δρ. Δημήτρη Κουτρούμπα "Ο Οδοντιατρικός Κόσμος και η 28η Οκτωβρίου 1940" όπου μέσα από μοναδικά τεκμήρια περιγράφεται η κινητοποίηση όλων των Ελλήνων και των Ελληνίδων Οδοντιάτρων στη μεγάλη πολεμική προσπάθεια.

Stomatologia, 2024

Οι παθολογικές εξεργασίες της στοματικής κοιλότητας αποτελούσαν αντικείμενο εκτεταμένης μελέτης π... more Οι παθολογικές εξεργασίες της στοματικής κοιλότητας αποτελούσαν αντικείμενο εκτεταμένης μελέτης πληθώρας σημαντικών ιατρών του αρχαίου κόσμου με απαρχή τον Ιπποκράτη και τα κείμενα της Ιπποκρατικής Συλλογής. Αν και οι παρατηρήσεις και οι περιγραφές των εξεργασιών στερούνται της σχολαστικότητας και τυποποίησης των αντίστοιχων σύγχρονων, εντούτοις περιλαμβάνουν ένα μεγάλο εύρος διαφορετικών παθήσεων και μια εκπληκτικά μεγάλη συλλογή φαρμακευτικών αγωγών για την αντιμετώπισή τους. Αναγνωρίζονται στοματολογικές παθήσεις όπως φλεγμονές των ούλων, του εδάφους του στόματος και των γνάθων. Συστηματική είναι και η μελέτη από πληθώρα σπουδαίων ιατρών των ελκώσεων της στοματικής κοιλότητας, αλλά και άλλων παθολογικών εξεργασιών με σημαντικότερη όλων τις άφθες. Προτείνονται θεραπείες οι οποίες προσπαθούν να προσεγγίσουν την ίαση των παθήσεων με αμιγώς ρασιοναλιστική - επιστημονική προσέγγιση και απαλλαγμένες από οποιοδήποτε θεουργικό στοιχείο.

Stomatologia, 2024

Το 1911 με την ψήφιση του Νόμου ΓΩΚΓ΄ (ΦΕΚ 178/12-7-1911) Περὶ ὀργανισμοῦ τοῦ Ἐθνικοῦ Πανεπιστημί... more Το 1911 με την ψήφιση του Νόμου ΓΩΚΓ΄ (ΦΕΚ 178/12-7-1911) Περὶ ὀργανισμοῦ τοῦ Ἐθνικοῦ Πανεπιστημίου ιδρύεται το Οδοντιατρικό Σχολείο προσαρτημένο στην Ιατρική Σχολή Αθηνών. Τον επόμενο χρόνο, εκπονείται το πρώτο Πρόγραμμα Σπουδών από τον Κωνσταντίνο Σάββα Καθηγητή της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού Πανεπιστημίου και εγκρίνεται από τον Σύλλογο Καθηγητών της Ιατρικής Σχολής Αθηνών τον Μάιο του 1912. Ένεκα της συμμετοχής της Ελλάδας στους Βαλκανικούς πολέμους, το πρώτο Πρόγραμμα Σπουδών γίνεται Νόμος της Ελληνικής Πολιτείας το Σεπτέμβριο του 1916. Εφαρμόστηκε για 5 έτη και στο μεσοδιάστημα αναθεωρήθηκε εξαιτίας του μεγάλου φόρτου ιατρικών μαθημάτων για φοιτητές Οδοντιατρικού Σχολείου. Παρά τις επιμέρους αδυναμίες του, κατόρθωσε να εκπαιδεύσει τις πρώτες γενιές οδοντιάτρων μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται σημαντικές πανεπιστημιακές μορφές, όπως ο Κοσμάς Αραβαντινός (1919) Καθηγητής της Οδοντικής Χειρουργικής, Παθολογίας και Θεραπευτικής και Κωνσταντίνος Αδάμ (1921), μετέπειτα Καθηγητής της Οδοντικής και Ανωτέρας Προσθετικής οι οποίοι επέδειξαν σημαντικό εκπαιδευτικό και οδοντιατρικό έργο.

ΣΤΟΜΑ, 2021

Η αντιμετώπιση των καταγμάτων αποτελεί ένα ιδιαίτερο πεδίο ενδιαφέροντος αρχικά των ιατρών και ει... more Η αντιμετώπιση των καταγμάτων αποτελεί ένα ιδιαίτερο πεδίο ενδιαφέροντος αρχικά των ιατρών και ειδικά των χειρουργών. Από την εποχή των αρχαίων Αιγυπτίων και εν συνεχεία από τα κείμενα της Ιπποκρατικής Συλλογής μέχρι και τον 18ο αιώνα δεν υπήρξε ουσιαστική πρόοδος στην αποτελεσματική αντιμετώπιση των καταγμάτων των γνάθων. Οι πρώτες προσπάθειες αφορούσαν ανάταξη καταγμάτων της κάτω γνάθου με διάφορες τεχνικές περίδεσης. Σημαντικός σταθμός αποτέλεσε η χρήση ενδοστοματικού νάρθηκα από τον Bunn το 1743. Μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα προτάθηκαν πολλά συστήματα της κάτω γνάθου με περίπλοκες συσκευές που περιλάμβαναν οδοντικούς νάρθηκες με εξωστοματική στήριξη. Σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση καταγμάτων της άνω γνάθου αν και η πρώτη αναφορά εντοπίζεται το έτος 1676, εντούτοις η ουσιαστική περιγραφή και ταξινόμησή τους πραγματοποιείται στο τελευταίο μισό του 19ου αιώνα από τους Guerin και Le Fort.
Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι αν και ξεκίνησαν να πειραματίζονται χειρουργοί, σύντομα ένοιωσαν την ανάγκη να συνεργαστούν και να ενώσουν τις δυνάμεις τους με τους οδοντιάτρους. Ίσως αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι οδοντίατροι είχαν γνώση των υλικών και τεχνικών της αποτύπωσης, της σύγκλεισης, αλλά και της κατασκευής οδοντικών προσθέσεων. Η ενδοστοματική ακινητοποίηση των καταγμάτων των γνάθων χρησιμοποιήθηκε με εξελιγμένες τεχνικές έως και τον 20ο αιώνα.

Στοματολογία, 2021

Η Οδοντιατρική Εκπαίδευση στην ελλαδικό χώρο χάνεται στα βάθη της Ενετοκρατίας των Επτανήσιων και... more Η Οδοντιατρική Εκπαίδευση στην ελλαδικό χώρο χάνεται στα βάθη της Ενετοκρατίας των Επτανήσιων και λαμβάνει ακαδημαϊκή υπόσταση ως μάθημα με τον τίτλο «Τέχνην Ὀδοντιατροῦ» στην Ιατρική Σχολή της Ιονίου Ακαδημίας το 1843. Ωστόσο το πρώτο πανεπιστημιακό ίδρυμα Οδοντιατρικής Εκπαίδευσης θεσμοθετείται χάρη στη φιλόδοξη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της πρώτης κυβέρνησης του Ελευθέριου Βενιζέλου. Το 1911 με την ψήφιση του Νόμου ΓΩΚΓ΄ (ΦΕΚ 178/12-7-1911) Περὶ ὀργανισμοῦ τοῦ Ἐθνικοῦ Πανεπιστημίου και συγκεκριμένα με το άρθρο 20 ιδρύεται το Οδοντιατρικό Σχολείο προσαρτημένο στην Ιατρική Σχολή Αθηνών αποτελώντας το πρώτο δημόσιο πανεπιστημιακό ίδρυμα αμιγούς οδοντιατρικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Παρά τις έντονες και συστηματικές πιέσεις του ιατρικού κόσμου η οδοντιατρική να αποτελέσει ειδικότητα της Ιατρικής, ο Υπουργός Παιδείας δεν αποδέχθηκε τη σχετική εισήγηση της Ειδικής Επιτροπής της Βουλής.
Η δημιουργία ανεξάρτητου Οδοντιατρικού Σχολείου αποτέλεσε νομοθετική πράξη κομβικής σημασίας για την περαιτέρω πορεία της οδοντιατρικής εκπαίδευσης στη χώρα μας καθώς μπόρεσε να παρακολουθήσει τις επιστημονικές εξελίξεις της Γαλλίας αλλά κυρίως της Αμερικής, πρωτοπόρων στην οδοντιατρική εκπαίδευση παγκοσμίως, απεγκλωβισμένη από τις ιδεοληψίες της ιατρικής.

Stomatologia, 2021

Η Εξακτική αν και αποτελεί έναν από τους αρχαιότερους κλάδους της Οδοντιατρικής Επιστήμης και Τέχ... more Η Εξακτική αν και αποτελεί έναν από τους αρχαιότερους κλάδους της Οδοντιατρικής Επιστήμης και Τέχνης, εντούτοις η συγκρότησή του ως ξεχωριστό γνωστικό αντικείμενο δεν συντελέστηκε παρά μετά το πρώτο τέταρτο του προηγούμενου αιώνα, χάρη στις προόδους της επιστήμης στον τομέα της αναισθησίας, της ακτινολογίας και κυρίως στις ερευνητικές προσπάθειες του George B. Winter. Χάρη στα συγγράματά του επήλθε πραγματική επιστημονική επανάσταση στην Εξακτική. Είναι χαρακτηριστικό ότι το έργο με τίτλο “Exodontia: Α practical treatise on the technic of extraction of teeth, with a chapter on anesthesia. Α complete guide for the exodontist, general dental practitioner, and dental student”, συνέβαλε στην καθιέρωση του όρου Exodontia ως ονομασία της εξακτικής στον αγγλοσαξονικό χώρο. Επομένως ο Winter θα πρέπει να θεωρηθεί ως ο πατέρας της σύγχρονης Εξακτικής. Οι μελέτες σχετικά με τις εξαγωγές των δοντιών και ιδιαίτερα της εξαγωγής των εγκλείστων τρίτων γομφίων όπως αυτές καταγράφονται στο πόνημα “Principles of Exodontia as Applied to the Impacted Mandibular Third Molar: A Complete Treatise on the Operative Technic with Clinical Diagnoses and Radiographic Interpretations” υπήρξαν πρωτοποριακές και διατηρούν μέχρι και σήμερα διαχρονική αξία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταξινόμηση των εγκλείστων τρίτων γομφίων κατά Winter η οποία στη διεθνή βιβλιογραφία είναι γνωστή με το ακρωνύμιο W.A.R. lines (White, Amber, Red).

Dental Historian 2022 67 (1) 17 - 26, 2022

Unprecedented advances in dental knowledge took place during the Roman imperial period. Dioscorid... more Unprecedented advances in dental knowledge took place during the Roman imperial period. Dioscorides was a leader in the field of traditional dental pharmacology both with his original work "De Materia Medica" and the spurious "Euporista". Thanks to Dioscorides we have an early classification of oral and dental diseases and a greater understanding of dental practice in the first post-Christian centuries. Dioscorides advocated more than 120 drugs for the treatment of toothache and diseases of the gingiva and oral mucosa. Most striking is the use of different verb forms to describe the effects of the drugs he proposes.

Ελληνικά Στοματολογικά Χρονικά. 2017; 61: 9 – 24., 2017

Το Βασιλικό Ιατροσυνέδριο υπήρξε το ανώτατο συμβουλευτικό όργανο σε θέματα Δημόσιας Υγείας. Συστά... more Το Βασιλικό Ιατροσυνέδριο υπήρξε το ανώτατο συμβουλευτικό όργανο σε θέματα Δημόσιας Υγείας. Συστάθηκε από την Αντιβασιλεία το 1834 με κύρια αποστολή, σε ό,τι αφορά το πεδίο της Οδοντιατρικής, τη διενέργεια εξετάσεων για την απόκτηση επαγγελματικής άδειας οδοντιάτρων και τη διασφάλιση της Δημόσιας Υγείας σε σχέση με οδοντιατρικά ζητήματα, όπως για παράδειγμα την κυκλοφορία στο Βασίλειο της Ελλάδας προϊόντων για οδοντιατρική χρήση.
Μέσα από τις σελίδες των διασωθέντων πρακτικών αποτυπώνεται γλαφυρά το οδοντιατρικό γίγνεσθαι της χώρας μέχρι κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αι. Τίθενται εν αμφιβόλω οι μέχρι σήμερα θεωρήσεις για την εκπαιδευτική δραστηριότητα των ιδιωτικών οδοντιατρικών σχολών, καθώς το Ιατροσυνέδριο αρνείται να αναγνωρίσει την παρουσία τους και υποβιβάζει τα πτυχία, τα οποία παρέχουν σε πιστοποιητικά άσκησης εργαστηρίων των οδοντιάτρων Μ. Δέρβη και Δ. Καρακατσάνη.
Τέλος το Ιατροσυνέδριο πρωτοστατεί στην αναβάθμιση των προσόντων των υποψηφίων οδοντιάτρων και συμβάλλει αποφασιστικά στη δημιουργία του Οδοντοϊατρικού Σχολείου.

Τιμητικός Τόμος εις μνήμην Καθηγητού Αστέριου Δουκουδάκη., 2017

Ένας από τους πλέον εντυπωσιακούς τομείς της Αρχαίας Οδοντιατρικής αφορά τις κατασκευές για την α... more Ένας από τους πλέον εντυπωσιακούς τομείς της Αρχαίας Οδοντιατρικής αφορά τις κατασκευές για την αντιμετώπιση οδοντικών προβλημάτων, όπως η σταθεροποίηση εύσειστων δοντιών ή η προσθήκη τεχνητών δοντιών σε θέσεις ελλειπόντων είτε για καλλωπιστικούς είτε για λειτουργικούς σκοπούς.
Μέχρι σήμερα υπολογίζεται ότι έχουν ανακαλυφθεί περίπου 29 αρχαίες οδοντικές προσθετικές κατασκευές στην Ευρώπη και την Εγγύς Ανατολή περιοχές στις οποίες συγκροτείται η δυτική οδοντιατρική παράδοση. Το σύνολο αυτών των προσθέσεων σύμφωνα με την τεχνοτροπία τους μπορεί να διακριθεί σε δυο μεγάλες κατηγορίες: α) αυτές που ανακαλύφθηκαν αποκλειστικά στην περιοχή της Ετρουρίας (υπολογίζονται σε περίπου 21 και στο παρόν άρθρο παρουσιάζονται όσες διαθέτουν αδιάσειστη τεκμηρίωση) και β) οι υπόλοιπες οδοντικές προσθέσεις, οι οποίες ανακαλύφθηκαν σε διάφορες περιοχές της ανατολικής Μεσογείου και υπολογίζονται περίπου σε 8.
Το ενδιαφέρον των ερευνητών έχει εστιαστεί κυρίως της ετρουσκικές οδοντικές κατασκευές. Αυτά τα οδοντικά γεφυρώματα, αποτέλεσαν μια ξεχωριστή κατηγορία λόγω: α) της ανακάλυψή τους σε σχετικά περιορισμένη γεωγραφικά περιοχή, β) της ιδιαίτερα χαρακτηριστικής τεχνοτροπίας τους και γ) του μεγάλου πλήθους των προσθέσεων το οποίο είναι υπερτριπλάσιο των υπολοίπων.

Journal of the History of Dentistry, Dec 31, 2020

Tooth extraction was probably the first dentaltreatment in human history, therefore a tooth force... more Tooth extraction was probably the first dentaltreatment in human history, therefore a tooth forceps usually stood out as its symbol. The procedure in these early years was not easy and it posed many risks. Those extracting the teeth prepared several medicaments in order to remove them without pain or to minimize effort. In the ancient medical literature, there are a plethora of references to medicaments that were used for extracting the teeth, and although it seemed like an appealing idea, it did not offer much in painless practice. Only in cases where the pain was unbearable and any effort to relief the process with drugs failed, only then was the tooth forceps used. Just a few forceps have survived in Europe, due to the deterioration of their material used for their construction. The study of instruments that were unearthed came to the conclusion that these surgical instruments which were used not only for tooth extraction but also, for the extraction of arrows and bone fragments.
However, those instruments were not anatomically designed to adapt to the cervix of the tooth. At the same time, the steps of the extraction procedure resembled those used today. At first a sharp surgical instrument was used to separate the tooth from the soft gum tissue. Then, the tooth was grabbed with the forceps and were used in rocking movements. When the tooth was loose enough, they pulled it out using their fingers. In case that this was not possible, the final step for the extraction was done with forceps. Only doctors, usually surgeons, used the forceps. There are also references for root forceps. In Greece, three forceps have been excavated until now. The oldest is dated to the 5th century B.C.

Henry Noble History of Dentistry Research Group, Dental History Magazine, 2020

In ancient dentistry one can find amazing prosthetic devices used to manage dental problems such ... more In ancient dentistry one can find amazing prosthetic devices used to manage dental problems such as stabilizing mobile teeth or adding artificial teeth in the case of tooth loss, either for ornamental or functional purposes. The discovered dental prostheses in Europe and the Mediterranean are classified in two major categories, depending on how they are manufactured. The first major category is the dental constructions of gold foil which are found almost exclusively in the area of Etruria.
In Greece we come across both types of ancient dental prostheses: the wire one (eastern Mediterranean) and the foil one (Etruria). This was largely to be expected, considering its position in relation to both the Italian peninsula and the Eastern Mediterranean region. Platschick, in 1904, assumed that we should expect both types of dental prostheses to be detected in Greece , without apparently knowing the findings of excavations in the area. This hypothesis was verified by the discovery of two dental prosthetic devices in Eretria and Tanagra. Thus, the National Archaeological Museum in Athens is the only museum of the world, which has in its collection both of the two distinct types of dental prostheses found in the Ancient World: a) the elaborate wire dental prosthetic construction of Eretria, which is found in the Eastern Mediterranean, and b) the foil mallet dental construction of Tanagra, Etruscan style.
The dental prostheses were named after their alleged excavation site: Eretria and Tanagra, respectively.

Οδοντοστοματολογική Πρόοδος, 2019

Η εξαγωγή δοντιών αποτελούσε την κύρια πράξη στοματικής χειρουργικής σε όλη τη διάρκεια της αρχαι... more Η εξαγωγή δοντιών αποτελούσε την κύρια πράξη στοματικής χειρουργικής σε όλη τη διάρκεια της αρχαιότητας. Η χρήση της οδοντάγρας ήταν το έσχατο μέσο αντιμετώπισης του οδοντικού άλγους. Λόγω της γενικότερης ιατρικής χρήσης τους δεν είχαν εξειδικευτεί σε μεγάλο βαθμό και η πρόσφυση τους στο προς εξαγωγή δοόντι μύλη ήταν σημειακή και όχι ανατομική, όπως στις σύγχρονες οδοντάγρες. Η εξαγωγή των δοντιών πραγματοποιούνταν από χειρουργούς ιατρούς και δεν υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις για την ύπαρξη οδοντιάτρων, με εξαίρεση τις πόλεις της Ρώμης και της Αλεξάνδρειας. Οι αντιλήψεις των ελλήνων ιατρών για την εξαγωγή των δοντιών περνούν στο Βυζάντιο αλλά και μετέπειτα στον Αραβικό κόσμο, ενώ καθορίζουν συνολικά την ιατρική σκέψη στο Δυτικό κόσμο σε όλη τη διάρκεια των μέσων χρόνων. Από την Αναγέννηση και μετέπειτα αρχίζουν να σχεδιάζονται νέα εργαλεία όπως πελεκάνοι, μοχλοί και κλειδιά, προκειμένου η εξαγωγή των δοντιών να καταστεί ευκολότερη και ταχύτερη. Το αποτέλεσμα όμως δεν δικαίωσε τις προσδοκίες διότι αν και η εξαγωγή ήταν συνήθως ταχύτερη προέκυπτε μια πληθώρα ανεπιθύμητων συμβαμάτων. Λόγω αυτού του προβλήματος επανέρχονται στο προσκήνιο οι αρχαίες οδοντάγρες αλλά αυτή τη φορά δίνεται έμφαση στο σχεδιασμό τους σε ότι αφορά τη σταθερή εφαρμογή τους στην ανατομία του κάθε τύπου δοντιών. Οι οδοντάγρες που σχεδίασε ο Breten το 1906 αποτέλεσαν σταθμό στο σχεδιασμό τους και εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα. Στα σύγχρονα εξακτικά εργαλεία συγκαταλέγονται τόσο διαφόρων τύπων μοχλοί όσο και οδοντάγρες και ριζάγρες, οι δε τεχνικές χρήσης τους διέπονται από την φιλοσοφία της ελάχιστης δυνατής κάκωσης των ιστών και την πρόληψη και ελαχιστοποίηση των συμβαμάτων.

Η Ιόνιος Ακαδημία σύμφωνα με νεότερα στοιχεία φαίνεται να αποτελεί την κοιτίδα της Οδοντιατρικής ... more Η Ιόνιος Ακαδημία σύμφωνα με νεότερα στοιχεία φαίνεται να αποτελεί την κοιτίδα της Οδοντιατρικής Εκπαίδευσης στη νεότερη Ελληνική ιστορία. Ταυτόχρονα θα πρέπει να θεωρηθεί ως μια ιδιάζουσα περίπτωση στον ευρωπαϊκό χώρο σε ό,τι αφορά τη χορήγηση πανεπιστημιακών τίτλων στην οδοντιατρική εκπαίδευση. Από την Επίσημη Εφημερίδα του Ηνωμένου Κράτους των Ιονίων Νήσων εντοπίζεται στο πρόγραμμα σπουδών η διδασκαλία του μαθήματος Τέχνη Οδοντιάτρου από το 1843 για τις ειδικότητες της Χειρουργικής και Κατώτερης Χειρουργικής (ή Χαμαιχειρουργικής). Ταυτόχρονα το 1849 ανάμεσα στους πρώτους απόφοιτους της Ιατρικής Σχολής της Ιονίου Ακαδημίας αναφέρεται πτυχιούχος ο οποίος φέρει τον τίτλο του Προλύτη της Χαμαιχειρουργικής και Οδοντιατρικής και πιθανότατα αποτελεί τον πρώτο ευρωπαίο πτυχιούχο πανεπιστημίου, το δίπλωμα του οποίου αναφέρεται και στην Οδοντιατρική. Η δε ισότιμη αναφορά στην Οδοντιατρική και την Χαμαιχειρουργική φανερώνει ότι η διδασκαλία της Οδοντιατρικής ήταν αναβαθμισμένη και ίδιου επιπέδου με την Κατώτερη Χειρουργική.

SUMMARY The Royal Chamber of Doctors of medicine was the supreme advisory board in matters of pub... more SUMMARY The Royal Chamber of Doctors of medicine was the supreme advisory board in matters of public health. It was founded by the regency in 1834. Its mission in the field of dentistry was mainly to held authorization exams to practice dentistry and also to ensure public health in dental matters. As an example is the certification of products for dental use. A lot of interesting information is included in the historical archives of the Board that enlightens dental status in the newly established Greek Kingdom. We can draw the borderlines of dental education and practice at the rise of 20th century. According to the New Greek State Legislation anyone who wished to practice dentistry in Greece should take qualification exams which were held by the Chamber of Doctors. In that way charlatans would be eliminated. However the qualification of the participants was far from what the board believed as necessary. They took efforts to upgrade of the dental profession suggesting minimum

Αναντίρρητα η απαρχή της σύγχρονης δυτικής οδοντιατρικής παράδοσης εντοπίζεται στην Αρχαία Ελλάδα... more Αναντίρρητα η απαρχή της σύγχρονης δυτικής οδοντιατρικής παράδοσης εντοπίζεται στην Αρχαία Ελλάδα και στην αρχαία ελληνική ιατρική γραμματεία. Ωστόσο, παρά τον σφιχτό εναγκαλισμό της Οδοντιατρικής με την Ιατρική όπου θα ήταν αναμενόμενο η άσκηση της πρώτης να αποτελεί προνόμιο αποκλειστικά των ιατρών, εντούτοις παρατηρείται η εμφάνιση των πρώτων οδοντιάτρων. Επανειλημμένα στην ελληνική, αλλά και τη λατινική γραμματεία, γίνεται αναφορά σε ὀδοντικούς ἰατροὺς και dentales medicos δηλαδή, ιατρούς οι οποίοι ήταν επιφορτισμένοι με την ίαση των νόσων της στοματικής κοιλότητας, όπως αυτές περιγράφονται σε ιατρικές πραγματείες όπως το έργο Περὶ συνθέσεως φαρμάκων τῶν κατὰ τόπους του Γαληνού της Περγάμου ή το νόθο έργο του Διοσκουρίδη Περὶ ἁπλῶν φαρμάκων.
Οι προϋποθέσεις για την δράση οδοντιάτρων ήταν επαρκείς. Από την εποχή του Ιπποκράτη (5ος αι. π.Χ.) έως και τον Γαληνό της Περγάμου (2ος αι. μ.Χ.) εντοπίζονται 27 σημαντικές ιατρικές προσωπικότητες οι οποίοι συνέβαλαν στη συγκρότηση της αρχαίας ελληνικής οδοντιατρικής διδασκαλίας. Επιπρόσθετα, κατά τη ρωμαϊκή αυτοκρατορική περίοδο εντοπίζεται ένας μεγάλος αριθμός λημμάτων για οδοντοστοματολογικά ζητήματα γεγονός το οποίο φανερώνει ότι η αρχαία ελληνική οδοντιατρική, σε αντίθεση με τη λατινική είχε εξελιχθεί αρκετά ώστε να διαθέτει εξειδικευμένο λεξιλόγιο.
Παράλληλα με την παρουσία οδοντιάτρων στον Αρχαίο Κόσμο βεβαιώνεται η ύπαρξη πρώιμων οδοντιατρείων. Παράδειγμα αποτελεί η ανακάλυψη ρωμαϊκής taberna στο Ναό των Διοσκούρων στην Ρώμη όπου λάμβαναν χώρα οδοντιατρικές πράξεις.

Ο Γαληνός της Περγάμου (129 μ.Χ. – 210; μ.Χ.) αποτελεί τη σημαντικότερη ιατρική φυσιογνωμία της ρ... more Ο Γαληνός της Περγάμου (129 μ.Χ. – 210; μ.Χ.) αποτελεί τη σημαντικότερη ιατρική φυσιογνωμία της ρωμαϊκής αυτοκρατορικής περιόδου και είναι ο μεγαλύτερος ιατρός της αρχαιότητας, μετά τον Ιπποκράτη. Υπήρξε πολυγραφότατος καθώς ασχολήθηκε με το σύνολο των ιατρικών τομέων της εποχής του. Εκτός από χαρισματικός γιατρός, ο Γαληνός συνέβαλε σημαντικά στην ανάπτυξη της φαρμακολογίας.
Οι φαρμακολογικές πραγματείες του διακρίνονται σε τρεις κύριες θεματικές ενότητες. Η πρώτη ενότητα περιλαμβάνει την πραγματεία Περὶ κράσεως καὶ δυνάμεως τῶν ἁπλῶν φαρμάκων, και σε αυτή εντάσσονται τα απλά φάρμακα. Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει τα έργα Περὶ συνθέσεως φαρμάκων τῶν κατὰ τόπους και Περὶ συνθέσεως φαρμάκων τῶν κατὰ γένη και εξετάζει τα σύνθετα φάρμακα. Η τρίτη ενότητα αναφέρεται στη δράση των δηλητηρίων και των αντιδότων αυτών, με επιμέρους εξέταση του μιθριδάτειου και της εξελιγμένης του μορφής, της θηριακής: η πραγμάτευσή τους γίνεται στα έργα Περὶ ἀντιδότων και Πρὸς Πίσωνα περὶ τῆς θηριακῆς.
Στήριξε τα θεμέλια των θεωρήσεων του στα εμπειρικά δεδομένα και δια της λογικής αξιοποίησε και συστηματοποίησε τα βότανα και τις λοιπές οργανικές και ανόργανες ύλες με φαρμακευτικές ιδιότητες. Η θεμελιώδης αρχή που διέπει τη γαληνική φαρμακολογία είναι ότι η πείρα μέσα από σύντομους συλλογισμούς είναι αυτή που προσδιορίζει τις δυνάμεις και άρα τις ικανότητες των φαρμάκων.
Διατύπωσε τολμηρές απόψεις για τα φάρμακα και τη δράση τους στον ανθρώπινο οργανισμό. Προσπάθησε να προσδιορίσει το μέγεθος της δραστικότητας κάθε φαρμάκου μέσω της περίφημης θεωρίας των φαρμακολογικών βαθμών. Μια αντίληψη η οποία κυριάρχησε μέχρι τα μέσα ου 19ου αι. μ.Χ., δηλαδή περισσότερο από οποιαδήποτε άλλο τμήμα της ιατρικής του διδασκαλίας.

Galen of Pergamum on the Pharmaceutical Use of Earths, Rocks and Minerals (Article in Greek) Gale... more Galen of Pergamum on the Pharmaceutical Use of Earths, Rocks and Minerals (Article in Greek)
Galen of Pergamum (129 – 210 μ.Χ.) was the most important doctor during the times of the Roman Empire. Besides a prolific doctor, he decisively contributed to the development of pharmacology. His deep knowledge of drugs is found in many parts of Corpus Galenicum, especially in the treatise On Mixtures and Properties of Simple Drugs, a whole book is dedicated to inorganic and mineral substances which are
recorded according to their pharmacological properties. The treatise is consisted of 11books of which the 9th is dedicated exclusively to the simple drugs which have as active ingredient earths and stones collected from several areas of the East Mediterranean.
This is the only work of the kind in ancient Greek literature that is preserved.The classification and description of these medicaments is divided to three parts:earths, stones and metals for pharmaceutical use. According this sequence, Galen begins
with references to the basic kinds of earths from several parts of Greece, like Samian earth or the famous Lemnian earth. Next, he records the stones which are classified according to their color and their ability to be grounded and to be prepared into several types of clays with pharmaceutical properties. The book ends up presenting the mineral medicaments (mineral substances that are used as drugs, called metallika pharmaka) as lead and copper.

Bezoars, chalky concretions produced by the second stomach of Asiatic ruminants, were introduced ... more Bezoars, chalky concretions produced by the second stomach of Asiatic ruminants, were introduced into the western medicine by Arabic doctors during the 12th century. They were used as antidotes against arsenic, the most commonly used poison in the European courts. Its use was largely widespread during the 16th century, its price being ten times more valuable than its weight in gold.
Because they were rare and expensive, many kings owned one or more specimens, and some of them were worked as pieces of jewelry. Doctors of the 16th and 17th century have written, describing their properties and their use. By that time, the so called “oriental bezoars” were also in use. These were mainly porcupine bezoars, brought from Asia. The Portuguese led this commerce, between the main centers, the cities of Lisbon and Amsterdam. Bezoars were also used as amulets and talismans to keep diseases away and they were also used as a panacea, to prevent all kinds of evil and diseases, and to treat fevers and other serious disorders.
Bezoars were always difficult to obtain, therefore numerous dangerous counterfeits were produced, containing highly toxic substances like cinnabar, quicksilver and even antimony. Possibly for these reasons, their use declined at the end of the 17th century and from 1800 onwards, they were no longer used.
In strict mineralogical terms, bezoars are not actually stones. However, the Flemish mineralogist and physician, Anselm Boetius (1550-1632) included them in his work Gemmarum et Lapidum Historia (History of Gems and Stones, 1609) and their study is an important chapter in the history of toxicology.

Stomatologia, 2024

ΣΤΟΜΑ, 2021

Στοματολογία, 2021

Stomatologia, 2021

Dental Historian 2022 67 (1) 17 - 26, 2022

Ελληνικά Στοματολογικά Χρονικά. 2017; 61: 9 – 24., 2017

Τιμητικός Τόμος εις μνήμην Καθηγητού Αστέριου Δουκουδάκη., 2017

Journal of the History of Dentistry, Dec 31, 2020

Henry Noble History of Dentistry Research Group, Dental History Magazine, 2020

Οδοντοστοματολογική Πρόοδος, 2019

Η παρούσα μελέτη εξετάζει, για πρώτη φορά στη διεθνή βιβλιογραφία, την Αρχαία Ελληνική Οδοντιατρι... more Η παρούσα μελέτη εξετάζει, για πρώτη φορά στη διεθνή βιβλιογραφία, την Αρχαία Ελληνική Οδοντιατρική ως θεμέλιο της Δυτικής Οδοντιατρικής Παράδοσης. Παρουσιάζεται η προσφορά 26 ιατρικών προσωπικοτήτων από τον Ιπποκράτη (5ος αι. π.Χ.) έως τον Γαληνό της Περγάμου (2ος αι. μ.Χ.) και ταυτόχρονα εξετάζεται η προσφορά του Αριστοτέλη ο οποίος επηρέασε καταλυτικά την οδοντιατρική θεωρία, αλλά και του λεξικογράφου Ιούλιου Πολυδεύκη που καταγράφει στο έργο Ὀνομαστικόν ένα εκπληκτικά μεγάλο αριθμό λημμάτων σε οδοντοστοματολογικά ζητήματα, επιβεβαιώνοντας το γεγονός ότι η επιστήμη του στόματος και των δοντιών στα μέσα του 2ου αι. μ.Χ. είχε εξελιχθεί αρκετά, ώστε να διαθέτει ένα εξειδικευμένο λεξιλόγιο. Παράλληλα εξετάζονται ειδικά θέματα της αρχαίας οδοντιατρικής πράξης όπως η εξαγωγή δοντιών και οι περίτεχνες οδοντικές προσθετικές κατασκευές. Τέλος διερευνάται η δράση ειδικευμένων ιατρών οι οποίοι έφεραν τον τίτλο ὀδοντικοί ἰατροί, αλλά και η ύπαρξη πρώιμων οδοντιατρείων τουλάχιστον στη Ρώμη και την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.